Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 28, 13 July 1922 — He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa [ARTICLE]

He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa

MOKUNA XXIX. Ma kela wahi, i hoomaka aku ai o Dike e kamailio i kana moolelo, mai kela ike mua loa ana i ke kapena opio ahiki wale i kela hoea hou ana aku ma ia kakahiaka, iloko o ke kulana uluahewa, me ka nui o na poino, aia hoi o Ropa ke hoolohe mai la me ka piha i ke kahalia. "No kekahi kumu, aole oia i makemake e ike wale ia ae kona huli hoi ana mai, mawaho aku, no na mea i hoomaopopoia. Ua olelo mai nei oe, ua ike oia ia Mr. Malo, pela anei e Dike?" "Ae, oia maoli no ka mea nana i kamailio mai ia'u i nehinei. Ma ia manawa o ko maua halawai ana, he maikai maoli kona noonoo, i keia kakahiaka iho nei hoi, aole he wahi mea hiki iaia ke hooinaapopo, mawaho ae o kona noho ana ma Aferika me kona pualikoa, pela ke komo ana iloko o ke'kahi hoouka kaua hahana me na Nika." Akahi ahiki ia'u ke ike i keia manawa ,no ka loli hikiwawe ana o ka haku opio o kaua, mai kela manawa mai aū i ike ai i nehinei ,a i ke kulana okoa loa, mamuli no ia o kela eha ma kona poo. Ua ili iho maluna o kaua e Dike ke ko'iko'i o ka hana ana aku i na mea apau e palekana ai oia, a no'u nei la, aole o'u hilinai i ko kakou poe kauka; ina e loaa kekahi ilio a u i ka pilikia, aole au e haawi na kekahi o lakou e lapaau mai. Eia ko'u manao, e kelekalapa okoa au i'Ladana, e hoouna mai i kekahi kauka akamai loa. He hookahi a'u kauka i kamaaina loa, he hoa kula no'u, a he kakau leka mau no maua e noho nei. Ina no kona hoea mai, no ka lapaau ana i ke kapena opio, alaila ua hiki ia u ke huna i kona inoa oiaio, a e ike wale mai no kela kauka i ka mea poino, he hoaloha no'u. E hele mua aku au e nana i ua haku opio nei, malia paha ua loaa oia i ka fiva, alaila holo awiwi aku au 110 ke keena kelekalapa, a iloko o na hora helu wale no, e hoea mai ai ke kauka." Ukali aku la o Ropā mahope o Dike no ka hale maluna, aia hoi ke pana kapalili la kona puuwai ,no ka ike aku i ke keiki a kona haku i make, a hoaloha pilipaa no hoi nona, iloko o ko laua mau la opio. la laua nei nae i hoea aku ai noloko o ka rumi e moe ana o Kapena Leonada, kaakaa ae la. na maka o ua kanaka nei, a! iaia i ike mai ai ia Ropa, minoaka malie iho la oia, me ka pane nna mai: "Ke hauoli loa nei au no keia ike ana aku la ia oe e Ropa; a ua hoike aku nei paha o Dike ia oe, no ko'u makemake loa e auhee aku ka poino mai a'u aku. ua hele mao)i au a piha me ka uluhua; e huna loa olua i keia poino aole e kamailio wale 0 lohe aku auanei kuu makuakane." v "Elik.ejlte kau imakemake ai e Kapena Leonada kuu hoaloha, p<fla nō "e'hōokoia āku ai," wahi a Ropa me ka hiolo ana mai o kona mau waimaka, me ka liopu ana aku hoi i ka lima o kona hoaloha. "Ua lilo keia halawai hou ana o kakou, i mea hookahaha i ka manao, aka ua oi ae nae ia o ka maikai, aole e lilo 1 mea kamailio wale