Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 19, 11 May 1922 — Page 4

Page PDF (1.89 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

EHA

 

KOHO KA AHAHUI KAMEHAMEHA I KONA MAU LUNAHUI HOU

            Ma ka po Poalua nei, ma ko lakou hale halawai ma ka Phoenix Hall, ua koho ae ka Ahahui Malu Kamehameha i kona mau lunanui no keia nee ana aku, elike meia malalo iho nei

            J.K Mokumaia, Kaukau Alii; Wm. Punohu, Lau Alii, Wm. Chung Hoon Jr., Kuauhau; Edward Wongham, Aipuupuu; Edwin Kea, kakauolelo; Joseph Akina, Kuhikuhipouone; Henry Kelii, Pukaua Nui; David Kamai, Pukaua Iki; Sam Manu, Kiailoko; Sam Williams, Kiaiwaho; Papa Kahu Waiwai, Wm. Ahia, Henry Williams ame Lunakanawai Jack Desha, Oscar P. Cox, Kahuna.

            O ka Ahahui Malu kamehameha he Ahahui ia i kukuluia iloko o ka makahiki 1903 e kekahi o na Hawaii koikoi iloko o ka aina, a mai kona hookumuia ana ahiki i keia wa, ua ikeia ka mau o kona ikaika i kela ame keia makahiki.e

            O keia Ahahui, o ia ka Ahahui a ke Keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole i noho poo ai ma ke ano he Alii Aimoku, mai kona hookumuia ana ahiki wale no i kona haalele ana mai i keia ola ana.

 

HOOKUI HE KAA KALAKA ME KA MOKOKAIKALA

            Oiai o C. A. Guliok, he lunanana otomobile no ke Kalapu Otomobile o Honolulu nei, i oili mai ai maluna o kona kaa motokaikala mai ka hale kaa mai o ka Hui von Hamm Young, no ke Alanui Likeke ma ke kakahiaka o ka Poalima o ka pule aku la i hala, ua hookuiia mai la kona kaa e kekahi kaa kalaka e hookeleia ana e Tommy Tanaka, a o ka hopena, eia o Gulick ke waiho mai nei maluna o kahi moe me kekahi eha kukonukonu ma kona kikala.

            Wahi a ka oihana makai i hoike ae ai, oiai o Gulick i oili aku ai mai kela hale kaa mai, ua hoohuli ae la oia i kona kaa no ka holo ana mauka no ke Alanui Hokele. O ko Tanaka kaa hoi e holo mai ana ia me ka puahia nui no ke Alanui Moi, a i ka ike ana mai o Tanaka i ko Gulick kaa e hoohuli aku ana ua hoao oia e hoopaa i ka peleki o kona kaa, aka, no ka ikaika loa o ka holo ana o kona kaa, ua holo pahia ao la ia a hookui ana i ko Gulick kaa.

            Ua kiolaia o Gulick mailuna aku o kona kaa, oia i kona kaa i hoomau aku ai no i ka holo ana me ka huli ana i kai mamuli o kela kookuiia ana mai, a pii aku la maluna o ke alanui hele wawae, a in a aole kekahi pa malaila, in a ua mau no ka holo a kela kaa me ke kanaka ole maluna on a.

            Mahope o ka hookui ana o kela kaa kaiaka me ka motokaikala, ua huli ae la ia no kona aoao hema a hookui ana me ka pa kameki o ka palii. O ka poino i loaa i ke kaa kalaka aole i nui loa, aka, ua pepee nae kekahi o kona mau huiia.

            No kekahi kaa iho, ua nui maoli ka poino i loaa iaia mamuli no ia o kona palanaiki.

 

KAPAEIA KA LOIO H. VAN GIESON

            E hoakaka ana kekahi meahou mai Kauai mai, o ka la 3 iho nei o keia mahina, i ke kapae ana aku o ka Lunakanawai Kaapuni Achi Jr. ia Henry Van Gieson, mai kona hoomau ana aku e lawelawe i ka oihana loio, imua o na aha apana apau o ka Mokupuni o Kauai.

            I kulike ai me na hoakaka e pili ana i kela kapeaia ana mai la o Mr. Van Gieson, mai kona lawelawe hou ana aku i ka oihana loio, he loio o Mr. Van Gieson ma kekahi hihia i hooloheia imua o ka Lunakanawai Von Ekekela, no ka mea hoopiia.

            Ma ka hooloheia ana nae o kela hihia, ua ahewaia, a no kela ahewala ana ka i hoopuka ae ai o Mr. Van Gieson i na olelo kupono ole, no ka Lunakanawai Von Ekekala, o ia ke kapa ana aku iaia i ka "lolo" ame ke "kolohe"

            O keia iho la ke kumu nui o ka laweia ana o ka hoohalahala imua o ka Lunakanawai Kaapuni Achi Jr, e kue ana ia Mr. Van Gieson, a o ka olelo hooholo i haawina e kue ana iaia, o ia no ka holoiia ae o kona inoa, mai ka papainoa ae o ka poe apau i loaa ia lakou ka laikini, e lawelawe i na hihia maloko o na aha apana o Kaui

 

O KULIOUOU KAHI I MANAO IA NO KE KUKULU HALEMAI

            No kekahi kahua kupono e kukuluia aku ai o kekahi halemai hou no na koa kahiko i eha ai ma ke kaua nui o ke Komisina Aina Aupuni C. T. Bailey o ka wae ana, he mau kahua kupono i kona manao, a e waihoia ae ana, he mau kahua kupono i kona manao, a e waihoia ae ana na inoa o na wahi o ia mau apana aina i manoia i ke kiaaina no kana noonoo a hooholo ana iloko o kekahi mau la.

