Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 33, 17 August 1922 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hanaia he Ki Pu Maka'u Ole e Kekahi Kepani ma Kapahulu

 

No na Mea Pili Dala ke Kumu o ke Ala Ana Mai o Kela Karaima Pepehikanaka Weliweli - Paa ka Mea Ki Pu i ka Hopuia

 

            Ma ke kakahiaka o ke Sabati aku @@i ha@a mawaho ae nei o ke ala@@@ Kapahulu, i lawelaweia ai he @@@@ima pepehikanaka, mamuli o ke kiia ana he Kepani o Gira Nagami@@ ka inoa, e kekahi no o kona mau @@@oha, oia o Y. Kino, a make loa, me ka paa ana ae nae o ka mea @@pu i ka hopuia, me ka ae okoa @@@ aku i knoa hewa imua o ka M@kaikiu McDuffie.

            I kulike ai me ka hoakaka a ka mea kipu imua o ka Makaikiu Me@@@@@@@, he hookahi kumu o kona hooko ana aku i ke karaima pepehikanaka, maluna o kona hoa kanaka, mamuli no ia o na mea pili dala.

            I'a hanaia kela karaima pepehikanaka, ma ka hora umi, o ke kakahiaka o kela Sabati ma kahi uwi walu o Ferreira, ma ke alanui Kapahu'u, a he manawa pokole mahope @@@ o ka hanaia ana o ke karaima, i paa ae ai ka mea pepehikanaka i ka hopuia e na Makai Bob Lillis e ka puali makai nana kaa ame M. C. Swift, o ka oihana makaikiu.

No ke Dala Mai ke Kumu

            Ma ka hoike a Mr. Y. Kino, ke Kepani pepehikanaka imua o na ka@aka o ke aupuni, ua noho aie o Nagamine iaia me kekahi huina da@@ mahuahua, a ua apuka hoi iaia, pela iho la i ala mai ai kela hana k@r@ima.

            He mau lala like kela mau Kepani @oloko o kekahi ahahui hoahu dala, H@ko o ka mahina aku nei o Mei i hala, ua hoea aku la ka mea i make, @@@@ o ka mea pepehikauaka, a koi @@@ la iaia, e aie aku i kekahi huina dala mahuahua iloko o ka ahahui, @@@ ka e hiki iaia ke hele aku e ae, @iai ua noho aie mua oia i ka ahahui.

            Mamuli o kela koi, ua aie i'o aku la ka mea pepehikanak@ i ka huina @@@a i makemakeia. Iloko mai nae o @@ mahina o Iune, ua makemake iho @a ka mea pepehikanaka e hoopau aku i kona mau aie, no ia kumu, ua hele mai la oia e hui pu me ka mea ana i kokua aku ai i knoa mau pilikia, me ka hoopaneenee ana aku nae, i ka uku hou ana, i'na dala ana @ ka aie ana, a o kana hana mau no ka ia i na manawa apau e koiia aku ai, no ka uku ana mai i knoa aie.

            Ma kela kakaihaka Sabati, mahope iho o ka pau ana o kana mau hana, a no kona makemake, e uku mai o Nagamine i na dala ana i aie ai, ua hoea kino aku la o Y. Kino no ka hale uwi waiu o Ferreira, kahi e noho hana ana o Nagamine ma Kapahulu.

            Mahope o ka laua kamailio pu ana no kekahi manawa, me ke koi ana aku o Kino i kona hoaloha, e uku mai oia i kona aie, ua koi okoa aku la o Kino iaia, e hele laua, no ka hui pu ana me ka lunanui o ka ahahui hoaie dala, ua hooleia mai nae k@la manao ona, me ke ku an@ ae @ Nagamine, me ka manao e haalele @ o i ka hale, o ka wa ia a Kino, i @@ ae ai i ku pu panapana, no ekolu @anawa, ma ke ano hoomaka'uka'u, @@le no nae ia he kumu e kau ai ka @eli ia Nagamie, aka ua pane mai @ kela Kepani, aole ona hopohopo @@@ ola e make.

Ki i ka Pu i ke Kino.

            No kela maliu ole mai o Nagami@@, ua pane oka aku la o Kino @la: "E haawi mai oe i hookahi kaukani me elima haneri dala, ina @@le pela, alaila o kou ola ke pani ma ia wahi!" alaila ki aku la oia i kaua pu panapana, me ka maopopo ole nae o kahi i ku aku ai o ka poka i ke kino.

            Aia kela mau Kepani a elua mawaho o ka lanai o ka hale, kahi i noho ai, a ma ka manawa mua loa a Kino i ki mai ail i k@@a pu pana@@na i kona hoa, ua lalau iho la o Nagamine i kekahi omole waiu, ame ka laau, me ka manao paha e nou mai i ka mea ki-pu, ua aumeume iho @@ @ae laua, ahiki i ka pan@ ana aku @ Nagamine, e hele ana oia no ka @ale waiho waiu, no ke kii ana i ke@@@i pahi.

            Ua holo aku la o Kino noloko o ka hale, me ka nou ana aku o Nagamine iaia i ka pohaku, me ka uka@@ ana aku no hoi mahope ona, iawa i huli hou mai ai oia ihope a ki mai la i ka@a pu no ka elua o ka manawa, me kona haalele koke ana @@o ialoko o ka hale, a @ ele mai la no ke alanui, a i ka maalo ana ae o ke @@a otomobile, e hookeleia ana e @a@@d@, ua kau aku la oia maluna o kela ka@, a holo aku la no ke alanui Kapabulu, e hoea aku ai no Daimana Hila.

