Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 21, 25 May 1922 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Nupepa Pookela o na Nupepa Hawaii      Hoopukaia i na Kakahiaka Poaha Apau

 

BUKE LXI-HELU 21. NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POAHA, MEI 25, 1922. NA HELU APAU, 6505

 

Kapaeia ka Makai Ben Lauahi e ka Makai Nui Julius W. Asch

Waihona Aku Kona Hihia Imua o na Komisina Makai ma ka Poalua Nei no ka Noii Pono ia Mai o na Hoohalahala Ku-e laia

            Mahope iho o ka waihoia ana aku @ na kumu hoohalahala imua o ka @@pe Makai Nui Asch, o ke Kula-@@kauhale a Kalana o Honolulu nei, @ @@@ hoi i lawe ae i ke kulana @@@@ nui i keia manawa, pela me @ @@@iaio no kekahi mau hana i @@@iaweia e ka Makai Ben Lauahi ua kapaeia kau oia mai ka @@ana makai aku, me ka waihone @@@ aku o kona hihia, imua o na @@@@@ia maki, no ka huli pono @@ mai, i kona pili i ka hewa @@@ ka ole.

            M@ ka oleloia, in a e hoea mai @@@ i ka wa a na komisina makai, @@@@aninau pono ai i ka hihia o @@@ makai, e hoa mai ana, i ka @@@ haiia aw ai kekahi mau hana, @@@@@ pu ia aku ai na luna oihana, @@@ o ka hana hoopae a malama @@@@@ maanei nei.

            Ma ka moolelo e pili ana i ka hana a ka Makai Ben Lauahi i la@@lawe ai, elike me na palapala ho@@@@, i kakauinoaia e na hoike, i @@ komo ana o kela makai, iloko o @@ hana ku-e kanawai, penei iho @@@@.

            Ma ke ahiahi o ka Paono, ka @@ 12 o keia mahina, ua laweia aku @@ kekahi wahine pupule maluna o ke kaa makai, no ka waiho ana @@@ maloko o ka halepupule. Ua @@@@ pu aku me kela wahine kekahi poe o kona ohana, a mawaho ae o lakou, he elua mau makai ame hookai paahao.

            Oia ka ke kaa makai, e holo ana me ke alanui mauka ae nei o Kalihi, ua hiki ole ia ke hoomau aku i kona holo ana imua, mamuli o ka paa o ke alanui i kekahi mau kaa otomobile @@@. I wahi nae e maopopo ai ke kumu o ke ku ana o kela mau kaa ma ke alanui, ua lele iho kekahi o na makai ilalo, a hoo@@koke mai la i kahi o na kaa elua e ku ana.

            Ua ikeia mai la nae oia e kekahi o na kiakaa, o na ototmobile, a kamailio ae la kela kiakaa, i ke kiakaa o kekahi kaa okoa aku, o ka wa no ia, i hoomaka aku ai o ka lua o na kaa otomobile e holo @@loko no hoi o ia manawa hookahi, @@hoomaka aku ai ke kaa makai e alualu ma hope, me ka haalele ana no i ka makai, ka paahao ame kekahi o na hua o ka ukali pu ana aku me ka wahine pupule.

            Aole i loaa mai ke kaa otomobile, i ke kaa makai, ma kela alualu ana; a i ka ike ana hoi o ka makai ame kona mau hoa, no ko lakou haaleleia ana i ke alanui, ua kau ae la lakou maluna o ka lua o na kaa otomobile, no ka huli hoi ana mai i ko kulanakauhale nei.

            Oiai ka maluna o kela kaa, ua loaa iho la i ka makai he eono mau kini opiuma, me ka olelo ana ae i kona mau hoa, e mahele like lakou i kela mau kini poiuma, ua hoole nae ka wahine ohua, o ke kau pu ana aku me ia, ame ka paahao; nolaila i ko lakou kokoke ana ma ka home o kela wahine, ua hooleleia aku la oia ilalo, a koe mai la no ka makai me ka paahao.

            He manawa pokole mahope m@@ ua ikeia kela kaa o ka holo makuka ana, i ke kaalo ana ae ma ke alanui, ia wa i hopuia aku ai ke kiakaa, a laweia ae no ke keena o ka luna oihana hopuhopu i ka poe malama opiuma, malaila i noke ia mai ai kela kiakaa i ka ninaninau ahiki i kona olelo ana ae, he mau kini opiuma he 15 a he 20 koluna o kona kaa, a oiai oia e holo ana me ka puahia, ua kiolaia kela mau kini opiuma eia ma ka aoao o ke alanui, o ka mea apiki nae, iaia o ka huli hoi hou ana mai no ke kii ana i kela mau kini opiuma, aole ma kana wahi o ke kiola ana; a ma kona manaoio, ua lilo kela mau kini opiuma i na makai.