            Maloko o ka papainoa o na wahi e waihoia ae ana imua o ke kiaaina o kela apana aina ma Kuliouou, kokoke i Koko Head, kekahi he kahua i noonoola ua kekahi manawa i hala aku nei o ia kahi e kukuluia aku ai o ka halema'i Pupoule hou. O kela ke kahua a Charles R. Forbes o ke apono ana, ka mea nana e hookele mai la na hana o ka buro o na koa kahiko ma Wakinekona a i hoakakaia aku ai hoi iaia o ke Kiaaina mua C. J. McCarthy, ka elele a ka oihana kalepe o Honolulu e noho mai la ma Wakinekona. Me he mea la e holo kino mai ana o Charles R. Forbes i Hawaii nei, pela ka mea i hoomaopopoia, ma nei mua aku.

            O kekahi mau kahua e aku a ke Komisina Bailey i koho ai ma keaia mokupuni aia ma Waimanalo a ma Kaneohe, a o kekahi ma Waiakea, a ma I'iihonua, ma Hilo, Hawaii. Aole malaila wale, aia pu kekahi mau apana aina kupono ma ka mokupuni o Kauai, he mau aina i onaia e ke aupuni, koe wale no ko Kauai mamao loa.

 

HALA KE KOOLAU PAU NA MEA ALOHA

            Me ka naau luuluu au e noi aku nei ia oe e Mr. Lunahooponopono e loaa hoi i wahi no kuu puolo haule wale i Hakawai e, i ike mai ai na kini o ka moku o Hina i ke aui kunewa ana aku la o William Kalunaihaupu, i ka la 22 o Apelilia, 1922, ana kona home malihini i ka aina hookama o Hauula, Oahu nei.

            Imua o kana mau mea aloha, na lakou i hoomoe ihe iaia ma ka aina uliuli o ke awawa malu o Poele ka lani.

            Ua hanauia mai lakou eha, mai ka puhaka mai o ko lakou mua o Kauiokalani, ua moe no oia me kana mau pua apaua, o kona hope mai o Kahaleohaikulaokapeakea, nana mai ka mea e kakau nei i keia kanikaniaula, ame kona pokii kaikuahine, a o Kalunaihaupuekelaikalani mai, ka mea nona keia hoomanao.

            He eha ka nui o kana mau wahine i noho ai, aole nae i loaa he hua mai kona puhaka mai a moe aku la.

            Ua hanauia ola ma Poniuohua Molokai, ua noho no i ka aina ahiki i ka make ana o kana Eva mua.

            I ka loaa hou ana o ka Eva elua, ua kii aku oia i ke keiki a kona kaikuahine ohana a hanai, oia kuu pokii John Kamaloloiaakalani, i huna iho la i na iwi o ka makuakane o maua.

            I ka 1879, a i ole 1880 paha, mamuli e ka paulele hoomana, i kune ai oia a maloeloe, haalele ia makou ka ohana no Laie ka pahu hopu o ka manaoio, a pela oia i lilo ai i kamaaina no ia pali Koolau.

            Mamuli o ka nea ana o ke au o ka manawa, ua loaa ihe la kahi e ku ai kona mau kapua i Hauula, nea mai la me kono ohana a hookamanina ilaila, a mai kana, keiki aku i hookawowo ai a laupa'i ku'u pokii, i ka aina hookama.

            Ua moe aku la oia i kona mau la palupalu, aia paha kona mau makahiki mawaena o ke 87 ame ke 89.

            Ua kuu kona luhi, a ua maha, aka ua ili iho maluna o'u ke ko'iko'i o ke aloha makua, oiai au eia no i ke kaona nei, a i keia la elua iho la no kuu lono ana, ua hala o Kalunaihaupu e lewa i ka makani.

            Ke hooniia mai la e ka Moae,

            Kulanalaua ka okai ao a ka naulu,

            Kakai ahu kaupaku o koolau,

            Lalau i ka puhala nalu kai o Malelewaa,

            Lele hoiamo i ke alo o Keiu,

            He iu ka luna he mea kala leo,

            Eia iki iho no ka pono i ke alo.

                        O Hooipo e!

            Anoano aloha ia'u ka ua Popokapa

            Ke pakui mai la la i Nuuanu

            E a'oa'o ana me ka ahihi Kamakahala

            Huna pee i ka poli o Waipuhia

            Ike ole na wahine noho anu i ke ala e

            Ala ke aloha naue ka lihilihi

            Lu helelei i ka ukana a ka waimaka,

            I ka puolo haule ole a ka onohi

            Ke kulu nei i ke alo pulu au e,

            Auwe kuu makuakane e!

            Kuu makua i ka hale halau a ka makani

            Ke ako paa mai la ka lawelawe malie

            I ka hale pua ma'o a ka Ikioe,

            Aia la iluna o Luahinehaele

            Ke hele la me ka makani Haunailoli

            I hoololi i ke kino paha'oha'o ke aka,

            Hele nihi palanaiki i Palaau e,

            A hoolaau la hoi ka leo,

            He ole ka pane mai,

            Ua ka ilaila e kokohe ai.

            Owau no me ke kanikanihia o

            Hikapoloa no ka makua, S. C. KEKOOWAIOWAILUA. 2332 Liko Lane, Pauoa.