            @a ka olelo a Kino, o ke kumu o kona holo ana i Daimana Hila, i hiki ai ke kauia mai ka laau ma kona wahi i eha, a mahope oia e hele mai ai e haawipio iaia iho imua o ka oihana makai.

Ka Hookoloia Ana e na Makai

            Mahope koke iho o ka honaia ana o kela karaima pepehikanaka, ua loaa mai la ka lohe i ka halewai, ma ke kelepona, no ke kiia ana o kekahi mea i ka pu, ma ke alanui Kapahulu. Ma ka halewai na Makai Bob Lillis ame M. C. Swift i kela manawa, o ko laua kau koke iho la no ia maluna o ke kaa makai, a hoomaka mai la e holo no kahi i hanaia ai o ke karaima, a iloko o na minuke eono wale no, i hoea ai laua no Kapahulu.

            Ma ka ninaninau ana i ka poe malaila, i hoikeia mai ai ia laua, ua hala aku ka mea ki-pu maluna o kekahi kaa otomobile, he manawa pokole wale no mamua aku, o ka hoomaka aku la no ia o kela mau makai e hookolo mahope o ka meheu o ka mea pepehikanaka, me ka haalele ana iho, i kekahi paahao, o ka hele pu ana aku me laua, no ke kiai ana i ke kino make o Nagamine.

            Me ka puahia kela holo ana mai o na makai, no ka huli ana i ka mea pepehikanaka, o ka mea apiki nae, @ohe he kaa i loaa mai ia laua, i kulike me ke ano o ke kaa, i hoakakaia mai, ma ko laua manawa i hoea ai no ke alanui Kalakaua.

            Mai kekahi wahi mai, i kelepona mai ai kela mau makai i ka Makaikiu McDuffie, alaila pelu hou aku la ko laua holo ana ihope, no ka manao he alahele okoa ko kela kaa a ka mea pepehikanaka i kau ai.

            Ma kela huli hope ana mai a na makai, ua loaa mai la ke kaa otomobile, i kulike loa na ano i hoakakaia aku ai ia laua@@@ kauohaia aku la ke kiakaa, e ku mai a ma ka ninauia ana aku, i maopopo ai, o kela i'o ke kaa a Kino o ke kau ana.

Ka Paa Ana i ka hopuia

            Ua kau ka Makaikiu Swift, maluna o ke kaa otomobile o Salado, a holo pololei aku la no kahi o Nagamoto ma Daimana Hila, kahi i haaleleia aku ai o Kino malaila.

            Oiai ke kaa otomobile, me ke kanaka o ke aupuni e hookokoke aku ana i ka hale ua oili mai la o Kino ma kekahi alanui ololi, me ke kauia ana aku o ka pu panapana imua ona, me ke kauoha pu ia ana aku, e kau na lime iluna, he kauoha hoi i hiki ole i ka mea hana karaima ke pale ae.

            Ma ka huliia ana o kona kino e na makai ma kela manawa, ua loaa aku la ka pu panapana, ma ka pakeke mahipe o kona lolewawae, me ka pau o na poka elima i ke kiia, o ka paa iho la no ia o kela Kepani i ka hopuia, a laweia mai no ka halewai, me ka hoike okoa ana ae, no kona hooko ana i ke karaima pepehikanaka, maluna o kona hoa lahui, mauli o ka uku ole i kona aie.

 

LOAA AKU HE WAHI PUHI OKOLEHAO MA KAHI HANAI PUAA.

 

            Ma kekahi wahi hanai puaa, he ekolu haneri i-a ka mamao mai ka hale uwi waiu aku, ma ke alanui Sheridan, i loaa aku ai i na kanaka hooko i ke kanawai hookapu waiona he 200 galani o na mea i hoawaawaia, i makaukau no ke puhi ana aku i ka okolehao, ua hunaia iloko o ka honua, he mau kepuai wale no ka mamao mai ka pa aku o na puaa.

            Ua loaa pu aku no hoi i kela mau kanaka, he ipuhao puhi okolehao o 40 galani, maloko o ka hale, o ka ona nona kela wahi hanai pua, o ka mea apiki nae, aohe he mea maloko o ka hale, e paa ai oia i ka hopuia.

            Ma ka hoakaka a na kanaka na lakou i ike i kela mau mea ku-e kanawai, aia kekahi lokowai mawaena o ka hale ame ka pa puaa, a ma kahi kokoke mai i kela lokowai e waiho ana he loko paakai.

            Aia hoi ma kahi kokoke lao i ka pahu o na mea i hoawaawaia, e kahi ana kekahi wai o na mea pelapela; a o ke kumu nae o ka loaa ana o ka pahu o na mea i hoawaawaia, i na kanaka o ke aupuni, mamuli no ia o ke alakai ana a kekahi keiki Kepani ihepa, ka mea i hele mau ma kela wahi.

            Ua hunaia ka pahu barela iloko o ka honua, me ka uhiia iho oluna me ka lepo, ame na mea e manao ole ia aku ai, aia malaila kahi i hunaia ai o kekahi mea waiwai loa.

