Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 32, 10 August 1922 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Aoao Keia i Hookaawaleia no na Manao o ke Komisina o na Home Hawaii Hoopulapula Lahui

Ke Ola Mamua, Mahope ka Hoopukapuka

 

NA KOMISINA

W. R. Farrington, Lunahoomalu;

Elizabeth K. Kalanianaole, Lala; Rudolph M. Duncan, Lala;

Akaiko Akana, Lala; Geo. P. Cooke, Kakauolelo.

 

Meakakau Nupepa, malalo o ke Kakauolelo,

JOHN H. WISE

 

Malalo o ka lokomaikai o ka on a o keia Nupepa Kuokoa, L. A. Thurston (Kakina), ua haawiia mai keia aoao no na manoa pili i na hana a ke Komisina Hoopulapula Lahui Hawaii. Nolaila o loaa ana he mau mano pili i ka hana a ke Komisina ma keia aoao. Ma keia aoao e iko ai ka poo heluhelu i na hana, na makemake, ame ka hoolala ana no ka hoomaka ana o na hana maluna o ka Mokupuni o Molokai. Ua hamama no hoi keia aoao @ na ninau pili i keia hana mai na Hawaii mai, e makemake ana e ui i ke Komisina no na ma like ole i makemakeia e ninau mai.

 

HE MAU HUAPALAPALA KAHIKO, PILI NO KA LOMILOMI

O keia hana kekahi o na hana kaulana iwaena o na Hawaii, aole no ka hoolealea wale no, @like me ka olelo a kekahi poe kakau buke, aka, he ano lapaau no ia i manaoia, a na kahuna lomilomi Hawaii i imiia iloko o ka manawa kahiko loa, oiai he hou wale iho nei no ka oihana hoonaueue kino a ka poe Suedena, e kaulana nei ma na aina e.

 

O keia anaanai ame ka lomilomi ana me na lima, ua ike nui ia iwaena o na @lii ame ka @poe lako i na aialo he lehulehu ,a ua hanaia i mea e hooluolu ai i ke kino mahope o ka hooikaika ana ma kekahi hana. Ina i maloeloe ke alii, hiolani kohana iho la ma ka moena, a na kana poe aialo akamai e lomilomi, e auaanai, e kaomi me na lima ma kona kino ame na lala; aole e liuliu, ua hiamoe loa aku la oia. Aka, ua lawelawe ke kahuna me ka lomilomi i mea e lapaau ai, a i moa hoi e homaopopo ai kekahi i ke ano ame kahi e waiho ana ka ma'i.

 

Aole i lawa i kona manao, e laa me ke kauka o na aina e, ma ka haha wale ana no i ka pana o ka lima, e maopopo ai ke ano o ka ma'i, aka ,ua haha a ua hoao k@ kahuna Hawaii me na pho ame na ku'eku'e o ka lima, ma na uha ame na olona o ke kino apau; ma ka lomi ikaika ana ma ke kua, ua hoomaopopo oia, ua maikai na ami apau o ka iwi kua; ma ka haha akahele ia ana me ke akamai, ua hoomaopopo pono oia i  na ano ame ke kulana o ka waiho ana o kela ame keia wahi oloko o ke kino ;alaila ua hehi oia me kona mau wawae, me ke kaumaha loa o kona kino, maluna iho o ke kua o ke kanaka e moe ana ilalo ke alo, oiai e emi ana ke kua o ia kanaka no ke kaumaha, a mahope nae oluolu loa kona kino apuni, mamuli o kei hehiia ana, me he mea la he ola hou ka i loaa iaia.

 

I keia wa, ua aneane haaleleia ka lomilomi ma kona ano he lapaau no na ma'i. Ua hala ka nui o na 'lii, ka poe na lakou e kena aku i na kauwa e lomilomi mai.

 

Nolaila, ke ikeia nei, ua nui na oihana maikai e lapaau ai i ka wa kahiko, ua hala a nalowale i keia wa; a heaha ka ike ame ka hana a ke kanaka Hawaii i keia wa e pili ana i ke ola o kona kino@

 

Eia-ua ai i ka huaale, a i ka paakai naha paha ,a i ole ia, ua kiiia na kahuna lapaau waha@@, no lakou na ike pookela ma ka anaana me ke kilokilo e ola ai ka ma'i, aole me na laau lapaau he lehulehu, a waiwai no hoi, i loaa wale ma na kula, na ululaau, na awawa ame na mauna o kona aina hanau.

