Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 27, 6 July 1922 — KA POE I WAEIA NO KA HOI ANA MA MOLOKAI. [ARTICLE]

KA POE I WAEIA NO KA HOI ANA MA MOLOKAI.

He ewalu mau ohana a ke Komisina Home Hawaii, o ka wae ana ae, maiwaena mai o ka poe noi he kanahiku a oi, no ka hoi ana aku e noho ma na aina o Kalamaula, malalo o ke kanawai hoopulapula; eia nae he ekolu wale no o kela mau ohana e hoi mua ana, mamuli keia o ka uuku loa o na apana aina, i pau i ka hoomaemaeia; aka e hoi aku ana no ke koena iho o na ohana i waeia, ma ka manawa e hoomaemaeia ae ai na apana aina e ae. He hana maalahi loa no ka hoi koke ana aku o na ohana, a ke komisina i wae ae ai no ka noho ana ma kela mau aina hoopulapula o Kalamaula, aole nae i manao kela komiaina, he hana naauao ia, aka e hoomaemae mua ia kekahi wahi o ka aina, i hiki ai ia lakou, ke hoomaka koke aku i ke kanu ana i ka lakou mau meakanu, no ka hoolako ana mai i ka lakou mau meaai, aole hoi o ka hookuu wale aku ia lakou, me ka lilo o kekahi manawa nui, ma ka homakaukau ame ka hoomaemae ana i ka aina, e kupono ai no ke kanu ana aku i na meakanu. Ua maopopo loa ka manao makee iloko o ke Komisina Home Hawaii, e holomua ka hana hoopulapula ma na aina o Molokai, ma o ka pupuahulu ole, i ka hoihoi ana aku i na kanaka Hawaii maluna o kela mau ainā o Kalamaula, me ko lakou ike maopopo 110, i ka paakiki, o ka noho ana aku o na kanaka malaila, iloko o ka manawa mua loa. O ka hoomaemae mua ana i hookahi eka o kela ame keia apana aina, me ka hoolako ana i ka wai, ame kekahi mau mea e ae e pono ai ka noho mua ana aku o ka poe hoopulapula, he hana ia, e hiki ole ai ia kakou na kanaka Hawaii ke kanalua liou iho, no ka holomua o keia hana ma Hawaii nei; koe wale r,o ka hooikaika kino ana aku o kela ame keia ohana, ma ka mahi ana i ka.aina, a e pau ke kauka'i ana aku, na kekahi poe e hana niai, ma ke ano hoolimalima. Eia kekahi ku i ka naauao a ke Komisina Home Hawaii i lawelawe ae ai, o ia no ka wae ana, i kekahi poe kanaka me na ohana nui, pela hoi ka wae ana ae i ekolu paha o na Hawaii, ma ke ano o ke koko iloko o lakou, ka nui o ko-lakou mau ohana, ame ka nui o ko lakou mau makahiki. He mau hana hoao nae keia a ke komisina, i liiki ai ke ikeia, ke kulana oiaio loa iwaena o keia mau papa like ole o na Hawaii; no ka mea ma ka hopena o keia hana lioopulapula ka mea e nana nui ia aku nei, iloko ona makahiki mua elima. O ka holomua o ka hana hoopulapula iloko o kela mau makahiki, 0 ka hoomauia aku ia o ak loaa ana aku o na aina ia lakou, me ka maalahi, malalo o keia kanawai hoopulapula. ! Pehea nae ka opiopio, ke oo paha ame ka awiliwili o ke koko iloko o kakou na Hawaii, i haawiia mai keia pono, ma ke kanawai hoopulapula; he hookahi no alahele e loaa ai ka holo mua o ka noho ana aku ma kela mau aina hoopulapula, o ia no ka hooikaika maoli ma ka hana ana i ka aina; e loaa pu hoi ka manao hoomanawanui ame hoomakaulii. Aia a huiia keia mau mea ekolu, alaila aole loa he kanalua ana no ka holonlua, ame ke kuonoono o ka noho ana.' Ina he manawa uuku wale no e hooil«iika aku ai i ka hana, aoka hapanui o ka manawa, he holoholo wale iho no, a hoolilo aku paha i ko lakou ola ana, ma kekahi mau hana, i pili ole aku i ko lakou mau aina, he mea pohihihi loa, ka loaa ana o ka holomua o ka poe o kela ano. E kaokoa loa ana ka noho ana aku ma kela mau aina hoopulapula, mai na ano-i kamaaina i ko ke kulanakauhale nei poe, a ika poe paha ona kuaaina e ae. Ma keia hoi ana aku e noho ma Molokai, aole he kauka'i ana aku, no na kokua mai na ohana mai, a mai na makamaka mai paha, aka e konoia ana ka wahine ame kana kane, e huli aku, mawaho ae o ko laua manawa hana i ka aina, i kekahi mau mea, e kokua mai ai i ka noho ana o ka ohana. E hooneleia mai ana na makua ame na keiki, i na mea i maa ia lakou, i ka noho ana ma ko lakou mau home kahiko,.na wahi i lako me na mea apau e oluolu ai ka noho ohana ana; nolaila aia ahiki ia lakou ke hoomanawanui, ma ke kapae ana ae ia mau mea maa, a lawe mai i na mea i malihini i ko lakou ola ohana ana, alaila e ukali i'o ana ka holomua ia lakou, a e hooiia ae ana ke ano kupono o ko lakou ola ana. O keia manawa mua loa no, ka manawa ano puikaika o ka noho ana aku, 1 ka maa ana aku auanei i ka noho ana, me ka maopopo i na ano maalahi o ka huli ana i na mea e pono ai maloko o ke kai, a mauka o ka aina, e hoomaalahiia mai ana no ka noho ana, mahope aku, a e lilo ana no hoi ia noho ana, 1 mea hauoli. Malalo o keia loina a ke Komisina Home Hawaii e lawelawe mai nei, ua maopopo loa, o ka poe me na ohana keiki nui, o lakou ke loaa koke ana'na aina hoopulapula; no kela mau ohana, ina aole e wae koke ia ae ana lakou, alaila e hoomanawanui, a e hoomau aku i ka hoomakaukau ana ia lakou iho, i hiki mai no ia o ke kauoha 110 ka hoi ana i Molokai, e malo'elo'e auanei ke ku ana ae o na wawae iluna, a ka'i aku no ke Kanaana hou, ka puuhonua o na kanaka Hawaii e kauia aku nei no keia nee ana aku.