Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 28, 13 July 1922 — Page 6

Page PDF (1.74 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POAHA, IULAI 13 1922.

 

He Moolelo no

NA PUUWAI ELUA

A I OLE

Ka Hewa o ka Wahine---He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa

------------

MOKUNA XXIX.

            Ma kela wahi, i hoomaka aku ai o Dike e kamailio i kana moolelo, mai kela ike mua loa ana i ke kapena opio ahiki wale i kela hoea hou ana aku ma i kakahiaka, iloko o ke kulana uluahewa, me ka nui o ka poino, aia hoi o Ropa ke hoolohe mai la me ka piha i ke kahaha.

            "No kekahi kumu, aole oia i makemake e ike wale ia ae kona huli hoi ana mai, mawaho aku, no na mea i hoomaopopoia. Ua olelo mai nei oe, ua ike oia ia Mr. Malo, pela anei e Dike?"

            "Ae, oia maoli no ka mea nana i kamailio mai ia'u i nehinei. Ma ia manawa o ko maua halawai ana, he maikai maoli kona noonoo, i keia kakahiaka iho nei hoi, aole he wahi mea hiki iaia ke hoomaopopo, mawaho ae o kona noho ana ma Aferika me kona pualikoa, pela ke komo ana iloko o kekahi hoouka kaua hahana me na Nika."

            "Akahi ahiki ia'u ke ike i keia manawa, no ka loli hikiwawe ana o ka haku opio o kaua, mai kela manawa mai au i ike ai i nehinei, a i ke kulana okoa loa, mamuli no ia o kela eha ma kona poo. Ua ili iho maluna o kaua e Dike ke ko'iko'i o ka hana ana aku i na mea apau e palekana ai oia, a no'u nei la, aole o'u hilinai i ko kakou poe kauka; ina e loaa kekahi ilio a'u i ka pilikia, aole au e haawi na kekahi o lakou e lapaau mai.

            "Eia ko'u manao, e kelekalapa okoa au i Ladana, e hoouna mai i kekahi kauka akamai loa. He hookahi a'u kauka i kamaaina loa, he hoa kula no'u, a he kakau leka mau no maua e noho nei. Ina no kona hoea mai, no ka lapaau ana i ke kapena opio, alaila ua hiki ia'u ke huna i kona inoa oiaio, a e ike wale mai no kela kauka i ka mea poino, he aloha no'u. E hele mua aku au e nana i ua haku opio nei, malia paha ua loaa oia i ka fiva, alaila holo awiwi aku au no ke keena kelekalapa, a iloko o na hora helu wale no, e hoea mai ai ke kauka.

            Ukali aku la o Ropa mahope o Dike no ka hale maluna, aia hoi ke pana kapalili la kona puuwai, no ka ike aku i ke keiki a kona haku i make, a hoaloha pilipaa no hoi nona, iloko o ko laua mau la opio.

            Ia laua nei nae i hoea aku ai noloko o ka rumi e moe ana o Kapena Leonada, kaakaa ae la na maka o ua kanaka nei, a iaia i ike mai ai ia Ropa, minoaka malie iho la oia, me ka pane ana mai:

            "Ke hauoli loa nei au no keia ike ana aku la ia oe e Ropa; a ua hoike aku nei paha o Dike ia oe, no ko'u makemake loa e auhee aku ka poino mai a'u aku, ua hele maoli au a piha me ka uluhua; e huna loa olua i keia poino aole e kamailio wale o lohe aku auanei kuu makuakane."

            "Elike me kau i makemake ai e Kapena Leonada kuu hoaloha, pela no e hookoia aku ai," wahi a Ropa me ka hiolo ana mai o kona mau waimaka, me ka hopu ana aku hoi i ka lima o kona hoaloha. "Ua lilo keia halawai hou ana o kakou, i mea hookahaha i ka manao, aka ua oi ae nae ia o ka maikai, aole e lilo i mea kamailio wale ia e na kanaka. E kelekalapa koke aku ana au i Ladana, no kekahi kauka akamai loa, a nana auanei e hooponopono i na iwi o kou mau wahi i poino."

            "Ke lana nei ko'u manao e hiki ana iaia ke hoopau i ko'u pilikia. Mai noke mai oe i ka niele ia'u, no ka mea aole e hiki ana ia'u ke pane aku i na haina apau me ka pololei. O ka'u wale no i hoomaopopo ai, aia au ma Aferika, me ka hooukaia ana o kekahi kaua hahana loa me na Nika."

            "He mea pohihihihi loa keia, oiai ma nehinei koke aku la no kou halawai pu ana me Dike, a kamailio no olua me ka maikai, i kou wa nae ia i loaa ole i ka poino, a ke olelo mai nei hoi oe, aohe ua mea hiki ke hoomaopopo, pela iho la au i hookahaha loa ia mai ai no keia poino i loaa ia ole.