 

Ina o ke kahuna Hawaii e hoolilo ia i kona noonoo ma ka ohi ana ame ka hoomakaukau ana i na laau lapaau he nui, i ikeia e kona poe kupuna, a i loaa hoi iaia ka moolelo o ia mau mea, e aho no ia, a e hoolilo auanei ia hana, i mea e hoopomaikai ai i kona lahui, ma ka hoao ana i na laau lapaau he nui wale, i kupono no na ano ma'i o na kanaka Hawaii; a he mea hoi e hoolana ai i ka manao o ka poe noonoo o na aina e mai, he waiwai no koloko o na laau lapaau o Hawaii nei.

 

Me ka minamina nae ke ha 'iia aku nei ka oiaio, he ako nui wale no ko kekahi he kilokilo, a he mea wanana. Pela no me na kanaka hoopunipuni, haanui o na kau i hala kahiko ma na aina e i hoomalamalamaia; a i keia wa hoi, ke makemake nei kekahi poe e uhiia ka oihana lapaau iloko o ka pouli ame ka pohihihi.

 

O ka hoola ana i kekahi kanaka ma'i me ka laau i lu wale ae ame ka wai maoli paha, a mea moakaka le'a e ae paha, he hana ia e hiki ai ke hoomaopopoia e na mea apau, a nolaila, aole no e kaulana ana ka inoa o ke kanaka nana i lawelawe mua ia mau m@n.

 

No ia mea, o ka poe na lakou i hapai i ka oihana lapaau no na ma'i o na kino o kanaka, oiai, ua hopohopo a ua palupalu ka noonoo o ka poe ma'i, ua hoopuniia ka ia poe oihana i na mea apau o pohihihi ai; a i keia wa malamalama ame ka manawalea o ke ao nei, oiai e hele ana ka poe pono ma o a maanei e hoopomaikai ai i ka lehulehu; eia no na kauka lapaau o keia wa ke mau nei no ko lakou huna ana i na mea la@aau, i maa i na mea apau, o ia no ka wai, ke kopa ame ka paakai, me ke kapaia aku i na inoa maa ole i ka lehulehu; a pela no i huna ai na kauka iloko o na huaolelo kahiko, i ike kakaikahi ia, i na ano laau o pono ai ko lapaau aku i na ma'i o kanaka, a ua hiki ole ke heluheluia, aia wale no o ka poe i a'o maoli ia ma ia ano olelo.

 

Aia hoi, ua like na kauka o na aina e me na kahuna Hawaii, ma ko lakou akena ana he akamai, a he noiau lakou ,e ake ana e huna i ka oihana lapaau, i ike ole ia e ka lehulehu o na kanaka.

 

O ka hapa uuku wale no o na laau lapaau i ikeia, a i lawelaweia ma Hawaii nei ka i hoikeia maloko o keia mokuna; aka, o ka manao nui o ka meakakau, e hoala i ka noonoo ana ame ka hoomaopopo le'a ia no ia mau laau lapaau.

 

Ua lana ka manao ,e helu pono ia a e hoakakaia na ano o ia mau laau apau, e kekahi kauka o na aina e, nona ka naauao ame ka hoomanawanui i kokuaia ma ia hana e na kahuna Hawaii hoopono ,ame ke aloha lahui.

 

Iloko o na laau o Hawaii nei e ikeia ana he mau kumumanao waiwai i'o ame ka iini, e kakau ai ka peni a ke kanaka lapaau imi ike, in a hoi he kanaka ia i makemake a i lana na manao no ka pomaikai ame ka holomua o ka lahui Hawaii.

 

Aia ka manaolana o ka lahui ma o na keiki la. O keia ka mea pono i kela ame keia makua Hawaii e noonoo nui me ka manao makee; aole hoi o ke aloha makua wale iho no, aka ,o ke aloha kekahi i ka inoa Hawaii ame ke aupuni. O ka malama loa i ka oukou mau pulapula, a oi ae mamua o ke dala, ke kulana ame na makana a lealea o keia honua,

 

Ae, e malama i ka oukou mau pulapula! E malama i na kaikamahine! E malama i na wahine, a ma ia hana ana, e laupa'i hou ai ka lahui ,e hoomauia ai ka inoa mai kahiko mai, a e onipaa ai ke kuokoa o ka lahui.

 

E pane hou mai no auanei paha ke kanaka Hawaii manolana ole: "Pehea a e hiki ai ia makou ke malama i ka makou mau wahine, e lilo ai i mau makuahine ohaha, a e malama ai i na keiki, oiai ua hoopuniia a paapu lakou me na kane i pakolu aku ka oi o ka heluna mai na aina e mai, ame ko ka aina nei; a ke hoomau ia mai nei no ke komo ana mai o na kane wahine ole, e paku'i hou mai ana i ka poino hooneoneo maluna o ko makou mau paemoku!"

