Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 29, 20 July 1922 — HAULE KA UA I KAHOAEA, IHEA OE? [ARTICLE]

HAULE KA UA I KAHOAEA, IHEA OE?

He naauao maoli no ke kiina olelo a na makua o kakou, ma keia mau mamalaolelo e kau ae la maluna. Heaha la na manao huna o keia mau olelo i puka ae ai o keia ninau? Ma ka noho ana o ko Niihau mau kini, a oiai hoi, he uala ka ai makua o ia aina; e noho ana kela ame keia ohana, me ka makaala ana i na mahinaai ame na lau uala e kanu aku ai, no na la kupono i ke kanu lau. He mea maopopo loa i ko kakou noho ana o Hawaii nei; e noho paa ana kekahi ohana, a e kaahele makaikai a hele ike makamaka a ohana no hoi kekahi ma kekahi moku aku o ka paeaina. Aia i kela kaahele ana i ka wa kokoke o ke kaau uala, ikeia aku la e ka poe mahiai na kahoaka ma ka lani, e hoike mai ana, he haule ua a hiki iho; nolaila, hoomakaukau ae la na mahiai i ka lakou mau mahinaai me ka waele ana no ke kanu aku i na lau uala mamua o ka haule ana iho o ka ua. Pau na lau i ke kanu, haule ka ua o ka ma-u iho la no ia o ka lepo; o ka ma-u no ia a ulu na lau uala. I ka hele ana o ka poe hele makaikai a hoi i ka aina, ahiki mai la ka wa o ke oo ana, huhuki mai la na mahiai i na lau, a paeli no hoi i na wahi pu'e uala, no ke kalua aku i ai na ka ohana. I ke kalua ana n mo'a a huai, moe aku la ka uwahi aala o ka uala, a ka mea kahuimu, a loaa ka poe kaahele i hoi mai; ala ae la ua poe kaahele la, a hookolo aku la ma kahi o ke ala uala i hiki mai ai. I na kahu imu e hua'i ana, ku ana ua poe nei i kaahele me ka manao e loaa mai kauwahi uala. No ka loaa ole mai me ke noi ole aku, noi okoa. I ke noi ana aku, ea ae ke poo o ka mea nana ka uala, a ninau mai i keia wahi ninau, e kau ae la ma ke poomanao a kakou, "Haule ka ua i Kahoaea, ihea oe?" Ina e ku ka pane, "I Waimea au," a i ole, "I Kauai au," alaila, e loaa ana ka uala- Aka, i ku ka pane, "I Niihau au," aole e loaa ka uala; a no ka mea, wahi a ko Niihau poe, ina no ia kanaka i Niihau i ka wa i haule ai o ka ua, he mea maopopo loa, oia kekahi o na kanaka palaualelo loa o ka mokupuni o Niihau, a he mea pono e make oia, no ka pololi no kau mea o ka molowa. He oiaio, a ho naauao keia hana a ko Niihau poe. He mea ia e a'o aku ana i kela ame keia o ia mokupuni, e hana i loaa ka ai, a mai kauka'i wale i ka ha'i. E kuu mea heluhelu, heaha ke kohu o keia olelo ia kaua, oiai aole kaua he Niihau? Ia no, mamuli o ko kaua noho ole ana ma ka aina nana keia olelo, ua hemahema kaua, mamuli o ko kaua huai ana i ka kaua imu uala o na la i hala a haawi wale aku na ka poe molowa i ke kanu uala. Aole wale o ia, he molowa ma na hana like ole apau. Nolaila, ua nui mai ka poe molowa iloko o ka aina; no ia mea, hookaulanaia ka lahua holookoa i ka lahui molowa. O ka oiaio nae ma na wa i hala, aole. Pela ko kaua ike ame ka hoomaopopo. O keia wahi olelo kekahi o na olelo kupono e kakauia ma ka papa o ka naau, o ka poe e hoi ana no na aina hoopulapula o Kalamaula, a pela aku. Aole e pono na ohana makaala i ka mahiaai e haawi wale aku i ka ai me ka ninau ole aku i keia ninau: "Haule ka ua i Kalamaula ihea oet" I pane mai ka mea nona ka ninau, "I Kalamaula no au," alaila, he mea pono e hoonelo aku iaia. Koe wale no a he nawaliwali, alaila e kalaia, a i ole, ua kaawale mai Kalamaula mai. E pono no na kini apau o ka aina e malama i keia wahi mamalaolelo maikai o ka papa nieniele. He wahi niele waiho aoaoa, ke pa pono aku nae, koha e kani ai ka ula o ka pepeiao a kapalili ka houpo. O keia ka wa o ko kakou ala like a lawelawe i na hana me ka ikaika no ka hapai hou ana i ka inoa o Hawaii kuauli. E waiho pololei i ke aloha ma kahi kupono no ke aloha; a mai kiei ke aloha i ka ipuka hale o ke aloha ole, ahiki i ka wa a ke aloha ole e ike iho ai i ka waiwai aui iloko o aloha, a huli mai e ike a lawelawe pu i na hana iloko o ia mea maikai, o ke aloha.

"He aloha ke Akua i ka poe i aloha aku Iaia." Pela no hoi ke kanaka, he mea pono i ke kanaka e hana i na hana ku i ke aloha, i alohaia mai. I hooikaika ke kanaka i ka hana a nele mamuli o ka naaupo o kana lawelawe ana, he mea maopopo loa e loaa ana na kokuaia me ke aloha mai na kini e hoopuni ana; a i nele hoi ia mamuli o ka uhauha, e aha'i ana o aloha i na kini mai iaia aku. Pela ko kakou ike ame ka hoomaopopo ma na mahele hana apau o keia ola ana. E hana, i ikaika ke ola o ke kino. E nana aku i na kupuna o kakou i hele a kolopupu, ua ike mau ia no iwaena o ka mahinaai mamua a mahope o ka haule ua ana. O ke alahele wale no e pono ai no ke kanaka e pakele i ka pa mai i keia olelo, o ia no kou noho paa ana maluna o kou aina, ma ka wa malie, ua a malie hou ae, a ua hou iho. O keia ka manao o ke kanawai i lilo ole kanaka i ka makaikai honua a pau na la o ka hoaoia. Puka aku ma-o, alaila kaena iho oe me ko kukala ae, he pua oe na Kamehameha ka Na'i Aupuni. Ma keaha kau ike ana he pua oe? Ma kou na'i ana hoi i ka aina i lilo mai la nou, ma kou ikaika i kulike me ka ke kanawai i kauoha ai. Ma keia loaa ana o kou aina, mahope iho o kou mau hoaoia, he hoike maopopo ia ma kou aoao, i Kalamaula no oe i na haule ua ana. Pela no ka Kamehameha na'i ana. Ua na'i oia, mai ke kupono a ke ahupuaa; mai ke ahupuaa a ka mokuna aina; mai ka mokuna aina a ka moku; mai ka moku a ka moku; niai na moku apau a kau i ka pae, loaa ka paemoku o Hawaiiki. Malaila o Kamehameha i na wa apau a ka uaii haule iho ai. Pela oe i pua ai na Kamehameha, a ola no hoi ka inoa o ko kupunakane ia oe, e ka moopuna hoomanawanui wale. O ia mana no ia oe, e pu-a aku no i ke keiki, i mau no ke o ana o ka inoa o ko kupunakane, ko kakou alii, aloha Akua, a aloha kanaka. --