            Ma ka hoakaka a Mr. Allen, ka luna oihana hopuhopu i ka poe malama opiuma, aia malalo o kona malu kekahi mau ike kahi i waiho ai, no ke kakoo ana aku i na oleloike a ke kiakaa otomobile, o ka mea apiki wale no nae, aole e hiki iaia ke kuhikuhi aku, i kahi i wa@hoia ai o kela mau kini opiuma.

            Ua Waiho loa aku ka Hope Makai Nui Asch, i ka hihia o ka Makai Ben Lauahi, imua o ke komisina makai, me kekahi mau palapala hoohiki e kakoo ana, i na kumu hoohalahala e ku-e ana i kela makai.

 

Kiiia aw ka Bila Dala i Haule ai

            Ma kekahi manawa aku nei i ha@a ua hoikeia ae ma ke akea ka loaa ana i ka Meia Wilson o kekahi bila dala maluna o ka papahele maloko o kona keena oihana, a ua ho@@e pu ae ka Meia Wilson o ka mea nana ia bila dala e pono e kii aku. O Mrs. Luka, he wahine kuai lei ka on a nona ia waiwai, a ua kii ae oia i ua mau dala la ana, o ke kumu @ keia loaa ana o ka ike iaia mamuli o kona ike ana i kekahi mea hou maloko o ka Nupepa Kuokoa.

            Ika mana a Mrs Luka i ike ai i ka nalowale ana o kana bila dala, ua manaoio maoli no ka oia @a haule ia bila dala iluna o ke alanui a ua loaa i kekahi mea ana i manao ai aole e hoikeia ae ana ia @@@ ana ma ke akea, nolaila ua @@@au wale kona manaolana no ka ninaninau ana aku, he hana waiwai @@@ i kona manao ana. Mahope ko@@ iho la oia i ka ma'i, @ i ka manawa i mama iki ae ai o kona nawaliwali ua noi ae la oia no kekahi mea nana e heluhelu ai. Ua @aawi aku la ke kaikamahine i kekahi Nupepa Kuokoa iaia, a oiai oia @ heluhelu ana i na meahou maloko ! ka nupepa ua ike iho la oia i ka moolelo e pili ana i ka loaa ana o kekahi mau dala i ka Meia Wilson @@@na o ka papahele o kona keena oihana, kahi no a ua o Mrs Luka @@@@ ae ai ma kekahi la, ana nae @@@@maopopo ole ai maloko olaila i haule ai kana bila dala.

            @ kona manawa i ola loa ae ai @@i ka ma'i on a i loohia ai, o kona @@@@ ae la no ia e ike i ka Meia Wilson a hoike aku la o ka bila dala @@@aa ai iaia maluna o kona keena @@na ia mau dala, a oiai ua pololei @@ kana hoakaka ana aku i ka Meia @@@ huina o na dala o ia bila, ua haawiia mai la iaia, a ma ka lono @ hauwawa ae, ua haawi aku ka o Mrs. Luka i ka Meia i kekahi uku @@kana no ka loaa ame ka malama @aikai ana o ka Meia, eia nae, ua @@@@ mai ka ka Meia i ka lawa ana @ kekahi keneka mai kela wahine aku i hookaumahaia ka noonoo @amua aku a i hoohauliia hoi mamuli o ka loaa hou ana.

 

E Ole ka Kuokoa Loaa Na Dala i Nalowale

            Ma ka mea hou i hoopukaia maloko o ka Nupepa Kuokoa nei, i loaa hou ai na dala he kanalima o ka nalowale ana mai ia Mrs. Luk@ Edwards aku me ka manao aoe oia e ike hou ana i kana mau dala, aka ua pomaikai nea ois, i kona wa i heluhelu ai a ike, i ka loaa ana o na dala he kanalima, maloko o ke keena o ka Meia Wilson, a hoomanao a@ la oia, o kela kana mau dala, o ka haule ana mai iaia aku.

            Ma ka manawa o ka nalowale ana o na dala he kanalima mai ia Mrs. Luke Edwards aku, ua hoopau oia i kona manaolana no ka loaa hou o kela mau dala iaia, me kona manao maoli no ua haule ma ke alanui; nolaila aole oia i hookomoae i kekahi hoolaha, a i ole, imi aku paha ma kekahi ano i wahi e hoi hou mai ae kana mau dala.

            Mahope mai o kela nalowale ana o na dala he kanalima mai iaia aku, ua loohia iho la oia i kekahi ma'i, a iloko o kona wa e ma'i ana, i ninau ae ai oia, no kona makemake e heluhelu i ka nupepa, a na kana kaikamahine i haawi aku iaia he mau helu o ke Kuokoa, a iaia e noke ana i ka nana maloko o kela mau nupepa, ike iho la oia, i ka loaa ana he kanalima dala, maloko o ke keena o ka meia, a hoomanao koke ae la oia, o kela na dala ana o ka haule ana, oiai maloko oia o ke keena o ka meia ma kela la, o ka nalowale ana o kana mau dala.

