Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 25, 22 June 1922 — Page 1

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Oki i ka Puu o Kana Wahine me ka Pahi Umiumi Mamulio ka Lili

Hookau o Thomas Mahuka i ka Make Maluna o Kana Wahine ma ka Po o ka Poakahi Nei ma ke Oki Ana i Kona Puu a Moku

 

            Mahope koke iho o ka hora ewa-lu o ka po o ka Poakahi nei, i la-@ia ae ai ke ola o Mrs. Thomas Mahuka e kana kane, ma ke oki ana i kona kania-i me ka pahi umi-umi, a moku, ma ke Alanui Ololi Smith, e pili la me ke alanui Papu, a he mau minuke helu wale no ma-hope iho o ka hanaia ana o kela karaima, i make aku ai oia.

            Mai ka waha ponoi mai o kela wahine, i hoike ae ai oia, mamua o kona make ana, aole he mea e ae nana i lawelawe i kela hana ka-raima puuwai eleele, aka na kana kane mare no ia, oiai o Mrs. Mahu-ka maloko o ka home o Mrs. A@nie Poole, ka makai wahine.

            Mahope iho o ka hanaia ana o keia karaima weliweli, ua hoea aku la ka Hope Makai Nui Asch, me ka Makaikiu McDuffie, no ke Ala-nui Ololi Smith, a malaila i loaa aku ai ia laua ka pahiumiumi, i okiaa ai ke kania-i o Mrs. Mahuka ame ka papale o Mrs. Mahuka, ma kahi @@ kanaka i-a mai ka home mai o Mrs. Poole, a he iwakalua hoi i-a ka mamao mai ke alanui Papa aku.

            Ua holo o Thomas Mahuka, ma-hope mai o kela oki ana aku i ka puu o kana wahine me ka pahiumi-umi, a aole oia i paa i ka hopuia ma kela po, no ka maopopo ole o kona wahi i holo aku ai e pee.

            Ma na mea i hoomaopopoia, aole e kala i hoolala ai ke kane, no ka pepehi ana i kana wahine a make, a ua hoomakakiu oia, ahiki i ka loaa ana o ka manawa kupono loa, ana e hooko aku ai i kela hana; no ka mea ma kela po Poakahi, iwaho o Mrs. Mahuka o Kaimuki, ma kahi o Mrs. Kim Wai, malaila kana ha-na i ke ao, a iaia i hoi mai ai, a komo ma ke alanui ololi Smith, o ka manawa ia i loaa aku ai ia Thomas Mahuka, a oki aku la i ka puu o ka-na me ka pahiumiumi.

            Mahope o kela moku ana o kona puu, ua hoomaka aku la oia e holo noloko o ka hale o Mrs. Poole, me ka puliki ana i kona puu me ke-kahi hainaka, i ole ai e holomoku mai ke kaheawai ana o ke koko.

            He elima wale no minuke maho-pe iho o kela komo ana aku o Mrs. Mahuka noloko o ka hale, elike me na hoakaka a Mrs. Poole, ua make loa iho la oia, aka o kana mau olelo hope nae, o ke kamailio ana ae, o ia no ka hooili ana i kela hana karaima maluna o kana kane, me keia mau huaolelo maopopo loa: "Na kuu kane keia hana, e haawi, aku i kuu aloha ia Dan Makaena ame kona ohana."

            Ma ka hoakaka a na hoaloha o Mrs. Mahuka, aole no he maikai o ka noho ana o Mahuka me kana wahine no kekahi mau mahine ae nei i hala, e hoopaapaa mau ana la-ua; a he mau mahina ae nei i hala, me Dan Makaena laua e noho ai.

            Ma kekahi manawa o ko laua noho kuee ana, ua hooholo like iho la kela mau mea e hookaawale ia laua iho, nalaila haalele iho la o Mrs. Mahuka, me ka laua kaika-mahine o umi-kumamalua makahiki ia Honolulu nei no Lahaina, no ka noho ana me kona kaikunane me John Lewi, ma Lahaina Maui.

            He mau la kakaikahi wale no ko-na noho ana ma Lahaina, ua loo-hia iho la o Thomas Mahuka i ka ma'i, a kauoha aku la i kana wa-hine e hoi hou mai no Honolulu nei, ua hoi i'o mai la oia, me ka haa-lele ana aku no i kana kaikamahine i Lahaina.

            Ma kela hoi hou ana ma me kana kane, aole no i kuikahi ko laua noho ana, aka ala hou ae la no he hoopaapaa mawaena o laua, ahiki i ke kaawale ana, me ka hoi ana aku o Mrs. Mahuka o noho pu me Mrs. Poole, ma ke Alanui Ololi Smith, a hou o Thomas Mahuka me John Hilo, e noho ai ma ke alanui Cooke ma Kakaaka.

            He mau la kakaikahi wale ae nei no i hala, ua loaa iho la ka Mrs. Mahuka hana ma kahi o Mrs. Kim Win, mawaho ae nei o Kaimuki, a ma ka oleloia, ua lilo ka kela noho hana ana aku o ka wahine me Mrs. Kim Win, i kumu e pii ai ka huhu o Thomas Mahuka ia Mrs. Kim Win.