 

PAKELE KE OLA O KEKAHI KIAKAA OTOMOBILE

            Ma ke ahiahi o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, oiai o D. Highland, he kamana e hana nei ma ke kahua o na koa ma Leilehua, e huli hoi mai ana no Honolulu nei, maluna o kona kaa otomobile, a i kona hoea ana i ke kee iluna loa ma ka aoao Waikiki o ke awawa o Kipapa, ua hooku'i mai la kona kaa me ke kaa o W. D. Meyers, a aneane e lele kona kaa i ka pali.      

            E pii mai ana ko Highland kaa noluna o ke awawa, oiai o Ko Meyer kaa e iho aku ana, a i ko laua hoea ana ma kekahi o ma kee oluna loa, ua hooku'i ae la laua/ Mamuli o ka ikaika o kela hooku'iia ana mai o ko Highland kaa, ua hookeia aku la kona kaa i ka pa o ka paehumu a kiei ana ilalo o kela pali kuhoho. O ke kumu o ka paa ana o kela kaa mamuli no ia o kekahi ahua lepo e oioi ana iwaho.

            Aohe he nui o na poino i loaa i ko Meyers kaa, aka, omua o ko Highland kaa ka i hele a o papuia mamuli o kela hooku'iia ana, me kona kolo maoli ia ana mai no Honolulu nei. O kahi o ka laki loa, aole he mau palapu i loaa i na kia kaa a i elua.

 

O KAMAIOPILI KA HELU EKAKAHI O NA PAA MARE

            Ma ka buro hoopaa papahelu o ka Papa Ola Teritore no ka mahina o Aperila i hala aku la he 42 mau kahunapule o na hoomana like ole i hipuu ae i kekahi mau paamare o 109 ka nui, a ma ka averike ana he 2.06 paamare a ke kahunapule hookahi.

            O S. K. Kamaiopili ka helu ekahi  o na kahunapule nui o na marei hoohuiia ia mahina he 18, he 15 na ka Rev. K. Miyao, 6 na H. Valentin, a he 5 pakahi na Canon William Ault ame Victorious Classen, a na kekahi kahunapule e ae paha, pakolu, palua pakahi paamare.

            He 22 mau paamare i hoohuiia e na kahunapule Ketolika iloko o ia mahina, he 26 e na kahunapule Hawaii, he 29 e na kahunapule Kepani, he 4 na na kahunapule Korea, a he 28 na kekahi poe e ae i loaa ka mana mare.

            Iloko o ia mahina he 350 ka nui o na hanau i hoikeia ae, 137 mau make, a he 17 mau keiki akahi no a hanau mai; na na Kepani ke hapanui o nei mau hanau hou.

            Na Hawaii, koto pu me na hapa Hawaii, he 42; Amerika, 13; Pilipino, 10; Pukiki, 9, Koreaa, 2; Rukini, 2; Pelekane, 1; Kelemania, 1; Norewai, 1, huina 137.

 

MANAO E HOOPAU I KA UKU ANA IA LUNING

            I kulike me ia e Eben P. Low o ka hoke ana ae ma ka Poaono o ka pule aku la i hala, he hana kupono ole ka haalele loa ana i ka makeke kalana me ka hokaawale ole ia o kekahi haawina dala no ka hapa hope o ka 1922, in a e hoolohe ole mai ana ka meia Wilson i ka manao o ka hoakakaia ana aku e ka papa ma ka halawai o ka po Poalua, i hala e hoopauia aku o Luning ka lunahoohana o ka makeke, a e hookohuia aku i kanaka okoa ma kona wahi.

            Wahi a Mr. Low o ka hoakaka ana ae o ka hana pono wale no a ka papa e hana ai o ia ka hookaawale ole i kekahi haawina dala no ka ukuhana o ka lunahoohana ma ka manawa e hookaawaleia ai kekahi haawina dala no ka makeke, o keia wale no ka mea pono e hanaia aku in a e hoopaakiki loa ana ka Meia Wilson e hoomau aku i ka hana ana o Luning.

            He hana maikai ole ke paniku loa ana i ka makeke, wahi hou a Mr. Low, elike me ia i hauwawaia ma kekahi manawa i hala, aka e lawelaweia aku ana na hana maloko o ka makeke me kekahi lunahoohana ole no kekahi manawa, koe wale no a ae o Luning e lawelawe ia hana me ka uku ole.

            Mamua aku o ka Mr. Luning hookohuia ana ae i lunahoohana no kekahi mau mahina ka lawelaweia ana o na hana o ka makeke e Mr. Dickson, me kona lilo pu he mea malama buke waiwaim o ia aku ana ke ano o ka hoohanaia ana o ka makeke ma nei mua aku, wahi a Eben Low.

            Mai ka manawa mai o ka noho ana o ka halawai a ka papa o na lunakiai ma ka po o ka Poalua o ka pule i hala ua hoole loa me ka hoomaopopo ka Meia Wilson i kona hoakaka mai i kana alahele i manao ai no ke kanaka nana e hookele i na hana o ka makeke, o kana wale no o ka hoakaka ana mai e waiho mai ana oia i kekahi palapala imua o ka papa ma ka halawai o keia po Poalua iho la. Ina ua ikeia ka holomua ole o na hana o ka makeke malalo o ka Luuing lawelawe a hookelo ana hookahi wale no hana pono i ka papa e hana aku ai, o ka hoonoho aku i kanaka hou ma kona wahi.