            Ma ka Poalima aku nei i hala, i hoea aku ai na kanaka hookapu waiona me ka home o kekahi Kepani ma Kaimuki, ma ke alanui elua, a loaa aku la na lako puhi okolehao maloko olaila, aole nae i hopua ka ona nona kela hale, no ka mea aole oia i loaa aku i na makai.

 

Hooku'iia Ae He Wahine Kepani e ka Otomobile

 

No ka Hiki Ole ke Alo ae no ka Hiki i Loaa ai Kela Ulia i ka Wahine

 

HOIHOIIA OIA NO KA HALEMA'I O NA ULIA

 

Aole i Kukonukonu na Poino Maluna o Kona Kino ma ka Nana Pono ia Ana MAi

 

            Ma kahi kokoe i ke kihi o na alanui Ema, me Beritania, mamua iki iho o ka hora ewalu o ka po o ka Poaono aku nei i hala, i hooku'iia ae ai he wahine Kepani, e ke kaa otomobile, e hookeleia ana e Mr. J. C. Cohen, a hak@ kekahi iwihoehoe, me ka lilo ole nae o kela eha, i kumu nona e make ai.

            Ua hapai koke ia ae ka wahine Kepani noluna o ke kaa otomobile o Mr. Cohen, a hoihoiia aku noloko o ka halema'i o na poino ulia, malaila i nanaia mai ai kona mau wahi i poino, a o kona iwihoehoe wale no kahi i eha, me ka poino ole o na wahi e ae o kona kino.

            I kulike ai me na hoakaka a Mr. Cohen, e holo mai ana oia ma ke alanui Beritania me kona kaa otomobile, a i ka hoea ana i ke kih@ @ ke alanui Ema, ua hoohuli aku la oia i kona kaa iuka, eia nae i kela manawa hookahi, e holo mai ana he kaa uwila, a no ka haiki loa o ke kowa mawaena o ke alahao kee awila, ame ke pale pohaku o k@ @lanui kauaoao, ua hoomau aku @@ @o oia i ka hooholo ana i kona kaa mua.

            I ke kokoke loa ana mai ka o k@ kaa uwila, no kahi o kona kaa otomobile e holo aku nei, ua oili ma @a he wahine Kepani mai ke alanu kauaoao mai, me ka holo polole ana ae mamua o kahi o ke kaa o Mr. Bohen e holo aku ana, a i wahi e alo ae ai mai ka uli@ poino mai, ua hoohuli ino ae la o Mr. Cohen e holo aku ana, a i wahi e alo ae ai mai ka uli@ poino mai, ua hoohuli ino ae la o Mr. Cohen i kona kaa, no kahi o ke alanui kauaoao, eia nae aole ia he kumu e hooku'i ole ia aku ai ka wahine Kepani, ak@ ua loaa aku la oia iamua o ke kaa, a hina @n@ ilalo.

            I ka wa i ike mai ai o Mr. Cohen i ka poino i kau aku maluna o ka wahine Kepani, ua hookau ae la oia i ka mea poino maluna o kona kaa, me ke kokua pu ana mai o Mrs. Cohen, @ kau pu ana maluna o ke kaa hookahi me i@ a pela hoi me kekahi poe okoa ae ua holo pololei mai la oia no ka halema'i o na poino ulia, no ka nanaia mai o na wahi i pilikia o kela wahine.

 

HOOPAE MA-LUIA MAI KA OPIUMA IANEI E NA KEPANI O NA WAAPA LAWAIA

 

            Ma ke kelepa hope aku nei a ka mokuahi Kina i Kapalakiko lehulehu na waapa lawaia i alualu aku mahipe ona a hala he mau mile lehulehu iwaho moana, a he lehulehu na puolo i kiolaia mailuna mai o ka mokuahi a iloko o ke kai, he mau puolo i manaoia he opiuma koloko, elike me ka hoike a ke Sapena Wise o ka mokuahi Kina o ka hoike ana aku i na kanaka o ka oihana @ute ma Kapalakiko ma kona manawa o ke ku ana aku ilaila.

            Mai ka manawa mai i haalele aku ai o ka mokuahi Kina ia Hongkong ahiki i ke ku ana mai i Honolulu nai, he ekolu ka manawa a ke Kapena Wise o ke kauoha ana aku i kona mau aliimoku e huliia oluna o ka moku, a i ka mokuahi Kina i haalele iho ai ia Honolulu nei ua huli hou ia oluna o ia moku no ka manao no e loaa kekahi opiuma, eia nae, aohe mea i loaa ma ia huliia ana. Ua haawi ke Kapena Wise i kana makaala ana ma na ano apau i mea e hoopae ole ia ai ka waiwai kue kanawai i Honolulu nei a i Kapalakiko, a iloko nae o ia makaala ana ona ua loaa no ka opiuma maluna o ka moku, no ka mea he o ka moku a iloko o ke kai, i manaoia he mau kini opiuma koloko o ia mau puolo. Me na kukui hoomala malama ka na aliimoku e huli ai i na poopoo apau o ka moku aohe no nae he loaa o ka opiuma.

            I kulike me ka hoakaka a ka Nupepa San Francisco Eaminer, ma na kelepa mua a ka mokuahi Kina he mau waapa lawaia a ua Kepani ka i ikeia mai e ke Kapena Wise o ka hahai ana aku mahope o ka moku, a ua ikemaka mai oia i ke kiolaia ana mai o kekahi mau puolo a pahu iloko o ke kai ana i koho ai he opiuma koloko o ia mau pulo a pahu paha.