            Ma kela po Poakahi, ua hooma-kakiu oia ahiki i ka hoi ana mai o kana wahine mai kana hana mai, ia wa i hookau aku ai o Mahuka i ka make maluna on a, ma ke oki ana i kona puu me ka pahiumiumi.

            Ua hoihoiia ae ke kino make o Mrs. Mahuka no ke keena waiho kino make o ka papa ola, ma kela po, no ka lawelaweia aku o na hana ninaninau e pili ana i kona make ana.

 

HOUIA KEKAHI WAHINE A MOKU I KA PAHI.

 

            Ma ka auwina la o ke Sabati aku la i hala, i houia ae o Mrs. Kealoha Clarke o ke alanui ololi Palama, i ka pahi ma kona umauma hema, no elua manawa, a ua paa mai hoi o John Mole, i ka hopuia, ka mea nana kela hana houpahi, mahope koke iho o ka hanaia ana o kela karaima.

            Ma kela Sabati, ua hele o Mrs. Kealoha Clarke i ka pule, a mahope o ka pau ana o ka pule, ua hele aku la oia no ka home o Mr. ame Mrs Sam Kipu, ma ke alanui Pau-oa, ma kekahi aoao mai o ke alanui e kupono ana i ka hale hana hau o na Kepani.

            Ua nanea loa o Mr. ame Mrs. Ki-pu, ma ka manawa i hoea aku ai o John Mole, a hou i kana pahipelu, maluna o ka umauma o Mrs. Clarke e hiki ole ai i kekahi o laua, ke kaili aeʻi ka pahi, i ka manawa ku-pono, e loaa ole ai kela poino.

            Mahope iho nae o kela hana hou-pahi ua hoomaka o John Mole e holo, aka ua paa nae oia i ka ho-puia e ka Makai McCullum, ma ke alanui Kukui, a noho ana i ka ha-lewai.

            Ma ka hoakaka a Mrs. Kealoha Clarke, no na mahina ae nei ekolu i hala, e hoopipili mau aku ana o John Mole iaia, a he mau manawa lehulehu kaka kela kanaka i hoo-weliweli aku ai i kona ola.

            Ma kela auwina la Sabati, ua hoea aku la kela kanaka imua o Mrs. Clarke, a ninau aku la, in a he aloha ko Mrs. Clarke iaia, ia ma-nawa i pane mai ai o Mrs. Clarke, he wahine oia i mareia, a he mau keiki hoi kana ekolu, me kona olelo pu ana mai, aole on a makemake e hoopilikia wale ia aku oia.

            Ua pii koke kaka huhu o John Mole, no kela mau olelo a Mrs. Clarke, o kona unuhi ae la no ia i kekahi pahipelu nui, a hoomaka aku la e hou ma ka umauma hema no elua manawa; ua kukonukonu maoli ka eha i loaa ia Mrs. Clarke, e mao-popo ole ai kona hopena.

            Ma ka hoakaka a ka makai, nana i hopi i ka mea houpahi, ua on a ka o John Mole me ka hooweliweli ana, e pepehi i ka poe e hoao aku ana e hopu iaia.

 

            E HIMENI HOU ANA O TANDY McKENZIE.

 

 

            Mamuli o ka piha ku'i loa o ka Halekeaka Liberty ma ka auwina la o ka Poaono aku la i hala i na kanaka, ua piha na noho apau a kuku kekahi poe iluna, a no ka nele i ka rumi no kekahi poe hou aku e komo mai ai, ua pani okoa ia na puka a he mau haneri o na kanaka i kuku mawaho o ka halekeaka me ka hoohokaia o ko lakou manao, no ka mea, ua nui ka makemake e lohe i ka leo o Kaohu McKenzie, ke keiki Hawaii pukani e kaulana nei i keia mau la, no ka lawa ole o na noho no ka hookomo hou ana aku i ka poe makemake e ike maka hoi a lohe hou i ka leo o ka Hawaiian Caruso. No ka pomaikai o ka poe i lohe ole ame ka poe pu e make-make ana e lohe hou iaia, ua hoo-lahaia ae ma ke akea kekahi lono e haawi hou ia ana e Tanty McKe-zie he ahamele hou ma keia auwina la Poaono iho a ke kuaiia mai nei na tikiki no ia ahamele.

            Ma ka ahamele i haawiia ma ka Poaono aku la i hala o na Hawaii ka oi aku o ka nui i ikeia maloko o ka Hale Liberty a ua lilo na himeni Hawaii i melia mai i mea ohohia a hauoli nui ia e na Hawaii, no ka u'i maoli no o ka himeniia ana mai, a ua haawiia aku na paipai ana e ka anaina, a no kekahi mau manawa ka himeni hou ana mai a Tandy McKenzie i kekahi mau himeni. He ku maoli no i ka nani ka leo ke hoolohe aku, e ku ai no i ka Hoku o ka Pakipika i mau mele ka iini ame ka hauoli i ka mea e hoolohe aku ana, kela leo mohaha a maemae no o na Hawaii, he wai-wai hooilina i ili mai maluna o na Hawaii opio i keia la , he ku i ka nahenahe ke mele ia ana mai eia, nui pu hou ka ikaika o kona lei ma kahi kupono e hooikaikaia, Mai poina i ka hele ana e e hoolohe ia Kaohu McKenzie no ka manawa hope!