 

PAA AE HE KEIKI NO KE KALAIWA ME KA LAIKINI OLE

            Ua manao paha kekahi keiki o ke kalaiwa ana i ke kaa otomobile me ka likini ole me ka holo heihei e loaa ana iaia kekahi lealea loa ma ia hana ma o ke akeakea mau ana mamua o ke kaa otomobile o ke Kakiana Larry E. Twoomey ma ka auwina la Sabati nei, me ka holohe ole mai i ke kauohaia aku e holo mai no ka halewai eia nae ua kuhihewa loa oia ma ia hana ana ana, no ka mea, ua paa oia i ka hopuia no ka holonui ma ke ano heihei, a ua hookuuia aku nae me ke kauohaia aku e hoea ae imua o ka lunakanawai hoomalu ma ke kakahiaka o ka Poakahi iho nei.

            Mai Waipahu mai ke Kakiana Twoomey o ka holo ana mai. Mahope mai on a kekahi keiki o ka holonui ana mai maluna o kona kaa e kalaiwa ana, a i ka hiki ana ma kapukaki ua kaa mai la ke kaa otomobile a ua keiki la mamua o ke kaa a ke kakiana. I ke kaa ana o ke keiki mamua hoomaka mai la ke kakiana e alualua mahope on a ahiki i ka pili ana mai o kana kaa i ke kau a ke keiki ma kahi kokoke i ka pauma ma Moanalua, a ia manawa ke kakiana i noi, hou aku ai iaia e ku iho eia nae, aole, hu. Koolohe aku o ke keiki, o ka hoomaka hou mai la no ia on a i ke kuupau i ka holo o kana kaa. Ua loaa hou mai la kela keiki i ke kakiana ma ka hookuina o ke alanui e holo ai i Leilehua ame ke alanui Puuloa, a kauoha hou aku la ke kakiana i ke keiki o holo mai no ka halewai, ia holo like ana mai a laua ahiki i ke alanui Kulika e hoohuli ae ana ka ua keiki la i ka holo o kana kaa ma ke alanui Kulika a nee aku la i ka holo ana iuka, ua hoomau aku la no ke kakiana i ke alualua ana mahope on a ahiki i ka loaa ana aku, a noi hou aku la i ke keiki e holo mai laua no ka halewai, a i ka manawa o ke keiki o ka hoole ana aku, ua kauohaia mai la ua keiki la e haalele i kana kaa a e kau aku ma ke kaa o ke kakiana, pela wale no i hoea mai ai ke keiki i ka halewai. Ma ka halewai i ikeia ai aohe laikini kalaiwa o ke keiki. O ka hoopii i hookomoia ae nona he holo nui me ka nana ole i ko hai pono a me ke kalaiwa ana me ka laikini ole.

 

HE HOALOHALOHA NO KO MAKOU HOAPAAHANA

            Ma ka hapalua o ka hora ehiku o ke ahiahi Sabati, la 23 Aperila, A. D. 1922, ua lalau mai la ka lima o ka make ia Peter Cushman Jones, ma ka home o kekahi o kana kaikamahine Mrs. Ada Gartley, me ke aloha nui ia, Manoa, Honolulu, Oahu.

            Oiai ua komo mai keia makua, a alakai i keia ekalesia imua, he kanakolu makahiki i hala ae nei ka pili aloha i ka inoa Maua Loa, a i hoolaa pu iaia iho no Kristo, kakahikahi loa ka poe like me kona ano; a mahope iho o ka make ana o Edwin kekhai o kana keiki, o ka helu ekolu no hoi o ia ohana, nolaila ua kuai aku i kona mau mea apau, a hoi aku a noho paa ma Honolulu, aole oia i poina i kona pili aloha, ana i hoolaa ai no keia ekalesia i alha nui ia, e laa no hoi me ka meheu he nui wale o kana mau lokomaikai lani.

            Nolaila, e hooholoia, ke komo pu aku nei keia ekalesia; ame ke Kula Sabati, ame C.E., e auamo pu, i na luuluu ame na kaumaha, o kana mau kaikamahine, Mrs. A. Gartley, Mrs. A. Lewis, ame na moopuna he lehulehu, ame na ohana apau i aloha nui ia.

            Hooholo hou ia, e hoounaia i hookahi kope ia Mrs. Ada Garley, Mrs. A. Lewis, o keia hoalohaloha; a hookahi kope i Hoaloha; a hookahi kope i ka Hoku O Hawaii; a hookahi kope i ka Nupepa Kuokoa; a hookahi kope i ka Alakai o Hawaii.

            E hooholo hou ia e hoopaaia keia olelo hoalohaloha i ka buke moolelo o keia ekalesia

            Me ke aloha,

            JOHN K. KAOHELOAHI,

            MRS. A. K. KAOHELOAHI

            MRS. M. W. KAIAUALII

            Komite Huiia Ekalesia o Imiola

 

E MALAMAIA ANA HE HOIKEIKE E NA KULA

            Ma ka Poano, Mei 27, e malamaia ae ana he mau hana hoikeike e na kula like ole o keia kulanakau hale, ma ka hale o ka Y.M.C.A. o ke alanui Nuuaiu; o keia ka mea i hooholoia, ma ka halawai a na kumukula, o ka noho ana ae, ma ka auwina la o ka Poalima aku nei i hala.

            Ma ka oleloia, aia ma kahi o ke 40 a oi aku mau kula, mai na kula aupuni a na kula kuokoa, e komo ae ana iloko o kela hana hoikeike, a o kekahi mea i hooholoia, o ia no ke kuai hoolilo ana aku i na mea hoikeike, i ka wa e pau ai ka hoikeike ma kela la.

