Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 19, 11 May 1922 — Page 6

Page PDF (1.69 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no

NA PUUWAI ELUA

A I OLE

Ka Hewa o ka Wahine---He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa

 

            Aohe ana awiwi ana aku e hoea i ka hale hoolulu kaaahi, he nui loa ka manawa i koe, alaila ku mai ke kaa; o ka mea apiki nae, i ua o Iavana i noho iho ai ilalo, ua noho pu iho la kela kanaka, ma kahi he mau i-a helu wale no ke kaawale o kekahi mai kekahi aku.

            Aia wale no ka nana ana a kela kanaka maluna o Ivana, a no ka uluhua i kona nana pono mai, ku okoa ae la o Ivana iluna, no ka hoomau ana aku i ka hele ana, o ka wa nae ia i kahea mai ai kela kanaka i k pane ana mai:

            "Auwe, o Kapena Ivana anei oe?" wahi ana me kona ku okoa ana ae iluna. "Owai no keia o Dike Garahama, a mai huhu 'oe ia'u, i keia oili ana mai la imua ou. Aole oe i poina ia Dike, ka mea nana i a'o mau aku ia oe i ke ano o ke ku'iku'i puupuu ana, ame ke kau ana i ka lio."

            "Hauoli maoli au i ka ike hou ana ia oe e Dike! Owau no keia o Ivana, e hele mai oe e ike ia'u!"

            Aohe hoohakalia ana aku, i kela lohe pono ana aku no o Dike o Kapena Ivana kela, o kona holo mai la no ia imua, a iloko o na sekona helu wale no, aia hoi, ke puliki la oia i na lima o ke kanaka opio, me ka hiolo okoa ana mai o kona mau waimaka.

            "Aole e hiki ia'u ke hoike aku ia oe me na huaolelo maoppo loa, no ka nui palena ole o ko'u hauoli, no keia hui hou ana o kaua. Aole e kala au i kakali aku nei o kou hoea mai, no ka mea ua loaa mua ka ike ia'u, aole oe i makemake, aka ke ola nei no oe me ke ola kino maikai.

            "ua ike au i ke kaalo ana iho o kou kaa mamua o ko'u hale, a ina paha aole au i maopopo mua, e hoea mai ana oe, ina no aole au e koho aku o oe ka ohua a kela kaa e lawa ana, i kau a mea o ka loli maoli no o kou mau ano. Na kena mau umiumi ou, i hoano-e loa ae i kou helehelena, a kaokoa mai kela ano mai o kou mau la opio."

            Ma kela wahi, i hookuu ae ai ka Dike paa ana i na lima o Ivana, holoi ae la i kona mau waimaka, a hoomau hou mai la i kana kamailio ana.

            "Ua manao no au e hele aku no Kanale Hale, e ike ai ia oe, aka no ko'u manao, aole oe i makemake e ike wale ia ae e ka poe e noho ana maanei nei, ua hoea mai oe, pela wale no au i kakali ai, ahiki i kou hoi ana mai, alaila hele okoa mai au e ike ia oe."

            "Ke hauoli loa nei au no keia halawai hou ana o kaua e Dike," i pane aku ai o Kapena Ivana, me ka piha ohohia; "Me he mea la ua oi ae ka maikai o kou ola kino, mamua o ka'u ike hope ana ia oe. Ua makemake i'o au e noho me ka ike ole ia no hookahi, a i ole elua pule, a mai ninau mai oe i ke kumu. He hookahi nae mea nana i hoopiha loa mai ia'u me ke kahaha, o ia no ka mea nana i hoike aku ia oe, aole au i make, a e hoea mai ana no ko'u home."

            Na kekahi no o kou mau hoaloha i kamailio mai ia'u, eia nae ua hoohiki aku au imua on a, aole e kumakaia i kona inoa, ke ninau mai kekahi mea nona."

            "Me ka nana ole i kela hoohiki, ke koi aku au ia oe e Dike, e hoike mai ia'u, i ka inoa o ke kanaka nana i kamailio mai ia oe e pili ana no'u!"

            "Aole no na ka mea e ae, aka na kou hoaloha pilipaa no ia, na Keaka Mebure."

            "Ke hoopunipuni mai nei anei oe ia'u e Dike? Ua ike oe, aole i hoea hou mai kela kanaka opio no keia wahi, no kekahi mau makahiki loihi, nolaila pehea iho la e lilo ai, oia ka mea nana i kamailio mai ia oe, no ko'u make ole ana?"

