Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 27, 6 July 1922 — Page 4

Page PDF (1.55 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HE LEO UWALO NOU E KE KUAULI E HOOKUIKAHI AE I NA MANAO MAIKAI I KU HOU O HAWAII

 

            Ma na la hope o ko ke Alii Kalanianaole ola ana, i puana ae ai oia i kona mau iini pili hoopulapula e keia lahui Hawaii.

            Ua hoomaopopoia i keia wa, ka @alohia ana o ke kulana alakai o ke Alii Kalanianaole, maiwaena aku o na aha kukakuka aku o ka hapanui o na aha @ kanaka, i ala ae ai @ka iini o ua mau ahahui la, i keia mau la, e ikeia mai ma o ko lakou makemake e haawi i na kakoo me ke kupaa mahope o ia kulana alakai o ke alii aole nae i hoomaopopo ae keia mau ahahui i ke ko'iko'i o ia nalohia ana, o ua mana alakai la o ke alii, koe wale no o ka ahahui Puuhonua i kukuluia iho nei ma ke ano he kopolena.

            He wahi ahahui Hawaii ano ole keia, i kukuluia ae, e na kanaka Hawaii kakaikahi, i hoakoakoa ae i na la kinohi, no ka hoonee mua ana i na pono oi loa, no keia lahui Hawaii, malalo o keia olelo alakai "hoi i ka aina", me ke Alii Kalanianaole ma ke kulana peresidena.

            Ma ka hana a ke alii ma ka ahaolelo o Amerika, i ala ae ai ua ahaolelo la, a ike i ke ana hoopulapula no na Hawaii, elike me kana ike ana, i a pono mai ai ua ahaolelo la, a ma ia apono ana, i hoeueu koke ia ai neia hana hoihoi i na kanaka i ka aina, malalo o keia bila Home o na Hawaii, a ka ahahui Puuhonua e onou nei imua.

            O Noa Aluli ka peresidena o ka ahahui i keia wa, a he hoa paahana kilo hoopulapula pili mau ia me ke alii, a me ke alii no oia i ko ke alii mau la hope, me ka loaa mau mai o na manao pili alakai hana, no keia hana hoopulapula i huiia me kona manopaa, he mea pono i na Hawaii e ku, uana, a hoolohe i na iini ikaika o ke alii.

            Ke Alakai Kukahi ua Hala.

            "Aole me kakou ke kulana ala kai kukahi o ke alii Kuhio," wahi a Noa Aluli i nehinei. "I pani no ia hakabaka, ua ku ae he aha kanaka, a i ole he komite hooko, i hoolalaia i kahu no ka Puuhonua.

            "He alahele hou ia. Ua makemake kakou e hoohuihui ae i na manao kaupaoa helu ekahi o ka kakou lahui i ola o Hawaii kuauli.

            "Ua ku ae nei ka ahahui malalo o na kanawai o ko kakou Teritore. E lawelawe hana ana kakou me he mea la he hookahi kino o na kanaka paa oihana i hoohuiia. No na alakai hana maluna o na kahua like ole, ame waihona dala, e imi a e hana kakou maluna o na hoakaka manao a na hoaloha ko'iko'i o kakou iwaena o na ilikea.

            "'E hamau a pau ae kuu ehaeha nei,' wahi a ke alii i pane mai ai ia'u, me ke kuhikuhi ana iho i kona aoao. 'He makemake ko'u e hoala ae i waihona dala, o ia ano mamua o ko'u lawe ana i mahele aina no'u ma Molokai.'

            "Keia mau olelo kekahi o na hope loa a ke alii Kalanianaole i puana ae ai, i komo pono aku iloko o ka puuwai o ka poe i aloha iaia.

            "He mau la mahope mai, ua pau io ae ua ehaeha nei ma kona aoao-me kekahi mau mea e ae malalo iho nei.

            "Aole loa makou i ike i kekahi leo uwalo ikaika i ko Hawaii apuni, i oi aku i na HAwaii oiaio e ka'ika'i like imua. O keia hana hoopulapula o na Hawaii, i hoouluia @ ke Alii Kuhio, e lawelaweia ai hana me ka holopono ahiki i ka hopena.

            E Alu Like Kakou.

            "Ka ninau no ka nalo ae, a ola aku o na kuauli ma keia mau makahiki aku. E pau io ana no kakou ke ole kakou e alu like a hui like no ko kakou pono opuehuawa, e hana me ka ikaika, a e ka'i like me na hana e aui mau ana iloko o @a hana mahi, na hanalima, lawai'a a hana e ae e loaa ai o ke ola.

