Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 27, 6 July 1922 — HE LEO UWALO NOU E KE KUAULI E HOOKUIKAHI AE I NA MAHAO MAIKAI I KU HOU O HAWAII. [ARTICLE]

HE LEO UWALO NOU E KE KUAULI E HOOKUIKAHI AE I NA MAHAO MAIKAI I KU HOU O HAWAII.

Ma na la hope o ko ke Alii Kalanianaole ola ana, i puana ae pi oia i kona mau iini piii hoopula^mla • keia lahui HawaiL Ua hoomaopopoia i keia wa, ka nalohia ana o ke kulana alakai o I» Alii Kalanianaole, maiwaena aku 0 na aha kukakuka aku o ka hapa■ui o na ahaikanaka, i ala ae ai • ka iini o ua mau ahahui la, i keia mau la, e ikeia mai ma o ko lakou makemake e haawi i na kakoo me ke kupaa mahope o ia kulana alakai o ko alii aole nae i hoomaopopo ae keia mau ahahui i ke ko'iko'i o ia nalohia ana, o ua mana alakai Ia o ke alii, koe wale no o ka ohahui Puuhonua i kukuluia iho nei ma ke ano he kopolena. He wahi ahahui Hawali ano ole keU, i kukuluia ae, e na kanaka Hawaii kakaikahi, i hoakoakoa ae 1 na la kinohi, no ka hoonee mua ana i na pono oi loa, no keia lahui Hawaii, malalo o keia olelo alakai 1 ' Hoi ika aina'', me ke Alii Kalanianaole ma ke kulana pereaidena. Ma ka hana a ke alii ma ka ahaolelo o Amerika, i ala ae ai ua ahaolelo la, a ike i ke ana hoopulapula no na Hawaii, elike me kana ike ana, i apono mai ai ua ahaolelo la, a ma ia apono ana, i hoeueu koke ia ai neia hana hoihoi i na kanaka i ka aina, malalo o keia bila Home 0 na Hawaii, a ka ahahui Pnuhonua e onou nei imua. O Noa Aluli ka peresidena o ka ah&hui i keia wa, a he hoa paahana kilo hoopulapula pili mau ia mo ke alii, a me ke alii no oia i ko ke alii mau la hope, me ka loaa mau 1 mai o na manao pili alakai hana, no keia hana hoopulapula i huiia ne kona manaopaa, he mea pono 1 na Hawaii e ku, nana, a lioolohe i na iini ikaika o ke alii. 1 Ke Alakai Kukahi ua Hala. "Aole me kakou ke kulana ala kai kukahi o ke alii Kuhio," wahi a Noa Aluli i nehinei. "I pani no ia hakahaka, ua ku ae he aha kanaka, a i ole he komite hooko, i koolalaia i kahu no ka Puuhonua. "He alahele hou ia. 'Ua makemake kakou e hoohuihui ae i na manao kaupaona helu ekahi o ko kakou lahui i ola o Hawaii kuauli. "Ua ku ae nei ka ahahui malalo o na kanawai o ko kakou Teritore. £ lawelawe hana ana kakou me he mea la he hookahi kino o na kanaka paa oihana i hoohuiia. No na alakai hana maluna o na kahua like ole, ame waihona dala, e imi a. e hana kakou maluna o na hoakaka manao a na hoaloha ko'iko'i o kakou iwaena o na ilikea. '"E hamau a pau ae kuu ehaeha nei,' wahi a ke alii i pane mai ai ia'u, me ke kuhikuhi ana iho i kona aoao. 'He makemake ko'u e hoala ae i waihona dala, o ia ano mamua o ko'u lawe ana i mahele aina no'u ma Molokai.' *' Keia mau olelo, kekahi o na olelo hope loa a ke alii Kalaniana«le i puana ae ai, i komo pono aku iloko o ka puuwai o ka poe i aloha iaia. "He mau la mahope mai, ua pau 10 ae ua ehaeha nei ma kona aoao— me kekahi mau mea e ae malalo iho nei. "Aole loa makou i ike i kekahi leo uwalo ikaika i ko Hawaii apuni, i oi aku i na Hawaii oiaio e ka*ika'i like imua. O keia hana hoopnlapula o na Hawaii, i hoouluia • ke Alii Kuhio, e lawelaweia ai ka holopono ahiki i k5 hopena. E Alu Like Kakou. < "Ka ninau no ka nalo ae, a ola aku o na kuauli ma keia mau makahiki.aku. £ pau io ana no kakou ke ole kakou