            O ka manao nui o ka malama ana aku i kela hoikeike o na kula lehulehu, aole wale no, no ka haawi ana aku i ka lehulehu i kekahi ike, no na hana like ole e a'oia mai nei i na haumana, ma na kula, aka, no ke kokua pu ana aku, e loaa mai kekahi waihona dala, i hiki ai ke hoouna i kekahi mau kumukula ame kekahi mau haumana, no ke a'o ana i ka ike mahiai maloko o ke Kula Kiekie o Hawaii, a o ka makaukau e loaa mai ana ia lakou, mai kela kula nui mai, o ka lakou ia e hoi mai ai a a'o aku maloko o na kula lehulehu.

            Ua loaa ka manao iloko o ka ahahui o na kumukula, o ka loaa ana o ka ike ame ka makaukau i ka oihana mahi, o ka mea ia e hiki ai ke kokua nui ia aku na haumana ma ke kauka'i ana aku i na hana pili loa i ka lepo o ka aina; he manao hoi i kokua nui ia aku e ka oihana hoonaauao.

            O na kumukula âme na haumana e hele ana i ke Kula Kiekie o Hawaii, no ke a'o ana i ka ike mahiai, malalo o na hoolilo oka ahahui i ko lakou wa e hookuu pono ia ai mai kela kula mai,  e uku ae ana lakou i ka ahahui, in a paha ma ka lilo ana i mau kumukula, e a'o ana i na haumana i kela ike, a iole me kekahi huina dala kupono.

            He nui na kula, i waiho ae i na inoa, no ke komo ana iloko o na hana hoikeike, no na mea i hana maoli ia maloko o kela ame keia kuoli ia  maloko o kela ame keia kula; a o kekahi mea i hooholoia, o ia no ka malama ana i kekahi ahamele,  a o na ukulele i hanaia maloko o ke Kula Kamehameha, a ma Pearl City, o na pili ia e hookaniia ana e kekahi mau kalapu hokani pila.

            He mau makana kekahi e haawinaana i na hoikeike e kaa ai o na helu kiekie, he mau makana nae, aole me ke dala maoli, aka me na lipine, ma na waihooluu.

           

APONOIA KA HOOLOIHI ANA I KE ALANUI KALAKAUA

            Ua kokuaia ae e ka Enekinia Kulanakauhale Fred Orht ka manao i hoolalaia ai no ka hooloihi ana ae i ke Alanui Kalakaua a hui me ke alanui Beritania. O keia hooloihi ana ae he haawi ana aku ia i rumi akea loa no na kaa otomobile e holo ai mai Waikiki a hoea mai i ke kikowaena o ke kulanakauhale e ulu mai nei i keia manawa.

            E lilo ana ke alanui Mei i wahi holo nui ia e na kaa uwila ma nei mua aku ke moe na alanui hao palua, o ke alanui Beritania ke alanui kaawale no ka kaa otomobile e holo ai,  a o kahi hoi e hiki ai i na kaa otomobile ke holo ne ka mama mamuli o ke kakaikahi o na kaa uwila e holo ana ma ia alanui.

            No ka hoakea ana ae i ke alanui Moi mai ke alanui Alapai aku ahiki i ke alanui Punahou ke kumuhana a ka papa o na lunakiai o ke kamailio nui ana ma ka halawai o ke po Poalua aku la o ka pule i hala. LHe hana hiki keia ke hanaia," wahi a ka Enekinia Orht o ka hoakaka ana ae, ma o ka hoakea ana ae i ke alanui i 10 kapuai e lilo i ke alanui ma kela ame keia aoao mauka a makai a e hoemiia aku na pahale ihope. I ka manawa e lilo ai ka hana ana o ia alanui i ka poe na lakou e hana, e hana lakou a kulike me keia mau laina i ka manawa e kukulu ae ai i na hale e hooneeia ana. Ina no ka hoakeaiaa o ke alanui a like na wahi ma na aoaoa o ke alanui e lawleia ana e akea loa ana ke alanui Moi no na alanui hao palua e hoomoeia aku ana me ka hoohaiki ole ia, oiai ka Hui Kaa uwila e hoomaka koke mai ana e hana ia mau alanui palua, iwaenakonu o ke alanui," elike me ia a ka Enekinia Orht o ka hoakaka ana ae.

            O ka hoakea ana ae i ke alanui Moi ma Ewa mai o ka Muliwai Nuuanau ka mea ano nui ma keia hana hou a ke aupuni kulanakauhale e hoolala mai nei, no ka mea,  o kahi haiki loa o ke alanui Moi. O ka hoakeaia ae o ke alanui e holo ana ahiki i Waikiki ka mea i makemake loa ia no nei mua aku, oiai nae, o ka mea no ia i makemake loa ia i nei manawa. Nui na hooloiloli, a nui pu me na hoolilo ma ka aoaoa o ke aupuni ame na makaainana ka poe e pili kokoke ana i na alanui.

 

O KEAKAMALUNUIOKALANI UA AUI AKU LA

            Me ka hapu mua ole, ua lilo i Hiikua, i haalele iho ai kuu mamanake, Mrs. Keamalu, i keia noho ana, a hoi aku la me Kini o ka po nui hoolakolako.

            ma ka aina uluwehi o Laie i ka eheu manu i ka la ekahi o Apelila i hala aku la, i hookuu iho ai oia i kona kino honua e moe me ka maluhia no ka wa mau loa. Heaha la hoi ke kanaka he mahu no ia i pua ae a nalo aku, pela i'o no!

            ua hanauia kuu anake ma Ohukuhale, Poniuohua, Molokai, ke kahuahale hoi i hanauia ai o Kauhuhu ka mano nona na pali Koolau o ka Moku o Hina i oleloia e kelaila kupu, he kae'ae'a, mai ka puhaka mai o Keliiaeaumoku, Oopa, ka muli loa o ka hanau ana o ka mama, a o ka hope ponoi o kalunaihaupu.