 

He oiaio, he hiona pilikia i'o no keia o ko kakou lahui, a he mea hiki no paha ke oleloia, ua laweia mai mamuli o ke akenui i ka waiwai, ka mea i oleloia he kumu hoala i ka pomaikai o ke kanaka Hawaii.

 

He mea pomaikai nui ka waiwai; a o ka mahuahua o ka ukuhana ame na pono no ke ola ana, elike me na mea i ikeia mawaena o kanaka, he mea hoomaikai i ke kulana a he kumu e hoomahuahua aku ai i ka lahui, aka, o na mea e pili ana i ko kakou kumu waiwai nui, o ia hoi ka mahiko, ma ka hoopae ana mai i na heluna lehulehu o na kane me na wahine ole, he mea hoopoino ia i ka lahui Hawaii.

 

No ka oi aku o na kane mamua ae o na wahine maloko o keia paeaina, no laila, ua ike pinepine ia na wahine lehulehu o na kane.

 

He mea keia e inoino loa ai ka noho ana o na kanaka, e po'i ana hoi ka malamalama o ka lahui kahi i maa i na kane he lehulehu e noho pu ana, a ke ano he kane a wahine, me ka wahine hookahi. Aole no e hiki elua makuakane no ke keiki hookahi; nolaila ,in a o ka wahine ma@e e moe aku ana me ka lua o ke kane, he mea ia e hua ole ai kona puhaka. Ina paha elua a ekolu kane a ka wahine hookahi, o ka pau no ia o na manaolana e loaa ai ke keiki a oukou; e na Hawaii, ke makemake oukou e hooulu i ka lahui, alaila, e kapae ae i ka huaolelo punalua, o ia ka inoa i kapaia ai ka lua o ke kane a ka wahine hookahi.

 

E hoomanao a e malama oukou, ma ka helu akahi, i ka ohana, no ka mea, he mea ia e ola ai na kino o oukou, a e hooulu ai i ka lahui. O ke kane me kana wahine ma@e me ka laua mau keiki, i hui pu iloko o ka home oluolu, ua like ia me ke aupuni liilii, he pomaikai, he kuokoa ,a he onipaa. Ina e hoonohoia aku he kane hou ma ia hale, ma ke ano hoi he punalua na ke kanae mua, alaila, ua uhakiia na kanawai o ke ola kino, ua hoopauia ke kahua o ka ohana ame ka nohona malamalama.

 

No laila, e hoomanao na kanaka Hawaii aloha aina a aloha lahui, o ka malama ana i ka ohana-hookahi kane a hookahi wahine i ma@e -ame ka malama ana i ka maemae o na wahine, he mau mea keia i oi aku ka waiwai mamua o ke lala na hale ame na aina; i oi aku i ke ano nui mamua o ke aupuni ame na oihana kuloko e ae apau o ka aina.

 

O ka lahui kanaka i minamina ole no ka hoohaaumiaia@ o na wahine mai hoomanao ia lahui i ke kuokoa ame ka hoomauia aku o ke ola lahui; a oiai he kumu nui paha ia e olelo ae ai na kanaka Hawaii, he pakela ka maemae ole o na wahine no ka puni o lakou i na kane palua; aka hoi, mai haalele lakou i ka mano make@ lahui. E kupaa nae a hoopii ikaika imua o ke aupuni i ala ae, e hoomakaukau, a e hooholo i na kanawai e pono ai ke ola ame ka hoomalu ana i ka lahui. I mea e hoomaopopo ia ai e na poo aupuni, o ka hana pookela o ka maikai i ili maluna o lakou, o ia ka imi i ka pomaikai o ka lahui Hawaii, ke kahua hoi o ke aupuni; e makaala i ole e loohia ke ku@eeia mai na aina hikina lalo mai, na kane wale no hoi, aole me na wahine kekahi, ame na kumu e ae e ku-e ana i ka holomua o keia lahui.

 

Oiai, me keia mau pilikia no, o ia hoi ka like ole o na heluna mawaena o na kane ame na wahine ame kekahi mau pilikia e ae, ua kau mai ka hana nui o ka hoao ana e hoopakele i ke aupuni ame ka lahui Hawaii maluna o oukou-e na makuakane ame makuahine Hawaii.

 

Aole na ke aupuni ka malama ana i na keiki liilii-o ia ka lahui o ke au e hiki mai ana-aka, na oukou iho no malama aku ia poe keiki.

 

Mai manao aukou e Hawaii@ e pakele oukou i na kauka ame na laau@ in a aole oukou e koua ana ia oukou iho!