e alu like a hui like no ko kakou pono opuehuawn, e *ana me ka ikaika, a e ka'i like pie na hana e aui mau ana iloko o aa hana mahi, na hanalima, lawai'a * hana e ae e loaa ai o ke ola. *'E hoakoakoa kakou i na Hawaii iloko o kekahi puulu, e hookahua ana maluna o na kahuahana hookui'o, me ke ahu o ka waihona e koohana aku ai ma na oihana au e Hawaii kuauli me ka pakiko akahele ana. "Ua nalowale i'o aku paha ko kakou pono opuehuawa. Aole no kakou e paio aku no ia mea. O keia ka oiaio e ku mai nei imua 0 kakou; 'E paio kakou no ke ola o ko kakou lahui.' "Hauoli ae ia na malihini, i hoea auu iwaena o kakou, i na nani o ka aina, na hoopomaikai a na ea kaulike, a mamuli iho loaa ae la ka waiwai ma kekahi oihana; puliki iko ia mea me ka hauoli nui, a hookana hou akn iloko o na oihana aona iho, me ka pii mahuahua ana] ahiki i ka olelo ana ae, aole wahi kuleana o na Hawaii i keia mati " pomaikai. Ke Huli nei i na Hoaloha. "Ua maopopo lea i ke kamaaina, Ua ike oia, aole kakou na Hawaii 1 paniku aku, aka, ua wehe liama aa fte i na ipuka o na pomaikui. tJa maopopo pu iaia, ma kahi o ke alai iho, ua kokua aku kakou e loaa ka waiwai ame ka nohona hauoli iaia. I kona holopono an», ua hau--011 ae kakou. Ua hooiaio oia i keia a ke hooiaio mai nei no i keia la. aia oia malalo o kekahi nohona aie ia kakou Hawaii.

$• imi nei kakou me ka waauopia, « loaa ao« kokua o'iaip mai na ohana ko'iko'i inai o Hawaii aeL "E boala kakou i waihona kokua nona ka J)uina o $150,000, a e ikeia keia waihona ma ka inoa Waihona Kokua Kuhio, a e maheieia iloko o ekolu pu'e. E hoohanaia keia waihoaa, a o na loaa kaul«le, e hooliloia no na hana kupono i jniopopo lea kona ano pono. Mamua 0 ke kalaimanao aaa maluna o ia mau hana kupono,\ e hoakaka ae kakou i na kumu ano nui i kauoi# aku ai kakou e hoala ae i hana. ' 1 Ke kanawai Hoopulapula o na Hawaii, ka hana pookela, hope loa a ke Alii Kuhior~i kukulu ae, ua hoike mai na hiol)iona onipaa lele 01 imua, no ke ola hou o keia lahui, Ma o keia kanawai makamae e loaa ana he manaolana omua aku nei, no ka kakou mau keikikane a wahino opio maluna o ka aina. "Aka, hoike mai keila kanawai i na mea wale no i kupono e hanaia no keia haawi aina ma ke koena uuku o na aina aupuni o Hawaii ma keia wa hope. He Kakaikahl e Hooiawala. "Ina e hua keia kanawai hogpulapula hou no ka holomua, he hapa uuku wale ana no o na Hawaii i kupono, e loaa keia pomaikai, no ka uuku mai no o na aina. "Ke iini nei makou e hoala ae i kekahi hana e hoopakele ae ai i na elemakule, ame na luahine mai ka huiie mai, ame hoomau ana, no na kane, ame na wahine opio, i na hana e pono ai ke ola ana iloko o na hana ma ke ana naauao ma keia Teritore. Ua Hiki ke Hanala. '' Owai iloko o keia mau makahiki pokole i ku ae he mau alakai no kakou? "O na kanakn wale no ma o ko lakou mau lako ponoi, a ma na kokua ana a na ilikea kuonoono i loaa ai o ka naauao kiekie ia lakou. g "Aia no kekahi mau kuauli kuonoono e ola nei ma Hawaii nei i keia la. Pehea la e loaa ae ai keia naauao, i na keiki Hawaii lomaloma, a manao ae, e ku aku a paio ma ke ana naauao, i na makahiki he umi, a iwakalua, a i ole he kanakolu makahiki, ma keia mua aku, iloko o na oihana ilke ole apau? Ua hoolala makou o kekahi 1-3 o keia waihona kokua $50,000, e waihoia i kahua