            "Auhea oe e Kapena Ivana, aole ka'u he mau olelo hoopunipuni i kamailio mua aku nei ia oe, aka o ka mea oiaio maoli no ia. Elike no me ia au e ike mai la i ko'u ku aku imua o kou alo, pela no au i ike aku ai ia Keaka Mebure i ke ku mai imua o'u, ma ka po o ka Poakolu koke aku la no i hala.

            "Ma cela hui pu ana o maua, i hoike mai ai oia, eia no oe ke ola mai nei, me ke ola kino maikai, aole hoi i make, elike me na mea i manaoia e ka lehulehu, no kou kiia ana i ka pu a make, e na kanaka Paele. Wahi ana, aole he kumu nui o kona holo awiwi ana mai ianei, no ka hooko ana no ia i kekahi hana ano nui no kou pono. Ua kamailio mai oia e pili ana no ka Hale Kahiko, a ma ia wahi i noke ae ai au i ka akaaka, no ka mea aole loa kekahi kanaka e ola nei e aa e hookokoke aku i kela hale i ka po, aia wale no i ka wa ao e hiki ai ke hele aku ilaila."

            I ka lohe ana o Ivana i ke@a mau hoakaka a Dike, e pili ana ia Mebu@e kona hoaloha, haikea ae la kona helehelan, me kona piha i ka haalulu, a kunewa aku la ihope o kahi kiekie o ka manienie, a o ia kana i hooho mai ai me ka pihoihoi:

            "Mai lilo keia ano o'u au, e ike mai la i kumu e hoopihoihoiia aku ai kou noonoo e Dike. Ua loohia au i kekahi ma'i @iva ikaika loa, no na mahina eono mamua o ko'u huli hoi ana mai no Enelani nei, a o keia iho la ke ano mau i kau mai maluna o'u, a o keia no hoi ke kumu, o ko'u makemake ole ana e hoike aku ia'u iho, imua o na poo o ka oihana koa. Ua makemake au e loaa ke ola kino maikai, mamua o ko'u hoike ana ae i ke akea.

            "he nani hoi ia, ua ike oe ia Mebure, ka makemake nei au e hoike mai oe i kana mau olelo apau i kamailio aku ai imua ou, ame ke ano o kona hoea ana mai no kou wahi. Aole he kumu nui ae o kuu makemake ana e maopopo na mea apau e pili ana iaia, o keia wale no, aole oia i huli hoi ae imua o kona ohana ahiki i keia wa a kaua e kamailio pu nei."

            Ma kela wahi, i hoike piha mai ai o Dike, i na kamailio apau mawaena on a ame Mebure ma kela po, i kona hooki ana iho i mai la:

            "Iaia no ka maopopoo kona manawa e haalele iho ai i ka hale hookipa, o kona oili aku la no ia iwaho, o ka hora eiwa kela a'oi, me ka olelo ana mai, o ka hora umi ponoi, kona manawa e hoea ai i ka Hale Kahiko. O kana i hooia mai ai, o ia no ka huli hoi hou mai, no ka hale hookipa ma ka hora umi-kumamakahi, ua kakali nae au iaia ahiki i ka hora elua o ka wanaao, aole oia i hoi hou mai, aole hoi i lohe mai i ke kani mea e pili ana iaia."

            No kekahi manawa, aole e hiki ia Ivana ke kamailio mai, aia na noonoo like ole iloko o kona poo kahi i hana ai, a no kona noho mumule loa hoi, kamailio okoa mai la o Dike, i ka i ana mai.

            "E hoi hou aku ana no nei oe no Ladana i keia po e kuu haku?"

            "Ae, e hoi aku ana no au, o ka hapalua keia o ka hora eono, a ma ka hora ehiku e ku mai ai ke kaaahi i ka hale hoolulu, nolaila o ke aloha no kou e Dike, he loa okoa no keia e hele aku ai ahiki i ka halehoolulu."

            "Aole anei he mea maikai ko'u hele pu ana aku me oe e kuu haku."

            "aole no keia manawa, o lilo auanei kou hele pu ana mai me a'u, i wahi e hoohu@@mai ai na kanaka no'u, aka e hoomanawanui iki kaua@ he manawa pokole wale no e kakali ai, alaila hoi mai au a noho ma ko'u aina. Eia na mea apau iloko o ka lima o ko'u loio. Pehea oe e noho ae nei?"