 

            Ma ka hora eha o keia auwina la e  noho ae ai ka halawai o ka papa o na lunakiai, no ka noonoo ana i ka bila haawina, no keia mau mahina eono e nee aku nei.

 

E Hiki Ana i na Wahine Maanei ke Paa Oihana

Hooholo ka Hale o na Luna-makaainana i ka Bila Hoo-loli Kanawai Kumu

HOOKO KA ELELE I KANA OLELO HOOPAA

E lilo Pu Mai Ana na Hale Federala ma Molokai i Wai-wai no ke Teritore

 

            I kulike ai, me ka hoike, o ka loaa ana mai ia Kiaaina Farring-ton, ma ke kelekalapa uwea ole, ma ka Poakahi iho nei, mai ka Elele Baldwin mai, ua hooholo mai la ka hale o na lunamakaainana, o ka ahaolelo lahui, i ka bila, e hoololi ana, i ke Kanawai Kumu o Hawaii nei, i hiki ai i na wahine ke holo i mau moho no ke kulana elele lahui i Wakinekona, a i mau hoa no ka ahaolelo kuloko.

            O ka lua o na bila o ka hooholoia ana mai ka iloko o ka hale o na lunamakaainana, o ia ka bila e hoo-lilo mai ana i na hale i kukuluia e ke aupuni federala ma Kalau-papa, Molokai, no ke Teritore, o ia kela mau hale, i kukuluia ai no ka lapaau ana i na ma'i lepera ma ke ano hoao, a i haaleleia ai e ke au-puni federala.

            O ka bila e hoololi ana i ke ka-nawai kumu, i wahi e hiki ai i na wahine koho baloka o keia Terito-re, ke holo moho elele lahui, a i mau hoa paha naloko nei o ka aha-olelo kuloko, pela hoi ka hiki ia lakou e paa i na kulana oihana e ae maloko o na keena aupuni, i kaa aku ai ka mana i na makaainana, ke koho ana ia lakou, o kekahi ia o na hana, i hooiliia aku maluna o ka Elele Baldwin, e na Repubalika, ma o ka ahaelele la, i noho ai ma ka wa i waeia ai o Mr. Baldwin i moho elele lahui, ma ke kau koho baloka, kuikawa, aku nei i hala.

            Akahi ahiki i na wahine o Hawaii nei ke holo moho, no na kulana ko-hoia e na mana koho, iloko o na aupuni kalana ame ke Teritore, in a e hooholo pu mai ana ka aha senate o ka ahaolelo lahui, a kakauinoa mai hoi ka Peresidena, e lilo ai ka bila i kanawai.

            No ka bila hoi i hokomoia aku ai , e hoihoi ana i na hale i kukulaia e ke aupuni federala ma Molokai, no ke Teritore, he hana ia i apo-noia e ka ahaolelo o ka 1919 aku nei i hala, ma o kekahi olelo ho@ holo la, i hookomoia aku e Senatoa George P. Cooke, ka lunahoomalu o ke komite ola o ka aha senate.

            No na makahiki lehulehu ae nei i hala, aole he nohoia o kela mau hale ma Molokai, a i ole hoohanaia aku paha ma kekahi ano, a u@ po-popo mai kekahi mau hale aka nae in a no ka lilo mai o ka bila i ka-uawai, alaila e lilo aku ana kela mau hale, i mea kokua nui mai i na ma'i ma Molokai.

            Ma ka hoakaka a ka Lunanui J.D. M@Veigh, ma ka manawa mua ola e makaukau ai kekahi haawina dala, mahope iho o ka lilo ana o ka bila i kanawai, e hoomaka koke ana ka wawahi ana i kela mau hale, a hoihoiia mai, no na wahi kupono e kukuluia aku ai, no ka pono o ke kahuama'i ma Kalaupapa a ma Kalawao.

            Ua loaa ka hoomaopopo ana i ka aoao Repubalika, o ka lanakila kila-kila loa i loaa i ka Elele Baldwin, ma ke koho baloko kuikawa aku nei hala, mamuli no ia o ka lokahi o na wahine o Hawaii nei, ma ke koho ana iaia a puka, a i pana'i no ia hana a lakou, o keia iho la ka Elele Baldwin, i hana mai la; no ka hookau like ana ae i na makaa-inana kane, ma ka loaa ana o ka mana e paa ai i ua oihana federala ame kuloko.

            Aia no ka manaolana o na alakai o ka aoao Repubalika, maluna o na makaainana wahine, no keia hakoko kalaiaina, maluna o ka ninau elele lahui; in a no aole ka Elele Bald-win e ae ana e holo moho hou no kela kulana, alaila aole o lakou wa-hi kanalua iki, no ka lilo o na wa-hine, i poe kokua aku, ma ke koho ana i pani hakahaka kupono a ma-kaukau ma kona wahi.

 

            Mahope iho o ka holo ana e pee, i hoike ae ai o Thomas Mahuka iaia iho nia ke kakahiaka o ka Poalua nei, ma ka hoea kino ana ae no ka home o Dan Makaena ma ka hora ewalu o kela kakahiaka, a mailaila mai i kelepona ae ai i ka Makaikiu McDuffie e haawipio ana iaia imua o ka oihana makai, a ua paa ae oia i ka hopuia malalo o ke karaima pe-pehikanaka.           