            "E hoakoakoa kakou i na Hawaii iloko o kekahi puulu, e hookahua ana maluna o na khuahana hookui'o, me ke ahu o ka waihona e hoohana aku ai ma na oihana au e Hawaii kuauli me ka pakiko akahele ana.

            "Ua nalowale i'o aku paha ko kakou pono opuehuawa. Aole no kakou e paio aku no ia mea. O keia ka oiaio e ku mai nei imua @ kakau: 'E paio kakou no ke ola o ko kakou lahui.'

            "Hauoli ae la no malihini, i hoea mai iwaena o kakou, i na nani o ka aina, na hoopomaikai a na ea kaulike, a mamuli iho loaa a@ la ka waiwai ma kekahi oihana; puliki iho ia mea me ka hauoli nui, a hoohana hou aku iloko o na oihana nona iho, me ka pii mahuahua ana, ahiki i ka olelo ana ae, alole wahi kuleana o na Hawaii i ekia mau pomaikai.

            Ke Huli nei i na Hoaloha.

            "Ua maopopo lea i ke kamaaina. Ua ike oia, aole kakou na Hawaii i paniku aku, aka, ua wehe hamama ae i na ipuka o na pomaikai. Ua maopopo pu iaia, ma kahi o ke alai iho ua kokua aku kakou e loaa ka waiwai am@ ka nohona hauoli iaia. I kona holopono ana, ua hauoli ae kakou. Ua hooiaio oia i keia, a ke hooiaio mai nei no i keia la, aia oia malalo o kekahi nohna ai@ ia kakou Hawaii. 

            Ke iminei kakou me ka manaopaa, e loaa ana na kokua oiaio mai na ohana kamaaina ko'iko'i mai o Hawaii nei.

            "E hoala kakou i waihona kokua nona ka hina o $150,000, a e ikeia keia waihona ma ka ino Waihona Kokua Kuhio, a e maheleia iloko o ekolu pu'e. E hoohanaia keia waihona, a o na loaa kaulele, e hooliloia no na hana kupono i maopopo lea kona ano pon. Mamua o ke kalaimanao ana maluna o ia mau hana kupono, e hoakaka, ne kakou i na kumu ano nui i kauoia aku ai kakou e hoala ae i keia hana.

            "Ke kanawai Hoopulapula o na Hawaii, ka hana pookela hope loa a ke Alii Kuhio i kukula ae, ua hoike mai na hiohiona ouipaa lele oi imua, no ke ola hou o keia lahui. Ma o keia kanawai makamae e loaa ana he manolana omua aku nei, no ka kakou mau keiki kane a wahine opio maluna o ka aina.

            "Aka, ke hoike mai keila kanawai i na mea wale no i kupono e hanaia no keia haawi aina ma ke koena uuku o na aina aupuni o Hawaii ma keia wa hope.

            He Kakaikahi e Hoolawaia.

            "Ina e hua keia kanawai hoopulapula hou no ka holomua, he hapa uuku wale ana no o na Hawaii i kupono, e loaa keia pomaikai, no ka uuku mai no o na aina.

            "Ke ioni nei makou e hoala ae i kekahi hana e hoopakele ae ai i na elemakule, ame na luahie mai ka hune mai, ame ka hoomau ana, no na kane, ame na wahine opio, i na hana e pono ai ke ola ana iloko o na hana ma ke ana naauao ma keia Teritore.

            Ua Hiki ke Hanaia.

            "Owai iloko o keia mau makahiki polole i ku ae he mau alakai no kakou @

            "O na kanaka wale no ma o ko lakou mau lako ponoi, a ma na kokua ana a na ilikea kuonoono i loaa ai o ka naauao kiekie ia lakou.

            "Aia no kekahi mau kuauli kuonoono e ola nei ma Hawaii nei i keia la. Pehea la e loaa ae ai keia naauao, i na keiki Hawaii lomaloma, a manao ae, e ku aku a paio ma ke ana naauao, i na makahiki he umi, a iwakalua, a i ole he kanakolu makahiki, ma keia mua aku, iloko o na oihana ilke ole apau @ Ua hoolala makou o kekahi 1-3 o keia waihona kokua $50,000, e waihoia i kahua hoonaauao, i hiki ai i na keikikane a wahine opip e hoopauppono i ka imi naauao ana, ma na hale hoonaauao oi o Amerika Huipuia. Aole he alahele e ae i oi aku e loaa ke kupono i ko keia, no ka hoopakele ana i keia lahui.