            "Ke manaoo nei au, he pololei ka'u mau mea e lohe aku nei i ke kamailioia mai e olua, a ua halawai au me kekahi ulia poino, o ka mea ia nana i hoololi ae i ko'u noonoo, ahiki i ka palaka loa ana o kekahi mau mea, koe wale no ko'u komo ana iloko o ka hoouka kaua ma Aferika.

            "Auhea oe e Ropa, e noho hamau loa olua, aole e kamailio wale ae imua o kekahi poe, no ko'u huli hou ana mai iloko o ke kulana opulepule, he mea hilahila kela. E hoomanawanui kakou, ahiki ika hoea ana mai o ke kauka, alaila oia ka mea i ike i ke ano maoli o ko'u pilikia. Ua ike au i ke ku ana o kekahi o na aliikoa i ka poka ma ke poo, he konela, a na kekahi wahi iwi uuku loa i naha o ke poo, i hoopouli ae i kona noonoo, a o kana mau mea wale no e hiki ke hoomanao, o ia na mea o na makahiki he iwakalua i kaahope aku."

            "He mea pololei loa kena au e kamailio mai la e Kapena Leonada, nolaila e hele aku au e kelekalapa i ke kauka, a e hoi aku no hoi no ka hale, e komo mai ai i mau lole kupono."

            "Mamua o kou haalele ana mai e Ropa, ke makemake nei au e maopopo, o ka mahina hea la keia"

            "O ka mahina keia o Iune, o ka makahiki 1885."

            "Ua palaka pu maoli ko'u noonoo; a o keia umiumi hoi kekahi i hele a loloa maoli; aole i kupono keia ano o'u, e ike wale ia mai e ka poe i kamaaina ia'u ma keia wahi."

            Haalele aku la o Ropa i ka rumi a Kapena Leonada e moe ana, o kona hoi pololei aku la no ia no kona home, a mailaila ae no ke keena kelekalapa me ka hoouna ana aku i keia kauoha i ke kauka:

            "Eia kekahi ma'i ano e loaa maanei, a'u i makemake ai ia oe e hele koke mai e nana. Ua haki ka iwi poohiwi, a ua eha ke poo. Ua ukuia kau pane ke hoouna mai."

            Aole o Ropa i huli hoi aku no kona home, aka kakali iho la no oia ma ke keena kelekalapa, a iloko o na hora elua, i hoea mai ai ka pane mai kona hoaloha mai, e ole ana penei:

            "Aole e hiki ia'u ke hele kino aku, mamuli o ka nui o ka poe pilikia, aka ke hoouna aku nei au i kekahi kauka opio a'u i hilinai loa ai no kona makaukau kaha. E hoea aku ana oia ma ka hale hoolulu kaaahi."

            Ua maikai kela pane i ka manao o Ropa, nolaila huli hoi aku la oia no kona home, no ka ai ana i kona aina kakahiaka, a mamua o kona hele ana aku no ka hale hoolulu kaaahi, hele hou aku la oia e nana ia Kapena Leonada, he o ia mau no kona kulana, elike no me ia ana i ike mua ai ma kela kakahiaka nui.

            I ke ku ana mai o ke kaaahi ma ka hale hoolulu, ma ka hora umi-kumamalua o kela la, aia o Ropa ke nana la i kana malihini, a ua hiki loa no iaia ke ike mai iwaena o ka nui o na ohua i kana malihini, ma kona kulana, ame kona paa i na paiki, i ike mau ia ma ka oihana kauka.

            "O oe anei ke kauka i hoounaia mai nei no ka hele ana mai e hui pu me Mr. Ropa?" wahi a Ropa i ninau aku ai i kekahi kanaka opio kino loihi, o ka lele ana mailuna mai o ke kaaahi.

            "Ae, owau ua kanaka la. O Mudoka ko'u inoa, a pehea ua kiiia anei kekahi o ko oukou mau kauka, no ka nana ana i ka mea ma'i?"

            "Aole i kiiia kekahi kauka, malalo no nae ia o kekahi mau kumu kupono, a aole no he makemake o ka mea ma'i i na kauka maanei nei."

            He nui na kaa hoolimalima e ku mai ana no ke kakali ana i na ohua, haawi aku la o Ropa i ka hoailona i ke kalaiwa o kekahi kaa, e hele mai, o ko laua nei kau aku la no ia maluna o kela kaa, a huli hou aku la ma ke alanui, e hoea aku ai no ka hale hookipa o Dike Garahama.

