Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 26, 29 June 1922 — HUAKA'I MAKAIKAI NO KAUPO, MAUI [ARTICLE]

HUAKA'I MAKAIKAI NO KAUPO, MAUI

(Hoomauia mai.) Olelo aku la au ia Keneki, a>ole oe i makemake ia e pa'i i kela anuenue. Hoi mai maua a ka hale, hoonanea liilii ';a kani ana no ka bele ai a Mrs. Joseph Marciel me kona kahea pu'ana mai ia maua e hoi aku e ai. Ua laukanaka makou i keia ahiahi, no ka l mea, ua liiki mai i ka hale nei kekahi kamaaina o Kaupo, a ho hookahi ka ai pu ana ame ka hoonanea ana. Pau ka ai ana liaule makou i ke keaka i na moolelo Hawaii a he mau buke piha, ina i hoopaaia na mea apau i hoikeia ma ia ahiahi. E hele aku ana i na hora o ke aumoe, a hookuu ka makou aha ha'i moolelo, a hoi mai la au ame Keneki i ko maua hale. Aohe o maua ano makemake mai e hiamoe koke, nolaila hoonanea wale iho la no iwaho o ka lanai, a hele ka maua keaka ana i na hoku o ka lani. Aohe i loihi ko maua noho ana iho, o ka hoomaka no ia e haulo ka ua, a ku koke ana no ke anuenue imua pono 0 ka hale. E pa maikai iho ana ka mahina a he u'i hoi kau ko nana aku i keia lei lani kamahao. Ua lilo iho la keia i irtea na maua e kamailio ai, 1 ka nani o ke Akua, ma o keia mau mea hoopahaohao. Ia maua e nana ana i keia lei anuenue, ua ike pu aku la maua i ka owaka mai o ke kukui o Upolu, ame ka lae o Keahole. Ua olelo aku la au ia Keneki o ke kukui kela o Upolu i Kohala ame Keahole i Kona. O na hora kuluaumoe loa ia o ka po hookuu ka hoonanea ana a hoi aku la i ko maua mau rumi pakahi no ka hooluolu ana. Poaha, Mei 4. I keia kakahiaka nui wale no ko maua ala ana ae. Ua makaukau mua na lioki ia Joseph Marciel, no ka helo ana i Kahikinui, no ka nana ana i ke kapuaiwawae o ka menehune. I ka pau ana 0 ka makou ai kakahiaka, ua haalele iho o JoscpL Marciel i ka hale maluna o ka hoki, iho i kahi o ke kaikuaana o Frank Marcicl, no ka hoomaopopo ana, ina e hele pu ana oia me makou i Kahikinui. Mahopo iho o kekahi kali ana, ua hoi mai o Joseph Marciel a olelo mai, aole e hele ana o Frank Mareiel. 0 ko makou haalele koke no ia i kauhale no Kahikinui. Ua hele pu no makou me ka ai, he mau omo-. omo palaoa ame ke kini wai. Ia makou o hele nei hoomaka ka ua liilii. Ma na wahi a makou e hele nei he ike wale aku no oe i na kahuahale kahiko, i ka waiho mai ma o a maanei o ke alanui a o ka makou hana ia o ka iho i ka hana a ka poe kahiko. Mai kai mai ke kahuahale ahiki 1 ka pili kuahiwi. 0 na wahi kokoke loa aku i ke kuahiwi, he aina mahiai ia ame hanai holoholona. Ia makou e naue malie nei ,aia no ka nana ana a ka meakakau ma o a maanei o keia aina. Eia hoi ko maua hoa ke moolelo nei ia maua, i na wahi pana kaulana apau. Ua kuhikuhi mai oia ia maua i ka lae o ka Ilio. O keia ka mak.alae nui hookahi o Kaupo

