Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 21, 25 May 1922 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

EHA    Nupepa Kuokoa Honolulu, T. H., Poaha, Mei 25, 1922.

MOOLELO O KA AHAHUI EHUANELIO O NA EKALESIA AHAHUINA O NA MOKUPUNI O MAUI, MOLOKAI AME LANAI, KAU O MARAKI, 1922.

La Hana Ekahi, Poaha, Mar 30, Weheia ka aha me ka hapalua hora haipule i alakaiia e Rev. W. A. Tate,. Lunahoomalu Rev. L. B. Kaumeheiwa ma ka noho, W. E. Saffery kakanolelo.

Hookipai ka Ekalesia o Waikapu ma o kona kahu, Rev. L. B. Kaumeheiwa, a na Re. H. P. Judd i pane ma ka aoao o ka aha.

Hoomaopopoia na lala o ka aha penei: Lunahoomalu, L. B. Kaumeheiwa; na hoa mau, Hon. J. W. Kalua, Hon. M. P. Waiwaiole, Hon. R. J. K. Nawahine; Rev. H. P. Judd, Rev. E. E. Pleasant, Rev. M. C. Schenck, L. G. Davis, Rev. W. A. Tate.

Na Kahu-M. M. Kahaipo, J. P. Iniana, S. K. Kaailua, J. K. Kalohelani, G. H. Decay, A. Jones, Yee Kui, Royala, K. C. Kondo, James Davin, J. F. Welch, I. D. Iaea J. S. Poepoe, J. K. Kahoopii; na haiolelo, J.M. Mitchell, E. M. Kapoo, J. M. Kukahiko, J. N. L. Faufate, J.H.I Kealoha, J. W. Kawaakoa, Mrs. M. Inaina, D. Kaleialoha, Mrs. M. Lum Ho, Mrs. Daisy Kalaaupapa, L.A. Kanae; na elcle, K Kapaauapa, John Plunkett, J. Kaiwi, D.K. Waiehu J. Kaiwiaea, H. Kukahiko, I. N. Pake. Lily Kuikahi, Hana Kalino B.P. Pelekai, Revecca Deiners Lily Kalepa, D.K, Ilae, M. Nakeleawe amo W. E. Saffiery.

Ma ke noi a R. J. K. Nawahine i kokuaia ua kapaeia ke kaheainoa. Ma ke noi no a W. J. K. Nawahine i kokuaia e J. W. Kalua ua aponoia ka moolelo o ka aha no ke kau o Sepatemaba, 1921, ma Lahaina, ma ka hilinai i ke kakauolelo.

Noi no o R. J. K. Nawahine e lilo na lala o ha aha a ae (Kula Sabitiame C. E.) ame na Kristiano e ae i mau hoa kuka; kokuala a aponoia.

Noi o M. P. Waiwaiole e aponoia ka papa kuhikuhi hana o ka aha elike me ia i hoomakaukauia e ke komite; kokuaia e J. W. Kalua a ua aponoia.

Koko ka noho i na komite kamau: Imihana, H. P. Judd, R. J. K. Nawahin, Jas. Davis; haipule, J. P. Inaina; papa kuhikuhi hana, na peresidena ame lunahoomalu o na aha ekolu; hoike papahelu, I. D. Iaea, S. K. Kaailua, J. K. Kalohelani; hoike elele, D. K. Wailehua, L. A. Kanae, J. N L. Faufata; hoalohaloha, M. P. Waiwaiole, J. S. Poepoe, J. K. Kahoopii. Na palapala hoopii, kahu ekalesia ole ame ekalesia kahu ole, H. P. Judd, E. E. Pleasant, J. W. Kalua, R. J. K. Nawahine J. F. Welch, M. M. Kahiapo, E. M. Kapoo.

Noi o Hon. J. W. Kalua e unuhiia kona inoa mai keia komite ae, ae ka noho, a kohoia o I. D. Iaea ma kona wahi.

Na H. P. Judd i haawi ae i na lala i ke kope o na kumuhana i hoomakaukauia, ninau ka noho, a ua apono ka hale i keia mau kumuhana ma ke ano he hoike hapa na ke komite imi hana.