            "E hoike mai oe ia'u i kau mau mea i ike no ke kulana o ka mea ma'i," i pane aku ai o Kauka Mudoka ia Ropa, ia laua e noho ana maluna o ke kaa. "Ua kamailio mai nei o Kauka Bena kou hoaloha, a hoaloha no hoi o'u, ua a'o like olua i ka oihana kauka, he kanakolu makahiki ae nei i hala."

            "Ae, ua noho like maua maloko o ke kula e a'o ai i ka oihana kauka, aka mamuli o ka ilihune o ko'u mau makua, aole e hiki ia laua ke hoomau i ka hoouna ana ia'u ma kela kula, pela iho la i loaa ole ai ia'u ka ike piha no keia oihana.

            "No na mea hoi e pili ana i ka poino o ka mea ma'i, ua haki ia kekahi o kona mau poohiwi, a ua naha paha kekahi iwi o ke poo, o ka mea laki loa nae, aole oia i loaa i ka fiva."

            "He ulia pomaikai wale no kela, oiai ma ka hapanui o na poino o keia ano, e ukali koke aku ana ka ma'i fiva, mahope, o ka oi loa aku, ma ka pilikia o ka lolo o ke poo," i pane aku ai o Kauka Mudoka.

            "Ae, he ano e loa ke kulana o ka mea ma'i, a o kekahi mea apiki, he maikai loa kona noonoo ma na ano apau, koe wale no nae, o kana mau mea wale no i hiki ke hoomaopopo. o ia kona komo ana iloko o kekahi hoouka kaua hahana loa ma Aferika, oiai he aliikoa kana oihana."

            Aole he mau kamailio mawaena o na kanaka elua ma ia hope mai, ahiki wale no i ka hoea ana aku o ke kaa no ka hale hookipa o Dike, akahi no a pane hou aku o Kauka Mudoka:

            "Ua makemake au i kau mau kokua e Mr. Ropa, a aole o'u manao e hoole mai ana oe no ia mea. Ma ka makou oihana, ma na ma'i o keia ano, e konoia mai ana makou e kii aku i elua mau kauka okoa, no ka hele ana mai, aka hoi, aole kamea poino i makemake e kaheaia ko oukou poe kauka, nolaila e komo pu mai oe ma ke kokua ana ia'u ma keia hana nui. Ua laki loa, ua paa pu mai nei au me ka'u mau meahana kaha aole he hoaa ana."

            Haawi aku la o Ropa i kona ae, o ko laua lele aku la no ia ilalo, a pii aku la no ka hale maluna, kahi a Kapena Leonada e waiho mai ana.

            Hakalia no a komo o Kauka Mudoka iloko o ka rumi e moe ana o Kapena Leonada, o ka hemo ae la no ia o kona kuka, owiliwili mai la i ka lima o kona palule, me ke noi ana mai ia Ropa e haawi aku i epani nona, alaila noho iho la ninaninau i ka mea ma'i.

            Aole e hiki ia Kapena Leonada ke hoakaka mai i ke ano i loaa ai kela poino maluna ona, koe wale no ke koho ana, malia paha ma ke ano ulia.

            Nana iho la o Kauka Mudoka ma ke poo o ke kapena koa opio, a hooholo iho la, aole he hana pono, ka hoomaka koke ana e kaha, no ka nana ana i ke kumu o ka pilikia, aka o ka mea pono e hana aku ai, o ia no ka hoihoi pono ana i ka iwi o ka poohiwi i kapeke mai kona wahi pololei ae.

            Hoohanuhanuia iho la o Kapena Leonada i ka laau hoohiamoe, a i ka lilo ana o kona noonoo, o ka hoomaka no ia o ke kauka i kana hana, ma ka hookau ana ae i ke Kapena Leonada maluna o ke pakukau, a no ka hora hookahi kela lawelawe ana o ke kauka i kana hana, kaakaa ae la ke kapena opio, a iaia i ike mai ai i ke ku aku o ke pakaukau, ninau mai la:

            "Pehea kau ike, no ka pilikia ma kuu poohiwi?"

            "Ua hoihoi pono ia ae nei ka iwi o kou poohiwi, aka no ka pilikia ma kou poo, aole e hiki ia'u ke ike koke i keia manawa," i pane aku ai o Kauka Mudoka, me ka paa ana aku i kekahi lima o ke kanaka opio, no ka nana ana i kona pana.

            "O ka hiki ole ana ia oe ke hoomanao i na mea apau, malia ua hoea mai ia haawina, mamuli o kekahi mau koko i paa, a i ole he iwi paha i moeke'a ae i kekahi mau aakoko; ina pela i'o ke kumu pilikia, alaila he hookahi no mea e pau ai o ke oki ana i kou poo, a a lawe ae i kela mea nana i hoopilikia i kou noonoo. No keia manawa nae, e noho malie loa oe, a mai hoao e noonoo no kekahi mau mea. E hoomalu ana au ia oe no kekahi mau pule, me kou hele holoholo ole, aka e noho malie wale no oe maloko nei, me ka noonoo ole ae no kekahi mau mea.