            Ua luhi no oia ia'u ke keiki a kona kaikuaana, i ko'u wa uuku no, i mare ai oia i kana kane mua no Molokai no, a mamuli no o ke au hoololi o ka manawa, ua wehe ae la ka pea o ke kalepa holo i Honolulu nei, waiho i ke kane i ka aina hanau.

            Noho iho la ika uluwehiwehi o ke kaona, i ka huikaulua i Polollewa, halawai me ko Kaua keiki u'i, lilo i Kaua, a kupa kamaaina a lua'a wale oia.

            Aole he hua mai kona puhaka mai, aka ua lawe ae oia i na keiki a ka ohana o ke kane, a hanai a nunui, a kani moopuna ia lakou.

            I ka hala ana aku o ia kane ma kela aoaoa, ua lawe hou ae la oia ia Kailikole, ke keiki kupa o Waikiki i kokoelua no kona mau la luahine.

            I ka hala ana o ia hoa, ua koe iho oia e noho i ka Ohua Lane, a ana ka aui o ke au o ka manawa i hoonee ae iaia mailaila ae, a hoi aku la i ke Koolauloa, a waiho i kaea ka iwi o kamahele.

            Aole no i loaa mai ia'u ka lono ahiki i ka la elua iho la o Mei nei, akahi no a pa'e ka lono kaumaha no ka hele ana o kuu mau makua elua, a o keia no hoi ka panina o na keiki a Keliiaeanmoku Oopa, i hanau ai.

            Nolaila ua lilo i mea kaumaha ia'u, ke hoomanao ae i ka nui o ka maikai a lakou i pulama ai no'u,  a elike me kela ohana ane keia ohana i halawai me keia hopena, pela no i loaa ai ia'u ia aawina hookahi. Owau ka ka ke aloha i o ia a eha,  Me he maka koholua la i ku i ka ili, Ke ukeuke i ka pili o ka houpo, Ke huai nei ka waimaka kulu i ka lihilihi, Paele i ka manawa ka houpo oloko a, A ke aloha me he ahi kila la,  Ka ukeuke ika pili e ka houp, Huihuila makilikili i ke kiionohi, Paku'i kenakena i ka uahi a ke aloha la,

            Auwe kuu makuahine e!

Kuu makua i ka pea' hala o Luia, Ke waha mai la i ke kua o Kaukaopua,

Ma ka maha laau o Aahoaka, Ili ke ko'eko'e anu Maunahine, Kulanalana ke ki poohiwi o Hihimanu, Pulupe i ka wiamaka ke one o Mahamoku. Ia ene puarose i ke alo o Hanalei, Ua hala e! Ua hala kuu pua ala Kookoolau, Ua ku ae a hina i Kawaipao, Ua moe hookalohe me Kaumaka, Aia la me na lehua o Luluupali. Ke hei mai la i ke one o Maniniholo, I ka puu nalu kai i ke alo o Puuhinahina. Hina ke kino waiho moe malie, Moe a i ke kai o ko Haku e! He haku kalalea he pane poo no Anahola, Ke kuka aoao mai la me Hooipo, Me ka pakee wai nui i ka nalu o Makaiwa, E paku ana i ka lulu o Waimahanalua, I ka pau nua kalukalu o Puna e, Puna makuu na ke aloha i ke kanaka, Ke wawalu nei iloko o'u me he lima la, Auwe kuu makuahine hele loa e! Waiho i Laie ke aka malu ohai, Hoi uhana i ke one kulaiwi, E ike i ke kahapili ai ole a Kaiakea, Aloha ia kaha hoanano a Kalailuahine, I na lai'i elua a ka manu i ke one o Hilia e, Nani ka hilihewa o ka'u moe i ka po nei, Hopu au i ke aka aole ke kino. Nuu i ka waimaka ka puni a aloha la, Auwe kuu mama hele loa e!

            Ua moe aku la oia i na la palupalu, aia kona mau la i ke kanawalu kumamalua a oi, me ka manao ilihia, ke pahola aku nei keia pulima i ka puili aloha nou e ka Lunahooponopono, ame kou mau limaluhi. E ahonui hoi e hookomo iho iloko o kou moku kino lahilahi. me ka pawaiouli,

S. K. KEKOOWAIOWAILUA. 2332 Liko Lane, Pauoa.

 

HE HOALOHALOHA NO MR. S. W. KINO

            Ma ka Poakolu, la 26 o Apelila, 1922, i haalele mai ai o S. W. Kino i keia ola honua ana. Ua hanauia oia, na Waianuhea(k) ame Naakaakai (w) ma Kealakekua, Kona Hema, a ma kana hoike i kana mau kaikamahine i ka nui o kona mau makahiki, ua hiki aku no ia i ke 78.

            Ke olelo mai nei ka buke a Ioba: "Elike me ke ao e nalowale ana a e hele aku ana, pela ka mea e iho ana i ka luakupapau, aole ia e ea hou ae iluna. Aole ia e hoi hou i kona hale; aole hoi e ike hou kona wahi iaia." O kekahi keia o na luna ekalesia kahiko loa mai ia Rev. J. D. Paris mai, J. A. Kahookaumaham, S. W. Papaula, S. L. Desha ame E. S. Kimoteo na kahu, a he nui a lehulehu na komite ame na haiolelo ana i komo pu ai e hooikaika i ka hana a ka Haku.