            Ua hoomanawanui o Mrs. Luke Edwards, ahiki i ka oluolu ana o kona ma'i, ia wa oia i hele ae ai e hui pu me ka Meia Wilson, a oike aku la, oia ka mea nana na dala he knalima, o ka loaa ana maloko o kela keena, ia wai i hoihoi hou ia mai ai iaia ka bila dala o kanalima, a ma ka oleloia, ua hoole ka Meia Wilson, i ka lawe ana kau i kekahi makana mai ka on a aku nana kela mau dala.

            Ua hoopaneeia ke kuai ana aku i @a laulau a ka Ahahui Kokua a Manawalea a na Poola a ka wa kupono e hoikeia aku aa mamuli o ka pilikia o na limahana na lakou e lawelawe ia hana.

 

Halawai Elua Mau Limahana me ka Make

Pakela Aku ke Ola o ko Laua Hoa maka Apua me ka Nui o no Poino i Loaa Iaia

PA-HU KE GESOLINA PELA LAU I POINO AI

Ma Makukona, i Loaa ai Kela Ulia Poino i Kekahi Mau Limahana Ekolu

            Ma Mahukona, Kohala, Hawaii, ma ka Poalima aku nei o ka pule i hala, i halawai ae ai he elua mau kanaka me ka make uila, mamuli o ke pa-hu ana o kekahi kula gesolina, a pakele mahunehune aku hoi ke ola o ke kolu o na kanaka, me ka nui nae o na palapu i kau aku maluna o kona kino, a ma ka apua wale no kona pakele ana.

            O na kanaka elua i halawai me ka make, i keia kulanakauhale mai Hilo mai, oia John Bush ame K. Iriguchi; a o ka mea hoi i pakele mahunehune aku kona ola, oia o Dan Kapaona.

            I kulike ai me ka molelo o ka make ana o kela mau kanaka elua ma ke ano uila, e hana ana kela poe ekolu, ma kekahi luawai maloo, o Dan Kapaona ma ka waha o ka Iuawai, a o Bush ame Iriguchi na mea iloko o ka lua.

            Na na kanaka elua ilalo o ka luawai e nookomo ana i na pohaku liilii iloko o kekahi kapu, alaila huki ae la o Dan Kapaona iluna; aia hoi ma ka waha i kela luawai, e kuana kekahi kula aila gesolina, a ma kekahi ano uila, ua hihia ae la kela kula aila i ke kaula, o ka haule aku la no ia iloko o ka luawai a na kanaka elua e hana ana.

            He kukui helepo ka Iriguchi e paa ana ilalo, i ka wa o ka haule ana aku o ke kula aila geolina, ua hoomaka ae la e pa-hu mamuli o ka a a@a o ka aila i ke kukui, a na kela pa-hu ana o ka aila i hookau koke aku i ka make maluna o Iriguchi, a o John Bush hoi, ua hele oia a papaa i ke ahi, a ua make aku oia maloko o ka halemaʻi ma ka po o kela Poalima.

            I ka wa hoi i ike aku ai o D. Kapaona i ka poino o kona mau hoa, ua hoao aku la oia e hoopakele ia laua, eia nae ua holapu mai la na ula o ke ahi i kona lole, me ka nui o na palapu i loaa iaia ma kona kono, me kon hoihoiia ana aku no-loko o ka halemaʻi, a ma ka nanaia ana o kona mau wahi i poino, ua ikeia e ola ae ana no oia me kona make ole.

 

E Holo Moho Ana o Pitman no ke Kulana Kakauolelo

            O W. B. Pitman, kekahi o na loio o keia kulana kauhale, a o ka luna hoomalu hoi o ke komite kuwaena teitore Demokarata, kekahi o na inoa e hoopuaia mai nei oia ana kekahi o na moho e holo ana no ke kulana loio kulanakauhale.

            He ninau ka keia i kamailio nui ia mawaena iho o a alakai kalaiaina Demokarata. O ka Mr. Pittman ka o ka hoike ana ae i kekahi o na kanaka o ka Advertiser, o ia keia: "Ua lohe au i ke kamailioia o ia mea, aole nae au e kamailio aku ana i ner manaea no koʻu hooholo ana i koʻu manao ma ka aoao ae a hoole paha, owau kekahi moho no kela kulana, aka na keia mua aku nae e pane i ka haina maikai loa no keia ninau.

            "Eia nae, eia kau e hoolaha ae ai a ke haawi aku nei au ia mana ia oe no ka hoopuka ana ae ma ke akea, in a aole o W. H. Heen, ka loio kulanakauhale i keia manawa, e holo hou ana, ia manawa e hoao ana au e alualu no ia kulana, aka nae, no nei manawa, e hoomaopopo mai oe, aole au he moho e alualu ana no ia oihana.

            "Ua hoikeia mai iaʻu o A. M. Brown ana ke hoao hou mai ana e alualu no ia kulana."

            Iloko o keia manawa apau e hauwawaia nei keia mea mawaena iho o na Demokarata, ua noho hamau loa ka Lunakanawai Heen. Ma ka hoakaka a kekahi mau hoaloha on a e holo hou ana no o W. H. Heen no ke kulana loio kulanakauhale, a oia ana no kekahi moho no ke koho hou ia.