 

He kokua nui na kanaka maikai. Ua loaa ia lakou ke akamai nui mamuli o ke a@o ana amo ka lawelawe ana no ka manawa loihi, o ka oi nae ma ka hanau keiki ana, a hoopakele mau lakou i ke ola o kahi poe. A ua paanaau loa ia lakou k ano o ke kino o ke kanaka; ka i'o, ka ili, na olona ame ka loko, na iwi ame ke koko, a he hiki ke lapaau i na poino o ke kino me ke akamai; aka, me keia mau mea apau, e hoomanao, o na ano ma'i o ke kino h lehulehu wale, he mea hiki wale no ke pale aku, ma ka noho ana maloko o na home i ea kupono ia, ma ka aahu ana i na kapa pumehana kupono, ma ka aina i na meaai hoikaika@ a hooluolu kino ,a ma ka malama ana i kekahi mau mea e ae, i hoikeia maloko nei ,e paleia aku ai ka ma'i, hoomauia ka oluolu a hooloihiia ke ola ana me ka loaa ole o ke kauka ame na laau lapaau.

 

Aole keia he mau a'o ana i na kanaka Hawaii no ka lapaau ana i na ma'i; aka, he a'o ana i ke ano o ko malama ana i ko lakou mau kino i paleia aku ai ka ma'i, a ua hoomakaukauia hoi keia mau a'o ola kino, a ua manaoia; e waihoia aku imua o ka poe ilihune, ame ka poe hupo o na kanaka maoli, a maluna ae o na mea apau; no ka malama ana i ka lakou mau keiki.

 

E noonoo nui oukou i na kanawai o ke ola kino, ke koe nei no k@ kokua o ka lahui, he poe opiopio, ikaika, kino ola.

 

Ua hiki aku paha ko lakou nui i ka iwakalua-kumamalima tausani wale no o na kane me na wahine opiopio ame na keki liilii iloko o keia paemoku, aka ,in a e malama keia 25,000 i na kanawai o ke ola kino ,alaila, he kahua maikai no ia e kukuluia ai ka lahui ame ke aupuni; oiai ,o kekahi mau lahui kaulana o ke ao lnei ua like me keia ka liilii o ka hoomaka ana o ka ulu o ka lahui.

 

Nolaila, e ala, e ku iluna, e hoolohe i na olelo a'o, a e noonoo, e na kanaka Hawaii, no ka mea, aole no i pio loa ka aoao o ko oukou lahui. Aia no iwaena o oukou he lehulehu na kanaka kino opiopio, ola maikai. Ua mahuahua na pua mae ole, na kaikamahine iloko o na kula, a ua nui na wahine opiopio i hoohaumia ole ia e na kanaka o na aina e. Nolaila e kupaa ma ke kahua o ke ola kino, ka hoomaemae ame ka hooulu.

 

O keia mau mea apau e hooko oukou, oiai he hiki no ke hookoia, a pela e hoopakeleia ai ko oukou lahui, e na mamo Hawaii, me ka nana ole i na mea e kau mai ana!

 

E ae aku no i ka malihini kupono e kipa mai a hele pu aku me ke kilo ana i kana mau hana pono, me ka manao e kaili mai ia ike no ko oukou pono e na Hawaii.

 

E ae aku no i ua ano lahui e ae apau maloko o keia paemoku, e hana elike me ko lakou manoa, a e noho malalo o ka maluhia maluna o keia aina kamahao.

 

E hookipa mai no i ke au holomua me na mokuahi kaamahu ame na uwea uwila malalo o ke kai (ua loaa iho nei).

 

Na ka naauao âme ke akamai no e hooulu a e hoano e ae i na hiohiona o keia paeaina.

 

Aka, Ina oukou e na Hawaii, in a oukou e na kanaka-ka lahui akamai hoi o na paemoku o ke kukulu akau @ ka Moana Pakipika, i ike mua ia e Kapena Kuke, a i hookaulana ia e Kamehameha, e maliu mai i na kuhikuhi ame na a'o maikai ana no ko oukou ola, a malama i ko oukou mau kino; a in a maluna ae o na mea apau, mai keia manawa aku, e malama oukou i ka oukou mau keiki i oi aku mamua o na kaukani gula; ae maliu mai no ke Akua, ko oukou Makua ma ka lani i ka oukou mau noi ame ko oukou kokua iho; alaila e ulu hou auanei a laupa'i ma ko oukou mau mokupuni nei i aloha nui ia; a e hauoli auanei na kanaka naauao o ka honua ne aupuni ke hoomaopopo iho, aole i huli ke au o ka lahui Hawaii, aka, ua pohala, ua ola, e ulu hou ana, e mahuahua ana, elike me ka mea kupono i ke aupuni Hawaii i hookumuia e Kamehameha Nui.