            Ka Ninau Limahana.

            "Ka elua o ka 1-3, $50,000, e hookaawaleia ia no ka hoonaauao ana i na Hawaii ma k@ ike hanalima.

            "He nui ko makou lohe no na ninau limahana. Ua komo pu ae kakou na Hawaii iloko o na hana imi limahana, no na hana mahiko ame halakahiki. Pela pu ko kakou lelepau e kakoo i na kanawai e ho-Amerika ana ia Hawaii.

            "He hiki loa ke a'oia na Hawaii i hoolako aku i na mahiko me ka iwikuamoo o ka lako limahana, a ma ia mea, e kokua nui ia ai ke aupuni Teritore, ame na hana e ae apau, e paa ai na hana kulana Amerika ano nui e ae.

            "No ia mea, ua hoolala makou e kukulu i halau, e pilipu ana me kekahi o na mahiko nui, me na kumu a'o kupono, e a'o ana i na haumana no lakou na makahiki he iwakalua-kumamakahi a emi iho, a i ka umi-kumamawalu, ma na ike hooulu ko, me ke kau o na maka ma na hana i oi ae e loaa ai o ke kulana ike alakai i na hana.

            "O ka ekolu o ka 1-3 $50,000, a i ole, o kekahi mahele o ia huina, i kupono no ka mea i hoolalaia, e ukuia aku no na hoolilo hooponopono o ke kikowaena o na mahele hana apau o keia hana nui.

            Ua Hamama na Ipuka.

            "Elike me ka kakou i olelo ae ai, ke koi a na Hawaii e ikeia iloko o ke ola oihana o ke Teritore, ua ikeia make ano nui e kekahi poe i keia wa. Ua hamama ae na ipuka o na hana Federala.

            "He lehulehu na Hawaii e paa nei i na hana ma ka mahiko, hui alahao, hale hanahao o Honolulu, na hui moku holomoana, hui moku piliaina, a ma ka hui kaa uwila o Honolulu.

            "O ka wa keia e hoonui aku ai o ka ikaika, ma ke kukula ana i ano ahahui, no ka pono o keia mua aku. E pono kakou, e makaukau no ka hoopiha ana i ke koi a na oihana like ole o Hawaii nei, ma o ko kakou hooponopono ana i ke kulana limahana Hawaii.

            "Ina aole kakou e lawelawe koke me ka ikaika, ka naauao a me ka ike i ko mua aku nei, e pahemo aku ana ka mea i loaa ia kakou. Ke anai mai nei na lahui e, me ka ikaika, a lilo kakou i mea ole ma ko kakou aina, in a e hoomahuahua ole ae kakou i ka naauao; aohe aina e ae no kakou e hele aku ai.

            Hoaloha na Ohana Kahiko.

            "O na loaa dala apau e waihoia no ia me ka hui Henry Waterhouse Trust, a e hooliloia no ia mau dala elike me ke kuhikuhi a na kanawai @ hoomalu ana i na hoolilo, mai ka waihona waiwai mai malalo o na kahu.

            "Ua olelo paa makou e waiho ae i ka makou hoike i ke akea, i na loaa ame na hoolilo i imi pono ia, a hooiaioia e na luna hooia i kela ame keia makahiki.

            "Ua komo ae ma ka makou helu, a ke hooia nei e loaa ana na kakoo mai nei no ia noho hoaloha ana o kakou me na ohana kahiko, i noho a kupa ma kei mau paemoku @ o ia na ohana Akekona, Balowina, Kakela, Kuke, Kilinahama, Laiki, Wilikoki a he lehulehu aku.

            "O lakou ka mua e hooia mai i ka oiaoi o keia mau olelo, iloko o ke kaumaha, aole iloko o ka inaina, i ka nele o na Hawii o keia la i na mahele kaulike, o na waiwai i ulu ae o keia Teritore ma kela hapa keneturia hope aku la.

            HUAKAʻI MAKAKAI NO KAUPO, MAUI.

            (Hoomauia mai.)