            Ua hahai aku ua waapa mahope o ka moku ahiki ma kahi he uni-kumamalima mile ke mamao iwaho moana mawaho aku o Oahu, ua kiolaia mai kekahi pahu a puolo i kekahi o na waapa i hahai aku ai mahope, iloko o ka makaala o ke kapena ame na aliimoku e ae eia nae, ua kiolaia iho la kekahi pahu opiuma mai ka ihu iho o ka mokuahi Kina, o kahi nae o ia opiuma i hunaia ai a i laweia mai ai, iluna no paha o ka oneki kahi i waiho ai, a i ole mailoko aku paha o kekahi rumi ohua, he ninau paakiki loa ia e hiki ole ai ke hooholoia.

 

Umi-kumamakahi Poe Hou i Aponoia no na Aina o Molokai

 

Wae Hou Ae ke Komisina Home Hawaii i Kekahi Poe no na Waina Hoopulapula o Molokai ma ka Halawai o ka Poalua Iho Nei

 

            Ma ka noho ana o ka halawai a ke Komisina Home Hawaii, ma ka auwina la o ka Poalua iho nei, i wae hou ae ai kela komisina, he unikumamakahi poe, maiwaena mai o ka nui o ka poe i noi aku e hoi no na aina hoopulapula ma Molokai' a ke huiia me ka poe ma ewalu a ke komisina i wae ai, ua like pu me iwakalua ka nui o na ohana Hawaii, e hoi mua aku ana maluna o na apana he iwaklua, i weheia o Kalamaula, Molokai.

            He ekolu mau apana i koe, ma ka puunauwe ana a ke komisina i na ohana he iwakalua, he hookahi apana i hookaawaleia e ke komisina, ma ke ano he wahi ia, no ke kanu ana i kekahi mau meakanu, ma ke ano hoikeike, a he elua hoi mau apana i pau ole i ke anaia.

            Hekanahiku-kumamaiwa ka nui o na palapala noi i hookomoia aku i ke komisina e na Hawaii, no ka hoi ana ma na aina hoopulapula o Molokai, mailoko mai nae o kela heluna, he kanakolu mau palapala noi, i hooleia e ke komisina, malalo @ kekahi mau kumu kupono a lakou i ike ai, a o ke koena iho, ua pau wale no i ke aponoia.

            O k@ poe na lakou na palapala noi, i aponoia e ke komi@ina ma kela halawai, oia keia malalo iho nei:

            ZACCHARY PALI PAHUPU, noaa na makahiki he 47, he Hawaii @iha, me kana wahine o ke koko Hawaii piha, a he ehiku a laua mau keiki. He mea hana oia ma ka aina @anai holoholona ma Molokai.

            K. KEALA KUPIHEA, he 46 ona mau makahiki, he Hawaii piha, pela me kana wahine a he eha a laua mau keiki. He luna hana oia no ka hui California Packing Corporation, ma Wahiawa, Oahu nei.

            HARRY A. HANAKAHI, he 40 ona mau makahiki, he ekolu-hapaha koko Hawaii, me kana wahine Hawaii koko piha, a he ehiku a laua mau keiki. He kamana kana hana me ka Hawaiian Contracting Co.

            HENERY H. WISE, he 40 ona makahiki, he hapa-Hawaii, pela no me kana wahine, a he ehiku a laua mau keiki. He kamana kana oihana, a ke noho nei oia ma Waimea, Kauai.

            MRS. REBECCA KEALOHA KAAHU, he 32 ona mau makahiki, he Hawaii piha, a he Hawaii no kana kane, a he eima a laua mau keiki. O Kaunakakai, Molokai, ko laua wahi noho.

            FRANK Y. ASEU, he 25 makahiki, he Pake-Hawaii, a he wahine Hawaii kana, me elua a laua mau keiki. Ke noho hana nei oia maloko o ka halepa'i o ka nupepa StarBullerin.

            MRS. DAVID KAAI, he hapa-Hawaii, a he kane Hawaii piha kana, me ka laua mau keiki ewalu. O Kaunakakai, Molokai, ko laua wahi noho.

            MRS. MIRIAM KAPANA, 30 ona mau makahiki, he Hawaii piha, he kane Hawaii no kana, a he eha a laua mau keiki. Ke noho nei laua ma ke alanui ololi Auld ma keia kulanakauhale.

            MARCELLUS DUDOIT, he 34 ona mau makahiki, he hapa-Hawaii, a he wahine Hawaii piha kana a he ehiku a laua mau keiki. He enekinia kana hana malalo o ka hui Hawaiian Contracting Co.

            DANIEL K. HIPA, he 29 makahiki, he Hawaii piha no kana, a he eha a laua mau keiki. He hulipahu oia noluna o ka mokuahi Bee.

            DAVID K. MARTIN, he 43 ona makahiki, he ehiku-hapawalu Hawaii, a he wahine Hawaii piha kana, he eha a laua mau keiki. He mea kukulu hale oia, a ma Kaimuki ko laua wahi e noho nei.

            Ma kela halawai no hoi a ke komisina i aponoia ae ai kekahi olelo h@ocolo, e hoakaka ana, e nohopaa mau aku ka poe e noho ana ma kela mau aina hoopulapula, me ka ae ole ia e haalele i ko lakou mau aina, koe wale no mamuli o ke apono ana aku a ke komisina, ke loaa nae na hooia ana, no ka hoomauia aku o ka mahi ame ka nohoia o ko lakou mau aina.