hoonaauao, i hiki ai i na keikikane a wahine opio e hoopaupono i ka imi naauao ana, ma na hale hoonaauao oi o Amerika Huipuia. *Aole he e ae i oi aku e loaa ke kupono i ko kein, no ka hoopakele ana i keia lahui.. Ka Ninau Limahana. "Ka elua o ka 1-3, $50,000, e hookaawaleia ia no ka hoonaauao an(t i na Hawaii ma hanalima. "He nui ko makou lohe no na ninau limahana. Ua komo pu ae kakou na Hawaii iloko o na hana imi limahana, no na hana mahiko ame halakahiki. Pela pu ko kakou lelepau e kakoo i na kanawai e ho-Amerika ana ia Hawaii. "He hiki loa ke a'oia na Hawaii i hoolako aku i na mahiko me ka iwikuamoo o ka lako limahana, a ma ia mea, e kokua nui ia ai ke 9 \ . aupuni Teritore, ame na hana e ae apau, e paa ai na hana kulana Amerika ano nui e ae. "No ia mea, ua hoolala makou e kukulu i halau, e -pilipu ana me kekahi o na mahiko nui, me na kumu a'o kupono, e a'o ana i na haumana no lakou na makahiki he iwakalua-kumamakahi a emi iho, a i ka umi-kumamawalu, ma na ike hooulu ko, mq, ke kau o na maka ma na hana i oi ae, e loaa ai o ko kulana ike alakai i na hana. "O ka ekolu o ka 1-3, $50,000, a i ole, o kekahi mahele o ia huina, i knpono no ka mea i hoolalaia, e | ukuia aku no na hooliio hoopono- i pono o ke kikowaena o na mahele ■ hana apau o keia hana nui. Ua Hamama na Ipuka. "Elike me ka kakou i olelo ae ai, | ke koi a na Hawaii e ikeia iloko; 0 ke ola oihana o ke Teritore, ua ikeia ma ke ano nui ē kekahi poe 1 keia wa. Ua hamama ao na ipuka 0 na hana rederala ia kakou, a he nui o na kanaka opio e paa mai nei 1 na kulana maikai, ma ka oihana leta, kukeawa a keena auhau Federala. v "He lehulehu na paa nei i na hana ma ka mahiko, hui alahao, hale hanahao o Honolulu, na hui moku holomoana, hui moku piliaina, a ma ka hui kaa uwila o Honolulu. "O ka wa keia e hoonui aku ai o ka ikaika, ma ke kukulu anā i ano ahahui, no ka pono o keia mua aku, £ pono kakou, e makaukau no ka hoopiha ana i ke koi a na oihana like ole o Hawaii nei, ma o* ko ka- ■ kou hooponopono ana i ke kulana limahana Hawaii. "Ina aole kakou e lawelawe koke me ka ikaika, ka' naauao a me ka ike i ko mna aku nei, e pahemo aku ana ka mea i loaa ia kakou, Ke anai mai nei na lahui e, me l;a ikaika, a lilo kakou i mea ola ! ma ko kakou aina, ina e hoomahuahua ole ae kakou i ka naauao; aohe aina e ae no kakou e hele aku ai, Hoaloha na Ohana Sahiko. "O na loaa <}«la apau e waihoia no ia me ka hui Henty Waterhouse Trust, a e hooliloia no ia mau dala elike me ke kuhikuhi a na kaaa- ' wai • hoomalu aa» i n* hoolilo, mai

ka waihona waiwai mai malalo o na kahu. "Ua olelo paa makou e waiho ae i ka makou hoike i ke akea, i na loaa ame na hoolilo i imi pono ia, a hooiaioia e na lunahooia i kela ame keia makahiki. "Ua komo ae ma ka makou helu, a ke hooia nei e loaa ana na kakoo mai na oihana ano nui o ke Teritore. "He mau hoaloha kahiko, a ke mau nei no ia noho hoaloha ana o kakou me na ohana kahiko, i noho a kupa ma keia mau paemoku— 0 ia na ohana Akekona, Balowina ; Kakela, Kuke, Kilinahama, Laiki ; Wilikoki a he lehulehu aku. "O lakou ka mua e hooia mai i ka oiaio o keia mau olelo, iloko o ke kaumaha, aolo iloko o lea inaina, 1 ka nele o na„Hawii o keia la i na mahele kaulike, o na waiwai i ulu ae o keia Teritore ma kela hapa keneturia hope aku la.