            O kekahi mea i hooupuupuia ae no Lunakanawai Heen, maila oia aku ana ka Meia e kohoia ma kahi e paaia nei e Meia Wilson.

 

Hoao Eha Poe e Hoopoino i na Keikamahine

Paa Nae Kela Poe Kolohe i ka Hopuia a Noho Ana i ka Halewai no ke Kolohe

MA KA LA APOPO E NOHO AI KA HIHIA

E Ole Kekahi Poe Luina Koa Ekolu Pela i Pakele Ai na Kaikamahine Opio Ekolu

            E ole ka hoea ana mai o kekahi mau koa luina olalo o Puuloa, pela pu hoi ka hoea ana mai o ka makai, iloko o ka wa kupono loa, pela iho la i ko ole ai na hana limanui, a hoopoino a kekahi poe kolohe eha ka nui, maluna o kekahi mau kaikamahine opio, ma ka po o ka Poaono aku la i hala; aka nae, ua paa ae kela poe kolohe i ka apopo, e hooloheia ai ko lakou hihia imua o ka aha apana.

            E hele malie ana no kela mau kaikamahine elua, ma ke alanui ma Puowina ae nei, a iloko o ko laua nanea, ua holo aku la kekahi kaa otomobile, a ku iho la mamua o ka laua wahi e hele aku ana, me ka lele ana aku o kekahi poe ilalo, a koi aku la ia laua, e hele lakou i ka holokaa.

            Ua hoole mai la kela mau kaikamahine, i ke koi a kela poe, no ia kumu, ua hoopuiina ae la ua mau kaikamahine, i ko laua pilikia, ua hoomaka aku la laua e holo, eia nae ua paa kau la laua i ka hoopuia, me ka hoao ana o kela poe e kaua-lako ia laua noloko o ke kaa otomobile e ku kokoke mai ana; a iloko hoi o keia manawa hookahi, aia ke hoopukaia la na olelo kupono ole e kela poe i na kaikamahine.

            Iloko nae o kela manawa a na kanaka kolohe eha, e hooikaika ana e kau aku na kaikamahine elua iluna o ke kaa otomobile, i ike mai ai he ekolu mau koa luina mai kahi mamao mai, o ko lakou wa no ia i holo mai ai, no ka hoopakele ana i kela mau kaikamahine, a i ko lakou halawai ana mai me na kanaka kolohe ua hoomaka iho la ko lakou hakaka ana, me ka nui o ko lakou, i hoohik@@le aku i ka manao o ka makai, ma kekahi wahi okoa mai, o kela apana, a hookolo mai la oia i ke kumu nunui o na l@@ ana i lohe ai, eia ka auanei, no kekahi poe e hakaka ana.

            Ua paa kela poe kolohe i ka hopuia, a na lakou no i hoike ae i ko lakou mau inoa, oia o Wm. Freitas, Benjamine Gaciz, John Howard, ame Joe Botelho, he poe Pukiki.

            Ua lawe loa ia mai lakou no ka halewai, a malaila kahi hoopaaia ai ahiki i kekahi la mai, a mamuli o ko lakou bonaia ana, no ka huina o elua haneri me kanalima dala pakahi, i hookuuia mai ai lakou, no ke kakali ana ahiki i ka wa e hooloheia ai ko lakou hihia, ma ke kakahiaka o ka la apopo.

 

Haalele Mai o R. W. Andrews i Keia Ola Ana

            Ma ka hora 9:15 a. m. o ka Poalima o ka pule aku la i hala i lele loa ae ai ke aho hope loa o Robert W. Andrews, ka mea nana i malama ka hale ame ka moolelo o na Keiki a na Mikanele maloko o ka Hale Misiona kahiko ma ke alanui Moi, i ke 84 o kona mau makahiki, mahope o kona hoopaaia ana maloko o kona home no kekahi mau mahina lehulehu i hala aku nei, a elua pule mamua o ka lele loa ana ae o kona aho ua hiki no ka iaia ke holoholo maloko iho o ka hale.

            Ua haalele iho oia he wahine ame hookahi keiki oia o C. B. Andrews. Ma ke Sabati iho nei maloko o Kaukeano i malamaia ai kona anaina hoolewa.

            Ua hanauia o R. W. Andrews ma Honolulu nei ma ka la 8 o Iune, 1837, he keikikana na Rev. Lorrin Andrews ame Mary W. Andrews, kekahi o na kumu mikanele, ka eha o ka poe i ae mai ai i Hawaii nei.

            Ua noho hana oia, ma ke ano he haumana aʻo hana maloko o ka hale hana mikini Weston, oia hoi ka Honolulu Iron Works i keia manawa.

            Mai ka 1882 ahiki i ka 1889 maloko oia o Kaleponi i noho ai a ma ia hope mai ua hoi hou mai oia i Hawaii nei a lilo i kumupoo no ke kula aʻo hana lima ma Lihue, Kauai. I ka 1892 ame 1893 ua noho hana oia me ka mahiko o Ewa. I ka 1894 ua hookohuia oia i hope lunakope ma ke keena kakau kope malalo o Thos. G. Thrum.