 

Haule he Kaa

            Oto i ka Pali

                        a Pau i ke Ahi

Lilo Kela Jaa i Puulehu Ma-hope o ka Aihueia Ana a Laweia no Daimana Hila

MAOPOPO OLE KA POE AIHUE I KE KAA

Aohe Hoailona i Ikeia no ka Haule Ana o ke Kaa me Ke-kahi Mea Maluna On a

 

            Ma kahi he hapaha mile ka ma-mao, ma ka aoao hema aku o ka hale ipukukui mawaho ae nei o Daimana Hila, i haule ai he kaa otomobile, i ka pali, mahope koke  iho o ka hora umi, o ka po o ka Poalima nei, a o ka hopena i ikeia o ia no ka pau ana o kela kaa i ke ahi.

            He kaa otomobile kela no R.A. McNally o ke Star-Bulletin, a ua paa no i ka inisuaia, no ka huina o hookahi kaukani dala.

            Ua lawe aihueia kela kaa otomo-bile e kekahi poe kolohe, mai kahi aku i kukuluia ai, ma ke kalapu University, ma na alanui Rikeke me Hokele, a ma hora eiwa me ka-naha-kumamalima minuke, i hoikeia aku ai ka lohe i ka oihana makai, no ka nalowale ana o kela kaa oto-mobile, ia wa i hoike koke ia aku ai ka lohe, i na makai ma ko lakou mau wahi kiai ma ia po.

            Ua loaa koke mai la nae kekahi hoike i ka halewai, no ka haule ana o kekahi kaa otomobile i ka pali, mawaho aku o ka hale ipukukui ma Daimana Hila, nolaila ua hooinaia ka Makai McCullum, no ka nana ana i kela kaa. Iaia i hoea aku ai, ua hele ke alanui a piha i na kaa otomobile e kuku ana, ame ka poe makaikai, a ua hoea pu ae no hoi ke kaa kinaiahi o Kaimuki, no ka hoao ana e kinai i ke ahi, eia nae aohe mea hiki ke hana aku, oiai he kiekie loa kahi o kela kaa i haule ai ilalo.

            Ua a ka aila gesolina, i ka mana-wa i haule ai o ke kaa i ka pali, a ua lilo hoi ke kaa holookoa, he puulehu, he elua mau laholio, o ka hemo ana mai na huila aku o ke kaa i ka wa i haule ai i kapali, o na mea wale no ia i a ole ia e ke ahi.

            O kahi o kela kaa o ka haule ana i ka pali, he wahi no ia i paa ole i kekahi pa-ku, ma ka aoao pali.

            He elua mau kanaka maluna o ko laua kaa otomobile, e ku ana, ma kahi kokoke i kela wahi i haule ai o ka otomobile, a ua ike mai no ka laua i ka holo ana aku o kekahi kaa, aole no he ikaika loa, a i ka hala ana aku o kela kaa, ma kekahi ao-aom o ka holo pololei aku la no ia, a lele i ka pali.

            Ma kekahi manawa pokole wale ae nei no i hala, ahe kaa otomobile kekahi o ka aihueia ana maloko nei o keia kulanakauhale, a hooholoia e ka poe kolohe, a haule i ka pali, ma kaho he ekolu haneri kapuai ka mamao, mai kahi o keia kaa hope i haule ai.

            Ua heleia olalo o kahi i waiho ai o ka lehu o kela kaa, e huli ma ke ao ana ae, aole he mau hoailona i loaa aku, no kekahi kino kanaka, o ka haule pu ana me kela kaa i ka pali.       

LOAA AKU HE KINO NO KEKA-HI LUINA ILOKO O KE KAI.

 

            He Kino no kekahi luina i mao-popo ole ka inoa ka i loaa aku e lana mai ana iluna o ka ilikai ma ka auwina la o ka Poakahi nei maoloko ae nei o ke awa, a laweia ae i ka hale waiho kino make o ka Papa Ola Teritore. Na A. Hut-chinson ame M. Dudoit, he mau ka-naka e hana ana ma ka Uwapo 8 i ike mua aku i ke kino o ua luina la e lana mai ana a na laua i hoike ae i kekahi poe. Ua manaoia o kela kanaka i make ai oia ka luina i nalowale ai mailuna mai o ka moku King Cyrus eha la i hala aku nei, no ka mea, aole oia i loaa iki. Ma ka hora 1 o ka auwina la Poa-kahi nei ka holo ana aku o ia mo-kukuna no ka Puget Sound. Aole i noho ka aha nieniele a ke koro-nero no ke kumu o ka make ana o kela kanaka, aka, e noho aku ana paha ma keia mau la iho.

 

            HONGKONG, Iune 19.--Ua hoea aku i Mow Hing maloko o ka okana aina Kwongtung i keia la na puali-koa o Sun Yet Sen, no lakou ka nui he 30,000 malalo o ke alakai ame ke kokua ana mai a na puali-koa o na pualikoa kipi i hoakoakoaia ma Canton malalo o ka hoomaiu ana a ke Kenerala Chen Chiung-ming.         