Na H. P. Judd i heluhelu i ka papa hoike helu a ke kakauleka o ka Papa Hawaii, ma ke ano nui penei:

Na hoahanau Hawaii, 815; Union, 814; Kepani, 126; Pake, 58; Pilipino, 42; a ma keia hoike ua ikeia ua mahuahua ae ka huina o na hoahamau i Ianuari, 1922, mamua o Ianuari, 1921, oia hoi he 89 ka oi.

Noi o Hon. J. W. Kalua e apono i ka hoike elike me ia i heluheluia, kokua o Hon. M. P. Waiwaiole, a ua aponoia.

Ne ka hale maluna o na hoike @lele. Na K. Kalaaupa i heluhelu mai i ko Paia a uku i na dala o ka waihona; na Mrs. R. Deinert i ko Wailuku Union, a uku i na dala o ka aha - $3 ame $1 no ka ahamele; na J. L. Mitchell i ko Kalanikahuahou me na dala no ka waihona mau; @@ J. Plunkett i ko Keanae me na dala no ka waihona.

Ua lilo ke koena, ka manawa i na haiolelo a M. C. Schenck, no ka hana ma Dindigula, ame L. G. Davis no ka hooikaika ana i ka oihana ha'i euanelio. He nui loa na mea maikai i loaa a e pomaikai nui ai na lala o ka aha mai keia mau haiolelo mai. Hoopanee ka aha me ka himeni ame pule.

La Hana 2, Maraki 31, 1922.

Weheia ka aha me ka hapalua hora haipule i alakaiia e Rev. E. E. Pleasant no. Na pauku heluhelu ma Luka 18.

Rev. I. D. Iaea ma ka noho; aole kahea inoa i malamaia; heluheluia ka moolelo o ka halawai i hala a ma ke noi a L. A. Kanae i kokuaia @ J. P. Inaina ua aponoia elike me @a i heluheluia.

Na hoike elele: Na Hon. M. P. Waiwaiole i ko Kaahumanu, Wailuku a uku i na dala elua o ka aha; na D. K. Wailehua i ko Wananalua, Hana, ame na dala o ka aha; na J. Kaiwiaea i ko Kipahulu a uku i na dala o ka aha; @@a Hon. J. W. kalua i ko Kaupo a uku i na dala o ka aha; na Mrs. E. M. Pake i ko Kihei a uku i na dala o ka aha; na ke kakauolelo i ka Haehao Kukahiko no Keawala'i, a uku i na dala o ka aha; na Hon, R. J. K. Nawahine i ko Wahee; na Lily Kalepa i ko Wainee, Lahaina, uku i na dala @ o ka aha; na W. E. Saffery i ko Kan@apali amo na dala elua o ka aha; na D. K. Iiao i ko Kaluaaha ame na dala mau o ka aha; na Mrs. Mileka Nakeleawe i ko Kalaiakamaau ame na dala no ka waihona; na ke kakauolelo i heluhelu i ka hoike kina ole o Nahiku ame na dala no ka aha; na D. K. Ilae i ko kaluaaha ame na dala o ka aha; na Mrs. Mileka Nakeleawe i ko Kalaiakamanu amo na dala elua no ka aha; na ke kakauolelo i ka hoike kino ole o Nahiku a uku i na dala o ka aha.

Nee ka hale maluna o na kumuhana a ke komite. Noi o R. J. K. Nawahine e waihoia ke kumahana 5 iloko o ka lima o ke komite no na palapa hoopii; kokua a aponoia.

Hapaiia ke kumuhana 8, ka waihona o na wahinekanemake a na kahu - Lulu ka aha a ua loaa he $10 a ua haawiia ma ka lima o ka puuku, Rev. E. E. Pleasant.

Noi o R. J. K. Nawahine e haawimakanana ka aha ia Hon. J. W. Kalua no kona la hanau, ka pina ana iaia he 74 makahiki a oia no hoi ka lala kahiko loa o keia aha e ola nei i keia la; Kokua o H. P. Judd, a ua hooholo loa ia. Koho ka noho ia Rev. L. B. Kaumeheiwa, Rev. J. F. Welch, ame R. J.K. Nawahine, i komite no keia haawi makanana ana.

