Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 17, 28 April 1922 — Ke Kumu Holomua Ole o ka Makeke Kulanakauhale [ARTICLE]

Ke Kumu Holomua Ole o ka Makeke Kulanakauhale

Ua lilo ka ninau holomua, a holomua ole o ka makeke kulanakauhale, i mea kamailio nui ia i na la aku nei i hala, me ka oili ana ae nei o kekahi hoopii kanawai, e ku-e ana ia Mr. Miles, ka mea malama buke mua o ka makeke. Ua loheia no hoi kekahi mau manao o na hoa o ka papa o na lunakiai, no ka hoopau holookoa ana aku i ka poe apau e lawelawe mai nei i ka makeke kulanakauhale, a hoea mai nae i keia manawa, aole he mea i hanaia,, koe wle no ke ku o ka makeke elike me ia e ikeia aku nei i keia la. Ma ke kanawai i hooholoia e ka ahaolelo kuloko, e kukulu ana i ka makeke kulanakauhale, e haawi ana ia i ka papa o na lunakiai, o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, i ka mana e hana ai, a e hooholo ai i na kauoha kanawai, no ka hoōhana ana aku i kela makeke o ka lehulehu; a hoea mai nae i keia manawa, ua nele ka papa i ka hana ana i kekahi kauoha kanawai, e loaa ai ke ano o ka hoohana ana i kela makeke, ma na anuu e oili mai ai ka holomua. Ma na rula hooponopono e hoohanaia nei i keia manawa, ina he mau waiwai kuai ka kekahi mea i makemake ai e hoouna mai i ka makeke, e kaa ana kē kuai ana i kela mau waiwai malalo o ka lunanui o ka makeke ame kona mau kokua, elike me ke kumukuai kupono e kauia ana, a mailoko mai o na dala apau e loaa ana, e ohi ana ka makeke i elima pakeneka, o ke dala, ma ke ano he uku komisina*. Aole i loaa i ka lunanui, a i kona mau kokua, ka mana ame ke kuleana, e kuai maoli aku ai i kekahi mau waiwai kalepa, hoolilo aku ma ke ano hookapukapu; o keia ka hemahema nui o ka papa lunakiai, i ike ole ia ai ka holomua ma kela makeke, a ina aole e hoololiia ae ana kela mau kauoha kanawai, he mea maopopo loa, e hoea mai ana i ka manawa, e komo okoa aku ai ka makeke iloko o ka pilikia. Ma ka hana ole ia ana o kekahi kauoha kanawai e ka papa lunakiai, e haawi ana i ka mana i ka lunanui o kela makeke, e kuai aku i kela ame keia ano waiwai, a hoolilo aku ma ke ano he mau waiwai no ke kulanakauhale, aka e kuai hoolilo wale aku no i ka waiwai a ka lehulehu malalo o ka uku komisina, e koiia ana ka poe he mau waiwai kalepa ka lakou e kakali no ka lakou mau dala, no kekahi manawn loihi, he hana hoi, e konoia aku ai ka lehulehu, ua oi aku ko lakou pono, e kuai hoolilo aku i kā lakou mau waiwai, no ke dala kuike, ina no ia he emi iho ke kumukuai,*e lilo ai, ua oi aku ia, mamua o ke kakali ana no kekahi manawa maopopo ole, ahiki i ka loaa ana aku o ka lakou mau dala, mai ka makeke kulanakauhale aku. % Ke auwe mau nei kakou, i ka pipii o na kumukuai o na waiwai e hooliloia nei ma na makeke; ke hoohalahala mai nei hoi ka poe, he mau waiwai kalepa ka lakou, i ka loaa ole o ke kumukuai maikai no ka lakou mau waiwai? Nowai ka hewa, i hoea mai ai keia pilikia? No ke ano oka hoohanaia ana o ko kakou makeke kulanakauhale. Mamuli o ke kakali loihi, o ka poe mahiai ame hanai holoholona, a hala kekahi manawa loihi, mamua o ka loaa ana aku o ka lakou mau dala, no na waiwai i waihoia mai na ka makeke kulanakauhale, e kuai, ua kono okoa ia mai lakou, e hoolilo aku ma ke dala kuike, i ka poe e hele mai ana imua o lakou, a i ole, o lakou maoli no ke hoea aku ana imua o *ka poe kalepa, a hoolilo aku 1a i na waiwai, me ke kumukuai haahaa, oiai, aohe he wahi hou ae a lakou e kauka'i aku ai, e loaa ke kumukuai maikai. I ke kSa ana aku o kela mau waiwai kalepa malalo o ka malu, o ka poe hoopukapuka, ua hoopiiia ae la ke kumukuai, a papalua i ke kumulilo, o ia kumukuai, ka ka lehulehu e uku aku ai, oiai nae, ina he mana kuai kekahi i haawiia i ka lunanui 0 ka makeke kulanakauhale, alaila e hiki ana ke kuaiia aku kela mau waiwai a lilo mai i ka makeke kulanakauhale, alaila hoolilo aku i ka lehulehu, me ke knmukuai oluolu, ina no he elua keneka ka puka no ka paona a maluna iki aku paha. O ka pomaikai ma keia kuai maoli ana aku o ka makeke 1 waiwai kalepa, oiano ka hikiwawe oka loaa ana aku ona dala, i ka poe na lakou ia mau waiwai; o ka lua, t loaa ana i ka lehulehu, na meakuai makepono; ao ke kolu, e konoia ana ka poe kalepa o na makeke e ae, e hoemi mai i ke kumukuai o ka lakou mau waiwai. O ka loaa ole ana he mau waiwai ponoi no ka makeke kulanakauhale, o 'ke kumu ia, i hoopipii mau ai ka poe kuai o na makeke e ae, oiai o lakou wale no ka poe i lako, me na waiwai kalepa o na ano like ole, mai ka i a ka bipi, ahiki i na huaai, ua hiki ia lakou ke kau mai i na kumukuai, i papalua iho i ko lakou kumulilo, a maluna nae o ka lehulehu ka auamo ana i kekahi haawe ko'iko'i, ma ka uku ana aku i na kumukuai

Aole he kumu holomua o na oihana kalepa like ole iloko nei o keia kulanakauhale, o na ano like ole, mamuli, no ia o ko lakou uku maoli ana aku i na waiwai, me ka lakou mau dala ponoi, a e hooliloia aku ana kela mau waiwai, me tia kumukuai, e hikiwawe ai ka pau a e loaa ai no hoi he puka kupono. Ai'a wale no a lawelaweia aku ka makeke kulanakauhale, malalo o na loina maamau o na oihana kalepa apau, alaila ike aku kakou i kona holomua, e hoopomaikaiia aku ai ka poe mahiai ame hanai holoholona, a e hoopomaikai pu ia aku ai no ka lehulehu, ka poe e hele ana e kuai i kela mau waiwai. Pehea ka makaukau ame ke kupono maoli o mea, e noho ana he lunanui no ka makeke kulanakauhale, ina aole he makaukau ma kona aoao, e hoohana aku ai i wahi e lako ai ka makeke, me na waiwai maauauwa apau, aole ana no e holomua kana mau hana.