 

Pehea ana kakou i keia kau, o ka hana i na hana e loaa ai he mau kokua i na Komisins Home o na Hawaii ma ka ahaolelo o keia makahiki ae@

 

Mai kauka'i wale kakou a na ke komisina wale no na hana, aole hoi he mau hana ma ko kakou aoao.

 

E hana aku, a e hana mai ka pono no keia ola ana; aole no e holomua keia hana hoopulapula ke manao kakou na lakou wale mai no ka hana, ia kakou ka hilinai Puna kalele ia Kau. O ka hopena o ia hana he lapuwale-no ia ano ke kupono o keia wahi olelo: He palu ia'i. Ua hala ka wa no ia ano olelo. O ka wa keia o ka hana i noho mau ka lako me oe.

 

NA ANOAI.

 

Pehea la e hoopulapula ai, ke ole e loaa ka pulapula@ Ina aole pulapula e loaa, mai nohea ae ka hoopulapula iho@ He oiaio, he lehulehu n@ na pulapula i keia la. O ka mea nui wale no, o ka wae ae i na pulapula e omamaka ana, i ulu koke ae, a lilo ae i mea hoowaiwai i ka aina i loko o keia elima makahiki; a kaa aku ma o, komo kike n@ pulapula a ma ka hua ana ka nana. He mau makahiki moomona a he mau makahiki waiwai ana no e ikeia aku: aka ma ka lawe ana ae i ka a@el@ke mai o a o ,o maopopo loa ai ua ola io no kakou ma keia hoopulapula ana.

 

O keia ka makahiki o ke kalaiaina oiaio. Aole o ka paeli aina, palau aina, waele aina, elike mo ka mea maamau, i ikeia mai kinohi loa mai o ka hooponopono aina. O keia ae maluna ke kalaiaina, i manao a hoohanaia me ka oo kau i ka pepeiao, kahi mea hana a ekemuekemu no ka waha i nui mai na paahana. O ka mea nui no, o ia ka loaa ae o na paahana kupono e hooholomuaia ai o na hana ma ka ahaolelo, o kakou iho nei, e pili ana no na iini a ke Komisina Home o na Hawaii.

 

Nui ka wela o keia mau la o ke kau ,i oi aku i ko na kau i hala. O na la makau ia keia, e na kanaka noho kuaaina, i na holoholona ahiu o ka nahelo, no kau mea o ka wela. Aole e loihi ka uhai ana aku i ka pipi, puaa a pela aku, pii koke no ka wela, a hu'a nui mai ka waha, a ku a hu'ahu'a no hoi ka hou o ke kino o ka holoholona. O ka uhai mai la no ia i ke kanaka. Ke ikeia aku nei no ke ano hu'ahu'a nui mai o kekahi i ka holoke wale iho no i ke kaona nei. Aia no ka maha a puka aku ma o loa o Ikuwa ame Welehu.

 

Ua ku ae a ke ku mai nei no ka poe i manao i keia kanawai hoopulapula, he hana naaupo i hanaia e ka poe naaupo. Ua maikai no ia olelo ana, a i oi loa aku hi maiwaena ae no o kakou. He mau olelo hoikaika mai keia i ka manao hana iloko o na alakai o ia hana. Aihea no hoi ia mea i nele me na olelo o ia ano@ Aole loa! Aia a ku aku ka poe e kakoo ana, ala mai hoi ka poe e ku-e ana alaila, ikaika ke kaua ana me ka hooikaika mau. O ka hopena o ia hana ma ia ninau, he hopena maikai no ka aoao e kakoo ana, me ka aka ana iho a mamae ka iwiaoao. Ma kekahi hoi, ua naaupo io, a no ka mea ua loaa ka aina o kekahi. E nana ana Galatia, mok. 3:3, hapa mua.

 