Noi o Hon. R. J. K. Nawahine e haawi aku keia aha ma o kekahi komite wae la i ka hoomaikai kiekie ia Hon. H. A. Baldwin, la elele lahui i Wakinekona; kokua a aponoia me ka lokahi. Koho ka noho i ke komite no keia hana hoomaikai penei: Rev. L. B. Kaumeheiwa, Hon. J. W. Kalua, Rev. J. F. Welch, Mrs. Daisy Kalaaupa ame Mrs. Alice Kahokuluna.

Waiho mai ka lunahoomalu he kono mai ka aoao kalaiaina Repubalika mai e lele na lala o ka aha i ka paina @@@@ ma ka hale paikau, ma Wailuku, ma ka @@@@ 5 p.m. o keia la, ua ae a apono ka aha i keia kono lokomaikai.

Haiolelo o N. C. Schenck maluna o ka ninau, Hooneemua i ka Ekalesia." O keia kekahi o na haiole lo maikai loa e hooikaika ma na ano apua e pono ai o lanakila a ku ka ekalesia maluna o kona mau wawae iho ma ka ninau dala, a ua ikeia hoi ka holomua o na ekalesia i hoao i keia mau a'o naauao.

Haiolelo o Rev. H. P. Judd, kumumanao, Ka Hooko Ana i ka Kanawai Kinai Waiona. O keia no kekahi haipelelo maikai o hoakaka ana i ka manao e hanai kekahi kanawai e kipaku ana i na mea hana waiona e hoi i kona aina, o ia hoi i ka poe o ko na aina e o noho nei maanei, e hana ana i ka waiona, a e hooikaika ana i na kahu ame na elele mai na ekalesia mai e kokua ma ke kinai ana i ka waiona.

No ka buke moolelo ekalesia, paipai ikaika o Rev. H. P. Judd i na ekalesia a i oi loa aku hoi i na kakauolelo, he mea pono e loaa ka buke moolelo a i hoopaaia na moolelo o ka hana, na hanau, mare ame na mea apau e pili ana i ka edalesia.

Haiolelo hou o M. C. Schenck maluna o ke kumumanao Ka Hoopaa Ola o na Kahunapule. Ua hakaka oia ma ke ano nui aia he hui hoopaa ola o na kahunapule maloko o Nu Ioka, a o kekahi hapa o ke dala i luluia no ka piha keneturia o Ka olelo o ke ola ma Hawaii nei, ua hookomola aku no ka pono o keia hui, a haawi pu ia mai he mau buke liilii e hoakaka piha ana i ke ano o na pomaikai e loa ana i na kahunapule e komo ana iloko o keia hui. He @me loa ka auhau makahiki, a i ka wa e piha ai i kekahi kahu na makahiki he 65, loaa iaia ka pomaikai, he kokua nui keia i na kahunapule iloko o ko lakou mau a ha paues. Hoopanee ka aha me ka himani ame ka pule a Rev. J. P. Inaina

La Hana S, Aperlia 1, 1922.

Weheia ka aha me ka hapalua hora haipule e Rev. Davis, a nana mai kekahi haiolelo pomaikai nui e hoike ana i na ola ana elua o ke kanaka, ko ke kino ame ka uhane.

I. D. Iaea ma ka noho, heluheluia ka moolelo o ka halawai i hala, a ma ke noi a S. K. Kaailua, ua aponoia ka moolelo elike me ia i heluheluia. Hapaiia ka noonoo ana i ke kumuhana 13, ka maluma ana i papa Kula Sabati ma ke kula aupuni. Noi o R. J. K. Nawahine e hooholo loa ia keia kumuhana, kokua o Rev. H. P. Judd a ua hooholo loa ia.

Koho ka noho ia Rev. H. P. Judd, Rev. E. E. Pleasant ame Moses N. Kahiapo i komite e hui aku me ka papa lunakiai o Maui no keia ninau.