            "Aole he maikai, elike me ka manawa e ola ana o kou makuakane: aka nae ua hoomamaia ae ko'u manao, i ka maopopo ana, e hoi hou mai ana oe a noho pu kakou. Ina e haule oe i ke kaaahi o ka hora ehiku ea, aole he kaa hou e loaa ia oe ahiki i ka hora umi-kumamalua, ua ike no oe i ko'u home, hoi pololei ae no ilaila, ke manao oe e hoaumoe iho ianei, ahiki i ka la apopo."

            Me he mea la nae, aole i lohe aku o Ivana, i kela olelo hope a Dike, no ka mea ke awiwi la kana hele ana, a huli mai la no hoi o Dike hoi ma ke alanui e hoea aku ai no kona home.

            He mau kaina wawae helu wale no nae kela a Dike o ka hele ana mai, huli hou aku la oia ihope e nana ia Ivana, aole on a ike aku, a o ia kana i namunamu iho ai:

            "Malia paha aole he pilikia e loaa ana iaia aka nae, e hele aku ana no au no ka hale hoolulu kaaahi, no ka nana ana, in a e kau i'o ana oia ma ke kaaahi o ka hora ehiku," o ka awiwi aku la no ia o ka hele ana a Dike, a hoea i ke alanui akea, aia ka pahuhopu no ka hale hoolulu, me kona hele ana aku a noho ma kekahi wahi, e hiki pono ai iaia ke ike mai, i ke kau o na ohua iluna o ke kaaahi.

            Ua hoea mua oia no ka hale hoolulu mamua o ke ku ana mai o ke kaa, a i ka wa hoi i ku mai ai ke kaaahi, aia wale no kona mau maka ma kahi o ke keena kuai kikiki, ame kahi o na ohua e kau ae@ai iluna o ke kaa, o ka mea apiki nae, aole oia i ike iki ia Ivana, ahiki i ka haalele ana iho o ke kaaahi, a he elua wale no mau ohua o ke kau ana, mai kela wahi mai, aole nae o Kapena Ivana kekahi.

MOKUNA XXI.

            I kela kaawale ana aku no o Ivana ma kahi e hiki ai ia Dike ke ike ole aku iaia, o kona komo ae la no ia iloko o ka ululaau, e pili kokoke ana me ka paka, ua makemake loa oia e hoea ma kekahi wahi mehameha, i hiki ai iaia ke noonoo me ke akahele i kana mea pono e hana aku ai.

            Ua palace pu amolli no kona noonoo no Mebure, aka i kela lohe ana mai ia Dike mai, ua hoea mai ua hoaloha nei on a, no ke ake ana e hoea i ka Hale Kahiko, a hui pu iho me kela nalowale honua ana, me ka ike ole ia, ua lawa ia e hoehaeha aku ai i kona noonoo.

            Iaia i noho iho ai ilalo, ma kekahi wahi e ike ole ia mai ai oia e ka poe e maalo ae ana, o ka mea mua loa o ka oili ae i knoa noonoo, o ia no kana mau moeuhane kupaianaha, me he mea la, e ike okoa aku ana no oia i ka helehelena o Mebure, me ka puka ma kona lae. Ua hoohaluaia anei ke ola o kona hoaloha e kekahi kanaka powa? Ua kiia anei oia i ka pu, a ku kona lae i ka poka?

            Hoomanao mai la oia i ka laua mau olelo hope i kamailio ai maloko o ka haleaina, me ka olelo ana mai o Keaka Mebure iaia, e hoi koke no kona keena oihana, eia ka auanei, he hana okoa loa ka ua hoaloha nei on a i noonoo ai. Ua hua'i pau aku oia i na mea apau imua o Mebure, elike me kana i hooia aku ai imua o Ela, e hooko no oia, elike me na Keaka e a'o mai ne@@.

            Ma cela kamailio pu ana o laua, i hoike okoa aku ai o Keaka i kona makemake ole i ua o Ivana, e hele aku e hooko elike me ka makemake o Miss Kalani iaia, me kona olelo ana mai, aia ka hoohuoi iloko on a, e hanaia mai ana kekahi mau hoopilikia ana maluna oia nei, i wahi e lilo holookoa aku ai ka waiwai i kela kaikamahine.