E mau aku ana no paha keia ano hihiona o kakou, i hele a kamaaina loa, me ka hoohewahewa ole ia. O ia keia ano: Ina no Honolulu ke kane, no Hilo ka wahine; a in a no Maui ke kane, no Niihau hoi ka wahine. O ka'u e ike aku nei, o ia ka pilikia maoli o na makua mea keiki, ua nunui a aneane e loaa na pili aoao, iloko o keia mau makahiki elima. E makemake ole ana paha na aoao a elua ia laua iho, ma keia mau aina o Molokai@ Ua ike e ae la no kaua, e kuu mea heluhelu, i na hiohiona o na wa i hala. I Molokai ana paha ke kane, a he Lanai ka wahine. Pehea ana la keia nee ana aku@ E pule nui nokakou, e na makua, i Honolulu no ke kane, i Honolulu ka wahine. I ole no e hiki ke hoino aku kekahi i kekahi, a no ka mea, he mau Honolulu like no a elua. He oki loa keia. I Oahu ke kane, a i Hawaii ka whaine. O hiki mai auanei na la lealea o Halalii, mele aku a mele mai, i keia kanaka makaewaewa, a i keia wahine palu la-i. Aloha no kakou i keia mau la hope. Ma ko'u manao, o keia no kekahi mahele maikai loa e hiki aku ai i ko Kuikahi ma wahi; a no ka mea, aia ilaila e loaa pu aku ai o Aloha, o Kokua, o Hoomanawanui, o Hooikaika ma ,a he lehulehu aku lakou e noho pu mai nei. O kahi mea ano nui wale no o keia mau la, o ia ka waele ae i ka nahelehele e uhi nei i ke ala, e hiki aku ai ilaila. O keia ae la ia mahele ano ole, he oiaio nae. I Hawaii no ke kane, a i Hawaii no ka wahine: a in a e makemake no hoi e onionio elike me ia i kukuluia ma ka luawai inu o na holoholona, a na makua alii o kakou i hoakakaia ma ka Palapala Hemolele.

 

Mai hoowahawaha i na mea liilii, a kiloi liilii ia mau mea ma o a ma o. E hoakoakoa mai ,a hala ae na la e ike auanei oe, ua nui ia a ua mahuahua. E nana i na kupuna o kakou. i ko lakou malama i na mea liilii, e laa ka hunaahi me ka ikaika o ka hana e loaa ai o ia mea ia lakou. I ka loaa ana, he nui ka ike i ka malama ana i ua ahi la maloko o ka lakou mau kapuahi. Ua hiki keia ahi ke a a malamalama i ka po ame ke ao. I keia la nae, aole o kakou noonoo ae no ia mea, no kau mea o ka liilii o ke au o ke kukaepele, a mokaki no hoi e loaa ai no ka hapanui. Aia iloko o ke au hookahi ho mau hunahunaahi, me ia mau hunahuna liilii ua hiki ke hoopauia kekahi mala-ko nui. Pela no na aina i maheleia mai nei. He uuku loa na @ka ili aina, wahi a ka kekahi manao ana; aka nae e lilo ana ia mea liilii i mea e ola mau ai o na hanauna mahope ou, ke ike i ka malama, i mau elike ae la me ka na kupuna malama ana ,i na hunahunaahi ma ka lakou mau kapuahi no na malama  he lehulehu i ka po ame ke ao.

 

Ma ke ahiahi o ka la 7 iho nei ka hoi ana ae o ia iwikani o ka aina ma kona aina hoopulapula mauka ae nei o Kalihikai. He aina i hoomaemae a hoomakaukauia nona, e kala lilo loa. ua akoakoa ae na kupa o ia hale hoonaauao i ka hoi ana aku o ua iwikani la, J. C. Lane, ma kona homo@o keia mau makahiki aku. O ko Molokai hoopulapula hoi, he hoomanawanui aku a piha ka elima makahiki, alaila kaupono iho; o keia hoi ,aole; hoi no a noho me ke kaupono, manao ae la ke ola o kekahi o na keiki ihupani o kakou nei, ma neia hana hoopulapula e nee nei. O ka mea nui no i koe o ka hoonui aku i ka ikaika iloko o ke kuikahi. Malaila wale no ke ola ,aole hoi ma ka hoemi iho i ka ikaika o ia mea. Mai paupauaho, e ke koena o ka Iseraela ,e nui ke aho!

 

He nui maoli na ai o Molokai ma na mea maikai a ano hoopahaohao no hoi, mamua o kekahi mau moku e ae o keia pae. O ko'u manao maoli, mahope iho, o ka ike a lohe ana i na mea maikai o Molokai, ua manao wale ae au, aia ke kaulana ana o Maui ka oi. Ma kekahi mau lohe i loaa mai, aia ma Molokai kekahi kun@u loulu hawane nona na hua nunui, he elima iniha ke anawaena. Hookahi no hua ua lawa ke kanaka. Keu maoli keia o ka oi ino a'u i lohe ole ai mamua; a o kona lu he nui hewahewa ke palaulau. Ua oleloia aia ma kahi o umi-kumamaono kapuai ke anawaena. Aohe no keia he loulu a lohe mai i ke a'o. He a@ like me na mea hoopunipuni, he oiaio no nae, ma ka hooia mai a kekahi mea i ike kumaka ia mea. Ina pela na hiohiona o na meaulu malaila ,ea, ua pono loa ka poe noi aina no Molokai, i ko lakou manao ana me ka ikaika e lilo lakou i poe hoi mua i ka aina.