Nooooia ke kumuhana 14, na opio iloko o ka ekalesia. Ua lohi loa ka manawa o ka aha i hoolalaia ma ke kamailoio ana o na lala maluna o keia kumuhana. Mai ia H. P. Judd mai penei. E hana na makua iloko o ka edalesia ma na ano apau, e lilo ai ka ekalesia i wahi pililiia, a makemake nui ia e na opio, a e haawi aku hoi na makua a na opio i na oihana kupono ia lakou e lawelawe, a e hoomaha hoi, a e nana a e kakoo a kokua aku na makua i ke hana ana a na poio.

na R.J. K Nawahine, penei: E akahele na makua ma ka haawi ana amo ka hilinai piha ana i na opio e lawelawe i na hana a ka ekalesia. Na Rev. E. E. Pleasant e hoike ana i ka hana i lawelaweia e na opio o ka ekalesia Union o Waiuku, i alakaiia e ka makuahine, Mrs. Reecca Deinert, a ua loaa ka hua maikai ma ia hana ana, o ia hoi ke kukuluia ana he Ahahui C. E., iloko o ia ekalesia he mea i ike ole ia iloko o na makahiki loii o ke ku ana o keia ekalesia. Mahope o keia mau hoa kaka, ua noi o Rev. J. F. Welch e waihoia kei ninau na kela ame keia ekalesia e noonoo a hooko aku elike ma hana i manao ai he pono ia; kokuaia a ua hooholoia.

Kumuhana 15, ka papa kahu waiwai o ka ekalesia. Hoike mai o H. P. Judd, aia ma kona lima ke kope o ka palapala hoopaa me ke aupuni o ka Ekalesia o Kaumakapili, a o ka poo makemake i keia kope e noi aku iaia, a e haawi mai no oia i kope mai Honolulu mai. O na ekalesia i haawi ae i ka inoa, Kaanapali, Kaluaaha, Waikapu, Kaupo, Paia, Nahiku, Keanae, Huelo, Honuaula, Haiu, waihee ame Kihei.

Ua hoakaka mai o hon J. W. Kalua no ka papa kahu waiwai o Kaahumanu, ame Waihee, Lahaina, i kukuluia mamuli o kana hooponopono ana me ka naaua, a eia ke malamaia nei ka waiwai o ia mau ekalesia me ka maluhia malalo o ke kanawai.

Kumuhana 16. Ke a'o ana i ka Baibala ma na home. Noi o M. M. Kahiapo e kapaeia na rula; kokua o H. P. Judd, a ua apnoia. Heluhelu o M. M. Kahiapo i ka hoike papa a ke komite o na palapala hoopii; noi o J. W. Kalua e lawe ka hale a noonoo i keia hoike; Kokua a hooholoia.

Waiho mai o Hon. J. W. Kalua he paku'i i keia hoike, Penei: E hele na lala apau o ka aha i ka laukini o Kaahamanu, i ka wa e hoonohoia ai o J. P. Inaina i kahu no ia ekalesia; kokua a hooholoia.

Noi o R. J. K. Nawahine e apono loa i keia paku'i, kokua a aponoia. Noi hou o R. J. K. Nawahine e apono loa ia ka hoike komite maluna ae, kokuaia a ua apono loa i aka hoike.

Hoike a ke komite no h=na palapala hoopii, na laikini haiolelo ame ekalesia kahu ole. Ua loaa mai i kou komite na palapala noi laikini ha'iolo=elo he ehiku. Ua noonoo akahele kou komite a apono e lilo lakou apau i mau keiki na keia aha, a o na laikini haiolelo na ke komite o eiwa lala e noonoo.

Ua hooholo keia komite e haawi i laikini no keia mau inoa no hookahi makahiki: Mrs. Lum Ho, John Kukahiko, Jas. L. Faufata, I. D. Kealoha, J. W. Kawaakoa, Mrs. Daisy Kalaaupa, J. M. Mitehell, L A. Kanae, Mr.. M. Inaina, E. M. Kepoo.

O ka palapala kahea a Kalanikahuahou ia L. A. Kanae, ua apono kou komite.

Palapala kahea kahu a Kaahumanu ia J. P. Inaina, ua apono kou komite.

Palapala noi a G. E. Lake e hookuu aku iaia, ua apono kou komite.

Palapala noi a Rev. Tanaka e hookuu aku iaia mai keia aha aku, ua apono kou komite.

