Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 23, 8 June 1922 — He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana [ARTICLE]

He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana

Aole c hiki ia'u ke huikala aku ia oe e Pita Nikola, no kou haalele ana mai ia makou ma Konakinopala» a snalia ua poho no kou hunakele ana i kou ano mai ka ike wale ana .aku o na kanaka; eia nae uai hookaumaha loa ia mai au, no kou lawe ole ana aku ia'u iloko o ke kaana pu ana me kau mau meahuna. "Me he mea la, he kulana mehameha kōu e noho mai nei, me ke kaumaha pu, pela pu hoi kou hoopuniia e na pilikia, aole wale no mai kou mau enemi kalaiaina mai, akā mai na kanaka Amerika pū kekahi, o kahi au e noho mai nei; aka nae aole no o'u wahi lihi kanalua iki no ka hiki ia. oc ke k&pale no kou pono. "He uuku loa ka'u mea i hoomaopōpo no Amenka, a ua upu ae ko'u manao, e holo aku ilaila iloko o ka ma nawa kupono mua loa e loaa ana ia'u, me ka nana ole.ae i ka loa ame ka pilikia o ke alahele.. Pehiea la, e loaa.ana nō anei kekahi hale kupono, i hoolakoia me kekahi wahi auau maikai, mawaho aku o ria palena o ke kulanākauhale o Nu Ioka? Ua hoopiha loa ia o Nikola me ke ka'haha, iaia i heluhelu ai i kela leka, a heluhelu hōu iho la no ka elua o ka n?anawa, a i ka pau ana, hooiaio loa iho la oia, i ka. pololei o kana.piea i hoohuoi ai, no kela kanaka me ka umiumi eleele, eia ka he kiu i'o no kela kanaka, i hoounaiā aku no ka hoomakakiu ana iaia. laia hoi i hoomanao ae ai no kela wahine opio nāna i kakau mai i ka leka iaia ua piha'maoli oia me ka hoowahawaha. He oiāio iloko o kona mau la e noho ana ma Rusia,. ua hoohala nui oia i kona manawa Yna ka launa ana me ke Kamaliiwahine Galakini, mamuli no o kona manao! ākui, ua makemake mai kela wahine i kona hoea mau aku imua ona, aole nae mamuli o kona manaoio ana, aia iloko' o kela wahine/ ka mākemake iaia. He hookahi nae ana mea i mahalo loa ai no ua wahine nei, o. ia no ka hoakaka ana mai i ka nui o na pilikia ame na poino . e hoopuni ana iaia. O ka manao ana nae o kela wahine e holo mai no Amerika, a e komo fcu aku ua o Nikola, iloko o ka hauoli ana i na waiwai ame na lealea o na ?trio like oJe, ua ku-e loa oia i kela ano hana. Pau ae la no kona pohihihi, no ka manao o kela leka, noiaila, lalau aku la oia i ka, elua o ka leka, a uhae ae la i ka wa-hi, eia ka o Kimo Koka, a o Haka Kenede hoi ka mea nanā i kakau mai i kela leka iaia, a penei na manao i kakauia maloko : "E Pita Nikola: Eia au ke hoohala nei mā na Wai Mapuna ma Anakela, mahope iho o ko'u holo ana aku no Bikabi, a hala loa aku no kahi o ka lua waiwai.. Aia no ka lua waiwai ke waiho la, a he nui na kanaka, hana, e noke la ikaeliika maiina. Aole!au e hoike.aku aria ia oe ma ke ano neepapa, no ka'u mau mea apau i ike ai, aka ma ke ano nui nae. ua hookoia no ko'u maikemake, ma ka loaa ana mai o ria mea apau a'u i ake aku ai e maopopo, o ia ka la, na inoa ame ka huina dala; a ua halawai pu me.na keoiiimana, i hooliloia aku ai ka lua waiwai e ka hoaloha o kaua. • kakau wale akū lā no āu iā oe, no ka hoike ahā aku, eia au ke hooikaika nei ma ka hana a'u i hoohiki āi e loaa nūi mai na pomaikai me ka maalahi loa, ā ina e ae mai : aiia oe. e'komo pu mai me a'u ma keia hāna, alaila e hoolilō ho āu°iā oe i kanaka waiwai. "Ke hoomanao nei no