            "E holo mau mai ana no au e nana ia oe, he elua manawa o ka pule, a i ka hala ana o kekahi mau pule, me ka hoi pono ole mai o kou noonoo maikai, alaila he hookahi no alahele e lawelaweia aku ana maluna ou, o ia no ke oki ana i kou poo, aole nae e hiki ia hana ma keia wahi, aka maloko o ke kulanakauhale o Ladana."

            Me kela mau hoakaka mai ia Kauka Mudoka aku, haalele iho la ua kauka nei i ka mea ma'i, no ka huli hoi ana aku no ke kulanakauhale o Ladana.

            Ua loaa ia Kapena Leonada ka oluolu maikai o kona poohiwi, mamuli o ka hooponoponoia ana o na iwi o kona poohiwi, aka he o ia mau no nae ka palaka pu o kona noonoo. He hookahi pule kela waiho ana o Kapena Leonada i kona pilikia, ua ano maikai loa mai la kona poohiwi, me ka hiki ana ke noho iluna, a noi mai la ia Mr. Ropa e ae aku e hele holoholo oia maloko o ka hale.

            "Aole he nui o ko'u pilikia i koe, ua oluolu maikai maoli kuu lima, o ka'u mea wale no e makemake nei, e lawe aku oe ia'u imua o kuu makuakane, aole no paha oia e ike mai ana, no ka loaa ana o kekahi poino ko'uko'u loa ia'u."

            Aohe he maopopo ia Mr. Ropa o kana mea e hana ai, ua pono hoolalau wale aku la no nae oia, i kana kamailio ana, aole no nae ia he kumu e hoopau ai o Kapena Leonada, i kela manao makemake ona e ike i kona makuakane, a no ia kumu, i kono okoa ia mai ai o Ropa, e hoike mai i ka mea oiaio:

            "Auhea oe e kuu hoaloha, aole oe e ike hou ana i kou makuakane, no ka mea ua haalele mai oia i keia ola ana, he mau mahina ae nei i hala. Ua hoikeia ae ka nuhou no kou make ana maloko o na nupepa, a na kekahi mea i piha i na manao nonohua o ke aloha ole, i hoouna ae i ke kope o kekahi nupepa imua o kou makuakane, a i kona ike ana i kela nuhou kaumaha, ua maule koke oia, ahiki i kona make ana mamuli o ka ma'i puuwai.

            "He nui na loli i keia wa ma Kanale Hale, aka aole au e ae aku ana e hele oe ilaila, ahiki i ka hoi pono ana mai o kou mau noonoo maikai, i maopopo pono ai kau mau mea apau e hana ai, aole hoi iloko o keia kulana palaka pu o ka noonoo."

            I kela lohe ana mai a Kapena Leonada i na hoakaka a Mr. Ropa no ka make ana o kona makuakane, kulou mai la kono poo iluna o ke pakaukau, a hoomaka iho la e hookahe i kona mau waimaka, me he mea la, akahi no oia a lohe no kela make ana o kona makua, oiai no nae ua maopopo mua no iaia ia mea, aole nae e hihi, ua palaka kona noonoo no na mea i hala.

            No na pule elua kela noho ana o Kapena Leonada, me ka oluolu loa ana mai o kona poohiwi i eha, a e hele holoholo ana no hoi oia mawaho o ka hale, i kela ame keia manawa, o kona pilikia nui wale no i koe, o ia ka palaka pu o kona noonoo, nolaila, mamuli o ke koi ikaika o Kauka Mudoka, ua hooholo iho la oia i kona manao, he oi aku ka pono e hoi oia no Ladana, malaila e lawelaweia mai ai na hana e hiki ai ke hoi hou mai kona noonoo maikai.

            Ua ku'i aku ka lohe ma na wahi apau, no ka hoea ana ae he kanaka malihini no ka hale hookipa o Dike, aole nae he poe i maopopo ike, o Kapena Leonada kela malihini, o kekahi kumu paha o ko lakou noho pouliuli, mamuli no ia o ka hele ole o Leonada ma na wahi e ikeia mai ai e na kanaka.

            Ma kekahi pule mahope mai o kela hooholoia ana e holo o Kapena Leonada no ladana, ua haalele iho la ua kapena koa nei, me Mr. Ropa, ma ke kaaahi o ke aumoe, a i ke ku ana aku o ke kaaahi ma Ladana, ua halawai mai la laua me Kauka Mudoka, a hoihoi aku la i kana mau malihini no kekahi hale ana i hoolimalima ai no laua e noho ai.