 

E kala no la hoi ka loheia i ka maikai o Molokai, e ka poe i ikemaka, i ka poe ikemaka ole hoi ka hoonuinui mai, he aina ino. No ka paa no paha o ka noonoo maluna o na aina o Kalawao, i puka ae ai o ia mau olelo.

 

Ua hala ae la keia, e nana aku imua me kana pono; a no ka mea, aole i pau na pono apau i ka loaa mai. E hiki koke mai no ke naauao kakou e na kini o ka aina; a nolaila, ano ka wa, e ala kakahiaka nui i au i ke ko'ai'a i ka wehe@a o kaiao.

 

O ka pila kika kekahi o na pila haule ole iwaena o na pahu mea kani; mai ke kuolo kani a ka pila wa'u. Ua lilo no ia mea i ano nui i koo no na leo like ole mai na pila e ae mai-ma kekahi olelo ana paha, aia iaia ka hookoikoi iho i na leo kani like ole e kani ana. O keia pila kekahi o na pila i kamaaina nui ia, a i malama nui ia no hoi e ka poe ike hookani meakani.

 

He eono kaula o keia pila. O ka mea kupanaha no nae, o ia ka like ole o ke ano o na kaula. Mai ke kaula uwea liilii mai malalo, a loaa ae na kaula mahuahua, a loaa ke kaula nui maluna loa. O keia olelo olalo ame luna, e hoomaopopoi@ aole i pili no na aha o ka pila i moe ilalo ,a i ku paha iluna; aka, no ka pila e hiiia ana ma ke alo no ke kilou ana iho i na aha o eono ka palena.

 

He like ole ke kana ana o na aha. Aka, in a lakou e kilouia me na manamana lima o ka lima akau maanei iho, me ke umii ana iho i ua mau aha la, e moe la ma ke kania-i o ua pahukani nei, ma nae ae, me na manamana o ka lima hema, alaila, e loheia aku ana ke kani kuikahi mai o ua mau aha la me ka nani a lealea no hoi ka pepeiao i ka lohe aku. Aole nae e kani kuikahi mai keia meakani, ke ole e hanaia aku ia e kekahi mana mawaho aku nei, o ia ka lima o ke kanaka. He mea ole ke kaulana o kona inoa iwaena o na meakani apau ,ke ole ia e hanaia aku i mea e huai mai ai o kona nani; a he mea like ia iwaena o na meakani o ia ano apau.

 

Aia iloko on a na meahuna maikai loa e makemake nui ia, e na lahui kanaka apau. Pehea la hoi e loaa mai ai ia mea, ke ole ka hana; a no ka mea, aia ma ka hana ana e ikeia ae ai o ka hopena; a pela i'o no!

 

Akaka ae la ko ka pila kika me kona mau aha, heaha aku ka mea i koe e pono ae ai kakou E ka poe lealea nui wale i ke kilou aha, ame ka poe i nanea iloko o ia mau meakani me na aha!

 

O kakou iho no na ma kani lea loa ke hookaniia me ka pono. Ina aole pela, e pono ole ana a lealea ole ka pepeiao ke lohe aku. O kakou pakahi na aha (kaula) ola e kani ai no ka pono o keia aina, aole o ka aha o ka pila kika. Aia iwaena o kakou he mau aha liilii, a aha mahuahua ae, a nui loa kekahi. Ina no ka hookani like ae i keia mau aha hanu ola me ke kuikah, e oi aku ana ka lealea e loaa ae i oi aku i ko ka pila kika mau aha hana lealea ana.

 

Eia kakou ke ku pono nei imua o ka bila kanawai hoopulapula ame na aina i hookaawaleia ma ia kanawai. Eia nae ke loheia aku nei ke o ana o ke kani a na aha like ole me ke kuikahi ole. Ke pa nei kela ame keia aha i kona wa iho me ka hoomaopopo ole ae, aia a loaa ka puana like ana me ke kuikahi o na leo, ke ola e loaa ai o ka hauoli i ka lealea.

 

Ma keia mau la no i hoomaopopo loa ia aku ai o ka ikaika o ke o ana o kekahi mau aha, e olelo ia nei maiwaena ae no o kakou e hoole ana i ka pono e loaa ae i na Hawaii ma keia hoopulapula ana. Ina he mau leo wale no ia no na aha e hooponopono ana i ka aha, no ka loaa ae o ka puana kupono ,e kuikahi aku ai mamuli koke iho, alaila ua pono; a no ka mea, oia iho ka wa koho baloka a hoea mai me kana mau leo hanakuli, hoopaia pepeiao kuloko i kamaaina ia no na kau apau i hala. He hookahi wale no kau i oi, o ia kela kau i hiki mai ai ,i o kakou nei, ka kakou malihini o ia o bila hoopulapula.