            I ke au kahiko he poe kamaaina no Kaupo ame Nuu i holo i Hawaii a noho ilaila. Mahope iho ua haalele mai i keia ola honua ana kekahi mea i aloha nui loa ia e ka poe kamaaina o Kaupo ame Nuu, a ua hoihoi mai lakou i kona kino lep i kona onehanau, o ia hoi o Nuu. Ma keia alahele, ua hele pu mai he poe Hawaii kekahi. I ka hiki ana o lakou i Nuu nei, ua laweia ke kino lepo i keia ana. Hiki ilaila komo ka poe apau iloko o ke ana a noho lakou ilaila me ka uwe kumakena ana, elike me ka mea i maamau i na Hawaii.

            I keia poe e uwe ana iloko o ke ana, ua lohe aku he kanaka i keia leo uw, a hele aku la oia i kahi o ke ana, a pani i ka puka me kekahi pohaku nui. O ke paniia ana o keia puka, ua paa loa, aole hiki i ka poe oloko ke hemo mai iwaho.

            Ua manao no kamaaina, aohe pilikia o keia poe, a he ai no ka lakou o ka noho ana iloko o keia ana. He manawa loihi loa mahope mai, ua hele kamaina i keia ana, a ike ua pau loa keia poe i ka make. Mamuli o ka uwe alala ana o keia poe, ame ko lakou make ana, ua kapaia keia ana o Alalakeiki ahiki no i keia la.

            Pau keia moolelo ana, ua hoauau aku mako i ka hele ana. Elike me ka mea i hoike mua ia ae nei he aina hanai bipi wale no keia mau wahi, ahiki i Kahikinui, he nui ka bipi e hele mai ana i ke kula, ahiki i ka pili kahakai.

            Ma keia ame keia wahi, ua kukuluia ka holowaawai no ka bipi. Mai Kula mai ka wai iloko o ke paipu, ahiki i keia mau wahi. He kekee ke alanui a makou e hele nei, e hele ana i o, a ia nei, a e pii ana iluna o ka pali, a e iho ana ilaloa, a i kekahi manawa e hele ana i ka lihilihi kipapali kahakai, me ke kai e po'i mai ana i ke kumupali, a e iho ana ilalo o ke awawa, me ke kahakai (aohe nae wai).

            Hiki makou i Manowaiopae, hoomaha liilii ilaila. Aohe no he ano o keia wahi. He wai opaeula uuku e waiho mai ana he kaualima kapuai paha mai ke kai mai. Ma keia ame kela aoao o keia wai he pali awawa. He kohu ano awapae keia wahi i ka'u ike.

            Pau keia hoomaha ana, hoomau hou no ke alahele ahiki mai makou i Maniwainui. He awawa kahawai nui keia. Aohe wai i keia manawa, a i ka wa ua ouka o ke kuahiwi, he nui ka wai ke kahe mai. Ma keia mau wahi aku, aohe nui loa o ka pali me ke awawa, a pau mai no keia mau pali, me ke awawa, he aina palahalaha wale aku no in.

            I ko makou hiki ana mai i ka aina maikai palahalaha, loaa makou i ka ua liilii, me ka ohu i puhiia mai e ka makani, e pa pono mai ana mahope o makou. Ua like loa ka ohu me ka pauka ea a na Kelemania, i ke kokolo hele mai i ka ili honua. Ikekahi manawa ua komo pono loa makou iloko o ka ohu, me ka nui o ka hu'ihu'i no ka mea, ua ikaika ka pa ana a ka makani.

            Aohe nae he pilikia, no ka mea, ua hele makaukau mai no makou me na kapaua, a ua komo mua no au me Keneki i ko maua k@paua i ka ike ana aku i ke ao ua, e hele mai ana, a koe no ko maua hoa, no ka mea, ua ike no oia, he ua liilii wale iho no ia a mao ae.    

            I ko makou hookokoki loa ana aku i na puu, ua hauoli loa kahi naau, no ka mea, mahope o keia mau puu ko makou pahu hopu. He mau puu kiekie he kaukani ame elima haneri paha ke kieki@, mai ka ilikai. Aia he puu mauka a he puu makai a iwaena he kowa o ia kahi o ke alanui hele.