            Aia iloko o Kauka Mudoka na manao makee no ke kanaka ma'i, me ka maopopo ole nae iaia, o kela ke keiki a Sr. Leonada, oiai aole he manawa a Mr. Ropa i hoike aku ai iaia, i ke kulana oiaio o ke kanaka opio.

            "E haawi kaua i elua pule nona e hoomaha ai," i pane mai ai o Kauka Mudoku ia Mr. Ropa. "I ka hala ana o kela manawa, ina aole he wahi hoailona iki, no ka hoi hou mai o kona noonoo maikai, alaila ua ili mai kekahi hana nui maluna o'u, ka waiho ana aku i ka pilikia o ka mea ma'i, imua o na kauka kaha kaulana o ke kulanakauhale nei."

(Aole i pau)

 

He Moolelo no

PITA NIKOLA

A I OLE

Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana

--------------

            I ka nana aku ia Nikola, ua lilo maoli oia i kanaka hauoli; mmahope o ka hooia ana mai o Mr. Makuaia, e hoihoi mai ana oia i na dala apau i kuleana ai o Beka Kamerona, nolaila he hookahi hana nui a ua o Nikola e hooko aku ai, o ia no ka hoao ana aku ma na ano apau, e hoohoka ia Haka Kenede. He elua mau kumu hoohoihoi e kau mai la imua o ka noonoo o Nikola, no ke kaa o ka lanakila ma kona aoao, o ka mua, o ia no ka loaa mai o ka miliona dala ia Beka, a o ka lua, o ia no ka lilo mai o kela kaikamahine i wahine mare nana.

            Me kela mau manao hauoli, e lalapa la iloko o ka houpo o ke kanaka opio, hoomakaukau iho la oia iaia, e haalele i kona hale, no ka hooko ana aku i kekahi kono, no kona hui pu aku me Beka ame kona makuahine, ma kapaina ahiahi, ma ko laua home.

            I ka hoea ana aku nae o Nikola, aole kekahi o Mrs. Bekena, ua hiki ole i kela wahine ke haalele aku i ka home o Mr. Makuaia, mamuli o ka hoea ana mai o na malihini a kona haku mai Nu Ioka mai, nolaila ua lawe maoli ae o Beka, i na ko'iko'i o ka hoomakaukau ana i na meaai kupono, no ka paina ahiahi.

            Aole i makaukau na meaai iluna o ke pakaukau ma ka manawa i hoea aku ai o Nikola, aia hoi o Beka, me kona epane nui, e kuke ana, a ke nana aku i ua kaikamahine nei, he lamalama hoi ia o kona helehelena, a ma kahi o kona lilo i puukani himeni, o ke kuke kekahi o kana mau kalena, no ka mea he keu aku ka wainui o ko Nikoa waha, iaia e honi aku la i ka moani o ke ea o na meaai, me he mea la e kono okoa mai ana iaia nei, e hele aku e haupa ia mau meaai ono.

            I ka makaukau ana ae o na meaai maluna o ke pakaukau, i haliiia me kekahi pale keokeo, nee aku la o Nikola ma ka aoao o ke pakaukau, aia hoi o Beka ma ke poo, o laua wale iho la no na mea maloko o kela home, me ka hoohalaia o kekahi mau minuke lehulehu e laua iloko o na hookaau olelo ana, ame ka ai ana no hoi i ko laua aina ahiahi.

            O ko laua ai hoi ia ahiki i ka maona ana, ia wai i koi okoa aku ai o Nikoa ia Beka, e ae mai, oia pu kekahi e kokua, ma ka hoihoi ana i na ukana ma ko lakou mau wahi, me kona koi pu ana aku no hoi, o laua like no ke holoi i na pa lepo i haukau i ka pilipili o na meaai.

            Ua hoole loa mai nae o Beka, i ke komo pu ana aku o Nikola e kokua iaia, oiai aia ka menemene iloko ona, no ka nahaha o na kiaha ame na pa, oia wale no kana i hilinai ai no ka palekana o na pa a kona makuahine aole hoi o kekahi mea, i maa ole kona mau lima, i ka lawelawe ana i kela mau mea nihinihi loa.

            Ua ae mai nae o Beka, e noho aku o Nikola maloko o ka halekuke, i kona wa e holoi ana i na pa, a e noke mau ana no hoi laua i ke kamailio, a i kela ame keia manawa, e hele mai ana o Beka, a honi aku la i kana aloha, he mau mea hauoli wale iho la no ia i kela mau ipo.

            O ka hele hoi ia a pau na pa ame na pola, i ka hoonohonohoia ma ko lakou wahi iho, hoi mai la laua no kekahi koki, maloko o ka rumi hookipa, malaila ua mau ipo nei, i noke ai i ke kamailio no ko laua mau hauoli iho, me ka hua'i pau ana aku no hoi o Nikola i ke ano o kana mea i kamailio pu ai me Mr. Makuaia.