 

Hopuia he Elua Kepani no ka Hoopae Waiona

Loaa Pono Aku na Omole Waina o Hilo Maloko o na Paiki i na Luna Oihana Federala

HOOKOIA NA MANAO O KA HOOHUOIIA ANA

Hoole Nae Kela Mau Kepani no ko Laua Hewa--Kuhikuhi no Haʻi na Paiki

            Mahope iho o ke ku ana mai o ka mokuahi Mauna Kea mai Hilo mai, ma ke kakahiaka o ka Poalua iho nei, a oiai hoi e halihali ana i kekahi mau paiki eha a hookau aku maluna o ke kaa otomobile, i paa ae ai he elua mau Kepani hana oluna o kela mokuahi i ka hopuia, e na luna oihana hookapu waiona.

            Aole e kala kahiko i loaa ai na manao hoohuoi i na luna oihana hookapu waiona, no ka hookomoia mai o ka waina ame ka okolehao i Honolulu nei, mai Hilo mai, eia nae he hana paakiki loa ka ikeia ana o kela hana, mamuli o ka nele i na ike maopopo ma ko lakou aoao.

            Ma ke kakahiaka nae o kela Poalua, mahope iho o ka pau ana o na ohua i ka lele iuka nei, ua ikeia aku la kela mau Kepani elua i ka hapai ana mai i kekahi mau paiki eha mailuna mai o ka Mauna Kea, a lawe ae la no kahi e ku ana o kekahi kaa otomobile ma ka aoao mauka o ke alanui.

            Aia hoi na luna oihana hooko i ke kanawai hookapu waiona e hailo mai ana, ma kahi kokoke i kela kaa, a mamua o ka haalele ana iho o ke kaa i kona wahi e ku ana, no ka halihali ana aku i na paiki, no kahi e maluhia ai na waiwai oloko, ua hoea mai la kela mau luna oihana, a hopu aku la i na paiki, a i ka wa i weheia ae ai i loaa aku ai he kanaha mau omole kuaka oloko i piha i ka waina o Hilo, o ka paa iho la no ia o na Kepani i ka hopuia.

            Ua hoole ae nae kela mau Kepani no ko lakou pili i ka hewa, me ka olelo ana, aole o laua na on a no laua kela mau paiki, aka he mea laua i hoounaia kau no ka halihali ana i na paiki o na ohua, a hookau iluna o ke kaa, aole nae e lilo ia mau olelo pale ma ko laua aoao i kumu e hookuuia aku ai.

            He kuene ka hana a kela mau Kepani elua noluna o ka Mauna Kea, o keia nae ka manawa mua loa i paa ai kekahi mau mea i hoao e hoopae malu i ka waina mai Hilo mai, oiai nae he nui ka waina i hoomaopopoia i komo mau mai i keia kulanakauhale mai Hilo mai, iloko o na mahina eono ae nei i hala.

 

Malamaia Kekahi Hoolewa Nui no Joe Kawaha

            Mahope iho o ka loaa ana mai o ka lono mai Hilo mai ma ke Kelekalapa, no ka haule ana o Joe Kawaha, kekahi o na makai o Hilo, ma ke Sabati nei, ua loaa mai la he lono hou mai Hilo mai no e hoakaka ana no kona make ana ma ka wanaao o ka Poakahi nei, a ma ia auwina la Poakahi no ka malamaia ana o kona hoolewa, a e hoakaka ana ka lono mai Hilo mai o kona kekahi o na hoolewa nui i ikeia maloko o ke kulanakauhale Hoaka o Hilo.

            Ma ke Sabati aku kona haule ana mailuna mai o ke kaa otomobile oiai ia kaa e holo heihei ana maluna o ke alanui Kuhio, a ma ia haule ana on a o kon poo ka i iho mua a pa i ke alanui konokalika paakoko, a me ka pau o kona ike i hoihoiia aku ai oia noloko o ka halemaʻi ma Hilo, a mai ka manawa i hoihoiia aku ai ilaila ahiki wale i kona make ana aku la aohe on a manawa i lana mai ai. Ua hoaoia ka e paiia ke kii ma ka X-Ray, eia nae, aohe i holopono mamuli o ka oni o ke poo. Ua ikeia ma ke kahaia ana ua nha ka iwipoo ma kahi o ka hono, o i a ke kum o kona make ana.

            Ua kaulana o Joe Kawaha no kona nui, a ua manao pu ia hoi oia ke kanaka ikaika loa ma ka Mokupuni o Hawaii. He 6 kapuai kona kiekie me 3 iniba, a he 230 paona kona kaumaha. He makai oia no ka puali makai o Hilo mai ka 1917 mai, a iaia, i make aku la ua haalele iho oia i kana wahinekanemake me eha mau keiki ma keia ao e kanikau mau aku nona. He manawa ko na mea apua a e hahai mau ana ke aka o ka make mahope o kela ame keia mea i na manawa apau.