 

Lawe he Haole i Kona Ola Iho me ka Laaumake

Loaa Aku Kona Kino Make Malalo Ae Nei o Moanalua i na Koa Lakou i Huli

AOHE MAOPOPO O KE KUMU O KELA HANA

Hookahaha Nui ia ka Manao o na Hoaloha no Kela Hana Naaupo i Lawelaweia

 

            Mamauli o ka loaa ana aku o ke kino make o kekahi haole opio nona ka inoa o V.W. Handl, pela hoi me kekahi omole uuku o ka laau-make, e waiho ana me kona kino, i hoopauia ae ai na pohihi o ko Ho-nolulu nei poe, no ka nalowale ana o kela haole, no kekahi mau la lehu-lehu ae nei i hala.

            He kupakako ka hana a keia ha-ole noloko o ka halekuai laau Meyer Drug Co., ma ka hora eono o ke ahi-ahi o ka la 7 iho nei o keia mahina, kona nalowale ana, me ka haoha'o o kona mau hoaloha nona, ahiki i ko lakou manao ana, ua make oia ma kekahi ano, a ma ka auwina la hoi o ka Poaha o ka pule aku la i hala, Iune 15, i loaa aku ai kona kino make, ma ka loko paakai ma Moa-nalua ae nei, mahope o ka hele ana o kekahi pualikoa e hula iaia.

            Ua inoino ke kino ma ka manawa o ka loaa ana aku, eia nae aole he mau hoailona, i ikeia, no kona hala-wai ana me ka poino, mai kekahi mea mai, koe wale no kona inu okoa ana i ka laaumake, oiai e waiho ana kekahi omole uuku me ka laau-make no oloko, pela hoi me kekahi omole, wisake, ame kekahi kiaha ani-ani liilii; ua manaoia ua lawe pu oia i ka wisake no ka hoonalonalo ana i ka laaumake.

            Mamuli iho la o kela mau hoai-lona maopopo loa, i kohoia aku ai ua hoolala mua no kela haole e lawe ae i kona ola, a ua hele oia a kahi kaawale loa, mai ke kulanakauhale aku nei, malaila e hooko ai i kona makemake.

            Ma ka hoakaka a na hoaloha o kela haole, aole lakou i ike i na kumu maopopo loa, o ka manao ana o ka mea i make, e lawe ae i kona ola, oiai he hoihoi mau kona mau ano i na manawa apau, a me ia ano hoihoi no, i ike hope ia ai oia i ke ku ma ke kihi o na alanui Betela me Moi, ma kela ahiahi o kona nalo-wale ana.

            He nui ka na dala a kela haole e paa pu ai me ia, maloko o kona mau pakeke, no ia kumu, i kuhihe-wa ai kona mau hoaloha, ua powa maoli ia oia, o ka mea kupaianaha nae, ma ka manawa i huliia aku ai o na pakeke o kona lole, he ekolu wale no dala me kanaluma-kumama-iwa keneka, aole hoi kela nui dala a kona mau hoaloha i ike mau ai.

            Aole i hoomaopopoia ka nalowale ana o kela haole, ahiki i kona ike ole ia ana maloko o kona rumi ma ka Hokele Leonard, a i ka hala ana he mau la, o kela nalowale ana, aka-hi no a hoikeia mai la ka lohe i ka oihana makai, a hoomakaia no hoi ka huli naa.

            O kahi nae o kona ike hope loa ia ana, e kekahi mea e hoi mai ana maluna o kona kaa otomobile, no ke kulanakauhale nei, ma Moanalua no ia, ma kela ahiahi hookahi no, i na-lowale ai oia, a pela i pololei ai ka huliia ana aku, a loaa ma ka loko paakai ma Moanalua.

            He lala kela haole no ka hui malu Honolulu Lodge 616, a mamuli o ke noi mai kela hui malu ae i ka oiha-na koa, i hoounaia mai ai he puali 0 15 poe koa malalo o ko lakou lu-kanela, no ka huli ana i na wahi apau mawaena o Moanalua ame Aiea, pela iho la i loaa aku ai ke kino make o kela haole opio.

            Ua puhiia kona kino i ke ahi, me ka malamia ana o ka lehu, a ma ka Poakolu nei i hoounaia aku ai ke kino lehu i kona ohana ma Ka-leponi.

            LADANA, Iune 19.--He lono ke-lekalapa i ka Nupepa Times mai Hongkong mai ke hoakaka ana lehu-lehu na bataliona o Sun Yat Sen e hoi hou aku la i ke kulanakauhale o Canton. O kona hoapaio, ke Ke-nerala Chen Ching-Ming pu kekahi e lawe aku la i kona mau pualikoa hoopuipui hou. "Ua koho wale ia ma na kaukani" ka nui o ka poe i make ma ke kipoka pa-huia ana o Centon ma ka Poaono," wahi hou a ka lono. Ma ka mea maopo-po loa ua hookaawaleia na laka ohope o na pu kuniahi maloko o Canton ma ka manawa o ka haalele ana o na koa o Sun Yat Sen is Can-ton.