            Hiki makou maanei, he mohala ka nana ana iakai o Kahikinui, he mau wahi hale e ku mai ana, na makalae, Makena, Ulupalakua ame Kahoolawe. Maanei aku ma ka aoao o ka puu mauka, makou e hele nei, a iho ma kela aoao, a hele hou aku aole i loihi, ua hiki mai makou i ke kahua pahoehoe. Maanei lele makou ilalo, a nakii na hoki i ka pohaku. Helewawae aku la a kahi o ka moali wawae iluna o ka papa pahoehoe, aohe no i mamao loa aku. ua nana wale iho no makou i ka moali wawae ma o a maanei o keia papa pahoehoe, a olelo mai la o Joseph Marciel, e ai mua paha a mahope ka hana.

            Ua noho iho makou iluna o ka pahoehoe, a ai kahi aina awakea, he omo@mo palaloa me ka wai me ke keaka pu ana iho, i na mea e pili ana i keia mea ano nui. Ua olelo mai o Joseph Marciel i kona lohe, he moali wawae no kei no kanaka i hele iluna o ke ahipele, i ke kahe ana o ka pele maanei, a o kekahi oleloia hoi, he moali wawae keia no ka menehune. No nei ka pohaku a ka menehune i lawe ai i ka heiau o Loaloa i Kaupo, he umi-kumamalima mile paha ka loihi mai keia wahi aku.

            O ka inoa o keia wahi o Papaiki. ua kokoke loa no keia wahi i ka puu, he 300 ia paha ka mamao mai ka puu mai. O ka inoa o keia mau puu o Lualualai. He mea oiaio he lua keia wahi ilalo, a he la'i pohu no hoi no ka hala ilalo,

            Pau ka ai ana, hoomaka makou e koekoe iho i ka moali wawae me ka laau, a me ke poho pu ana iho no ke pa'ikii ana. Ia manawa hookahi no hoi, ke nana pono iho nei makou i ke ano o ka moali wawae. He wawae kanaka maoli no, ka poli no ka wawae ame na manamana wawae elima. He elua wawae i kahi hookahi, oka akau ame ka hema, i na wahi apau au e ike iho ai he moali wawae ia.

            O ke ano o ka hele ana o ka wawae aohe he hookahi alahele, aka, iuka a i kai, a i o a ianei, a hele aku a hele mai. Ua huikau ka hele ana ma kekahi wahi, me he mea la, ua hele kaapu@iia keia wahi. He 35 kapuai anapuni, o ia kahi o ka pahoehoe i paa i ka moali wawae. He mau wawae nunui loa kekahi, a o ka wawae liilii ka nui kohu wawae kamalii. He pahoehoe wale no keia wahi, aka, o keia wale no ka papa pahoehoe i ikeia ka moali wawae.

            Pau ke poho ana, ua pa'ikii o Keneki i ka moali wawae no elua manawa. He hana nui ke pa'ikii ana, no ka mea, ikaika loa ka makani a onioni ka mea pa'ikii, a umamalu mau no hoi ka la. Ua paa au ame Jesph Marciel i ke kapaua no ka palulu ana i ka makani, a pela makou i hana ai a paa ke kii. Pau ke pa'ikii ana, hemo ke panana ame ka buke hoomanao, a kakau na mea apau, e pili ana i ka moali wawae.

            Ua loaa i amakou ka waiho ana o keia wahi, ma o ke panana la, a hoomaka makou e ana i ke kowa o kahi wawae mai kahi wawae mai, ame ka loihi o kela ame keia wawae. He ekolu, a i ka eono iniha ke kowa o kahi wawae mai kahi wawae mai. He umi iniha ka loihi o ka wawae nui loa a he 4 iniha ka loihi o ka wawae uuku loa. O ka nui o ka wawae, mai ka eono a ka eiwi iniha ka loihi. O ka mea kupaianaha, aohe moali wawae au @ ike iho ana, ua hele kikoo aku hou, a i ole, elike hoi me ke ano o ka hele an i ka mohal o ka wawae.

            Ina paha he wawae kanaka keia, aole loa paha e hiki ia lakou e hele iluna o ke ahi, a in a ua hele io no lakou aole paha e mau ia moali wawae, in a e a ana no ka pele. Ina hoi maanei lakou kahi i noho ai, a kahe mai ka pele maiuka mai heaha ko lakou mea o ka holo ole ana iluna o ka puu! Ina paha he poe kanaka i paa i ka pele maanei, aole paha lakou e ku i kahi hookahi, a hele aku a hele mai, me ka hoao ole, e lele, a i ole, e holo mai keia wahi aku

            He wawae kamalii ka nui, a he kupua maoli keia no kamalii o ka hele paani ana iluna o ke ahi, elike me ka moali wawae e hoike nei. A in a hoi he wawae keia no ka menehune, a ua hele lakou maanei i ka wa e a ana ka pele, aole paha e mau iho ia moali wawae, in a e mau ana no ka a ana o ke ahi. A in a hoi ua hele lakou maanei iluna he mea kaumaha ka lakou e hapai ana, a poopoo pu ka pohaku i ko lakou wawae a eia na@ ka mea kupaianaha aole hoi i ikeia ka moali wawae ma kekahi wahi o keia pahoehoe holookoa, maanei wale no a pehea la ka lakou i hoi ai i Kaupo, a malia paha maanei no lele ilaila.