 

He Kanaono Mau Keiki Liilii i Paa i ka Hopuia

No ko Lakou Maauhele i ka Po ke Kumu o ko Lakou Hopuia Ana e na Makai

E KAI ANA KA WELI I NA KEIKI HELE PO

Lawe ka Lunakanawai Desha i na Keehina Wikani ma ka Hooko Ana i ke Kanawai

            Mahalo o ke alakai a kuhikuhi ana a ka Lunakanawai John R. Desha, ka luna kamawai o ka Aha Hooponopono Nohona Home ana, ua hoomakaia ae ka hopuhopuia ana o na keiki opio maa hele o ka po, ma ka po o ka Poalima aku nei o ka pule i hala , no lakou na makahiki i emi mai malalo o ka iwakalua, mai kela ame keia kihi mai o ke kulanakauhale nei, a o ka hopena o keia hana a ka Lunakanawai Desha, he 60 poe keiki i pau ae i ka hului@a i ka halewai, no lakou na makahiki mai ka 8 ahiki i ka iwakalua.

            Ma ke kani ana o ka hora ewalu ponioi o kela po, ua haalele iho la na makaikula e hana nei malalo o Lunakanawai Desha i ukali puia e na makaikiu o ke kulanakauhale nei i ka hale wai a hoomaka aku la ma ka lakou misiona hoomaemae i na kihi alanui, na hale pahuphu, ame na wahi e ae i maa mau ia i ka puuluuluia e na kamalii, a aole i hoomaha iki ka lakou hana ahiki wale no i ka hoea ana i ka hapalu o ka hora umi-kumanakahi o kela po.

            O keia lawelawe hana ana a ka Lunakanawai Desha, o ka hoomaka ana keia e wawahi a weluwelu liilii i na puulu keiki e puuluuluu mau nei ma na alanui ma na po apau, aole wale no ma na po apau, aole wale no ma na pipa alanui, aka, maloko kekahi o na hale pahupahu.

            Ua haalele iho kela puulu makai ma kela po, iloko o na kaa otomobile he elima ka nui. Ma Kalihi kahi mua a na makai o ka holo ana aku, a i ko lakou hoea ana ma na Alanui Moiwahine ame Kalihi ua loaa aku la ia lakou kekahi poe kamalii e puuluulu ana a he 5 o lakou i paa ae i ka hopuia, he poe keiki wale no i oo ole. Iloko o hapaua hora mai ka wa i haalele ai na makai i ka halewai, ua huluiia ae he 24 mau keiki i ka halewai, kahi a Lunakanawai Desha e noho mai ana e kali o ka hoea aku.

            O ka põe keiki i paa ae ma kela po i na makai, mai Kahiki, Palama, Pauoa, Kapahulu, Kakaako ame kekahi mau wahi e ae ia o keia kulanakauhale nei.

            O na keiki Pake ka oi loa, no lakou ka huina o 15, a he hookahi hoi ka oi mai na Kepani mai. Na hapa-Hawaii piha ame na Pukiki he 8 pakahi; na Korea ame na Paniolo he wlua pakahi.

            O ka hapanui  o keia poe keiki i apu ae i ka hopuhopuia, ua loaa aku ia e puuluulu ana ma na alanui, aka, o kekahi mailoko mai o na hale pahupahu. Ua hoolahala ae kekahi pe keiki no kela hopuia ana o lakou, me ka ninau okoa ana mai i na makai i ko lakou, ua pili ke kanawai i ka poe apau i emi iho na makahiki malalo o ka 20, o ka paa loa no ia o ka waha.

            Ma ka Balaka Kumalae, ma Kakaako, me he mea la ua hoea aku ka huina o na keiki ame na kanaka makua ma kahi o 65, e puuluulu ana ma ke alanui, aka, i ko lakou wa i lohe ai eia na keiki opiopio ke hopuhopuia nei ma kela po, o ka nalowale honua no ia o ua poe nei.

            Iwaena o na keiki i paa ae i ka halewai a i hoea ae imua o Lunakanawai Desha, he mau keiki ke hai i loaa aku e hookani pila ana i ke alanui ma kela po. Ua a'oia mai lakou in a he makemake lakou e hookani pila, he mea pono ia lakou ke hookani i ka lakou mau pila maloko o ka hale aole ma na alanui.

            Ua pahola hikiwawe loa ae kela nuhou no ka hopuhopuia ana o na keiki ma kela ame keia kihi o ke kulanakauhale nei ma kela pi, a mamua o ke kani ana o ka hapalua o ka hora eiwa, aia hoi, ua mehameha pu iho la na alanui me ka ike wahi keiki ole ia.

            He nui na pilikoko ame na makua mea keiki i kelepona ae i ka halewai ma kela po e ninau ana in a paha aia ka lakou mau keiki ilaila, me ka hele maoli o Kapena Poaha a nena i kaua mea o ke kani mau ke kelepona, a i ka wa e kani mai ai o ke kelepona, a mamua o ke kau ana o ka ohe hoolohe i kona pepeiao, ua puka mua aku la ka huaolelo "ae" mai kona waha aku, no ka mea o ka huaolelo maa loa ia i kona waha ma kela po i ka hoopuka ana.