 

O keia ke kau helu ekahi loa o na hana ma ka moolelo o na aha kaukanawai o ke Teritore nei, ma na ninau pili no na aina. O ka hoomaopopo loa ia ana mai o kou kuleana aina, me ke kea'ake'aia aku o na hokai hoepilikia i kuluma no ia kakou.

 

Ano ka wa e noonoo pono ai kakou i ko kakou mau opuehuawa. E puana like i lohe moakaka lea ia aku ka leo o kela ame keia aha, no ka pono o kakou o keia la ame na hanauna mahope aku nei, maluna o ko kakou aina hanau nei.

 

E hobo like i ka oiaio o ka lako e loaa mai ma keia hoopulapula ana; aole hoi me na olelo hoopauha, a hala ae keia mau makahiki elima o ka hoao. Puka aku ma o no kakou ia. Ua ike no kakou aia he mau komisina i kohoia no ia hana hoopulapula ,a ke hooia mai nei lakou i ka maopopo loa o ka holomua o neia hana; a eia hoi kakou mawaho aku nei, me ka ike ole aku i na mea e hanaia mai nei ma na aina o Molokai ,pau e nae ka holomua ole o keia hana i kekahi o kakou.

 

Heaha la ka waiwai o ka uwe ae i ka pilikia o ka aina i ka piha i na lahui e, me ka lilo ana o ia mau aina i ua mau lahui e la, ke ku-e kakou a hoole ae i ka holomua o keia hana@ Ina he aloha i ka aina, e hooikaika ae ma na hana apau, e onou aku i keia hoopulapula ana imua. E koho i na kanaka kupono i manao paa e kokua i keia hana ma ka hale kaukanawai kuloko ame ko Amerika. E waiho aku ia mau hana ku-e na na lahui e, aole hoi nau e Hawaii kuauli e ku-e aku.

 

He nui no na oi o Molokai, eia hou mai keia; aia he lua opae kuahiwi ma ke kuahiwi o Molokai nona ke anawaena o ekolu kapuai. He kapala maoli ke kupono o ke kii ana o keia opae mailoko ae o keia wahi lua. Ua hookuukuu kaula ia @ o keia wahi lua i maopopo kona @ honu, e ke kamaaina i hiki @ ka mea apiki nae, aole i pa aka @ papaku i ke kauakolu-kuma@ anana. Kupanaha i'o no o M@

 

EIA KA

BORTHWICK UNDERTAKING CO.

i keia wa ma na Alanui Nuuanu me kula

KELEPONO 1325      HOME 7883

 

THE RIGHT FUEL FOR WARM WEATHER

KA AILA KUPONO NO A WA WELA

O ka Aila Star, e ho-aia ana iloko o ke kapuahi aila kuke maika, e pale ae ana ia i na kumu namunamu a ka wahie o ka home.

 

Aohe lanahu a wahie e hapai ai-aohe lehu e kapala ai. O ka halekuke maemae, a oluolu, me ke kaa pono o ka wela malalo o na ipuhao, ka mea i makemakeia.

 

Aohe pilikia o ka hoohana ana i kekahi kapuahi aila kuke, ke kuai oe i ka Aila Star wale no-ka aila maemae, hoomakaulii i hoomaemaeia, a hoomaemae hou ia ma kekahi ano kuikawa.

 

Kuaiia e ka poe kuai aila ma na wahi ma ke kini a ma na pahu. Kauoha mai na ka inoa-Aila Star.

 

STANDARD OIL COMPANY

(CALIFORNIA)

STAR

(KEROSENE)

HEAT AND LIGHT

OIL

STANDAR OIL COMPANY (CALIFORNIA)

 

PERFECTION HOME BAKERY

Alanui Beritania ma ka aoao Waikiki o ke Alanui 'ea.

 

Maanei e loaa ai ia oe na Meaono ono loa no ke kumukuai haahaa loa. Na Pai hua, Apala a pela wale aku.

 

Ua hiki ke hoolawaia na kauoha mai na kuaaina mai.

 

Na Ahahui Manawalea he emi loa ke kuai i lakou.

 

O NA HAWAII

i makemake i ka pomaikai o ke Kanawai Hoopulapula o Molokai, e hoolako ia lakou o na Lako Mahiai me Hanai Holoholona ma keia hui kamaaina. Ke malama nei makou i na Lako Hana Maikai Loa, pela hoi me ka PENA SHERWIN - WILLIAMS, ka mikini Umi Waiu DE LEVAL ame na lako pili i ka home o na ano apau. Maloko o ko makou Keena o na Lako Paani e loaa no he ahua o na pu liilii ame na raifela maikai.

E. O. HALL & SON, LTD.