            Iloko nae o kela mau kamailio apau, aole loa o Nikola i kamailio aku he hookahi huaolelo no kona kulana alii kiekie; o ke kumu, ua makemake oia e hookahaha aku ia Beka, i ka wa e hooko ia ai ka mare mawaena o laua.

            Ma ko Beka aoao nae, aole ona nana ia Nikola, ma hona kulana, aka ua hoohihi mai oia i ke kino o kela kanaka, nolaila aole ana nana nui, no ka ohana o Nikola, o ka hauole wale no kana e hiipoi la, no kona kuleana maoli ia Nikola, aole hoi elike me keia manawa, ke kuleana ole aku o kekahi i kekahi.

            I ka holopono ana o na kamailio apau e pili ana no laua iho, unuhi ae la o Nikola i ka palapala a Haka Kenede mailoko ae o ka pakeke o kona kuka, a haawi aku la ia Beka e heluhelu nona iho. Hoike mai la ua o Nikola, no kona hui kamakamailio pu ana me Mr. Makuaia, ahiki i ka hooia ana mai o Mr. Makuaia he kuleana ko ke kaikamahine a Beni Kamerona, i kekahi huina dala mahuahua.

            "I ka nana aku, o oe aku ana kekahi o na wahine waiwai lao e Beka," wahi a Nikola o ke kamailio ana aku me ka minoaka ma kona mau papalina.

            "Ke lana nei ko'u manao e Nikola, aole e lilo ka loaa nui ana mai o ke dala ia'u, i kumu e pahola mai ai kekahi haawina maikai ole mawaena o kaua."

            "Ea, heaha auaneu ka mea nana e hookaumaha mai i ko kaua noonoo, mamuli o ak nui o ke dala e loaa aku ana ia oe?"

            "Pela i'o no, aka nae, me he mea la ma ka'u nana aku, o ka poe nui o ke dala, e makemake mau ana lakou e loaa kela ame keia mea me ka lawa ole no o ko lakou mau iini, malia paha pela aku ana ko'u ano."

            Noke okoa ae la o Nikola i ka akaaka no kela mau olelo a Beka iaia, a o ia kana o ka pane ana aku:

            "O ka loaa nui ana o ke dala i kekahi mea, o ka hookoia ana ia, o kana mau mea apau e makemake ai, heaha iho la auanei ke kumu, e hookaumaha ai kou noonoo e Beka?"

            "Ae, ina e loaa ana ia'u he miliona dala, e uhauha aku ana au i kela mau dala ma ke kuai ana a oi aku mamua o ka'u mau mea i makemake ai; a malia e like aku ana ko'u ano me Pege Makuaia; ina pela, alaila he oi aku ko'u hauoli i ka nohona ilihune ana mamua o ka like aku me na ano o kela kaikamahine."

            "Ua hakilo au i kou mau ano, ua kaokoa loa oe mai ia Pege Makuaia mai, nolaila me ka nana ole ae i ka nui o kau mau dala aole ia he kumu e loli ae ai kou mau ano, ua kaokoa loa kela kaikamahine mai ia oe ae ma na ano apau."

            "E hoomanao hoi paha oe e Nikola, he nui ko'u makemake e loaa ia'u kekahi uhimaka, o na waihooluu like ole."

            "Heaha auanei hoi ka pilikia o ia mea, e loaa aku ana ia oe kela uhimaka, pela no me kekahi mau uhimaka hou ae, ke makemake oe. Ua konoia mai au, e hakilo pono me ka makaala loa, i kou wa e hele ai i ke kulanakauhale."

            "Aole o'u makemake i kou kamailio mai ia'u i na olelo o kena ano."

            "Heaha iho la hoi ke kumu? Malia paha i kou hele ana i ke kulanakauhale, a ike aku ana oe i kekahi kanaka okoa, o kou hoopoina no ia i kau aloha mua."

            "Ina he manawa kekahi ma keia hope aku, e konoia mai ai au e wae ae i ipo aloha na'u, alaila o oe wale no e Nikoa ka'u mea e koho ai, aole o kekahi kanaka okoa loa."

            "Alaila ua koho mua no ka paha oe e Beka ia'u ea?" wahi a Nikola me ka minoaka ana aku.

            "Ae, ua koho kahiko loa au ia oe, i aloha na'u ma kela manawa a'u o ka ike mua ana ia oe, ma kou la i hoea malihini mai ai no keia wahi."

            "Pela i'o anei ka mea oiaio loa e Beka."