            "Ua komo ka hoohuoi iloko o Keaka, aia ka manao pepehikanaka iloko o Miss Kalani, a i ole o kana kane hoopalau paha," i namunamu liilii iho ai oia. "Nokeaha no hoi oia, i hoike ole mai ai i kona manao maoli imua o'u. Aole he manao iki iloko o Keaka e hoi hou aku no kona keena, iaia i kamailio mai ai, e hoi ana oia i ka hana. O ka mea oiaio loa, ua hele pololei aku oia no ke keena kelekalapa, a hoouna mai la i kelekalapa ia Miss Kalani, me ka hoololi ana i ka manawa la i kelekalapa ia Miss Kalani, me ka hoololi ana i ka manawa i hooholo mua ia, ai ea hele kino okoa mai la oia e hui pu me kela wahine, no kona hoao ana e hoopakele ae ia'u mai ko'u mau enemi mai.

            "Ina i hoike mua mai o Keaka i kona mau manao ia'u, ame kana mea e hana aku ai; malia ua ike aku au i ka naauao ame ka naaupo paha o ka hooko ana i kekahi hana, aka i knoa hunakele loa ana i kona mau manao, aohe au'u mea maopopo aku, koe wale no, ko'u ku ana ma ka aoao o Miss Kalani, no ka mea ua nana aku au iaia, elike no me ka'u i hoomaopopo mau ai i kona kulana nele, oiai aohe he mahele maopopo loa o na waiwai i hookaawaleia ae nona. Heaha nae ka hopena i kau aku maluna o Keaka Mebure?"

            No kekahi manawa loihi ka noho malie ana o Ivana ma kela wahi, aia wale no kona mau maka, ke nana la ilalo, me he mea la nae, aole on a ike aku i kana mea e nana ana.

            Ua napoo aku la ka la ma kela aoao o ka poepoe honua, ua uhi mai la ka poeleele maluna o ka aina, aia no ua o Ivana ke noho la. Ke ke'uke'u mai la ka leo o na manu, aia hoi ka mahina ke oili ae la maluna o ka welelau o na laau loloa, aole no on a hoomaopopo aku ia mau mea, ke noho malie la no oia, me ke kulou ana o kona poo ilalo.

            Na ke kani ana mai o ka uwaki o ka halepule, o ka hora eiwa ia o ka po akahi no oia a hikilele ae, aea pono mai la kona poo iluna, o kona ku ae la no ia, a hooholo iho la e huli hoi pololei aku ihope o Kanale Hale.

            "Ina no ko'u huli hoi hou aku no Ladana i keia po, e hoea ana au ilaila ma na hora o ka wanaao, a e lilo ana ia, i kumu e hoopiolokeia ai ka manao o Ela kuu aloha. Aole nae i maopopo ko'u hoea i Ladana i keia po, no ka mea eia ka'u hana nui ma keia wahi, aia a maopopo ia'u ka hopena o kuu hoaloha, alaila huli hou aku au imua o kona ohana.

            "Ua nui ka'u mau mea maikai ole i lohe ai no ka Haku Fanadale, a ke ole au e kuhihewa, ua hele kela kanaka e piha i ka lili me ka hoowahawaha ia'u, no ko'u oili ana mai iloko o ka manawa ana i moeuhane mua ole ai, a kaili ae i ka waiwai ana i manao kuhihewa ai, e lilo ana nana e ai hookano ame kana wahine. He oiaio anei, ua hooliloia kela home i haia-muia e ka maluhia, kela home aloha a'u i luakaha ai iloko o ko'u mau la kamalii, i punana no na hana ohumu pepehikanaka?"

            Me na kaina wawae mama, i hoomaka aku ai o Ivana e hele ahiki i kona hoea ana i kekahi alanui, i hele o kamaaina iaia i na la kamalii, alaila hele pololei aku la oia, a hoea no ka halekaa, ua apuapu mai la kekahi ilio nui iaia, aka nae, iaia i kahea aku ai ma ka inoa o kela ilio, oiai ua kamaaina no kela ilio iaia, a pela hoi ka ilio iaia nei, i kela lohe ana mai no ka ilio, i kona inoa, pau iho la kona have ana mai, a hele mai la imua, me ka lele ana iluna o kona haku opio.

            "O oe wale no e Tiga ko'u hoaloha hookahi i koe, ua pau aku ka nui i ka hele eia ka e lilo ana au i malihini ma ko'u home ponoi; ua hiki nae hoi, e hoomanawanui e Tiga, aole he nui o na la i koe, e hoi mai no au, a noho paa ma ka home aloha o kakou."

            Haalele aku la oia i kahi i hoopaaia ai o ka ilio, me ka hele ana ae a mamua mai o ka hale, a i kona kau ana aku iluna o ka lani, hookani aku la i ka bele kahea, aole no hoi i loihi iho, weheia mai la ka puka, e kela kauwa mua no nana i hookipa aku iaia i ka wa ao.