Komite hoonoho kahu ia Rev. P. Inaina, auwina la Sabati, Aperila 2, 1922, hora 3 p.m.

Na ekalesia kahu ole. Apono kou komite, penei: H@elo, Keanae ame Wahinepee, I. D. Kealoha, haiolo no 1 makahik; E. E. Pleasant ame S. K. Kaailua e malaa i ka papa ahaaina; Nahiku, S. . Kaailua, komite no 1 makahiki; Mananalua, E. M. Kepoo, haiolelo no 1 makahiki; Kipahulu ame Kaupo, J. P. Kalohelani, komite no 1 makahiki; Keawala'i, Honuaula, J. S. Poepoe, komite no 1 makahiki; Kiokea, Jas. N. L. Faufata, haiolelo no 1 makahiki; Waihee, Waiehu ame Kahakuloa, Mrs. Milaina Inaina, haiolelo no 1 Makahiki; Honokohau ame Honolua, John Kukahiko, haiolelo no 1 makahiki; Kaanapali, Jas Dakomite no. 1 makaiki; Honokohau ame Honolua, John Kukahiko, haiolelo no 1 makahiki; Kaanapali, Jas. Dakomite no Wananalua, Lanai, J. F. Welch, komite no 1 makahiki, ame Halawa, Molokai, I. D. Iaea, komite no 2 mahina.

Kahi e nohho ai ka aha makua ma ke kau o Sepatemaba, ma Kaluaaha.

Ke ola o ka aha paeaina, Kauoha o H. P. Judd e hoounaia aku ka malama ola ia Teo. Richard, ka puuku i keia wa.

Ke koho ana i na elele a keia aha i ka aha paeaina. Waiho mai o R. J. K. Nawahine i ka inoa o ka lunahoomalu ame kakauolelo o keia aha, kokuaia a ua hooholoia.

Na lilo kaahele o na elele. Noi mai o R. J. K. Nawahine i $20 pakahi, kokua a ua aponoia.

Hapaiia ke kumuhana, na hana huikau. Hapaiia mai e R. J. K. Nawahine i ka kumuhana e pili ana i ke ola o na kahu ame na haiolelo Hawaii, a ninauia o H. P. Judd pehea la ke ano o ka @kuia ana o lakou Pape o Judd, ua hoomahuahuaia ae ke ola o na kahu i keia wa mamua o ko ka manawa i hala, a ua ukuia lakou elike me ke kulana o ka lakou mau ekalesia ame na hana i lawe laweia e lakou ma ia mau ekalesia, ame kona hooia ana mai e hoao ana oia elike me ka hiki iaia e hoomahuahua hou ae i ke ola o na kahu ame haiolelo Hawaii.

Ua lilo ke koena o keia la i na haiolelo a L. G. Davis no ke Kula Kahunapule, ame H. P. Judd ka hoikaika ana i na ekalesia.

Hoopaneeia ka aha me ka bimeniame ka pule a ka luuahoomalu.

La Hana 4, Aperila 3, 1922.

Weheia ka halawai me ka himeni 99, L. H., ame ka pule a E. M. Kepoo. Koho ka hale ia J. F. Welch i lunahoomalu kui kawa, a hooholoia e waihoia na hoike elele i koe i ka lima o ke komite; hooholoia.

Na hoike haiolelo. Na J. Kukahiko i kana hoike.

Na Mrs. K. Lum Ho i kana hoike haiolelo; na E. M. Kepoo i kana hoike no Waihee ame Waiheu; na L. A Kanae i kana hoike haiolelo no Kalanikahuahou; na Mrs. D. Kalaaupa i kana hoike haiolelo; na Hon. J. W. Kawaakoa i kana hoike haiolelo; na I. D. Kealoha i kana hoike haiolelo; noi o M. M. Kahiapo o kapaeia na rule, kokua a aponoia.

Heluhelu o M. M. Kahiapo i ka hoike a ke komite no na hoike haiolelo. Noi o R. J. R. Nawahine e lawe a noonoo i keia hoike; kokua ia a apoo loa ia.