 

Hooku'iia Ae he Pukiki e ke Kaa Oto a Make Loa

Holo Mahuka ka Mea Nona ke Kaa Oiai e Hapaiia Ana ka Mea Poino no ka Halema'i

PIHA KA MEA NONA KE KAA I KA MAKA'U

            Noke ia Nae Oia i ka Huli e na Makai me ka Maopopo Ole o Kona Wahi i Pee Ai

 

            Ma ka hora ewalu o ke kakahiaka o ka Poalua aku la i hala, i hooku'iia ae ai he Pukiki elemakule nona ka inoa o Joe Autone Vierra ka inoa, e ke kaa otomobile, e hoo-keleia ana e kekahi haole koa lio-na, nona ka inoa o Cosgrove, ma ka alanui Kula, e kokoke ana i ke ala-nui Liliha, a he mau minuke helu wale no, mahope iho o ka hoihoiia ana ae o kela Pukiki, maloko o ka halema'i o na poino ulia, i lele loa ae ai kona aho hope.

            O ka mea apiki nae, oiai e hapai-ana kela Pukiki noloko o ka halewai, ua holo mahuka iho la kela haole koa luina, nona ke kaa o ka hooku'i ana aku i ka mea poino, me kona loaa ole mahope mai, i ka wa i huliia aku ai e na makai, ame na makai o ka oihana koa.

            I kulike ai me ka hoakaka a na makai, e hele ana kela Pukiki ma kona ao ao akau, ma ke alanui Kula, e kokoke aku la i ke alanui Liliha, o ka manawa ia i hooku'iia aku ai e ke kaa otomobile, e hookeleia ana e Cosgrove a hina ilalo, me ka pii ana aku o na huila o ke kaa oto-mobile maluna on a.

            Ua hoopaaia ka holo o kela kaa otomobile, me ka lele ana iho o ke koa luina ilalo, no ke kokua ana i ke Pukiki poino.

            Aia hoi mahope pono aku o kela kaa, he kaa otomobile e ae, e hoo-keleia ana e Ed. Chain, ua hoopaa oia i ka holo o kona kaa, a oia ka mea i kau aku maluna o ke kaa o ke koa luina, n@na i hooku'i i ke Pukiki, mamuli o ke kono o a ka luina, aole e hiki iaia ke hoo-kele i kona kaa, mamuli o kona piha loa i ka haalulu.

            I ka hoea ana o kela kaa no ka halema'i o na poino ulia, a oiai hoi ka poe o ka halewai e hapai ana i kea mea poino noloko o ka halema'i o ka wa ia o kela koa luina, i holo ai, me ka haalele ana i kona kaa otomobile, i ka huliia ana aku ka hana, aole he loaa iki o kela koa, ahiki i ke ao ana ae ma nehinei.

            Ma ka huli pono ia ana aku o ka on a nona ke kaa otomobile, ua loaa mai la ka ike, he kaa kela i hoo-limalimaia aku i kekahi koa luina okoa, a na kela koa i haawi mai ia Cosgrove.

            He mea okoki pipi o Cosgrove no-luna o ka U.S. S. Hancock, e ku nei ma Puuloa, aole nae i hili hoi aku kela koa noluna o ka moku-kaua, mahope iho o kela nalowale ana mai ka halwai aku, a ua hoo-unaia na makai o na koa, no ka huli ana iaia, a in a no kona loaa, e hookolokoloia ana oia, no ke ka-raima, ana i hana ai, ma o ka make ana o kela Pukiki.

            E HOOEMIIA ANA KE KUMU-KUAI O KA POI.

            E hoomaka ana ma ka la 1 ae nei o ka mahuna o Iulai, e kuai hoemi aku ana o See Wo Chan, o ka Helu 1209, Alanui Liliha, i ke kumukuai o kana poi i ka lehulehu, elike me na hoike i loaa mai i keia keena.

            Ma keia kuai hoemi ana, e loaa ana i ka poe e hele maoli ana e kii i ka lakou poi, ma kona hale hana poi, ma ke alanui Liliha, e kokoke ana i ke alanui moi, he 20 paona no ke dala hookahi; a in a e lawe maoli ia aku ana ka lakou poi i ko lakou mau home, alaila e loaa ana ia lakou, ma kahi o ka 16 pao-na no ke dala.

            Mamuli o keia manao ana o See Wo Chan e hoemi mai i ke kumu-kuai o kana poi, i ka nana aku, e hoemi pu mai ana na hale kuai poi e ae, i ole ai e holomoku, na kana-ka i ke kii ana i ka poi ma kela wahi, a pilikia ka lakou oihana.

            He pomaikai nui keia e loaa ana i na Hawaii, in a pela iho la na hoailona e oiliili mai ai, no ka ho-emi hou ia mai o ke kumukuai o ka poi, aole hoi elike me keia mana-wa, e hoomanawanui maoli ia nei no ka ai ana, i keia ai pipii loa o ke kumukuai.

            Ma ka Mauna Kea o ka Poalua iho nei i hoea mai ai ka Mea Hanohano H. L. Holstein o Kohala no Hono-lulu nei. Ma na mea i hoo maopopo-ia, aole oia e holo hou mai ana, he moho no ka hale o na lunamakaai-nana, o ka ahaolelo kuloko i keia kau.