(Aole i pau)

 

He Moolelo no

PITA NIKOLA

A I OLE

Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana

Hanohano a Lawe Mai i ke

Kulana Makaainana

            "Ma kela maopopo ana ia oe e Makuaia, o oe ka haku ame ka on a o kela lua waiwai, a me ke dala i kokuaia aku ia oe e kou mau hoaloha, ua hoomoeia he alahao kaaahi noloko o kela awawa, aole anei ua hoolilo aku oe i kela waiwai, no ka huina o hapalua miliona dala?"

            "Ae, ma kahi paha e kokoke loa ana i kela huina dala," i pane mai ai o Mr. Makuaia ma ke ano hikilele, no ka maopopo ana ia Nikola, o ka huina dala ana o ka hoolilo ana aku i ka lua waiwai.

            "He mau makahiki loihi mahope mai, i loaa ai ka ike ia'u, aole ka i make o Haka Kenede, no ka mea mai Ladana mai oia i hoouna mai ai i kekahi leka, e ninau mai ana no'u, ua hoounaia aku nae kekahi pane hoopunipuni iaia; aka aia mau no ka hopohopo iloko o'u, e oili mai ana no oia i kekahi la, me kela palapala i kakauinoaia e maua a elua.

            "Ua kau mau aku ko'u manaolana, e loaa ia'u ka noho lanakila ana, e kau mau mai ana no nae kela apana pepa me he welu ulaula la imua o ko'u mau maka; a o ua manaolana la no ko'u palekana, ua weluwelu liilii ia. O keia ka mea oiaio loa e Nikola, aole he hookahi meahuna i koe a'u i hoike ole aku nei ia oe, ua pau loa, a akahi no a loaa ka maha i kuu lunaikehala. Pehea he kanalua anei kekahi iloko ou e Nikola no keia moolelo?"

            "Aole he kanalua iki i koe iloko o'u, no kou hoike ana mai nei i ka mea oiaio," i pane aku ai o Nikola, mahope o ka hala ana o kekahi sekona. "Ma kau mau mea apau ihoike mai nei ia'u, aole loa e hiki ia oe ke kau aku i na ahewa ana maluna o Haka Kenede, me ko ike no he mea pepehikanaka oia,  no ka nui o kona hoowahawaha ia oe ame kona makemake ana mai e loaa aku iaia kona kuleana iloko o na waiwai au e paa nei, o ka loaa ana mai ma ke ano hewa."

            "O kena ka mea pololei au e hoakaka mai la e Nikola."

            "He nani ia, ke ae mai nei oe i kou hewa, a ua pololei hoi ke koi ana mai a Haka Kenede i kona mahele o kou mau waiwai, pehea e ahewa mai ana anei oe ia'u, no ko'u huhu ana ia oe, no kau mau hana apuhi?"

            "He hookahi wale no noonoo nui iloko o ko'u poo, o ia no ka pepehi ana aku i kela kanaka a make, no ka mea mahope iho o kuu ike ana iaia maloko o Nu Ioka, ua hele maoli au a piha me ka manao pepehikanaka, me ko'u hopohopo mau, o loaa aku auanei ka lohe ia Pege no na mea e pili ana ia Haka Kenede ame a'u. O ka manawa maikai mua loa i loaa ia'u, no ka pepehi ana i kela kanaka a make, ma ka po nei no ia; in a no ka holopono o ka'u mau mea i noonoo mua ai aole e ili mai na ahewa ana maluna o'u, no ka mea alole he kuleana iki o kela kanaka e hoea mai ai ma k'o wahi nei i ka po. Ua pololei loa kela poka a'u i ki aku ai iaia, o ka pilikia wale no, o ia ka haalulu o kuu mau lima, pela i ku ole aku ai ka poka ma kona puuwai."

            "Auhea nae oe e Mr. Makuaia, iloko o kou noonoo, no ka hooko wale ia no o kou manao lapuwale, aole ou wahi mea a noonoo ae no ko'u palekana, in a paha no ka loaa pono mai o kela poka ia'u, heaha iho la kau kumupale kupono, no ko'u make ana?"

            "Ke kaumaha loa nei au no ka'u mea i hana ai ma ka po nei e Nikola; no ia kumu la, ua makaukau au e hana aku i kau mau mea apau e noi mai ai. heaha kau mea i akemake ai a'u e hana aku ai?"