Kumuhaa, kola âme keia. Noi o H. P. Judd e kuai keia aha i buke moolelo; noi o R. J. K. Nawahine e waihoia ia hana me ka lunahoomalu ame ke kakauolelo a na laua e kauai i ka buke; kokuaia @ aponoia.

Heluhelu mai o H. P. Judd i ka palapala hoopii na Moses Panui a waihoia iloko o ke komite no na palapala. Kauoha ka noho i ke komite o na oike elele, i haawi ae ka hapa o na hoike i pili i ka hoopii i ke komite o na palapala hoopii. Na E. E. Pleasant i heluhelu i ka hoike puuku o keia aha. Ma ke noi a @ J. K. Nawahine i kokuala e S. K. Kaailua, ua aponoia ka hoike.

Koho ka noho i na peresidena ame lunahoomalu o na aha ame E. E. Pleasant i komite papa kahikuhi hana, a ia H.P. Judd, J. F. Welch ame R. J. K. Nawahino i komite imihana.

Koho ana i na lala o ke komite o 9 lala. Kohoia o E. E. Pleasant, M. M. Kahiapo, M. P. Waiwaiole, R. J. K. Nawahine, J. W. Kalua, J. K. Kahoopii, W. A. Tate, J. M. Mitchell, L. B. Kaumeheiwa.

Olelo hooholo na L A. Kanae, mahope iho o ka ukuia ana o na lilo o ka aha, e holo aku ke koena o na loaa o keia kau no ka ekalesia o Waikapu, kokua a aponoia.

Na J. N L. Faufat i heluhelu mai i @@@ hoike a ke komite no na hoike elee, o kekahi keia o na hoike i hanaia me ka maemae ame ke kupono i na rule, ua apono loa ia keia hoike ma ke noi a M. M. Kahiapo.

Hoike a ke kakauolelo no na lo@@ o keia kau: No na hoike elele, $32; no na wahine kane make, $10; lilokomite wae, $6; lulu no ke kakauolelo, $4.80; huina, $52.80.

Noiia e apono i ka hoike a ke kakauolelo a ua kokua a aponoia.

Hoopanee ka aha me ka himeni ame ka pule.

W.E. Saffery, Kakauolelo.

 

KE ANO O KE KALAIAINA.

 

(Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua.)

(Hoomauia mai.)

6. Eia kekahi mea maikai o ka mahele ana i ka hana. Ina lilo loa ke kanaka i ka hana hookahi, alaila, akamai oia i ka imi i oihana hou e kokua ai i ke kanaka ma la hana. I ka wa le lilo ai ke kanaka i ke olo papa, alaila, imi no ola, a na ka wai no e olo. I ka wa i lilo loa ai ke kanaka i ka hana ku'ihao, alaila imi oia, a na ka wai no i hana. Pela no na mea he nui loa. I ka wa e lilo loa ai ke kanaka i kekahi hana, alaila, manao koke iho la oia.

7. Eia kekahi pono nui o ka mahele ana i ka hana, he mea ia e emi ai ke kuai. Ina aole maheleia ka hana, alaila, kuai ui. O ia kekahi mea e e emi ai ke kuai ma Beritania, a oi ma Amerika, no ka mea, ma Amerika aole i mahelehele liilii ia ka hana elike me Beritania.

No ka hiki ole. ke malama i ka hana.

1. No ke kumuwaiwai ole. 2. No ka lilo ole o ka waiwai ma ke kuai.

1.No ke kumuwaiwai ole. Ina uuku ke kumukai o kekahi kanaka, aole hiki iaia ke mahele nui i ka hana. O ia kekahi mea pilikia i ka hana ana i ka lole ma keia aina. Ina e mahele pono ia ka hana, alaila, nui loa na kanaka. A in a e nui na kanaka, nui no hoi na hale hana, a nui no hoi na mea hana, na huila na mea ulana, ame na mea e ae.