ia ena kanaka. E kelekalapa koke aku ana au i Ladana, no kekahi kauka akamai loa, a nana auanei e hooponopono i na iwi o kou mau wahi i poino." "Ke lana nei ko'u manao e hiki ana iaia ke hoopau i ko'u pilikia. Mai noke mai oe i ka niele ia'u, no ka mea aole e hiki ana ia'u ke pane aku i na haina apau me ka pololei. O ka'u wale no i hoomaopopo ai, aia au ma Aferika, me ka hoorkaia ana o kekahi kaua hahana loa me na Nika." "He mea pohihihi loa keia, oiai ma nehinei koke aku la no kou halawai pu ana me Dike, a kamailio no olu.a me ka maikai, i kou wa nae ia i loaa ole i ka poino, a ke olelo mai nei hoi oe, aohe au mea hiki ke hoomaopopo, pela iho la au i hookahaha loa ia mai ai no keia poino i loaa ia oe. "Ke manaod nei au, he pololei ka'u mau mea e lohe aku nei i ke kamailioia mai e olua, a ua halawai au me kekahi ulia poino, o ka mea ia nana i hoololi ae i ko'u noonoo, ahiki i ka palaka loa ana o kekahi mau mea, koe wale no ko'u komo ana iloko o ka hoouka kaua ma Aferika. "Auhea oe e Ropa, e noho hamau loa olua, aole e kamailio wale ae imua o kekahi poe, no ko'u huli hoi hou ana mai iloko c. ke kulana opulepule, he mea hilahila kela. E hoomanawanui kakou ,ahiki i ka hoea ana mai o ke kauka ,alaila oia ka mea i ike i ke ano maoli o ko'u pilikia. Ua ike au ike ku ana o kekahi o nā aliikoa i ka poka ma ke poo, he konela, a na kekahi wahi iwi uuku loa i naha o ke poo, i hoopouli ae i kona noonoo, a o kana mau mea \vāle no e hiki ke hoomanao, o ia na mea o na makahiki he iwakalua i kaahope aku." "He mea pololei loa kena au e kamailio mai la e Kapena Leonada .nolaila e hele aku au e kelekalapa i ke kauka, a e hoi aku no hoi no ka hale, e komo mai ai i mau lole kupono." ''Mamua o kou haalele ana mai e Ropa, ke makemake nei au e maopopo, o ka mahina hea la keia" "O ka mahina keia o lune, o ka makahiki 1885." "Ua palaka pu maoli ko'u nōonoo; a o keia umiumi hoi kekahi i hele a loloa maoli; aole i kupono keia ano o'u, e ike wale ia mai e ka poe i kamaaina ia'u ma keia wahi." Haalele aku la o Ropa i ka rumi a Kapena Leonada e moe ana, o kona hoi pololei aku la no ia no kona home, a mailaila ae no ke keena kelekalapa me ka hoouna ana aku i keia kauoha i ke kauka: "Eia kekahi ma'i ano e loaa maanei ,a'u i makemake ai ia oe e hele koke mai e nana. Ua haki ka iwi poohiwi, a ua eha ke poo. Ua ukuia kau pane ke hoouna mai." Aole o Ropa i huli hoi aku no kona home, aka kakali iho la no oia ma ke keena kelekalapa, a iloko o na hora elua, i hoea mai ai ka pane mai kona hoaloha mai, e olelo ana penei: "Aole e hiki ia'u ke hele kino aku, mamuli o ka nui o ka poe pilikia, aka ke hoouna aku nei au i kekahi kauka opio a'u i hilinai loa ai no kona inakaukau kaha. E hoea aku ana oia ma ka hale hoolulu kaaahi." Ua maikai kela pane i ka manao o Ropa, nolaila huli hoi aku la oia no kona home, no ka ai ana i kona aina kakahiaka, a mamua o kona hele ana aku no ka hale hoolulu kaaahi, hele hou aku la oia e