 

Paa Kekahi Paahao PiliinoMahuka i ka Hopuia ma Waipahu

Makai Maluna o Kana Lawehala Mahope Iho o ke Noke Ana i ke Aumeume Maloko o ka Hale Pahupahu ma Waipahu

            Mahope iho o ke hele lanakila ana no kekahi mau la pokole, e hooweliweli ana i na makaainana o ka apana o Ewa, i paa ae ai he Pilipino mahuka, nona ka inoa o Francisco Candido i ka hopuia e ka Makai Kaiama, maloko o ka hale pahupahu ma Waipahu, ma ka po o ka Poakahi iho nei.

            Aole nae i paa kela Pilipino mahuka ma ke ano maalahi, aka ua noke oia i ke aumeume me ka makai no kekahi manawa, a in a aole he mau kokua, mawaho ao o ke amaki ina no paha he hana pohihihi loa ka paa ana mai o kela Pilipino i ka hopuia.

            Ma ka la 28 o ka mahina aku nei o Aperila i hala, ka holo @ahuka ana o kela Pilipino mailoko aku o ka halepaahao, a no kekahi mau la mahope ma@ ua loaa aku la ka lohe i ka Makai Kaiama, aia kela Pilipino maloko o Waipahu kahi i pee ae.

            Ma ka po o kela Poakahi, ua loaa aku la ka lohe i ka makai, no ka ikeia ana o Candido, i ke komo ana maloko o ka hale pahupahu ma Waipahu; nolaila me ka hoohakalia ole iho, koi aku oia i kekahi keiki Pake, e liele pu me ia noloko o kela hale pahupahu.

            I ke komo ana aku o ka Makai Kaiama i loko, ua ike io aku la oia i ka Pilipino makuka, ia wa i haawi mai ai oia i ke kauoha i ke keiki Pake, e hele mai no kekahi halekuai, e ku kokoke ana malaila, no ke kii ana i ka hao hoopaa lawehala.

            Aia ka Makai Kaiama ke ku la ma kahi he mau kapuai wale no kona kaawale mai ka Pilipino mai, me kona manao nae, aia a hoea aku kona kokoolua, me ka hao hoopaa lawehala, o kona manawa i@@ lele aku ai e hopu i kana lawehala, o ka mea apiki nae, ua ike mai paha kela Pilipino, i ka hoouna ana o ka makai i ke keiki Pake e kii i ka hao hoopaa, a i ole ua haawiia mai paha hoailona e kekahi mea maloko o ka hale pahupahu, o  kona hopu iho la no ia i kekahi noho laau a hahau mai la i ka makai ma ke poo, me ka hina ana aku o ka makai a waiho ana iluna o ka papahele.

            Ua hoomaka aku la kela Pilipino e holo no kahi o ka puka, o ka wa nae ia a ke keiki Pake i komo mai ai, a hopu mai la i ka lima o ka lawehala, a i kona ike ana, aole e hiki iaia ke pakele, hoi hou aku la i ka lima o ka lawehala, a i kona ike ana, aole e hiki iaia ke pakele, hoi hou aku la oia iloko o ka rumi, me ka lalau ana ao i kana pu panapana ma ka pakeke mahope o kona lolewawae.

            O kahi nae o ka laki, ua pohala ae la ka Makai Kaiama, mai kona kunewanewa mai me kona ku ana ae i luna, a iaia i ike mai ai i kela nanao ana iho o ka lime o ka Pilipino i kana pu panapana, o kona wa no ia i hopu mai ai i kana pio ma ka poohiwi, me ka unuhi ana ae no hoi i kana newa iwaho, o ko laua noke iho la no ia i ke aumeume, akihiki i ke kaawale ana o kekahi lima, o Kaiama, ia wa i hahau aku ai oia i ka Pilipino me kana newa, uwoki oe e waiho lolo ana iluna o ka papahele.

            Ua waihona mai kela Pilipino mahuka malalo o ka malu o ka Hope Makai Nui Frenandez o Ewa, a nana i hoihoi loa mai iaia no Honolulu nei ma kela po no.

            Ma ka olelo a na kiu Pilipino, he mau la lehulehu ko Canido o ka hoohala ana maloko o Waipahu, me kona hele ana m@@ Waipahu a i Aiea, a iloko o kela mau la ana e noho ana malaila, he mau wahi lehulehu kana i komo aihue ai, a ma @ kela mau hana aihu@ @@, i maa@@@@ ai ka hookolo ana aku a na makai mahope o kona meheu.

 

Haawiia ka Aelike Hana Luawai ia Davis

            Ma ka Poalima aku la i hala i haawiia ae ai ka aelike no ka hana ana i ka luawai hookio o Nuuanu ia J R Davis & Co., e ka papa o na lunakiai. O kana koho no keia hana nui he $61,390.