            Ma kahi o ka pane koke ana aku o Nikola, wehe ae la oia i kona poki kikalika, a mahope o ka ho-a ana ae i ke kukae-pele, akahi no oia a kamailio aku i ka pane ana aku i keia mau olelo:

            "Mai kela manawa mai au i ike ai ua make o Beni Kamerona, pehea ua hoao anei oe e ninaninau, a i ole e huli aku i ka ohana o kela kanaka?"

            Me he mea la, o keia kekahi o na ninau ano nui loa i waihoia aku imua on a, luliluli ae la ke poo o Mr. Makuaia, me he mea la e hoole okoa mai ana, a o ia ka Nikola o ka ninau hou ana aku:

            "Heaha ke kumu nui o kou ninau ole ana i kekahi poe no ka ohana o kela kanaka?"

            "He hookahi no kumu ano nui, o ia ko'u hopohopo, o huliia mai auanei a maopopo ae, owau kekahi i komo pu aku iloko o ka hana nana i hoopokole ae i ke ola ana o kela kanaka."

            "Ke maopopo aku la ia'u ke kumu; aka aole anei oe i manao, o keia ka wa kupono au e huli aku ai i kona ohana? O na dala apau a kela kanaka maikai. Aole poe i kamaaina nau no na mea e pili ana nona, iloko o keia mau makahiki loihi.

            "malia paha aia no hoi he mau hoaloha o kela kanaka e ola mai nei ma kekahi mau wahi, o ka maopopo ole nae ia lakou, o kekahi mea e pili ana i ka hopena o kela kanaka."

            "Koe aku ia, aole a'u mea i maopopo. Ua makaukau au e kokua aku ia lakou elike me ka mea hiki ia'u ke hana, ke hamau loa ia keia mau mea apau a kaua i kamailio iho nei. Pehea, e lilo ana anei oe e Mr. Nikola, i mea ku-e mai ia'u, ma o na ike la i loaa aku ia oe, mai ka moolelo mai a Haka Kenede, a mai ka'u mau olelo aku nei hoi ia oe?"

            "Aole au he kanaka i maa i ke kumkaia ana i ko'u mau hoaloha, aole loa!" wahi a Nikola. "Aole o Haka Kenede i aa e hoike mai i ka mea oiaio imua o'u, elike me kau i kamailio mai nei, pela au i manaoio aku ai, ua hoike mai oe ia'u i ka mea oiaio wale no."

            "Alaila e hoomau mai ana no anei oe i ka noho ana me a'u, a kokua mai i ka'u mau hana apau?"

            "Ae, e noho pu ana au me oe, a e kokua aku i wahi e hiki ole ai ia Haka Kenede ke hoopilikia mai ia oe ma keia mua aku."

            "O u makaukau au e uku aku i kanalima kaukani, a i ole i haneri kaukani dala, in a he mea ia e kaa mai ai kela palapala ana e paa mai nei malalo o kuu malu."

            "Mai haawi oe i hookahi dala i kela kanaka ma keia mua aku, owau ka i ike i kahi e waiwai ai ia mau dala ke hoolilo aku, mamua o ka lu wale aku no i ka makani i kela kanaka ino lapuwale."

            No kela mau olelo a Nikola, noonoo iho la o Mr. Makuaia, malia paha o ka manao o ka Nikola mau mea o ke kamailio ana aku, no ka hoolilo ana aku no ia i kekahi huina dala mahuahua, no na hana pili i kona waiwai, e oi ae ai ka maikai ame ka palekana, he okoa loa nae ko Nikola noonoo

MOKUNA XIII.

            Ua hoopiha loa ia o Nikola, me ka hauoli, no kona lohe pono ana i na mea oiaio mai ia Mr. Makuaia aku, no ke ano o ka make ana o Beni Kamerona, a o ka waiwai a ua o Mr. Makuaia e ai hookano nei, o Beni Kamerona hookahi ka mea kuleana, nolaila akahi ahiki iaia ke hoouna aku ia Beka, e hoonaauaoia mai ma ka ike himeni me hookani piano.

            Ninaninau pono aku la oia ia Mr. Makuaia, @na paha ua maopopo iaia ka ohana o Beka, ma ia ninaninau ana, i loaa mai ai ka ike, aohe no he mea i maopopo ia Makuaia, o kana wale no i hoomaopopo, he ohana kela no Mrs. Bekena, me ka hele mau mai i kona kakela, e kokua ai ma ka holoi ana i ke pa ame ka hoomaemae ana i ka hale, me ka hele ole aku nae o ua o Mr. Makuaia no ka home o Beka e noho ana me kona makuahine hanauna.