nana ia Kapena Leonada, he o ia mau no kona kulana, elike no itie ia ana i ike mua ai mā kela kakahiaka nui. I ke ku ana mai o ke kaaahi ma ka hale hoolulu, ma ka hora umi-kumamalua o kela la ,aia o Ropa ke nana la i kana malihini, a ua hiki loa no iaia ke īke mai iwaena o ka nui o na ohua i kana malihini, ma kona kulana, ame kona paa i na paiki, i ike mau ia ma ka oihana kauka. "O oe anei ke kauka i hoounaia mai nei no ka hele ana mai e hui pu me Mr. Ropa?" wahi a Ropa i ninau aku ai i kekahi kanaka opio kino loihi, o ka lelē anā mailuna mai o ke kaaahi. "Ae, owau ua kanaka la. O Mudoka ko'u inoa, a pehea ua kiiia anei kekahi o ko oukou mau kauka, no ka nana ana i ka mea ma'i?" "Aole i kiiia kekahi kauka, malalo no nae ia o kekahi mau kumu kupono, a aole no he makemāke o ka mea ma'l i na kauka maanei nei." He nui na kaa hoolimalima e ku mai ana no ke kakali ana i na ohua, haawi aku la o Ropa i ka hoailona i ke kalaiwa o kekahi kaa, e hele mai, o ko laua nei kau aku la no ia maluna o kela kaa ,a huli hoi aku la ma ke alānui, e hoea aku ai no ka hale hookipa o Dike Garahama.

"E hoike mai oe ia'u i kau mau mea i ike no ke kulana o ka niea ma'i," i pane aku ai o Kauka Mudoka ia Ropa, ia laua e noho ana maluna oke kaa. "Ua kamailio mai nei o Kauka Bena kou hoaloha, a hoaloha no hoi o'u, ua a'o like olua i ka oihana kauka, he kanakolu makahiki ae nei i hala." "Ae, ua noho like maua maloko o ke kula e a'o ai i ka oihana kauka ,aka mamuli o ka ilihune o ko'u mau makua, aole e hiki ia laua ke hoomau i ka hoouna ana ia'u ma kela kula, pela iho ia i loaa ole ai ia'u ka ike piha no keia oihana. "No na mea hoi e pili ana i ka poino o ka mea ma'i, ua haki I ia kekahi o kona mau poohiwi, a ua naha paha kekahi iwi o ke poo, o ka mea laki loa nae, aole oia i loaa i ka fiva." "He ulia pomaikai wale no kela, oiai ma ka hapanui o na poino o keia ano, e ukali koke aku ana ka ma'i fiva mahope, o e ka oi loa aku, ma ka pilikia o ka 1010 o ke poo," i pane aku ai 0 Kauka Mudoka. "Ae, he ano e loa ke kulana o ka mea ma'i, a o kekahi mea apiki, he maikai loa kona noonoo ma na ano apau, koe wale no nae, o kana mau mea wale no i hiki ke hoomaopopo, o ia kona komo ana iloko o kekahi hoouka kaua nahana loa ma Aferika ,oiai he aliikoa kana oihana." Aole he mau kamailio mawaena o na elua ma iā hope mai, ahiki wale no i ka hoea ana aku o ke kaa no ka hale hookipa o Dike, akahi no a pane hou aku o Kauka Mudoka: "Ua makemake au i kau mau kokua e Mr. Ropa, a aole o'u manao e hoole mai ana oe no ia mea. Ma ka makou oihana, ma na ma'i o keia ano, e konoia niai ana makou e kii aku i elua mau kauka ōkoa, no ka hele ana mai, aka hoi, aole kamea poino i makemake e kaheaia ko oukou poe kauka, nolaila e komo pu mai oe ma ke kokua ana ia'u ma keia hana nui. Ua laki loa, ua paa pu mai nei au me ka'u mau meahana kaha aole he hoaa ana." Haawi aku la o Ropa i kona ae, o kp laua lele aku la no ia ilalo, a pii aku la no ka