 

Aole Kanalua no ka Holopono o na Hana Hoopulapula ma Molokai

Hoike ka Loea MEad a ke Komisina i Kauoha

Aku Nei i Amerika i Kona Manao no na

Alahele e Hana Ai i Kela Mau Aina

 

            Mahope iho o ka holo makaikai ana aku nei ia Molokai, no ka nana ana i na aina hoopulapula; i hoike ae ai o Kauke Elwood Mead, o Kaleponi, ka haole loea i na hana hoopulapula, o ka hoea ana mai nei no Hawaii nei, malalo o ka hooli-malima ana a ana Komisina Home Hawaii, i kona manao, aole loa he wahi kanalua iki, no ka holomua o na kanaka Hawaii, e hoi aku ana, a noho ma na aina o Molokai, e like me na hoolala ana a ke komisina.

            O kana wahi hoohalahala wale no, o ia ka nui loa o na eka o ka aina e haawiia i kela ame keia ohana. Ua hoopauia nae ka pohihihi o keia kanak loea, ma ka wa a Kiaaina Farrington, o ka hoakaka ana aku imua ona, ma ka halawai a ka papa komisina o ka noh ana ma ka Poakahi nei o ka haahaa iho la ia o na eka a ke kanawai i haa-wi mai ai no kekahi ohana, he iwa-kalua eka, nolaila aole e hiki i ke komisina ke hoemi mai.

            Wahi a keia loea, o ka hoike ana ae, ua kulike loa no na apana aina he 22 o Kalamaula, i maheleheleia, me na aina, i weheia ai no ka hoo-kuonoono ana ma Kaleponi, no ka elua o ka manawa, o ia hoi ke ano o ka lepo, ame ka hiki ana e ulu na meakanu, ma ka hookahekahe wai wale no.

            Ma Kaleponi, elike me na mea oiaio i ikeia, o kekahi ohana i nele me ke kumuwaiwai, e hoohana ai i ka aina, he ekolu ahiki i ka umi-kumamakahi, ka nui o na eka, ana e  hana ai, no kona holomua, in a e oi aku mamua o kela, e hiki pono ole ana iaia ke hana.

            Ua kaukaʻiia aku ka holomua o kekahi kanaka ame kona ohana, ma-luna o ka nui o kana mau keiki no ke kokua ana mai iaia, pela hoi ke ano o kana mea e kanu ana, ame kona ikaika e hana ai i kona aina.

            Ma kela mau aina hookuonoono o Kaleponi, i kaa aku ka hoohana ana malalo on a, aia ma kahi o ka 200 ka nui o na aina mahi; he kanaha o kela mau wahi mahi, aia mawaena o ka elua ame ka ekolu eka, o ka apana hookahi, he kanakolu-kumalima mau apana, mai ka ekolu aku eka, o ka apana hookahi; he kanakolu-kumamalima mau apana mai ka ekolu aku eka, a i ka umi-kumamakahi, a o ke koena aku, mai ka umi-kumamakahi eka a i ke ka-naha.

            O ka nui Kupono o ka aina a ke-kahi ohana e lawe ai, ma Kaleponi, mai ka ekolu a oi aku eka i ikeia o ka holomua; a o ka poe e lawe ana a oi aku na eka aina, he poe nui no lakou o ke dala, i hiki ai ia lakou ke hoolimalima i na li-mahana, o kela ko kumu o ka nui o ko lakou mau eka aina.

            No ka pane pololei ana aku i ke-kahi ninau a ke Kiaaina, ua hoike ae o Kauka Mead, mai ka elima eka aku, ahiki i ka umi-kumamakahi oka, ua hiki loa i kekahi ohana ha-ole, ke ola me ka maikai, me ka holomua pu, in a nae, he ohana ma-hiai maoli kela, o keia ka mea i ikeia ma Kaleponi.

            No na ohana hoi e noho ana ma-luna o na aina, mai ka elua a i ka ekolu eka, no ka poe kela, e hele ana i ka hana ma na wahi okoa aku, no ka ukuia mai, a noho no ko lakou ohana maluna o ka aina, me ke kanu ana i kekahi mau mea-kanu, a hanai ana paha i kekahi mau holoholona kupono.

            O kela ano hoohana ana o na aina ma Kaleponi, a i ikeia ai ka holomua loa, o ke ano hookahi ia, ana i manaoia ai, e loaa ka holomua i ka poe e hoi ana e noho maluna o na aina ma Molokai. No kela holomua loa o ka poe hookuonoono ma Kaleponi, ua manao ke aupuni, e wehe hou aku i kekahi mau aina, no kela hana hookahi no ma keia mua aku.

            O ke a'o a Kauka Mead i na ko-misina, o ia no ka hookuu ana aku i ka poe e wae mua ia ae ana, o holo no Molokai e makaikai ai i na aina, mamua ae o ka haawiia ana aku ia lakou o na apana i ma-heleheleia.

            Ma ka la 27 o ka mahina nei o Iune, e waeia ae ai ka poe a ke komisina, e hoonoho aku ai ma na aina o Kalamaula, a iloko o ka mahina o Augate, e haawiia aku ai na aina i kekahi mau ohana mua ekolu, a he eha mai hoi mau ohana e haawiia na aina, iloko o Sepate-maba.