au no kāu hana maikāi'ia'u; ma kelā po, aole au i poina, a ina e hiki āna ia oe ke hāna aku i wahi e ae mai ai o Mr. Makuaia e haawi māi i kō'u mahele o na dala me ka manao mkikāi, alaila e lōaa no ia oe kou mahele, elike me ke ano o ka hana au i hooko aku ai. "Aole au e huli hoi koke aku ana, malia pahahe hookahi mahina i koe. Eia au ke noho nei ilokō o'ka hanōhano, a eia pu kekahi wahine opio maanei nei, i kupono me ko'u'makemake. Nolaila, mai poina oe i ka hōouna ana mai i leka na'il, me koū hoakaka pū mai 'iiia ua'kūpono na meā apau a'u i hoike aku la, no ko kaua kōmo pū ihāi ilōko o keia hana." Hakalia no a pau ka Nikola heluhelu ana iho i kela lekā, lomilomiia iho la eia iloko o kona lima, 'a kiola aku la ilu'na 0 ka papahele, me kona piha maōli i ka hoonaUkiuk'i, no ka hoao ana mai o kela kanaka, e kaualako aku iaia iloko o kekahi hana ekaeka. He mau minūke nae mahope iho, kii hou'aku la nooia'i kelā leka, a lawe mai la me ka hoomōhala ■ pono ana ae k māluna*o ke pakaukau, a no ka elua o ka manawa, i heluhelu hou iho āi ōiā me ke akāhele loa, alaila opiopio ponō iho la, me ka h'ookomo ana mai iloko o ka pakeke o kona kuka. ' Ku ae la o Nikola iluna, ke ike la oia, i ka piha akamāi me ka maalea maoli o Kimo Koka, e pahele mai la i kona noonoo, e lilo aku i meapaahana malalo o kela kanaka ino. Ke noonoo la oia, ina e hiki ana iaia ke kupale i ke ola o Mr. Makuaia, alaila he mea pōno, e hōohoka aku oia ia Kimo Koka, ma nā ano apau, ma ka paio ku-e ana aku i kela kanaki, me kā maalea apau i lōaa iaia. *• ' -* * ■ Ma ka aoao o Nikola, ua pohiaikai maoli oia, i ka lohe pono ana i ka moolelo piha o na hana karaima i lawelaweia māi iā Mr. Makuaia aku, ka mea a Kimo Koka, a Haka Kenede hoi, 1 manao loa ai, aole ana e aa o Mr. Makuaia e owaka ae kona waha no kela karaima a laua elua wale no i ike ai. Nōonūoō iho la oia, i wahi e kaa ai ka lanakila ma kona aoāo, he rri£a pono, e noho hamau loa oia, ma kana m'au mea i lohe ai iiiai ia Mr. Mākuaiā āku, a e hoao oia ma na anō apau, e hoikeike aku iā Haka Kenede, oiā pu kekahi ma kona aōao, i hiki'ai iaia ke koi aku i keja kanaka, e haawi mai i ka aelike i kakauia ana e hūnakele loa ana, ina kekahi wahi maopopo ōle, Ke hoomanao la o Nikola, no kekahi paiki kahiko, a Haka Kenēde e paa maū ai, ua ike oia i ka hoikeike āna niai a ūa. kanaka nei i kekahi māu apana pepa kahiko iaia, me kōna hoomaopopo ole nae, i ka'waiwai o kela mau pepa. Ina aia ka pepā i kakau like ia e nā kanaka a elua maloke? o kela paiki kahi i waiho ai, aōle iā he hanā paakiki, kā hiki ana e kaa mai malalo o ka malu o Nikola, aka inā ua'waihoia aku malōko o kēkahi' hanako, a ma kekahi wahi e ae paha'e maluhia ai, alaila he hana pohihihi loa, nānā ka huli anā aku, ahiki i ke kaa ānā māi malalo o kona mālu. : Me kela noonoo iloko o Nikōla, ku ae la oia iluna, me ka noke ana i ka hōlōholo 'malokō o kona hale, .no ka mea o kana mau mea apau, e hēlūhelu ai maloko o na leka elūā, >ta pili wale aku no ia no.Bpka. ■ . ' r, • : No ka hiki ole nae iaia ke loaa ka maha o kona noonoo.ke hoomau aku oia i ka noho ana maloko o kona hale, o konat