            "Ae, ua hoohihi maoli au i kou helehelena, a i kou wa e minoaka mai ai, aole ia he minoaka no kekahi kanaka hookamani, a i kou manawa i haawi mai ai i ke kunou ana ia'u, ike ku@@ iho la au, he keonimana oe ma na ano apau, no ka mea aole he hana o ka hapanui o na kanaka pela, i ka poe a lakou i malihini loa ai; no ia kumu la i kohi iho ai au iloko o'u, ua kupono maoli oe i kane na'u."

            "Ea, ke hoohenehene mai nei oe ia'u e Beka, ma ke ano o kena mau hoakaka au."

            "Aole keia he hoohenehene, aka o ka mea oiaio maoli no ia; a i ko kaua wa i hookamaaima pono mai ai kekahi i kekahi ua hooiaio loa ia mai ka'u mau mea i manao mua ai nou, he keonimana maoli no oe ma na ano apau."

            "Ke lana nei ko'u manao e Beka, e hoomau aku ana au ia ano o'u, au i hakilo mai ai, a e lilo hoi ko kaua ola a@a aku, i ola ana iloko o ka hauoli."

            "Aole loa o'u wahi kanalua iki no kou mau ano, a o ka mea nana i hoohauoli loa mai ia'u, o ia no kou aloha mua ana mai ia'u, a mahope ae nei ka ikeia ana o na mea e pili ana i na dala a kuu makuakane.

            "Alaila ua maopopo mua no ka paha ia ie, aole au e @la i hauleia ai i ke aloha ia oe e Beka ea?"

            "Aole au e kala i hoomaopopo aku ai ia mea, aka ua hele nae au a piha loa i ke kuaki no kou houlolohi i ka hoopuka okoa ana mai k au meahuna ia'u, a i kela manawa mua no hoi o kou hoao ana mai e hoike, aole ou kamailio mai ma na huaolelo maopopo loa, aka hoolalau wale mai la no oe, ma ka hopu okoa ana mai ia'u, me kou makemake e honi mai, a no ia hana au la, i ano kuha'u hou mai ai au, me ka hilahila ke hoike ae, owau kekahi i haulehia i ke aloha ia oe."

            Ua hele maoli o Nikola a piha i ka hilahila, no ke ahuwale o kona mau ano imua o Beka, a me he mea la, o kela na minuke maikai ole loa i loaa i kona noonoo. O kela haumana ole iho o Beka i kona mau manao, aka huai mai i kana mau mea apau i ike ai no ia nei, ua hiki ole loa i ua o Nikola, ke hoakaka aku i ke kumu nui, o kona hoolalau wale ana no, me ka hoike mua ole aku no kona aloha i kela kaikamahine.

            Ke ike la o Nikola, o kela mau ano iloko o Beka, aole ia i nana aku no ke kulana kiekie a hanohano o kana o ka pana ana aku.

            "Ke maopopo loa nei au, aole paha i kupono e lilo aku au i kane nau, ua oi loa ae kou mau ano maikai imua o ko'u."

            Papani mai la kekahi mau manamanalima o Beka, ma ka waha o Nikola, a i ka honi ana iho o ua kanaka opio nei i ka lima o kana aloha, huki okoa aku la o Beka, a haawi mai la i kona ihu, kahi kupono wale no e honiia aku, e ka mea ana i aloha ai, me ka pane ana mai hoi o ua kaikamahine nei:

            "Aohe a'u kauka'i hou ana aku i kokoolua no'u, aka ua lawa iho la no au ia oe, o ka mea nui wale no, o ia ka hoea mai i ka la, e ole iho ai au, owau ke kapena o kena moku."

            Ma ke ano nui ke olelo ae, ua hoopiha maoli ia o Nikola me ka hauoli ma kela ahiahi, a me ia haawina hauoli no, i haalele iho ai oia ia Beka, a huli hou aku la no kona hale, maloko o ka ululaau, ua lilo hoi ka pouli, i mea ole loa iaia, no ka mea ua hookoia ka iini a kona puuwai.

            Aohe noonoo hou ana ae no kona lahui kanaka ame ka lakou mau hana maluna ona, ua hoea mai oia i ka loaa ana o kona kokoolua, e ola aku ai ma keia ao, a iloko o na la kakaikahi wale no i koe, e lawe mai ai ia Beka, i wahine mare nana ina no paha he manawa kekahi mahope mai, e hookauia aku ai kekahi inoa hanohano maluna o Beka, ma ke ano ke Dukewahine Bikola, he mea liilii loa ia i kona noonoo, he hookahi mea nui, o ia no kela mau ano oiaio, na ano maemae a kilakila iloko o kela kaikamahine o na kuaaina.