            Oia nei no kekahi Kahu Kula Sabati Apana kahiko loa, mai ia Rev. J.D. Paris mai, ahiki ia S. L. Desha. Ua malamaia ka hana me ka maemae ame ka hanohano, a na ka hiki ole i ka hele i ka luakini, pau ka hele ana. Mamuli o keia mau ema i ha'iia ae nei no kana mau hana, pela makou e poino ole ia nona. Ua nalo aku oia, aka o kana mau hana maikai, ke mau nei ia iloko o ko makou hoomanao mau ana me ka minamina nona. Ke komo pu aku nei makou na hoahanau, na haumana Kula Sabati iloko o ka u pu ana me oukou e ka wahinekanemake, na kaikamahine ame na moopuna lehulehu, ka ohana no apau i hookaumahaia.

            Nolaila e hoounaia hookahi kope o keia hoalohaloha i ka Nupepa Kuokoa , hookahi ko, i ka Hoku o Hawaii, a hookahi kope i Ka Hoaloha.

            Ma o ko makou komite la:

                        Z. P. KALOKUOKAMAILE

                        S. P. K. NAWAA,

                        J. AU,

            Napoopoo, Mei 4, 1922

 

ONA I KA OKOLEHAO LILO AKU HE $2000

            Ma ke Poaono aku la i hala he ahaaina i haawiia ae e kekahi poe ma ke Alanui Kula, a ua hoea aku o Charles Meyers he enekinia no Puuloa, ia ahaaina me $2000 ma ke dala pepa maloko o kekahi wahi o kona kuka, a i kulike me ia ana o ka hoike ana ae i ka oihana makai ma ke kakahiaka mai o ke Sabati ua lilo ia mau dala mai iaia aku mahope iho o kona pepehiia ana apau ka ike.

            I kulike me ia ana o ka hoike ana ae i ka oihana makai o kela mau dala $2000 i laweia aku ai mai iaia aku he mau dala ia nana i kikoo i ka banako me ka manao e hoouna aku i kana wahine e noho mai la ma Amerika, a ua pineia eia a paa maloko o ka pale o kona kuka. He ahaaina nui kela i haawiia ma kekahi hale ma ke alanui Kula, a ma ka oleloia he waiwela kekahi e kahewai ana malaila. I kona ala ana ae a haha iho la no ua mau bila dala la ua imi kahu hou.

            Aohe mea i hoohuoiia nana i lawe ia mau dala, aia nae ia hana iloko o na lima o na makaikiu e hanumai nei.

 

KE KUKULUIA MAI NEI KA BANKO HOU O NA PAKE

            Ma ka pule i hala aku la, i hoomaka ae ai ka Liberty Bank of Honolulu Ltd., i ke kukulu ana i ko lakou hale banako hou, ma ko lakou kahua hou ma ke kihi o na Alanui Maunakea ame Moi, he hookahi kuea mai ka Makeke Kuai I'a mai. O ka hale unihihapa e wawahiia nei malaila,  o ia kekahi o na hale kahiko o ke kukuluia ana, a i ku hoi malaila iloko o na makahiki he 36 i hala ae nei, aka, o ia hale kahiko e nalohia aku ana ia a he hale hou aku ana ke ku ma kona wahi.

            Iloko o keia mau makahiki pokole i hala ae nei, ua ikeia ka pii mahuahua mau ana ae o kona holomua, o keia banako hou e kukuluia mai nei, o ia aku ana kekahi o na hale ui ke paa ae.

            No ka hoikeike ana aku i ka lehulehu, ka poe i loaa ole kekahi mau ike no ke ano o ka lawelawe, a hoohana ana a ko lakou mau lunanui i keia banako, ua makemakea lakou e hoike ae no ke kulana maoli o keia banako i keia wa.

            Iloko o na mahina helu wale no i hala ae nei, o ke ku ana o keia banako, ua pii mahuahua mau ae kona holomua. He nui ka poe kalepa e kokua nei i keia banako ma o ko lakou hoihoi ana ae i kekahi heluna nui o ka lakou mau dala malaila e hoahu ai, a o ke kumu nui no, mamuli no ia o ko lakou hilinai piha i ka poe na lakou e hohana nei i keia banako.

            O ka põe na lakou e hohana nei i kela banaka, he poe lakou i kamaaina i kela ano hana; he poe i ike i ke ano o ia mea he hoomakaulii.

            Ma keia hale hou o kela banako e kukuluia mai nei, e hookomoia aku ana na pakaukau mabals, elike me ko na banako e ae o keia au holomua. Ma na mea i hoikeia mai, aole e loihi loa mai keia wa aku e hoea mai ana ka lakou pahuhao nui o ke ano hou, a ma ka mahina o Iulai ae nei, e makaukau ai kela hale hou o keia banako.

 

PAKELE NA OLA MAMULI O KA HAULE ANA ILOKO O KE KAI

            Ua hoopihoihoiia ka noonoo o na koa ma ke awa o Puuloa ma ke kakahiaka o ka Poaha aku nei o ka pule i hala, i ka manawa o ka mokuea a ke Kapena Kirgpatrik o ka oihana mokuea Amerika ame kekahi mau kanaka e ae e kau ana i ike mai ai i ka haule ana iho o ka mokuea a piholo iloko o ke kai ma kahi kokoke aku i na mokukaua e ku ana maloko o ia awa. O kahi i laki ai aole mea hookahi i eha ma ia haule ana.