            Ina he mea oiaoi he poe kupua ka menehune, a ua hiki ia lakou e hana i na hana hoopahaohao, a laila he pololei io keia moali wawae no ka menehune, a pomaikai ka meakakau ame kou mau hoa, i ka ike maka ana i keia hoailona (moali wawae) kamahao, o ke au kahiko i hala.

            Ua ninau no hoi ka meakakau ame Keneki ama Joseph Marciel i na kamaaina apau o Kahikinui, Nuu ame Kaupo, a elike me ka mea i hoike mua ia ae nei, o ia hoi, ka wawae keia o ka menehuna ame kanaka.

            Aohe wahi moolelo hou ae mawaho o keia mea i loaa ia maha. Aohe no hoi wahi iloko o ka moolelo Hawaii e hoakaka ana no keia moali wawae. Malia paha aia ae no he mau kamaaina o Maui Komohana, i lohe i kekahi mea e pili ana no keia moali wawae o ka menehune, ua makemake loa ka meakakau ia mau mea, e hoikeia mai maloko o ke kolamu o keia pepa.

            O ka manao hoakaka o Keneki, loea huli o na mea kahiko, aole keia he wawae kanaka, aole no hoi he wawae menehune, mamuli o na mea a makou i ike iho ai, elike m@ ia i hoakaka mua ia ae nei maluna. O kona manao na ka poe kahiko no keia i kimomo iluna o ka pohaku pahoehoe ma keia wahi. Heaha la ka manao nui o ka hana ana o ka poe kahiko i kiea moali wawae, iluna o ka pahoehoe, he mea paani hoohala manawa wale iho no paha, a i ole ua hanaia paha no ka hoomanao ana i kekahi mea ano nui i hanaia ma keia wahi!

            I ka pau ana o keia hana a makou, ua hoi aku makou i kahi o na hoki o makou. Ua pau ka hora elua a oi, haalele makou i Papaiki no Kaupo.

            Eia makou ke hoi nei, he auau ka hele ana o ka @oki, no ka mea, ua ike no paha ka holoholona he ala huli hoi keia i ka hale. O ko Joseph Marciel no ka hoki mama i ka hele, a o kekahi no hoi, he keiki makaukau oia i ke kau holoholona, a oia no mamua ahiki i kona wa i hala loa ai imua, a pau loa ko maua ike ana.

            No maua hoi, o ka hoi mili wale mai la no, a i kela ame keia manawa, e ku ana no ka hauhoa hou ua loa mai na laua he 6 mau keiki, ana i ke kaula opu o ko'u hoki, a pela no hoi o Keneki i kona hoki. Ia maua e hoi nei, nui loa ka bipi i ke alanui, maiuka mai e hele ana i kahakai. I ko maua kokoke ana mai i Nuu, ua manao loa maua, ua hoi loa no o Joseph Marciel i ka hale. I ko maua hookokoke ana mai i ka puu i ka haalele ana aku ia Nuu, ua halawai iho la maua me kekahi kamaaina o Nuu, e hele ana i Kaupo, maluna o ke kekake. Ua ninau mai oia ia maua mahea mai la ka maua alahele, a ua hoike aku maua mai Kahikinui mai. Ua hele like iho la maua me keia kamaaina, a ninaninau aku la maua, in a paha ua ike oia i ak wawae o ka menehune, a ua olelo mai oia aole, aka, ua ike oia'i ka wawae o ka menewawae.

            Ia makou i naue malie nei, hiki ana no o Joseph Marciel, a olelo mai la i kahi oia o kela kipapali pohaku a makou i nana ai i ke kiipohaku, i ke kakahiaka, a he mau haneri paha kii ana i ike @i ma kela wahi, a o kona kumu o ka hele auau ana mai, i hiki la okoa ilaila. Aole i loihi ia hele like ana mai o makou, hui hou makou me kekahi makamaka kamaaina o Nuu mai Kaupo mai.