nei. No ke kohu ano ilio paha o keia makalae, ke kumu i kapaia keia inoa, a i ole, he inoa paha keia no kekahi ilio kupua no keia wahi. Pau ka mōolelo ame ke kuhikuhi ana mai a ko maua hoa, ma na wahi 0 kai, huli ka makou nana ana ame ka moolelo ana ike kuahiwi v o Haleakala. He kuahiwi kilakila a hanohano maoli no o Haleakala ke nana aku. Aia ka ohu ke hoopuni mai la i ka piko kuahiwi. Kuhikuhi mai la ko maua hoa i ka puu iluna o ke kuahiwi, kahi i kapaia ai o Haleakala, i ka Puali Koa Nui o Kane, he puali keia o ko kuahiwi, ia Kumuiliahi, he kumu iliahi nui aia iluna o keia wahi, ia Haupaakea, no ka paa mau ia e ka ohu ame ka hau ke uhiia ke kuahiwi i ka hau, ame Kolekole, he oneanea a kolekole maoli no ke ano o keia wahi, kahi kiekie loa o ke kuahiwi, he umi kaukani kapuai a oi ke kiekie mai ka ilikai ae. Ua olelo mai ko maua hoa, he elua makahiki ae nei i hala i ike ai oia 1 ka nui maoli no o ka hau oluna o Haleakala, no ka mea ua uhi paa ia e ka hau ke kuahiwi ahiki loa ilalo, aka, he elua wale no la ua hehee loa ka hau. Iko makou hiki ana mai i kekahi puu, ua olelo mai la ko maua hoa o Puumaneoneo ka inoa o ia wahi. Maanei lele makou ilalo a pa'ikii ia kuahiwi Haleakala. Maanei no hoi he mohala ka nana ana ma na wahi apau o ka aina; e waiho mai ana o Nuu ilalo, a 0 Kahikinui i kahi mamao loa. Pau ke pa'ikii ana, kau hou makou maluna 0 na hoki a hoomau hou ia no ke alahele. Ma keia hele ana aku, he mau puu kiekie loa kekahi, a iluna a ilalo e helo ai. I ko makou hiki ana i ka aina palahalaha o Nuu ponoi no ia. He awa kumoku keia, a maanei no e liooili ai ka bipi. He awa pae a aina lawai'a keia i ke au kahiko, ahiki no i keia la. 1 Ho elima paha haīe ka nui o kauhale o Nuu nei ,a he poe Huwaii wale no kanaka. Ia makou i hiki mai ai mauka ponoi u kahaone o Nuu, aia he kipapali pohaku mauka 0 k,e alanui. Ua hele aku makou ma keia wahi ,a iloko o ko makou kahaha nui, ike aku la makou i ke kii pohaku i kalaiia iloko o ka pohaku. Ua lele hou makou ilalo, a nakii na holoholona a paa, a hele aku la i ke 1 kipapali no ka nana pono ana i ke kii pohaku. O keia kipapali pohaku jhe umi paha a oi kapuai ke kiekie. He nui ke kii maanei, o ka nui nae ua ano powehiwehi loa ,aohe ano maopopo pono o ke ano, a he iwakalua paha kii moakaka loa. Ua kimomoia keia mau ki iloko o ka pohaku, me kekahi mea paahana, a ka poe kahiko i hana ai, a ua kahiko maoli no ke ano o ke kii ke nana iho. O na kii kanaka ame ' ilio ua maopopo loa no ko lakou ano, a he mau kii hou ae no kekahi aohe nae maopopo o ko lakou ano. Ua kaha iho makou i ke poho maluna o keia mau kii, i ano moakaka hoi, a loaa pono i ka mea pa'ikii. Pau keia poho ana, ua pa'ikii o Keneki Emory i kekahi mau kii, no ka hale hoikeike, a ua hoopaa pu iho no hoi maua ma ka buke hoomanao no na mea a maua e ike nei ma keia wahi, o ia hoi ke ano o ke kii, a pela wale aku.

Pau maanei, hoonee hou ke alahele imua. Aole i loihi ia hele ana mai, hiki mai makou he kipapali pohaku hou i ka pili kahakai. He haneri paha a oi i-a ka mamao o keia wahi mai kahi mua a makou i haalele koke aku ai no. Ua hele aku makou ma keia wahi & lele ilalo mo ka hoopaa ana i na holoholona i ka pohaku. He mea oiaio, ua nui loa ke kii pohaku maanei. He kipapali kiekie loa keia ma kekahi mau wahi, tia umi-kumamalima paha kapuai ke kiekie, a he ano pohaku ala ke ano oka pohaku. He kanalima wale no paha kapuai ka mamao o ka aekai mai keia wahi aku. He kanakolu paha kii ma keia wahi. He nui ke kii aohe ano moakaka ku ano. He mau kii nunui kekahi. He mau kii kekahi i penaia me ke pena ulaula, he alae, o ia ke pena a ka poe kahikoi He kii kanaka ka nui, kii iHo ame kekahi mau ano kii e ae i maopopo ole ke ano. O keia mau kii, aia wale no ia ma kekahi aoao uuku o keia kipapali. Ua poho makou elike no me na kii mua a paikii ia e Keneki Emory. Aole makou i hele hou aku ma kekahi mau wahi aku, no ka mea aohe manawa e hoohala wale ai no maanei, ho loa ke alahele i Kahininui. Ua hooholo nae makou o hele hou mai i Nuu i ka la apopo. Pau ke pa'ikii ana helo hou no. Ma keia hele ana aku he aina hanai bipi wale no mai ke kai ahiki i ka mauna. Ia makou e naue nei, ua kuhikuhi mai ko maua hoa i kekahi ana i ke kula, aole no i mamao loa mai kahi a makou e hele nei, a o ka inoa o keia ana o Alalakeiki. a penei kahi moolelo e pili ana i keia ana: (Aole i pau.)