hale maluna, kahi a Kapena Leonada e waiho mai ana. Hakalia no a komo o Kauka Mudoka iloko o ka rumi e moe ana o Kapena Leonada, o ka hemo ae la no ia o kona kuka, owiliwili mai la i ka lima o kona palule, me ke noi ana mai ia Ropa e haawi aku i epani nona, alaila noho iho la ninaninau 1 ka mea ma'i. | Aole e hiki ia Kapena Leonada ke hoakaka mai ike ano i loaa ai kela poino maluna ona, koe wale no ke koho ana, malia : paha ma ke ano ulia. i Nana iho la o Kauka Mudoka ma ke poo oke kapena koa opio, a hooholo iho la, aole he hana pono, ka hoomaka koke ; ana e kaha, no ka nana ana i ke kumu o ka pilikia, aka o ka mea pono e hana aku ai, o ia no ka hoihoi pono ana i ka iwi 0 ka poohiwi i kapeke mai kona wahi pololei ae. [ Hoohanuhanuia iho la o Kapena Leonada ika laau hoohia- | moe ,a i ka lilo ana o kona noonoo, o ka hoomaka no ia o ke 1 kauka i kana hana, ma ka hookau ana ae i ke Kapena Leonada j maluna o ke pakaukau, a no ka hora hookahi kela lawelawe ana o ke kauka i kana hana, kaakaa ae la ke kapena opio ,a iaia i ike mai ai i ke ku aku o ke pakaukau, ninau mai la: "Pehea kau ike, no ka pilikia ma kuu poohiwi?" "Ua hoihoi pono ia ae nei ka iwi o kou poohiwi, aka no ka pilikia ma kou poo ,aole e hiki ia'u ke ike koke i keia manawa," i pane aku ai o Kauka Mudoka, me ka paa ana aku i kekahi lima o ke kanaka opio, no ka nana ana i kona pana. "O ka hiki ole ana ia oe ke hoomanao i na mea apau, malia ua hoea mai ia haawina, mamuli o kekahi mau koko i paa, a i ole he iwi paha i moeke'a ae i kekahi mau aakoko; ina pela i'o ke kumu pilikia, alaila he hookahi no mea e pau ai o ke oki ana i kou poo, a lawe ae i kela mea nana i hoopilikia i kou noonoo. No keia manawa nae, e noho malie loa oe, a mai hoao e noonoo no kekahi mau mea. E hoomalu ana au ia oe no kekahi mau pule, me kou hele holoholo ole, aka e noho malie wale no oe maloko nei, me ka noonoo ole ae no kekahi mau mea. "E holo mau mai ana no au e nana ia oe, he elua manawa o ka pule, a i ka hala ana o kekahi mau pule, me ka hoi pono ole mai o kou noonoo maikai ,alaila he hookahi no alahele e lawelaweia aku ana maluna ou, o ia no ke oki aiia i kou poo, aole nae e hiki ia hana ma keia wahi, aka maloko o ke kulanakauhale o Ladana." Me kela mau hoakaka mai ia Kauka Mudoka aku, haalele iho la ua kauka nei i ka mea ma'i, no ka huli hoi ana aku no ke kulanakauhale o Ladana. Ua loaa ia Kapena Leonada ka oluolu maikai o kona poohiwi, mamuli o ka hooponoponoia ana o na iwi o kona poohiwi, aka he o ia mau no nae ka palaka pu o kona noonoo. He hookahi pule kela waiho ana o Kapena Leonada i kona pilikia, ua ano maikai loa mai la kona poohiwi, me ka hiki ana ke noho iluna, a noi mai la ia Mr. Ropa e ae aku e hele holoholo oia maloko o ka hale. "Aole he nui o ko'u pilikia i koe, ua oluolu maikai maoli kuu lima, o ka'u mea wale no e makemake nei, e lawe aku oe ia'u imua o kuu makuakane, aole no paha oia e ike mai ana, 110 ka loaa ana 9 kekahi poino