            Ku liilii maanei, a o Joseph Marciel ka mea i ku loihi loa, a hoi mai no maua, a mahope no i loaa mai ai maua iaia. Ia makou i hookokoke loa mai ai i ka hale, aia he onohi anuenue nani iluna o ke Kaupo Gap, a ua napo oiho ka la ia manawa. Oka hora 6:15 p. m., hiki makou i ka hale, ua ano maluhiluhi, no ka mea, ua kanakolu paha mile ka hele ana iluna o ke kua o ka hoki, a ua po no hoi ka la o ka hele ana.

            Pau ka wehe ana i ke kaulawaha o ka hoki a hemo ka noho, hookuu no hoi ka holoholona, a hoi mai makou iluna o ka lanai a hoomaha. E pa mai ana ka makani oluolu o ka aina, a nanea wale iho la no i ka nui o na mea i loaa ia makou ia la.

            Ua hora ehiku paha a oi iki, kani ana ka be@e hoohauoli manao a Mrs. Joseph Marciel, me kona kahea pu ana mai e hele aku e ai. ua hele aku au ame Keneki i ka haleaina, a hoomaka ka makou ai ana me ka poina ole o ke keaka i ka makou apana hana o ka la i hala. Pau ka ai ana keaka hou, a pau keia hoi mai maua a ko maua hale, a mawaho o ka lanai, a kamailio i na mea pili i ka hoku, no ka mea, he ano loea kilo hoku no o Keneki. O ke aumoe ia hua hoi aku la maua iloko o ko maua rumi pakahi iho, a haule iho la e hiamoe no ka hooluolu ana.

 

            (Aole i pau)

 

HE HOALOHALOHA NO E. M. KAPOO,

 

            Mr. Lunahoponopono o ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe: - Oiai makou na hohanau o  Waiehu Maui nei, e nanea ana, ua hoea mai ka lono kaumaha e ha'i mai ana o E. M. Kapoo, ka haiolelo mua a kakou ua make: Auwe! ke aloha e, ka ehaeha no hoi ke hoomano ae iaia, a i kana mau hana i waiho iho ai, a i lilo ai hoi ia i kiahoomanao e poina ole ai na makou.

            Aole i hali'a mua, e kipa ae ana ka anela o ka make ma kona home hou, a ekalesia hou no hoi, o ia o Wananalua, e keia mau la pokole; aka hoi, k@ olelo nei ka Baibala penei: Aole kakou i ike i ko hora ame ka manawa o ke keiki a ke kanaka e hiki mai ai me he aihue la i ka po.

            I ka pule elua o ka mahina o Oct. 1921, i hoi mai ai oia a noho ma ka ekalesia o Waihee, ma ke ano he haiolelo. Ia manawa no i hoomaka ai e komo hoeueu i na hoahanau o Waihee ame Waiehu.

            Ua haalele mai oia i ka noho haiolelo ana i ko makou kihapai nei i ka mahina o Mar. 1922, mamuli o kana hana, ua ala maoli no na hoa hanau o Waiehu nei, a pela pu no hoi na hoahanau o ka hoomana Moremona i komo a hui pu mai ai me makou ma ke alu like i na hana; nui komakou minamina iaia no kana mau hana maikai.

            Ka hua o kana hana ana, ua loaa iaia elua mau hoahanau hou ma Waiehu nei. He oluolu oia ma ka launa ana, he ike ohana, a hoaloha, a he kukakuka pu me makou na hoahanau i ka mea pono e hana ai.

            Ua hoala no hoi oia i ko makou Kula Sabati ame C. E., a eia ke ku nei, nolaila ua naio aku la eia me kana mau hana apau; a eia no nae ke mau nei no na hoomanao ame ka minamina nui ana nona iloko o ko makou mau puuwai pakahi.

            Nolaila ke koto pu aku nei makou na hoahanau na haumana Kula Sabati ame C. E. o Waiehu nei, iloko o ka u pu ana me oe e ka wahine kane make ame na keiki makua ole i hooneleia i ka makuakane, a pela pu no hoi e auamo ai i na luuluu ame no kaumaha i kau iho maluna oukou.

            Ke pule nei makou i ka Makua Kiekie loa e lawe ae i na luuluu ame na kaumaha i kau iho maluna ou e ka wahine kane-make ame na keiki makua ole amene.