            Ua waihoia ae imua o kela hala wai a ke komisina, kekahi ano o ka'hoolimalima i hoomakaukauia e ka lolo kuhina, a ua hoopaneeia ka noonoo ana, no kekahi manawa okoa aku.

            Maloko o kela hoolimalima, e apo ana ia i ka manawa e hoomaka aku ai ka mea noi, i ka noho ana malu@a o kona aina, o ia @@@, iloko @ hookahi makahiki, mai ka manawa aku i aponoia ai o kana palapala noi. O kekahi mea i komo maloko o ka hoolimalima, o ia no kona papaia ana, aole e hoolimalime liilii aku kona aina ia ha'i; a o kekahi, ua papaia oia, aole e moraki i ko@ aina, a hana paha ma kekahi ano okoa ae, koe wale no a aponoia mai ia hana e ke komisina.

            Ua kauohaia aku ke kakauolelo e hoouna aku i mau leka i ka poe no lakou na palapala noi i hooleia, pela hoi i ka poe na lakou na palapala noi i aponoia, a i loaa ole nae ko lakou mau apana, e ninau aku ana ia lakou, ina paha e waiho no ka lakou mau palapala noi pela, ahiki i ka wa e makaukau ai na apana aina, ma kahi wahi e ae o Molokai; a e hoike pu aku hoi i ka poe a ke komisina i wae ae ai, no ko lakou komo ana iloko o ka helu, ma keia manawa mau, o ka weheia ana aku o na aina hoopulapula.

 

IKEIA KEKAHI AWAKUMOKU MAIKAI MA MOLOKAI.

 

            Mahope iho o ka hoohala ana i kekahi mau la ma ka mokupuni o Molokai, no ka nana ana i, kekahi awakumoku kupono, i huli hoi mai ai o Mr. Lyman H. Gigelow no Honolulu nei, me ka hoakaka ana ae i kona ike ana, i kekahi wahi maikai lea, i awakumoku hou no Molokai, ma ka aoao me Honolulu nei o Pukoo.

            He mau wahi lehulehu kana o ka hele makaikai ana, aka nae, ua koho oia i kela wahi ma Pukoo, mamuli o na hooia mai a na kapena moku ame kekahi mau kamaaina, o kela kahi kupono loa, no na mokuahi e hoolulu ai, a e hanaia ai ka uwapo, no ka pili ana aku o na mokuahi.

            O ka pilikia nui wale no ana i ike ai no kela wahi, o ia no ke alaiia ana ae o kahi e komo aku ai o na mokuahi, e kekehi puko'a, a eliia hoi kela wahi, alaila e loaa ana kekahi awakucoku nani loa no Molokai.

He kanalima kaukani dala, i hookaawaleia no kekahi awakumoku, me ona uwapo no Molokai, wahi nae a Mr. Bigelow, aole i lawa kela mau dala, no na hana i manaoia.

            No ka eli ana i ke awa, a pau ana kekahi mahel@ nui o kela mau kaukani dala, nolaila aole e hiki ana e kukuluia aku i uwapo, mamuli o ka nele i ka haawina e hookoia ai ka makemake, i uwapo pu kekahi e hanaia, ma kela wahi.

            Ua hoea pu o Mr. Bigelow no ke Kaikuono o Pauwala, a ma kana nana ana i kela wahi, ma ke ano i awakumoku he wahi kokoke loa keia i kahi kanu halakahiki, eia nae, he huli kela wahi i ka makani; aka he wahi nae e maalahi ai ka hoouna ana mai i ka halakahiki no Honolulu nei.

 

HAULE MAILUNA MAI O KA HALE A MAKE LOA.

 

            Mahope koke iho o ka hora eha, o ka auwina la o ka Poaono i hala, i haule mai ai he limahana nona ka inoa o Kon Koock, mailuna mai o kaupoku o kekahi hale ana e hana ana, me kekahi mau limahana e ae elua, a maloko o ka Halemaiʻi Moiwahine, ma ka hapalua o ka hora elima, i make loa ai oia.

            He hale kiekie o elua hale, ma ke alanui Kamanuwai, kahi a kela mau limahana e hana ana, a i ka hala ana o ka hora eha o ka auwina la, kahea aku la k mea i make i kona mau hoa, ua pau ka hana, a pane mai la no hoi na kanaka elua, no ko lakou hoi ana, au helu ae la no ka la.

            Me ka kakali ole iho, a i hookahi ko lakou hoi like ana ilalo, au iho e aku la na hoa o ka limahana i make, nolalo, me ke koe ana no o ko laua hoa iluna o ka hale, o ka mea apiki nae, he hapaha hora mahope iho, ua loaa aku la kona kino, e waiho mai ana maloko o ka pa, e pili pu ana me ka hale a lakou e hana ana ma ia la.

            Ua ikeia, ma ka nanaia ana o kona poo ua naha, i ka wa i hookuʻi ai me ka puna kameki. Ua hoihoi awiwiia aku oia no ka halemaʻi no na poino ulia, a mailaila aku no ka Halemaiʻi Moiwahine, a ma ka hapalua o ka hora elima, o kela ahiahi no, i lele loa ae ai kona aho hope loa, eia ka o kona hopena iho la ia.