lalau aku la no ia i kona papalle, a hoomaka aku la c hele iwaho o ka pouli, me ke kamoe pololei ana aku o kana ana no kahi i ku ai o ka home o Bcka, no kela ake no e aku i ua kaikamahine nei, a ina, no ka hiki nei, alaila e kv mailio pu me ma na mea e hoauheeia aku ai kela ano kai ole mawaena o laua. I ka hoea ana aku o ua o Nikpla mahope pono aku o k (1 :. ikuai o ka home o Beka, noho fho la oia e puhi ipupaka, . :t no kona ake, e ike lihi aku ia Beka, hookokoke mai la o,a ku pono ma ka puka aniani o ka tumi hookipa, e hiki ai mt, ke nana aku ialoko, noho iho la oia ilalo, me ka mau no i Kpuhi ana i kona ipupaka. Aole nae i loihi kona nōho ana iho ma kela wahi, lohe ana no oia i ke kani o ka pi!a a Beka, alaila hoomaka ar ua kaikamahine nei e himeni, i kekahi no o na mele a Uv . r hoomaamaa mau ana. Hiki hou ole aku la ia Nikola ke noho malie, ku ae la oia na, a hele mai la no kahi o p*ika aniani, ake ike la oia u Beka, mamua pono o kart*i pila, o ke kua ke huli mai la i lu puka aniani; a ke hoolohe malie la oia i ka himeni o ua ka kamahine nei, ahiki i ka pau a«a, alaila hoomaka hou ae no e himeni no ka elua o ka manawa, me ka oi aku o ka nan* ame ka maikai maoli o kona lea, a ma kela wahi iho la, e hiki ia Nikola ke ku malie iluna, aka noho iho la oia ilalo me ke kulou ana o kona poo, aia hoi ka hilahila iloko ona, no kana mea i hana aku ai ia Bejca. laia p hoolohe la i ka leo o Belca, aole ia o kela ano leo, ana e a'o mai ana i ua kaikamahine la, aka he leo kela no kekahi wahine, i kahiko kona ku ana imua o na anaina nui e himmi ai, me he mea la, o ke ano o koma leo, ame kana himeni aiu. e kono okoa mai ana no ia iaia ; nei e hele aku, no ka mea. o ke ano iho la no ia o ke kaona d kela himeni. O ka himeni nae ia o ua o Beka ahiki i ka pau ana o ka pēuku elua, haule wale iho 1a 110 koma mau lima ma na aoao, kuiou iho la kona pqo ilalo, a he mau eiekona mahope mai, moe okoa aku'la oia iluna o na ki o kana* piano.

,Me ka palāmimo loa, wehe nualie ae la o Nikola i ka puka olepelepe a hemo, o kona komo aku la no ia iloko, me ka nehe malie ana ahiki i kona kukuli ana iho ma ka l aoao o Beka. a pane aku la me ka leo malie loa: ; "Auhea oe e Beka, e hoopau i kou uwe anal" Na ka pane .ana aku o kela le<D, ua hikilele ae la o Beka, me ke ala ana mai o kona p'oo ilum, ma ke ano puiwa, a anehe aku la oia e nee ma kahi okoa » noho ai, ua paa e aktl la nar, kekahi .lima ona, i ka hopuia e Nikola me ka hōopili ana ae ma kona lehelehe, a pane hou niai la: "Ua lil© i mea hookaumaha loa mai 1 ko'u manao, ka ike aku i kou uwe mai e Beka." Si au e uwe ana," wahi a Beka, me ka hoao ana e hookuoo ae, me ka hiki ole nae iaia e holoi ae i na kulu waimaka e kau okoa mai ana ma kona mau lihilihi, me ka hoao ana mai hoi e minoaka, aole nae e hiki iaia ke pulapu mai ia Nikola: "F. hoopau loa oc i kou uwe ina -e Beka," i hoomau aku ai no 0 Nikola i kana kamaiHo ana. • "Aole e hiki ia'u, no ka mea eia ka eha iloko o kuu opu. M { pane mai ai o Beka no ka imi \yale ana mai no i wahi kumupale ma kona aoao. "Ua maopopo ia'u, aia ka eha iloko o kou puuwai, a ke kaumaha loa nei au no ko'u lilol ana i mea hoehaeha aku ia oe/a ke nonoi aku nei hoi i l kau huikala ana mai" "Aohe a'u mea e huikala aku ai ia oe," wahi a Beka, me ka. hooikaika ana e hemo ae kona lima mai ka puliki ana a Nikola. "Ua like pu maoli no au me 3ca holoholona e Beka; a ua mākaukau au e hana aku i na rnea apau au % makemake a|| ina ia he kumu e hoihoi hou ia mai ai