            Ma ka Mauna Kea o ka Poakolu nei, i holo aku ai o Kauka Mead, ke Kakauolelo Cooke o ke komisina, ke Komosina Aina Aupuni Bailey, no Haawaii, no ka nana ana i na aina hoopulapula malaila, a i ka hoi ana mai Hawaii mai, e hele aku ai keia loea ma na mokupuni e ae, me ka ukali aku o ke kiaaina, ma kana huakai.

KA HAIOLELO A KE KAKAU-OLELO DENBY.

            O ke kakauolelo a kuhina kaua moana Edwin Denby ka malihini koikoi a ke kakauolelo John H. Ha-milton ame kekahi mau luna e ae o ka Y. M. C. A., o na oihana kaua aina ame moana ma ke ahiahi loa ana iho o ka auwina la o ka Poa-kahi nei, mahope o kona hoi ana mai ka huakai makaikai mai o ka holo kaapuni ana i ka mokupuni o Oahu malalo o na hooponopono a alakai hana ana a ka Oihana Kale-pa o Honolulu.

            Ma kana haiolelo imua o ka poe akoakoa mai ana ua hoakaka aku oia i ka loaa ana o kekahi mana-wa maikai loa iaia ame kona mau ukali ma ka lakou huakai o ka holo kaapuni ana i ka mokupuni o Oahul. Ua hoakaka pu aku oia i na hana maikai i laweweia e ka Y. M. C. A. I loko o ka manawa i ohiia ai i koa iloko o ka pualikoa Marine U. S. A. ame ka hana a ia ahahui i hana mai ai nona. Ua haawi aku oia i kona mahalo nui i na hana i lawelawe like ia e na oihana kaua aina ame moana maa-nei ma ke ano hui, o ia hoi ka ha-na like ana o na kanaka o na oiha-na a elua ma Hawaii nei.

            Wahi ana, o ka uhane i hoikeia mai e na lala like ole o na oihana a elua, ka malama ame ka hoo-keleia ana me ka holomua loa e na lala hana like ole o na oihana elua, ka malama o na kanaka i ko lakou mau ano maikai, ka haawi ana mai o na kanaka i ko lakou aloha, he ku i ka mahaloia, a maluna ae o na mea apau he oi aku kona ma-halo no ka maemae o na aahu o na kanaka o na oihana kaua aina ame moana.

            O kela paikau hookahakaha ana o ka ike ana ma ke kula o Lei-lehua ma ka Poaono, wahi ana, o kekahi ia o na hookahakaha pai-kau maikai a ku i ka mahalo nui ia, ke kai ana, na laina, na moku-lele ame na hoailona i hoikeikeia e na mokulele, a pela hoi me na puali kaulio he mau mea hoohauʻoli nui mai lakou i ka noonoo o ke poo o ka oihana kaua moana.

            "Ke kaumaha nei au no koʻu haalele koke iho i na Mokupuni Ha-waii," wahi ana ma ka hope loa o kana haiolelo i na luna o ka Y. M. C. A., o na oihana kaua aina ame moana.

PAUAHO MAI O MRS. HENRIT-TA HUDDY I KEIA OLA ANA.

            Maloko o ka Halema'i Moiwahi-ne, ma ka Poalua nei, i pauaho mai ai o Mrs. Henrietta E. Huddy, ka wahine a Kauka George H. Huddy, i keia ola ana, ma ka hora 11:50, mamuli o kona kahaia ana. Ma ka Poalima koke aku nei no o ka pule i hala, i hoihoiia aku ai oia maloko o ka Halema'i Moiwahi-ne, a he elua la mahope mai, i ka-haia ai oia, o keia iho la nae, ka ukali, mahope o kela kahaia ana, o ia kona haalele ana mai i keia ola ana.

            Ua hanauia o Mrs. Henrietta E. Huddy ma Honolulu nei, ma ka la 8 o Augate, 1863, a ma kona mana-wa o ka pauaho ana mai i keia ola ana, ua piha iaia na makahiki he 58, 9 mahina ame na la he 12.

            He kaikamahine oia na John Hassinger, i ike nui ia iloko o na hana o ke aupuni moi o Hawaii nei.

            He wahiine o Mrs. Henrietta E. Huddy, i ike nui ia ma keia kulana-kauhale, a he nui kona mau hoaloha, ka poe hoi i hookaumahaia aku, mamuli o kona kaawale ana aku la mai ia lakou aku no ka manawa mau loa.

            I kona hala ana aku la ma kela ai. ua waiho iho oia he kane wahi-nemake, he kaikamahine, oia o Mrs. Priscilla Clarke, he eha mau moo-puna ame kona kaikaina, Mrs. Jua-nita HAssinger Falke o keia kulana-kauhale.

            Ma ka auwina la o ka Poakolu nei, i malamaia ae ai kona anaina haipule, maloko o ka Luakini Ko-kolika Malieokamalu, a hoihoiia aku kona kino wailua, no ka hoomoe ana ma ka ilina ohana mauka ae nei o Nuuanu, me ka ukali ana aku o na ohana, na makamaka ame na @@@-loha, ma kana huakai hope loa.