            Ma kona noonoo akahele ana, hooholo iho la ua o Nikola, aole he hana pono nana ke koi koke ana aku i kona haku, e haawiia mai na dala i kuleana ai o Beni Kamerona i kana kaikamahine, he nui loa ka manawa no ia hana, ua ike no oia aole o Makuaia e hoole mai ana, i ka hana ana mai i kekahi mea e pono ai ke kaikamahine a ke kana i pepehiia a make.

            Iloko o kela mau kukakuka ana a laua, i hoike okoa aku ai o Nikola i kona manao, he mea maikai ka hele holoholo ana o Mr. Makuaia no kekahi wahi, ma ke ano hoolanalana, he mea ia e au@ee aku ai na noonoo maikai ole mai iaia aku.

            Hooia aku la no hoi ua o Nikola imua o kona haku, no kona ku aku a paio me Haka Kenede, in a no ka hoea hou mai o kela kanaka, a koi mai e loaa aku iaia kekahi huina dala mahuahua. Ua maopopo loa ia Nikola, e hoea hou mai ana kela kanaka, a oiai ua ae aku o Makuaia i kana koi mua, e hoao hou mai ana no oia e koi mai i kekahi huina i oi aku ka nui, e noho ai kela kanaka iloko o ka hanohano ame ka waiwai.

            Ua hunakele loa o Nikola aole i kamailio iki aku ia Mrs. Bekena a ia Beka paha, no na mea a Makuaia i kamailio aku ai imua on a, o ke kumu, in a no ka nui o ka poe i lohe i na hana a kela mau kanaka elua, alaila e manaoioia ana na olelo a Haka Kenede, e hookau mai ai i na ahewa ana maluna o Mr. Makuaia, oiai hoi, in a ua noho pouliuli na mea apau, alaila aole ana he poe manaoio aku i na olelo a kekahi kanaka ino elike me Haka Kenede, aka e hilinai ana lakou maluna o Mr. Makuaia.

            Ma kekahi la mai hele aku la o Nikola no ka hale olopapa, no ka nana ana i ka hana o na kanaka, pela no ma na la mahope mai, me ka maopopo maoli iaia o na hana a kela ame keia kanaka.

            Mamuli o kona noho pu aku a kuhikuhi i na hana a na kanaka, ua holomua maoli na hana apau, me ka halihaliia o na papa ma na wahi i makemakeia, pela hoi ke kukuluia ana o na towela, nana pauahi ma na wahi kupono i makemakeia.

            Ma kela manawa mua loa a Nikola o ka hele ana aku no ka hale olopapa, loaa aku la no o Keka Wala iaia, aole nae he kamailio wale mai o kela kanaka, he kukule kona mau ano, a iaia i ninau aku ai i ka nui o na kanaka hana, i ke kumu o kela kukule,  hoikeia mai la iaia, ua hoea aku o Mr. Makuaia, ma ka po mamua aku o kona hele holoholo ana aku no kekahi wahi kaawale, a kamailio aku la i na kanaka apau, aole he haku e ae maluna o na kanaka, o Nikola wale no, a o ke@a ke kumu nunuha o Keka Wala, i ka wa i ike mai ai i ka hoea ana aku o ke kanaka i lilo i enemi ino nona.

            Me kela nana ole no nae o Nikola i ka nunuha o Keka Wala, me ke kamailio ole mai iaia, ua hoopaa no oia i kela kanaka e noho hana maloko'o ka halewili, me ka hokahahaia aku o ka manao o Keka, no kela hana a kona enemi, a o ka oi loa aku o kona kahaha, o ia no kona hoomauia aku, e noho luna no na kanaka oki laau.

            Aole nae i loihi kela makaala mau ana aku a Nikola i na hana a kona poe kanaka, ike iho la oia i kona kuhihewa, ma ka hoomau ana aku ia Keka Wala, e noho laua, no ka mea ma kahi ana i manao ai, e lilo ana o Keka, i mea kokua mai no ka holopono o na hana, aia kela kanaka ke imi mai la i wahi e ulolohi ai na hana, a e hiki ole ai hoi ke hookoia na aelike, iloko o ka manawa i makemakeia.