            No kekahi manawa ae nei i hala ka hookauluaia ana o ka h@@wi ana aku i keia aelike ia Davis, a ua hoakaka ae o Lunakiai McClella i ke kumu o ia hookauluaia ana mamuli o ka nui o na hoohalahala e pili ana i ke kii ame ke ano o na kuhikuhi no ia hana, eia nae, ua hoakaka ae oia i kona makemake ole e hookaulua hou aku i ka hana ana, a ua hoakakaia ae kekahi ma@ao e hoololi hou ia na kuhikuhi no ka hana ana, a e kahea hou ia no ka waiho ana ae i mau koho hou, eia nae, ua hoole ka hapanui o na hoa o ka papa ia hoopanee wale hou ana aku, a ua kaoo like lakou e haawi koke ia aku ka aelike i ka mea nona ka inoa i hoikeia ae la maluna.

 

He Poo Hou ko ke Kula Nui o Oahu

            Mamuli o ka ma'i e hiki ole ai ke hoomau aku i ka hana i waiho aku ai ka Prof. Arthur F. Griffths i kona kulana peresidena no ke Kula Nui o Punahou, a no ke kanaka e pani ae ana ma kona wahi o Arthur A. Hauck, ka porofesa o ka oihana hoonaauao, a o ke kokua dean o ke Kula Nui Anetikoa o Ohio ka ka papa kahuwaiwai o ke kula o ke koho ana ma ke ano i peresidena no ia kula.

            Ua lehulehu na palapala noi a kekahi poe i komo ae i ka papa kahuwaiwai o ke kula, a ua kohoia he komite o ekolu lala oia o F. Atherton, A. F. Judd ame W. D. Alexander no ka wae ana i ka mea kupono maiwaena mai o ka poe noi, o keia kohoia ana o Hauck mamuli ia o ka hooia ana mai o Dr. K. S. Latourette o ke Kula Nui o Yale, ame A. E. Morgan, he enekiaia i kaulana kona inoa maikai mawaena o na lahui, a he kanaka hoi i ohoia nui ia ma na hana hoonaauao.

            O keia peresidena hou i kohoia iho la he 29 wale no on a makahiki.

 

E Holokaapuni Aku Ana no ka Mokupuni o Molokai

            Ke hoolalaia mai nei ka holo kaapuni aku o ka mokuahi Kilauea, o ka Hui Mokuaho Holo Piliaina, i ka mokupuni o Hina, ma ke Sabati, Iune, 11, ka la o Kamehameha; e haalele iho ana ke Kulauea i ke awa o Kou ma ka hora 8:30 a. m.; a ma ka hora 9 a oi iki o ia ahiahi iho e ku hou mai ai i keia awa.

            O ka põe e makemake ana e ike i na awawa hohonu o Halawa, Wailau, Pelekunu ame Waikolu, he mau awawa i piha i k awaiwai ame ka momona, a pela hoi me na kahua ma'i o Kalaw@o ame Kalaupapa, na wahi a kekahi mau Hawaii ame na lahui e ae e noho mai la iloko o ka ehaeha, o keia ka manawa maikai loa.

            O na wahi wale no i kamaaina i ka ike a ka poe kaahele mai na aina e mai a pela no me kekahi poe o na mokupuni iho o ia ka Lae o Kalaau, ke kualono o Haleolono, na uluniu o Kalamaula, ka lai a ke Kioea o Kaunakakai, ka waiho mai a ke kula o Kalae ame Mauoni, na kahaone o Kamiloloa, Kaweia, Kamalo, Wawaia Ulapue, Kaluaaha, Pukoo, Kupeke, Waialua, Moanui ame ke kula o Moakea ame ka ulukukui o Lanikaula, ka aoao Kona o Molokai, koe aku ka ike i na pali hauliuli ma ka huli Koolau o Molokai, na wahi oi aku o ka nani ame ka piha i ka momona.

            Ma ka huli Koolau o Molokai he mea hoohauoli nui mai i ka naau ame na maka ka ike aku i na wailele e hoouelo mai ana i na pali, na ululaau uliuli, a maloko o na awawa o Halawa, Wailau, Pelekunu ame Waikolu, he mau aina kanu kalo waiwai nui i ka manawa e noho ia ana e na kanaka, o ka pilikia nui wale no i ikeia ma kela mau awawa o ia ka nele i ke alanui ame kekahi awakumoku kupono. He mokupuni palahalaha maikai o Molokai ma ka aoao Kona, a ma ka aoao Koolau, he awaawaa, eia nae, he nui ka wai na mea e ae @ pono ai ke ola ana o na kanaka.

            O na awakumoku ma Molokai o ia o Kaunakakai ame Pukoo, aka, nae he mau awa liilii e ae no kekahi elike me Keawanui ma Kamalo, a@@ Pauwalu ma Moanui, in a no ka @@ hohonuia o keia mau awa apau @a aku ana kekahi o na awa kai loa ma ka mokupuni e @@@@ ma nei mua aku.