            Ke ho awiawi la oia no kona hale, me ka piha hoihoi, aia hoi ke koko ke holo la iloko, aia kekahi mea hookahaha i kona noonoo ke kakali mai la ma kona home, no ka mea i kona @@ kokoke ana aku i ka hale, e a mai ana ka ipukukui a e noho ana hoi ma ka aoao o ke pakaukau, o Haka Kenede, a e ku ana maluna o ke pakaukau kekahi omole wisake.

MOKUNA XVII.

Hele pololei aku la ua o Nikola, a ku iho la ma ka puka o ka hale, me ka nana ana aku maluna o ke kanaka komohewa, e noho hoola'i mai la, me he mea la, oia ka haku nona kela home, oiai nae he mau kamailio hahana ka laua, mamua iho o kela kaawale ana aku o Haka Kenede, mai ka hale aku o Nikola, a no kela ano o Haka Kenede e noho mai la, ua hele o Nikola, a piha maoli i ka huhu ka mea wale no nana i kaohi mai i ka hoopuka ana aku i na olelo e kipaku ana i kela kanaka, o ia ke kauka'i n ku o Nikola, malia e loaa ana ma o kela hoea ana mai la o Kenede, kana mau mea i makemake loa ai, no ka hoea mai i ka wa e holo pololei mai ai na dala apau a Makuaia ia Beka Kamerona.

            I kela ike ana mai hoi a Haka Kenede ia Nikola, ku mai oia iluna; me ka haawi ana mai i kona lima, me ka pane pu ana mai no hoi:

            "Ua hookahaha loa ia aku paha kou manao e Nikola, no keia hoea ana mai la o'u no kou hale nei, me ka naopopo mua ole. O ka mea oiaio no ea, ua uluhua loa au i ka nui o ka poe hoopipili loa mai ia'u; a o kekahi kumu, i holo okoa mai nei au, no ka pauaka o kekahi wahine a'u o ka noho pu ana mai nei, eia ka auanei, he ipo aloha hou aku no kekahi ana.

            "O kekahi kumu e Nikoa, o ia no ko'u makemake e hookokoke mai i kahi i ka'u hana nui, eilike me ia a'u i hoike mua aku ai ia oe, pela iho la au i hele pololei mai la e hui pu kaua, a kuka no na mea he holopono ai."

            "Ua loaa mai kau leka ia'u, aka aole nae o'u manawa e pane aku ai," wahi a Nikola, i pane aku ai ma ke ano hoolalau.

            "Ae, upa kakali i'o mai au i kau pane, a no ka loaa koke ole ae, manao iho la au, malia, he oi loa aku ka pono, o ka hele ana me e hui kino pu kaua."

            "Aole no i maopopo ka'u mea e hana aku ai, elike me kau leka i kakau mai ai, a ke noonoo nei no au, i kau mea e hana ai."

            "Ua pono kela, a ke hooholo oe i kou manao, e hoomaikai auanei oe, i ka la a Kimo Koka, o ka oili ana mai imua ou."

            "Me he mea la ka hoi, ua maopopo mua ia oe, e ae aku ana au i kou manao, i puka koke mai la kena mau olelo au, no ko'u hoomaikai, no kou la o ka hookamaaina ana mai me a'u."

            "O ka mea oiaio maoli no ia, aole oe e hoole mai ana; no ka mea ma kela po a ko haku i ki mai ai i ka pu ia'u, a pakele ai kuu ola, ina aole kela ano maikai iloko ou, aole oe e hoopakele ae i kuu ola, a e hana mai hoi i na mea apau a palekana ai au, me ko'u hoihoi okoa ana mai ia'u maloko nei o kou hale. E kamau wahi kiaha kaua, he omole misake maikai loa keia a'u o ka lawe ana mai nei, a ma ka pepa mawaho e ike ai kaua, he umi makahiki, ka waiho ana o keia wisake."

            Haawi aku la o Nikola i kona ae, ma ke kunou ana aku o kona poo, o ka lalau aku la no ia i ka omole, a ninini iho la i ka wisake iloko o ke kiaha, pela no hoi me Haka Kenede, o ko laua inu ae la no ia, me ka noho like ana iho ua mau kanaka nei maluna o na noho, a kaa e mai la no ke kamailio ana ia Haka Kenede:

            "He nani hoi ia ua hui pu iho la kaua, heaha ana kau pane no kela manao a'u i kakau mai ai ia oe? Ke hoomanao nei no au, he mau olelo ikaika no kau, ma kela manawa a'u i haalele iho ai ia oe; aka nae aole o'u manao, e hoole mai ana oe i ka hana ana i kekahi mea ku i ka pono a pololei. Ua maopopo ia'u kou mau ano, he makee oe i ka pololei ame ka hoopono a pehea la kou manao, ina e hanaia aku oe e Mr. Makuaia, elike me kana i hana mai ai ia'u?"

            "Aole o'u makemake i kela ano hana!"

(Aole i pau)