 

Kulike Ole na Manao no ka Wa e Pau Ai o na Noi

 

Paa ka manao o R.C. Brown ma ka la 6 o Sepatemaba e Pau ai na Noi Holo Moho.

 

OKOA NAE KA MANAO O KEKAHI POE MAANEI

 

Manao Lakou o ka la 7 o Sopatemaba ka la Pololei e Pau ai na Noi Holo Moho.

 

            Ua lilo ka ninau, no ka la hope loa e hookomo ai i na palapala noi holo moho no ke kulana elele lahui, i Wakinekona, ame na hoa o ka ahaolelo kuloko, i ninau huikau iloko o keia mau la, me ka maopepe ole o ka la oiaio loa, e pau ai ka waiho ana i na palapala noi holo moho.

            Ma ka manaoio o ke Kakauolelo Raymond C. Brown, ma ka po o ka la 6 o ka mahina ae nei o Sepatemaba, ka la hope loa e waiho ae ai i na palapala noi holo moho, aka ma ka manao nae o kekahi poe, ma ka po o ka la 7 mai ka manawa pololei loa, nolaila, ua ano huikau maoli keia mau la a elua.

            Eia nae ka mea e hoomalamalama mai ana i ka lehulehu maluna o keia ninau pohihi: Ma ka Pauku 33 o na Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii, a ma ka aoao 102, ma kahi e pili ana i ka waiho ana ae i na palapala noi holo moho, penei na hoakaka ana:

            "No ka elele i ka ahaolelo lahui ame na hoa o ka haahaa mamua ae o ka la e halamaia ai ke koho baloka wae moho."

            E malamaia ana ke koho baloka wae moho i keia makahiki, ma ka a 7 o ka mahina o Okatoba; noaila ma ka helu hoihope ana, e hoomaka ana mai ka 6 mai o Okatoba ahiki i ka piha ana o na la he 30, e ikeia auanei, @ ka la 7 o Sepatemaba ka la hope loa e waiho ae ai i na palapala noi holo moho; no ka mea o ka piha ana ia o na la he kanakolu, mamua ae o ka la koho baloka wae moho.

 

@LI KA LIKELIKE MA PUKOO A HEMO HOU.

 

            Ma ka Poaha, o ka pule aku nei hala, i ili ae ai ka mokuahi Likelike ma Pukoo, Molokai, o kahi nae o ka laki, ua helo hou kela mokuahi, mamuli o ka hukiia ana e ka mokuahi Kilauea, o ka hoounaia ana aku, no ke kokua ana i ka moku poino.

            Mahope koke iho o ka ili ana o ka Likelike iluna o ka pukoʻa a mahope hoi o na hooikaika ana e hemo kela moku mai ka paa ana ilua o ka pukoʻa ua hoounaia mai la ma ohe, i ka hui mokuahi pil@ aina, ma Honolulu nei, ma ke kelekalapa uwea ole, no ka hoouna ana aku i kekahi mokuahi kokua.

            Ma Honolulu nei ka mokuahi Kilauea, o kona ku ana mai no ia ma kela la mai Maui mai, nolaila ma ka hora eono a oi o kela ahiahi Poaha, i holo aku ai no Molokai, me na makaukau apau no ka huki ana i ka Likelike.

            Ua hoea aku ke Kilauea no kahi o ka moku poino ma kela po Poaha, a hoomaka no ka huki ana, a ma ka hora ekahi a oi o ka wanaao, i hemo ai ka Likelike, me ka nui ole o na poino i loaa i kela mokuahi.

            Ua huli hoi mai ka mokuahi Kilauea no Honolulu nei ma kela kakahiaka Poalina aku ua hoomau aku ka Likelike ma kona mau awa maamau, a ma ke kakahiaka o ke Sabati nei, i ku mai ai no Honolulu nei.

 

NUI NA ULIA KAA OTOMOBILE.

 

            Hulipu he kaa otomobile e kalaiwaia ana e E. Hankonson mamuli o ke ano ulia ma ke alanui Beritania ame Punahou ma ka po o ka Poaono aku la i hala. O kahi nae i laki ai aohe mea i eha. He kaa uwila ame elua mau kaa otomobila e ae i huikau ma ke ano ulia.

            I kulike me ka hoike a na makai Waiolama ame M. A. Gon@alvie o ka hoihoi ana ae, ma ke alanui Punahou ko H. W. Marvin kaa o ka holo ana mai a hoohuli ae la ma ke alanui Beritania, a e holo mai ana hoi ko Hankonson kaa ma ke alanui Beritania no Kaimuki a pela me ke kaa uwe la Helu 59. Ia manawa like e holo mai ana he kaa e kalaiwaia ana e F. C. Palmer. Mahope o ka holo ana mai o ko Hankonson kaa a hookuʻi i ke kaa uwia ua hookuʻi pu mai la ia kaa i ko Palmer kaa a kahuli kona kaa. Ma ka Poaono aku la i hala keia mau ulia apau, o ke kaa ka i manuheu a pakele na ola.

