Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 26, 29 June 1922 — O KAHUKU AINA LEWA. [ARTICLE]

O KAHUKU AINA LEWA.

E Mr. Lunāh.oopdnoponO: —O Kahuku aina tewa kela, i louiA a p4a o Maui i ka il»u ltaiia-na o ia mati la, a hoopaaia kona lewa ana. O kela ihu pali 6 kiei illo la ftialuna pono iho o k6 alanui liolopuni 0 Kalaeōkaiiipa nō ia,. 1 ka maaawa no aole i hiki mai ka hipa i Ha\\raii nei. Ua kapa ihua ia no ia inoa e iia kupa kahiko o ia a-ui huli kaha. O Nawaiuolewa, ala no ia ma ka huli komohana akau o keia olaē pohaku o Kalaeokahipa, i keia nianawa he hookahi wale no waiu i koe e lewa nei i ke oihuihu makani o Kahuku lewa, mamuli no ia o ka uhaiia ana e kela ka6'ae'a a Ku laua me Hiha, a hala aku la hoi ia kaō'a* e'a i keia kae'ae'a hoi, papaa kapakahi ana ka ihu o ka hipa, a pau pu me na wahi opeope iwi o na kupuni 1 ka puehu liilii i ke kiana paudft, e Mr. Hamana Kalili o Laie. Mawaena o Kalaeokahipa ame Nawaiuolewa maluna polio ao 6 hamama mai ana he wahi luahuna poēpōe uuku keia, he hanohaiio maoli k<)hs. ano ke nana aku, 6 hiki Ole ai ke hoomaopopo aku, ke ole o kamaaina pu kekahi, pela no mo Nawaiuolowa, aia no nie kamaaina pu maopopo. He nui no na lewalewa e ae i like no me ka waiu o ko kao ame ko ka hipa; ua kuhihewa ia no o Nawaiuolewa no ia ,o kela wahi luahuna, na Kaalaehuapi ma, o Kahuku mua, ua uhi paa ia e ka uluhala, he aina Ma-ui no ia ,ilaila na kii a Ma-ui o ka nui o na kanaka kuonoono, o ke* ia aina makamua loa i paa pono me na halelaau i ka makahiki 1858-1862 malalo o Mopika ame Kapakini, ha* riai hipa a bipi. O Kahnku aina i keia la, ho ano kuakuanea, i ahona i na apahu kelekalapa he 23 e kuku nei, he uuku loa na wahi kanaka e noho nei, i ahona i na lahui e. Mamuli o na hoololiloli inoa aina, a na ona mahiko, o KeanA keia e ku nei kauhale wiliko; ua lilo nae o Kahuku keia, a pela i pii ae ai o Kahuku lowa i Kahnku aina, a nani maoli, e oi hou aku ana ke pii loa ad ke kopaa i ka 6 a 8 keneka o ka paona, a pela pu no me na 4»ina i mahiia i ke ko, na hoololUoli o ka manawa, a o Kahuku aina pololei, o Wainiea wale no o ia, a hui aku me Waimea kahiko. He o ia mau no o Kahuku aina i keia la. Ina e hiamoe ana oo o ke awakea, a kunihi a moe papu mai, aole e nalowale ka huakai malihini o ke alanui, o ka puiwa ae la no ia a hoolalo ka imu o ka puaa, hele 4 kalua hiki i'o niai la no ka huaka'i malihini, a oiai he poe lako na Hawaii i. ka lio, puaa, moa, pēlehu, ka ipu aiwaha, mauka a makai o ke ala-

nui aupuni, ka umekō pāhuē, hēl6 a hoi keia huāka 'i ma 0 a māanēi o ha lio. - Ina na'u ka huakalhelo fepau apau, owd ua loheia o oe ke kamā* aiua ohana nui o na Koolau, pela i fiui ai ka huakā'ihēlē* kauoha aaua e iftai la kē kupa kaAialibi, ēi& makou ahiki aku> o ift iho la ke kel6pofl4 hoike mu& i na kaMakina, ua halulu ē iku la o Kihuku aina i ka lohe. lii llOoiāiO ttui lōa Aa kamiaina kēiā lou ana a paa a Ma-uij h6 ft&o kupAianaha pu maoli no keia mau luawai i umiia āi o Kahuku, a pela no hoi m6 na hoalloha lōa e lohe mua e ia no i kahi mama6 loa rta halulu -vrawae, pfela no ihiki i k6ia la. Ina i WaiaHae ke kaaahi ē holo ihāi kM, ē loheiA 66 ē Waialua )»ā--lbna 6 kd alahao, b ia ka hoik* pdl6lei loa, he aina lewa o Kahuku, ma na halulu i lohēia n6 ka hakahak& olāīō, p6la me fcē alahao ua kauia Aialuna, iia h&kahāka ōlālo. £ hooiii hou ia iku ānā fl6; ke nialie ittai 4i©i Aa Kō6lfeu. J. fc. APŪA&EHAU.