            O ka hapanui o na kanaka oki laau, he poe Italia, he poe kanaka no hoi o na lahui like ole, i noho hana mua maloko o na pa kapili moku ame na halehana; he poe kanaka i hiki ole ke hilinaiia aku, no ko lakou hooko pono i na hana me ka pololei. Mai kekahi poe kanaka mai, ana i hilinai ai, no ko lakou hoopono, i loaa mai ai ka ike iaia, no ka hoolala ana o kekahi puulu, e ala ku-e mai iaia; o ka nana ae hoi, o kela wale no na kanaka, e hiki ai ke hoomauia aku na hana o ka hale olopapa, nolaila aole e hiki iaia ke hoopau aku ia lakou, he hookahi no hana no ka hoomanawanui, a hoao aku e hooluolu i ko lakou mau manao, elike me ka hiki iaia ke hana.

            O kekahi o kana mau hana mua loa o ka hooko ana aku no ka pono o na kanaka hana, o ia no ka hana hou ana i ko lakou mau hale e hiamoe ai, ka homahuahua ana ae i ka lakou mau meaai, a kau pu aku la oia i kekahi hoolaha, e hoakaka ana, o na hoohalahala apau, e waihoia aku imua ona.

            Me kela mau hana maikai nae apau a Nikola, e lohe mau ana oia i na hoohalahala mahope mai, i kela ame keia la.

            Aole no nae keia he hana malihini ma kela wahi, aka, he hana ia i kamaaina, mahope mai o ka laweia ana o ka aelike, no ka hana ana i ka papa, he eono mahina mamua aku, i ka wa aole i hoea mai o Nikola, i lunanui no na hana a Mr. Makuaia.

            Aole nae i noho pouliuli o Nikola, no ke kumu o ka pilikia iwaena o na kanaka hana. Mai kekahi kanaka mai o Jese Baraunu kona inoa, i lohe mai ai oia, aia iwaena ponoi o na kanaka hana, kekahi poe kanaka, na lakou e hoala mau ana i na pilikia. I wahi nae nona e ike pono ai i ka oiaio, hooholo iho la ua o Nikola, e hoi kino maoli no oia a noho pu me na kanaka hana, maloko o ka hale hookahi, a no kekahi mau po kona noho pu ana me lakou, lohe iho la oia i ke kamailio o na kanaka, no na hana hoeueu e hoopilikia iaia nei, na kekahi mau kanaka no ia elua, no laua na inoa o Fina ame Jakobi.

            Ua nui maoli ka makemake o kekahi poe kanaka iaia nei, no ka oluolu ame ka maikai o kana lawelawe ana i na hana, me ko lakou lilo i mau hoaloha no ua o Nikola. I wahi e loaa ai ka noho maikai ana o na kanaka, hoopauia aku la ua mau kanaka ino nei e Nikola, me ke ku-e ikaika mai nae o Keka Wala, no ko laua hoopauia ana, aole nae he hoolohe aku Nikola.

            Aole nae i lilo ka hoopauia ana aku o kela mau kanaka elua i kumu e nohoalii mai ai ka maluhia iwaena o na limahana me he mea la ma kana hoomaopopo aku, ua oi loa mai la kona lohe i ke kamailio ku-e o na kanaka iaia. Ina no oia e hoao ana e hoomahuahua ae i ko lakou ukuhana, aole no ia he kumu e noho malie ai kela poe, me he mea la ma kana nana aku, aia kekahi mea, a mau mea paha, na laua e hookikina ana, i na kanaka e hana mai i kekahi mau hana kupono ole, i wahi e kau aku ai na ahewa ana maluna o Nikola, o ka hoopauia mai no ia o kona noho lunanui ana, no na waiwai o Mr. Makuaia.

            Ma kekahi po nae, e noho ana no o Nikola maluna o kona wahi moe, e puhi ana i kona ipupaka, ia wa i komo mai ai o Keka Wala iloko, a i ka ike ana mai ia Nikola, pili ae la oia ma kahi pouliuli, e hoike mai ana kela hana, aole he manao maikai kona o ke komo ana aku iloko.

            He kokoolua ko Kimo Keka o ka hele pu ana mai, i ka manawa o kela kanaka i ike mai ai e nana aku ana o Nikola iaia, o kona manawa ia i huli aku ai no kekahi aoao o ka hale, a hele aku la me ka awiwi, o ka manawa no ia i lele iho ai o Nikola mailuna mai o kona wahi moe, a ukali aku la mahope on a, ahiki i ka loaa ana aku iaia maloko loa o ka hale.

(Aole i pau)