ko'iko'i loa ia'u." Aohe he maopopo ia Mr. Ropa o kana mea e hana ai, ua pono hoolalau wale aku la no nae oia, i kana kamailio ana, aole no nae ia he kumu e hoopau ai o Kapena Leonāda, i kela manao makemake ona e ike i kona makuakane, a no ia kumu, i kono okoa ia mai ai o Ropa, e hoike mai i ka mea oiaio: "Auhea oe e kuu hoaloha, aole oe e ike hou ana i kou makuakane, no ka mea ua. haalele mai oia i keia ola ana, he mau mahina ae nei i hala. Ua hoikeia ae ka nuhou no kou make ana maloko o na nupepa, a na kekahi mea i piha i ria manao nonohua o ke aloha ole, i hoouna ae i ke kope o kekahi nupepa imua o kou makuakane, a i kona ike ana i kela nuhou kaumaha, ua maule koke oia, ahiki i kona make ana mamuli o ka ma'i puuwai. "He nui na loli i keia wa ma Kanale.Hale, aka aole au e ae aku ana e hele oe ilaila, ahiki i ka hoi pono ana mai o kou mau noonoo maikai, i maopopo pono ai kau mau mea apau e hana ai ,aole hoi iloko o keia kulana palaka pu o ka noonoo." I kela lohe ana mai a Kapena Leonada i na hoakaka a Mr. Ropa no ka make ana o kona makuakane, kulou mai la kona poo iluna o ke pakaukau, a hoomaka iho la e hookahe i kona mau waimaka, me he mea la, akahi no oia a lohe no kela make ana o kona makua, oiai no nae ua maopopo mua no iaia ia mea, aole nae e hihi, ua palaka kona noonoo no na mea i hala. No na pule elua kela noho ana o Kapena Leōnada, me ka oluolu loa ana mai o kona poohiwi i eha, a e hele holoholo ana no hoi oia mawaho o ka hale, i kela ame keia manawa, o kona pilikia nui wale no i koe, o ia ka palaka pu o kona nooono, nolaila, mamuli o ke koi ikaika o Kauka Mudoka, ua hooholo iho la oia i kona manao, he oi aku ka pono e hoi oia no Ladana, malaila e lawelaweia mai ai na hana e hiki ai ke hoi hou mai kona noonoo maikai. Ua ku'i aku ka lohe ma na wahi apau ,no ka hoea ana ae he kanaka malihini no ka hale hookipa o Dike, aole nae he poe i maopopo iki, o Kapena Leonada kela malihini, o kekahi kumu paha o ko lakou noho pouliuli, mamuli no ia o ka hele ole o Leonada ma na wahi e ikeia mai ai e na kanaka. Ma kekahi pule mahope mai o kela hooholoia ana e holo o Kapena Leonada no Ladana, ua haalele iho la ua kapena koa nei, me Mr. Ropa, ma ke kaaahi o ke aumoe, a i ke ku ana aku o ke kaaahi ma Laidana, ua halawai mai la laua me Kauka Mudoka, a hoihoi aku la i kana mau malihini no kekahi hale ana i hoolimalima ai no laua e noho ai. Aia iloko o Kauka Mudoka na manao makee no ke kanaka ma'i, me ka maopopo ole nae iaia, o kela ke keiki a Sr. Leonada, oiai aole he manawa a Mr. Ropa i hoike aku ai iaia, i ke kulana oiaio o ke kanaka opio. "E haawi kaua i elua pule nona' e hoomaha ai," i pane fnai ai o Kauka Mudoka ia Mr. Ropa. "I ka hala ana o kela manawa, ina aole he wahi hoailona iki, no ka hoi hou mai o kona noonoo maikai, alaila ua ili mai kekahi hana nui maluna o'u, ka waiho ana aku i ka pilikia o ka mea ma'i, imua o na kauka kaha kaulana o ke kulanakauhale nei." (Aole i pau)