            O makou iho no me ke aloha.

            MISS LUCY LANI,

            MRS. S. KAHALEKULU,

            MRS. R. G. KAHOLOKAI,

            MRS. LOUISE MORRIS,

            MRS. K. KAIMI,

            WILLIAM MORRIS,

            GEO. KAHOLOKAI,

Waiehu, Maui, Mei, 20, 1922.

 

No ka Ikaika, Wikani, Konahao, Pukonakona, Hooulu Kino ame Hoomaemae Koko

B.B.C.

No ka Opu, Akepaa, Puupaa ame Aalolo, Lep@paa ame Rumatika

 

Kopa Moi Keokeo No Ka Mikini Holoi

 

He Kopa maikai loa i hiki ke hoohanaia

no na ano hana apau i pili i ka home.

Hiki ke holoi i na lole nahenahe loa me

ka pilikia ole. O kona oi loa aku o ka

maikai no ka mikini holoi No ka holoi

i na pa âme holoi hale.

 

KUAI I PUOLO MAI KOU HALEKUAI MEAAI MAI

 

T. H. Davies & Co., Ltd.

 

Na Akena Wale no no ka Pae aina Hawaii

 

E ka Poe Hookuonoono

Ke Makemake Oukou i na Lako

 

NO KA HOME A NO KA AINA MAHIAI PAHA E KIPA

AE MA KE KEENA O NA LAKO PILI HAO O KA

 

AMERICAN FACTOR, LIMITED

 

No na mea elike me keia:

Kapuahi.                          Meahana Mahiai.               Uwea Pa Moe me Pa.

Lako Mahiai.                   Meahana Kamana.              Pena me na Palaki.

Lako Halekua me Pa.       Pili Hao a Ano e Ae.         Aila me Vaniki.

 

O ke Kanaka Kuai i na Lako Hana Maikai ua Lana-

kila e no Oia i ka Hapa o ka Hakaka

 

Aole hiki ia oe ke lawelawe i na hana maikai me na meahana ino

ino. O ke kanaka e hoao ana e hana me na meahana inoino, e hoea

mai ana i kona wa e kiola ai, a kui i na mea kupono, ina he noonoo

oia. Aka nae ua poho wale ka manawa ame ke dala ma ka hana ana pela.

Ke kuai nei o Lewers & Cooke, Ltd., i na lako hana maikai wale no.

 

KE MALAMA NEI MAKOU HE AHUA PIHA PONO LAULA O NA

 

LAKO MAHIAI AME NA LAKO KUKULU HALE

 

He Makemake Paha Kou i

KOʻI, KIPIKUA, KOPALA, HO, HAMARE, PAHIOLO, KOʻI LIILII, NA

LAKO KAMANA PIHA PONO, HOANA HOOKALA, PAKEKE.

 

Papa o Kela âme Keia Ano, no Lako Hao, Pena, Aniani

 

Kakau mai a i ole kipa mai no na hoakaka. E hookoia no na

kauoha apau ma ka leka me ke akahele ame ke hikiwawe loa

 

LEWERS & COOKE, LIMITED

HONOLULU

 

Lawa Pono ka Poe i na I'o Hipa ma ke

Kuai Hoemi a ka Makeke Metropolitan

ma ka Poakolu Aku Nei

 

            Nui na ohana i hoolawa maikai ia me na i'o hipa hou a palupalu, ma ke kuai ho-

emi a ka Makeke Metropolitan ma ka Poakolu nei no ke kumukuai haahaa loa o 7

keneka o ka paona. Eia na Makuahine o na Home ke komo mau nei malaila i kela

ame keia la, no ka haawi ana i ka lakou mau hoomaikai ana i ka Lunanui, Mr. Lui, no

kana mau hana kokua nui loa, ma o kela kuai hoemi ana e haawi mau nei malaila i kela

âme keia pua.

 

He Kuai Hoemi Hou no ko Keia Poakolu Ae

 

            Ina he makemake kou e hoolawa i kou Ohana Nui me na I'o Bipi Ku Momona, e

hele mai no keia Makeke, a e loaa no ia oe me ke Kumukuai Emi Loa i loaa mua ole

ia oe ma na Makeke e ae apau.

 

METROPOLITAN MEAT MARKET

 

E ninau no LUI; he oluolu na kuaka'i ana ma ka kaua olelo makuahine.

Hele mai, mai hilahila@