 

Kauohaia na Luna Oihana o Maui e Waiho i na Oihana

 

Hooholo ka Papa Lunakiai o ke Kalana o Maui

 

e Waiho na Luna Oihana me na Limahana

 

 i na Hana Aupuni ke Holo i Moho

 

            Mamuli o ka makemake o kekahi mau luna oihana, o ke Kalana o Maui, e holo moho ma keia kau koho baloka wae moho iho, no na kulana oihana iloko o ka ahaolelo kuloko, i apono lokahi ae ai ka papa lunakiai i kekahi olelo hooholo, e kauoha ana i na limahana apau, e holo moho ana, e waiho aku i ko lakou mau kulana e paa nei i keia manawa, mamua ae o ka la e malamaia ai kela koho baloka.

            Ma ka Poaono aku nei i hala, ka noho ana o ka halawai a ka papa lunakiai o ke Kalana o Maui, a apono, me ka hoholo ana, i ka olelo hooholo, e kauoha ana i na luna oihana ame na limahana malalo o ke kalana, e holo moho ana no ka ahaolelo kuloko, e waiho mai i na hana o ke kalana.

            O ka Lunakiai G. S. Goodness ka mea nana i waiho mai i ka olelo hooholo, no ka waiho ana mai o na limahana ame na luna oihana o ke kalana o Maui, i ko lakou mau palapala haalele oihana, ina e manao ana lakou e holo no ka ahaolelo, ua kokuaia kela olelo hooholo, e ka Lunakiai R. A. Drummond, a ma ka ninauia ana, au hooholoia me ka lokahi.

            Ma ka maao maoli o kela olelo hooholo, o ke aponoia ana ae e ka papa lunakiai o Maui, in a no aole e waiho ae ana kekahi limahana, a luna oihana paha o ke kalana i kona palapala waiho oihana, elike me ia i koiia ai ma kela olelo hooholo, alaila ua lawa, ka ikeia ana o kona inoa maluna o ka papainoa o na moho e holo ana ma ke koho baloka wae moho, i hoike oiaio no kona haalele ana iho i ka hana o ke kalana, a ua hiki hoi i na hoa o ka papa lunakini, ke hoopiha aku i ka makalua o kela mea, me kekahi kanaka oka aku.

            Mahalo o kela olelo hoholo, he ehiku mau limahana a luna oihana o ke Kalana o Maui e hooneleia ana me na hana a lakou e paa mai nei, una e paakiki ana lakou, e holo mai he mau moho no ka ahaolelo kuloko.

            Ma ka hoakaka a ka Lunahoomalu S. Kalama, o ka papa o na lunakiai, ua nui maoli ka makemake o kekahi poe e noho hana nei malalo o ke kalana, e holo moho no ka ahaolelo kuloko, me ka manao paha, aia a pau ka ahaolelo, alaila hoi hou aku no e noho hana malalo o ke kalana, mamuli iho la o keia ano hana, i lawe ae ai ka papa o na lunakini i ke keehina, e konoia aku ai na limahana me na luna oihana e koho i ka lakou mea i makemake ai, ina no ka holo moho i ka ahaolelo kuloko, a i ole, no ka paa aku no paha i na hana a lakou e lawelawe mai nei i keia manawa.

            Ma ka manao o kekahi mau makaainana o Maui, o ke kipa ana mai ma kei akulanakauhale, he hookahi kumu, o ke kupaka o kekahi poe e @@ho hana nai malalo o ke kalana, e holo moho no ka ahaolelo, na ka ike ana, he hookahi kaukani dala, ka uku e ke senatoa a lunamakasinana, no na mahina elua wale no e noho ai o ke kau ahaolelo; noiaila he mau daia mahuahua maoli kela, e pono ole ai ke hoohemahemaia aku, a i ka wa no e pau ni o ka ahaolelo, hoi hou aku la no lakou a noho hana ma@alo o ke kalana, me ka ohi i ko lakou mau uku mahina maamau.

            Mamuli mae o keia keehina a ka papa lunakiai o Maui i lawe ae ai, au manaoia, e ukali pu aku ana na kalana e ae, ma ke kaupalo ana i na limahana ame ne luna oihana, mai ko lakou lilo ana i mau moho no ka ahaolelo kuloko, koe wale no, a waiho aku lakou, i ka noho hana ana malalo o ko lakou mau kulena pakahi iho.

            No kela hana nae a ka papa lunakiai o Maui, ua hoopau ka hope Makai Nui Cummings, i kona manao e holo moho lunamakeanana; aka no Peruvia J. Goodness, ua manaoia, e holo mai ana no oia he moho senatoa, me kona waiho aku i ka hana o ke kalana, ma ke ano he mea haawi laiki, no na kiakaa otomobile.

            Ma ka Mokupuni o Oahu nei, he nui wale ka poe i noho hana malalo @ ke kulanakauhale, i holo aku he mau hoa no ka ahaolelo kuloko, o ka wa ae nei i hala, a ma keia kau koho baloka wae moho ihe, he nui no na limahana ame na luna oihana o ke kulanakauhale, i manaoia e holo hou aku ana @o h3 mau moho no ka ahaolelo; a ina e lawe ae ana ka papa o na lunakiai i na keehina, a ka papa lunakiai o Maui, i apono mai nei no kona m@u limahana, alaila he hookahi wale no kumu e @iki ai ke holo moho no keia kau, o ia no ka waiho ana aku i na hana o ke kulanakauhale.

            O na kumukula kekahi poe, i makemake e holo moho no ka ahaolelo kuloko, a ua waihoia mai kekahi ninau, i ke keena hoonaauao, me ka waiho loa ia ana aku imua o ka loio kuhina o ke Teritore, no ka mauao kanawai, no ka hiki i na kumukula ke holo moho ame ka ole.