            Ma ka manawa o kela ulia ua lehulehu ka poe i ikemaka mai i kela haule ana o ia mokuea a piholo iloko o ke kai, oiai na kanaka o na moku hahai topido lehulehu e hekau ana ma ia wahi e kuku mai ana maluna o na oneki, a he hapa kakini o ia mau moku i holo aku no kahi o ka mokuea i haule iho ai a piholo. I na moku e hookokoke aku ana i kahi o ia mokuea poino he hapa kakini o na kaakini o na kanaka mailuna aku o na moku hahai topido i lele aku iloko o ke kai a au aku la no kahi o ka mokuea, no ka huli ana in a he kanaka kekahi o ka mokuea i paa iloko o ia mokuea, eia nae, ia kokoke ana aku a lakou ua ike aku la lakou i ke Kapena Kirkpatrick e au mai ana ma kekahi wahi mahope o ka mokuea kahi o ka mokuea aole i piholo iloko o ke kai a i kona manawa i hoopakuleia ai aohe ka he wahi o kona kino i pulu i ke kai. O ke kumu o kela uila i loaa ia mokuea no ka poino ana o kekahi wahi o kona enekini.

            Ua hukiia ae ka mokuea poino ahiki i kahi e hoopae aku ai i na mokuea a nana ia kona wahi i poino.

           

HOOLAHA O KE KUAI O NA APANA AINA AUPUNI

            Ke haawiia aku nei ka hoolaha akea ma keia ma ka hora 10 a.m o ka Poalua, Iune 6, 1922, ma ka puka ma ke alo o ka Hale Kapitala, Honolulu, T. H, malaila e kuaiia aku ana ma ke kudala akea i ka poe koho kiekie loa malalo o ka hoakaka o na manao o ka Pauku 73 o ke Kanawai Kumu o Hawaii ame ke Kanawai 143 o na Kana wai o ke Kau o 1917, na apana aina Aupuni malalo nei:

            1. Ke koena aina aupuni ma ke Awawa o Pauoa, Auwaiolimu, Honolulu, Oahu, e pili pu ana me ka Pa Ilina o na Pake ma Pauoa, nona ka iliaina o 5,434 kapuai kuea, oi aku a emi mai paha; kumukuai haahaa he $25.00

            2. Apana 16, Kuea 30, na Apanama Auwaiolimu, ma ke Awawa o Pauoa, Honolulu, Oahu e pili pu ana me ka PaIlina o na Pake, nona ka iliaina o 16,000 kapuai kuea, oi aku a emi mai paha; kumukuai haahaa he $200.00.

            3. Ka Aina Aupuni ma ke alopali o Puowaina, ma Auwaiolimu, Honolulu, Oahu, e moe ana mawaena o ke alanui Puowaina ame ke Alanui Auwaiolimu, a e pilipu ana me na apana 16 ame 17, Kuea 29, o na apana o Auwaiolimu, ma ka aoao hikina, nona ka iliaina o 2.54 eka oi aku a emi mai paha; kumukuai haahaa he $400.00.

            E kuaiia aku ana na apana aina maluna ae ma ke ano i mau kahua no na ilina a o na Palapala Sila e hoopukeia aku ana no ia mau apana aia maloko olaila kekahi mau pauku e hoakaka ana in a e hoohana ole ia ana ia mau apana ma  ke ano he ilina, ma kekahi manawa, e lilo ana ka palapala sila i hoopukaia aku i mea waiwai ole a e hoi hou ae ia mau apana aina i ke Teritore; pelapu hoi, o na ilina apau i hookahuaia e kaa no ma na manawa apau malalo o ke alakai ana a na rula ame na hooponopono ana a ka Papa Ola Teritore elike me ia i hoakakaia ma ke kanawai no ke kanu ana i na kino make me ka malama a hooko pono i ka maemae o na ilina ame na kahua kanu.

            O na kumuaelike no ke kua ana i na apana aina maluna ae o ia keia:

            (a) O na kupa Amerika a i ole na kanaka i kukala ae no ko lakou manao e lilo i mau makaainana Amtrika a i ole kekahi. Ahahui paha, a i ole hui i hoohuiia e ku ana malalo o na kanawai o ke Teritore o Hawaii wale no ke lilo i poe kuai ia mau apana.

            (b) Kumu aelike; ma ke dala kuike ka rula, ma ka manawa e haule ai ka hamare.

            © Na ka põe e kuai ana e uku i na lilo o ka hoolahe ana mahope koke iho o ke kua ana.

            No na palapala aina no na aina no na aina e kuaiia aku ana eia ke waiho nei a e hiki no e ikeia maloko o ke keena o ke Komisina o na Aina Aupuni, ma ka Hale Kapitala, Honolulu, T. H.

            No na hoakaka laula, e noi ae ma ke keena o ke Komisina o na Aina Aupuni, ma ka Hale Kapitala, Honolulu, T. H.

C. T BAILEY

Komisina o na Aina Aupuni

Hanaia ma Honolulu, T. H., Mei 5, 1922.

6503---Mei 11, 18.

 

 

OLELO HOOLAHA

            Ke kauohaia aku nei ka poe mea pa ilina ame ka poe mea he kupa pau iloko o ka Pailina o Kawaiahao, Kamoiliili ame Manoa, e hoemaemae koke mamua ae o ka hina ana mai o ka la 30 o keia mahina a o ka mea e hooko ole ana i keia kauoha, e komo aku ana ke konia Pailina a hoomaemae, me ke kaki ana i ka mea nona ia pa ame na le.

            E hoolohe i keia,

            JAS. H. S. KALEO

            SAM HOOKANO

            IOLEL KIAKAHI

Komite o na Pailina o Kawaiahao

6503-Mei 11,18, 25.