Nolaila, aole hiki ke uuku ke kumuwaiwai. Aka in a e hui na ka naka, alaila, hiki no ke mahele i ka hana. Ua hana nui ia kela mea ma kekahi aina. E hiki no hoi e mahele i kekahi hana me ke kumuwaiwai uuku. Hiki no i ke kamana ke hoomau ma kana hana ponoi, ahiki no hoi ke hoomau ke ku'ihao i kana hana poni. Ina a a'o na kanaka o keia aina i kela mau hana, he mea pono loa ia. O ke a'ole ole o na kanaka, o ia kekahi hemahema nui loa e noho nei. O ka mahele liilii loa i ka hana maanei elike me Beritania, aole pono ia. E hiki pono nae kekahi mahele; a mahope aku mahele hou; eliko me ia e ikoia ua pono.

Ua manaoia e na kanaka i koia manawa, aole hiki ia lakou na hana nui, no ka mea, aole o lakou kumuwaiwai o hoomaka ai. Pono nae i na lii ke kokua mamuli o ka po'e hooikaika i na hana, i mea e lana ai ka manao o na kanaka; i akamai no keahi kamana o nei, aole nae lakou i kokuaia, a no ko lakou kumuwaiwai ole, nolaila, aole hiki pono ka lakou hana. A nana aku kekahi poe ia lakou a no ko lakou kakou ole ia, nolaila, aole makemake na kanaka e a'o, o makehewa ke a'o ana.

2. No ka lilo ole o ka waiwai ma ke kuai.

ina ilio ole ka waiwai i ke kuai aku alaila, makehewa. ka mahele ana i ka hana. Ina i mahele ka hana penei, na kekahi poe kanu ualakahiki wale no, a na kekahi poe kanu i papapa wale no, a na kekahi poe kanu kulina wale no a na kekahi poe kanu kapiki wale no, makehewa wale kela hana ke lilo ole ia mau mea i ke kuai. Pela no ka kanaka paahana. Ina hana ke kuihao i ka oo wale no, a loihi kana hana ana malaila hikiwawe no kela hana iaia. Aka, in a lilo oole ka oo i ke kuai, makehewa kona lilo loa i kela hana. pele no na hana apau loa. Ina uuku ka poe makemake mai i kekahi mea, alaila, aole pono e mahele hele liilii ia ka hana a ka poe hana ia mea.    

Eia na mea e maopopo ai ka lilo aku o na mea i ke kuai, ame ka ililo ole.

1. Ka nui o na kanaka. Ina uuku na kanaka, ua uuku no ka ai a lakou e ai ai. Ua uuku no hoi ka lole  a lakou e komo ai. Ua uuku na kanaka ma Maui nei. Nolaila, in a kanu nui loa ia ke kalo makehewa, no ka mea, aole lilo aku i ke kuai. pela no ka uwala, ame ka uhi, ame kela meaai maka, keai meaai maka.

Ina o ke ko, ame ka huluhulu, aole pela, no ka mea, ua nui loa ka poe makemake mai.

Aole i like keya aina me na wahi mauka lilo ma na aina puni ole. Malaila aole hiki pono ke lawe i ka waiwai i kahi e, e kuai, no ka loihi o ka hali ana mauka. Aole pela ma Hawaii nei. Hiki no ke waiho maluna o ka moku, ahiki i kahi i manao ai. Nolaila, pono ke imi i kela wai wai i keia waiwai ma keia aina, no ka mea, hiki pono no ke lawe i kahi e, ekuai.

Ua nui na mea e pono ole ai ka mahele ana i ka hana ma kekahi aina. O ka waiwai ole kekahi, a nolaila, aole hiki ke kuai i no mea i hanaia. No ke kuai nui, o ia kahi; a nolaila, aole waiwai e haawi aku ai. Aole nae e pili nui keia mea apau ma keia aina. Ua pili iki no, no ka maikai ole o na alanui. I keia manawa, no ka uuku o ke kuni ana ma keia aina, aole i maopopo ke ano i ke kuai. Ua like ke kuai ana mauka, ma kai, a me kahi loihi aku, a ma kahi kokoke. Aole i manaoia ka hana ana o ka lawe ana. Ina i nui ke kuai ana, alaila, manaoia kela mea. No ka uuku o ka waiwai ma ke kuaaina i laweia mai nei, nolaila, aole i manao nui loa ia ke alanui. Ina i kanuia ke ko apuni o Wailuku, ame Hamakua, ame Makawao, ame haliimaile, a laweia kela ko apau loa i lahaina nei alaila, manao nui ia ke alanui, a pono no hoi ke alanui hao.