            Ma ka hoakaka a ka Loio Kuhina Irwin, ua hiki no i na kumukula ke lilo i mau moho, aka nae ma kona manaoio, aole he hana pono na lakou ke komo ana iloko o ka ahaolelo, o lilo auanei na kumukula, i poe hooikaika, ma ka imi ana e hoomahuahua i na ukuhana o na kumukula, a mau hooponopono ahaolelo e au paha, i pili loa aku i ka lakou mau oihana.

            Ma ka manao o kekahi poe o keia kulanakauhale, o na kumukula e makemake ana e holo no ka ahaolelo, me oi aku ka pono, e waiho mua mai lakou i ke kulana kumukula, aole hoi o ke noi mai i ke poo o ka oihana hoonaauao, e ae wale aku no ia lakou e hoomaha no ka manawa e noho ana o ka ahaolelo, a i ka hookuu ana o ka ahaolelo, o ka wai ia e hoi kou aku ai, a noho aʻo, ma ka lakou mau kula pakahi i hoonohoia aku ai i mau kumukula.

 

MANAOIA UA POINO KEKAHI MOKUKUNA MAMULI O KA LOLI O KONA HAE

 

            Ma ka manawa e kaalo ae ana kekahi wahi mokukuna uuku mawaho ae o Laeahi ma ka auwina la o ka Poakolu o ka pule aku la i hala au lilo ka ike ana aku a ko Waikiki poe i ka loli o kona hae oluna malalo ol@lo iluna, i mea hoopahaohao i ko lakou manao. Ua koho kekahi poe ua halawai mai paha ia wahi mokukuna me ka poino ma ka moana. Ua hoike kokeia mai ka lohe i ke kaona nei no ka halawai ana o kekahi mokukuna me ka poino, a i ole kekahi ulia paha, a ua koho wale kekahi poe he mea make paha koluna a i ole he maʻilele paha.

            Ua nana ae kekahi poe me ka lakou mau ohenana a ua holo okoa aku kekahi poe maluna o na waapa mahu, no ka mea ua loaa koke ka ike i kekahi poe o kahi mokukuna nona ka hae apika i ikeia ae e holo mai ana no ke awa, o ka mokukuna Alvina ia i piha me ka ukana he laau mai ke Grayʻs Ha@bor mai na Allen & Robinson.

            I ka manawa i ee aku ai ka poe i holo aku ai ma ka waapa mahu iluna o ua wahi mokukuna la ua ikeia aku na kanaka apau maluna o ia moku he mau ola maiai ko lakou apau, aole hookahi kanaka i make maluna o ia moku ma ka mo ana, o ka hauoli o na kanaka i make maluna o i moku ma ka mo ana, o ka hauoli o na kanake o ia wahi moku o ka pili koke mai i ka aina nei a loaa he manawa maikai no lakou e hoohauoli ai ma Honolulu nei.

            I ke kamailioia ana aku no ka mea e pili ana i ka hae ua hoikeia mai ke kumu o ia huli ana o ka hae mamuli ia o ka hana hemahema o ke kau ana a na kanaka o ia moku i kuleana ia hana, he ulia ia i ike ola ia e lakou, e ole ko uka nei poe ikeia ai ia hemehema o lakou.

 

ANEANE MALOKO O EONO PULE MAI KEIA LA AKU E WEHELA AI KE ALANUI HOLOPUNI

 

            I kulike me ia a ka Enekinia kulanakauhale Orht o ka waiho ana ae i kana hoike imua o ka papa ma ka Poakolu o ka pule aku la i hala aia ma kahi o ak a@eane i ka eono pule, pela kona manao, e wehe hou ia a ke alanui holopuni no ka holo ana o na kaa mama, koe na mea lawe ukana kaumaha.

            Elike me ia ana o ka hoike ana ae ma ka Poakolu aku la ka hoomaka ana o E. J. Lord, ka mea lawe aelike, e uhi i kahi o ke alanui i pau a i makaukau hoi i ka hanaia i ke konakalika, e hoomaka ana mai kahi aku o ke alanui ma Heeia i hanaia ai a koe aku nona ka loa 1200 kapuai, kahi a ka mea lawe aelike e hapa mai la i nei manawa. Iae no ka malie maikai, elike me kana hoike e pau ana ma kahi o 200 ka puai e paa i ka uhiia o ke alanui me ke konakalika i ka la, a ua manaoia iloko o eono la e paa loa ai i ka uhiia me ke konakalika kahi o ke alanui i hamama a i makaukau no ka halii ana me ke konakalika. Ma ka aelike i hanaia iloko o na la he 30 e waiho ai ke alanui i uhiia me ke konakalika i paakiki ke konkalika, a me kona manao ua hiki no ia alanui ke holoia e na kaa otomobile mama maloko o na pula ekolu, koe na kaa nunui kalaka lawe ukana, o lilo ke kaumaha o ia mau kaa i mea hoopoino i ke konakalika i haliila ai aole i maloo loa.

            I ka manawa e pau ai ka hana a ka mea lawe aelike i ke alanui ma Heeia, e hoololi ae ana oia i kana hana ma ke alanui o Waimanalo, ma ia alanui he 3000 kapuai ka loa e uhi ai me ke konakalika, mai kahi aku i pau ke alanui i ka haliia me konakalika ahiki i ka halewili me Waimanalo.