kela ano kahiko mawaena ou ame a'u, o na la aku nei i hala. Mamuli o keia kaawale ana ou mai ia'u mai, ua ano e m;ioli au, e nana mai no hoi oe iar Kaili ino aku la o Beka i konn lima, me ka huli ana aku i ! kahi e, me ke kaniailio ana mai ime ka leo malie loa: j "Owau no kekahi i loli ano e loa, e Nikolal" "E hoopoina loa oe i na mea ipaikai ole apau, a e hoomau | aku i kou hele ana ae e ike ia'u, no ka hoomau ana aku i kou hele ana ae e ike ia'u no ka hoomau ana aku i ka kaua hana he ! himeni." "He hana paakiki loa, ka hoiftoi hou ana mai i kela ano 1 kahiko/' "Heaha auanei ka pohihihi, o kk hoopau ae no i na nooneo maikai ole iloko o kaua pakalii, 4 ka pau iho la no ia " Ua pupule maoli no au, aole nae ia n&amuli o kekah: kumu e ae, aka no ke aloha wale no ia oe." Ua kamailioia aku kela mau ol«tlo e Nikola me ka leo haa-k lulu, ame ke kui'o, alaila kulou ihio la kona poo ilalo, oiai o Beka i nana mai ai malun£ ona, me ka pinapina'i o kona hanu ana, a o ia ka ua kaikaniahine nei 'i pane mai ai: ! "Malia paha aia he like ole nui ma ka kaua mea i manao ai e pili ana no ke aloha," wahi .ana me ka hiki loa nae i«i Nikola ke ike aku, ke akakuu mai la ka uahoa o Beka. "Ua maopopo ia'u e Beka ke anp o kau mea e kamailio mai nei; O ke anio o ke aloha oiaio e;i, o ia no ka mea au i mele ae nei." "O, aole nou ka'u i himeni aku nei; a aole no ia he aloha Aōle ou kuleana e hoolohe mai ai i ke ano o ka'u himeni ana, alaila alawa aku la kana nana ana: i ka uwaki e kau mai ana ma ka patia, a i hou mai la: "Ua aumoe loa keia manawa, t pono oe e hoi no kou wahi, a e wuiho malie mai ia'ul" "Aole, e hiki ia'u ke haalele ihō ia oe, ahiki i kou maopopo ana ika mea a'u i manao ai e hana. aku nou. Ke hoohiki ak'i nēi au imua o'u, ua makemake au e haawi aku i ka'u mau kaleiia apau ia oe ma ke ano manawale'a, me ke kauka'i ole. no ka ukuia mai ua noke mai nae; oe i ka akaakā imua ou. ma kē 'ano paheneliene; nolaila au i manao ai e hoopa'i aku ia oē, nō kou hoomaopopo ole ama mai i ko'u manao amr ke aho o ka'u hana no kou pono." "Ae, ua oi aku kau hoopa'i ana mai ia'u, mamua o ka hewa a'u i hana aku ai." "No ia hewa o'u, ke ae aku nel au, a ke noi aku nei hoi kau huikala ana mai. Ua hewa loā kou akaaka ana mai iaV Ina i maopopo na mea'apau ia oe e Beka, e ike maoli iho no oe, aole au i ake aku no ko'u ukuia mai, aka no ka lum wale ana aku no ia no kou pono." Haka pono loa mai la ka nana ana a Beka maluna o Nik"'< a i mai la: "Ea heaha ka manao o Jcau mea e kamailio nnēi ?" "Aole' e hiki ia'u ke hoike aku i lkeia manawa, o ka oiaio nae ea, aia kekahi mea ano nui loa, nana e hoololi ae ' k'ulana o keia wa, a i ke hoii." "Heaha keia mea au e kamailio ma? nei?" wahi a Beka n' ka piha maoli 1 ke kahaha. "E huikala mua mai oe ia'u, a ma ka la apopo, e hele oe no kuu hale, malia o hiki ia'u ke hoike aku imua ou i niea apau. He elua Ia okoa keia i pau wale no ka mana** wiiwai i ka hoomaunaunaia." Kunokuhōu mai la ke poo o Beka, e Hoike mai ana no kona apono, e hele hou aku no ka hale i noho ai o Nikola, haawi mai la ua kaikamahine nei i kona aloha poeleele, mf ka pana'i ana aku no hoi o Nikola i kona aloha, ma ka lalau ana *ku i ka lima o Beka a honi iho la i na nianamanalima, o kpna oili aku la no ia iwaho, a nalowale aku la iloko o ka pouli. • (Aole i pau)