I keia manawa, in a loaa ka lanahu maloko o ke kuahiwi o maunaloa, aole no ia he waiwai. No ka mea, aohe mea e ae na e halihali, wlaila, wikiwiki iki no. Ina he mau hoki malaila nana e halihali i kai, o kanaka wale no. Ina he alanui maikai, a he mau bipi, a he mau kaa i na lakou e halihali, alaila, waiwai. Pela no na mea kaumaha apau, ke laweia ma kahi lolihi. Ma ka lawe ana ka nui o ka hana.

I keia manawa he mea kuai nui ka wahie ma keia aina. Eia ka mea i pono ole ai. Ua laweia ma ka ai o ke kanaka Nolaila, aole oukou e pomaikai i ka wahie. Ina imi na alii i kahi pono e hele ai na bipi me na kaa, a na na bipi e halihali i k awahie, alaila pono nui. He hapa ka pono o keia hana ana. Pela no ka laau hale, ame ka pohaku, ame na mea kaumaha apau; pono i na bipi wale no ia mau hana, a hoomau na kanaka ma ka hana pono ole i na bipi. Aole i kaumaha na kanaka i ka mea e, i ka lawe ana i ka ukana i kahi loihi, ame ka hele ana i kahi loihi e hana ai. Pono no e hoopau mau i kela kaumaha o kanaka.

I ka wa mamua, ua nui no ka lanahu maloko o na kuahiwi o amerika. Aole nae i waiwai ka aina ia mea, no ke alanui ole, a no ka loihi o ka halihali ana ia lanahu. I keai manawa, ua lilo kela mea, i mea waiwai loa. No ka mea, i mea waiwai loa. No ka mea, ua maikai na alanui, a ua nui na muliwai i eliia ame na alanuihao. Ina he waiwai halihali, alaila, pono no na alanuihao, ame na kaaahi, i mea halihali, i mea halihali ukana.

Ma na aina waiwai ole a ma na wahi ukana ole, makehewa na alanui maikai ame no kaaahi. Eia kekahi mea e maopopo ai ka pono o ka mahele ana i ka hana. Aole i like na aina apau. ua pono kekahi aina i ke kalo, a ua pono ole i ke olona. A ua pono hoi kekahi aina i ka ulakahiki, a ua pono ole i ka uala maoli. ua pono no hoi kekahi aina i ke ka, a ua pono ole i ka pulupulu. Nolaila, ua maopopo loa ka pono o ka mahele i kelamau hana. O ke kanaka mea aina pono i ke kalo, pono iaia e hooikaika nui malaila, me ke kalo, a e kuai aku, na ka mea kalo ole.

(Aole i pau.)

PAA AE KEKAHI MAU LOIO I KA HOPULA

Ma ke kakahiaka nui Poaha nei, i paa ae ai o Wm. Pittman ame john Marcalino i ka hopuai no ke kue i ke kanawai e hoomaopopo ana i ke ano o ka holo ana o no kaa otomomile.

O keia mau mea i hopuia, he mau loio lana i kamaaina nui ia me keia kulanakauhele,  i ike mau ia maloko o ka aha pana, ma ke ano he mau loio e kupale ana maluna o kekahi mau hihia i laweia ae malaila no ka holonui i na kaa otomobile.

Ua hookuuia mai keia mau mea malalo o ak bela ana ia laua iho, eia nae ka mea apiki, ma a manawa i hooloheia ai o ko laua mau hihia, aole i hoe ae o Loio pittman ma ke aha hookolokolo no ke kupale ana iaia iho elike me ka mea mau iaia i ke ikeia no ka kupale ana i kekahi mau hihia o keia ano.

No marcalino hoi, ua hoea ae no oia maloko o ka aha hookolokolo, aka i ka wa i kaheaia mai ai o kona inoa, ua hamau loa oia me ka ekemu ole, nolaila, ua noi aku ka Hope loio Kalana, Claus Roberts, i ka lunakanawai e lilo loa na bela o keia mau mea mamuli o ko laua hoea ole ana aku ma kela aha i kela kakahiake.