Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 33, 17 August 1922 — KA NINAU KAUPALENA HANAU. [ARTICLE]

KA NINAU KAUPALENA HANAU.

O keia kekahi ninau ano nui e ulu mau mai nei i keia mau la. O ke kaupalenaia ana o ka hanau o na kanaka limakoko, a hana i na hana haumia, ame na kanaka i kupono ole na noonoo, a ma kekahi olelo ana paha i pupule maoli. ka nana ana a ka poe naauao, ke olelo mai nei lakou, a. ua lokahi no ka lakoU mau olelo hooholo maluna o keia; aia no he poe aole i pupule loa, aka, i hoike mai nae i na hoailona, ua ano 1010, a hookamalii paha ke ano o ka nanaia ana aku oia poe. O keia poe, kane a wahine paha, ua manaoia, aole e kupono lakou e hoohanau keiki, no ke kumu, elike no me ka 1010 a i ole pupule paha oia makua, pela aku ana no na keiki ke hanau mai. Mamuli o keia ninau ke ulu mai nei na hoopaapaa ana. Ke olelo mai nel kekahi poe, e pono no e hoopauia ka loaa keiki ana a keia poe pupule, no ka e nui mai ana na pupule o ke aupnni, a e lilo ana no hoi lakou malalo o,ka inalama ana a ke auptini, a he mau haiia hoopiipii anhau keia. Mamuli noi hoi o keia mau hoouluulu hoopilikla i ke aupuni, ua ulu mai ka ninau no ka hoopau ana o ka loaa o na keiki mawaena o na ma'i ma Molokai. I keia la, ke ulu pu mai nei ka ninau, e hoonele ana i na kanaka hana karaima mai ka loaa keiki ana, a i ole wahi a kekahi poe, e pono no na kanaka limanui i na kaikamahine opiopio, e okiia ko lakou mau opea. Ke lilo nei keia mau ninau nune nui ia i keia mau la, a ma ka nana aku, e komo aku ana paha kekahi mau kanawai no keia mau mea imua o keia ahaolelo e noho mai ana i keia makahiki ae. He ninau kela e pono e laweia mai e kakou e ka lahui Hawaii, a e imi nui ia aku kona mau aoao apau.

No ka hoopau ana ae i ke kuleana o ke kanaka hoohaumia i na kaika-1 mahine opiopio o keia mau. la, aole paha e nui ana ka hoopaapaa ana maluna o ia ninau. Ke manaoia nei, aole no e loaa ana keia poe e komo mai ana e kokua i na liana karaima. e hooko mau i& nei iwaena o na kaikamahine liilii. O ka loaa poift> i ana aku o kekahi kanaka e laweiawe ana i kekahi hana karaima o keia ano, e lilo ana kela kanaka i mea hoino loa ia e na kanaka i ike i ke ino o ia mea. A mamuli o keia & hiki ole ana e loaa kekahi mea nana e ku-e aku i ka hooholoia ana, 0 kekahi kanawai e hookaawale ae ana i kona mau opea, a hoolilo aku ia kanaka elike me na holoholona 1 po'aia ko lakou mau kuleana hoohanau keiki. Pela pu ana no ke kaiiawai, e hookoia ana keia hana hookahi no i ke kanaka e komo aku ana e hoohaunaele, i ka noho ana o kekahi ohana ame kekahi home. E lilo ana keia mau hana i mau met. e alakai aku ana i ka hoohanaia ana o na kanawai, no ka loaa pono ana o na kanaka lapuwale o keia ano. Ke ikeia nei, ke hoohaunaeleia mai nei kekahi mau home o na kanaka o keia ano, a e pono no e hanaia mai i mau kanawai, e hoopau ana i ke kuleana hoohaunaele o ia mau kanaka. I hoohaunaele no i ke koe 0 ia kuleana, aka, ina e hoohemoia ana, a nele, elike ana no lakou me na hoki ame na lio n6 hoi i hookaawaleia ko lakou mau kuleana hoohanau keiki. No ka poe pupule ame 1010 paha, e lilo ana paha ke kanawai no keia ano i mea hoopaapaa nui ia no ke kumu, o kuhihewa auanei paha na kauka, aole ka he pupule o keia kanaka, pau e iho la ko ia la kuleana ike okiia. Aka ma kekahi aoao ae hoi, e hiki ana ia kakou ke ike 1 mai i kg kupilikii io o ke aupuni i ka piha loa ana mai i na kanaka opulepule, a 1010 paha. No keia kumu, e nui ana ka poe e kakoo i keia kanawai, e hoopauia ka loaa ana o ke keiki i na kanaka o keia ano. I keia la, ke lilo nei na hoolilo no ka malama ame ka hanai ana i na pupule i mea hoopilikia i ke aupuni, a elike me ka loaa mau ana o na keiki 1010 a na makua 1010, e mau ana ka ulu ! ana o na kanaka o keia ano, a e pii mau ae ana na hoolilo no ka malama ana i keia poe. Ma Honolulu, kahi e malamaia nei na pupule o ke Teritore nei, ke haiki mai nei ko lakou wahi e malamaia mai nei, a ke koiia mai nei, e hoonee aku i wahi e hiki ai ia lakou e mahi, a e hooulu i kekahi o ka lakou mau meaai. No ka nui mai keia o ka poe e hoopaaia nei malaila.

No ka poe ma'i hoi ma Molokai, e lilo ana no ke kanawai e manaoia ana e hana aku, i mau mea e ku-oia ana no keia poe, no ke kumu, he mau hoaloha no ko ka pot ma'i maloko o ka ahaolelo, a āōld e nele ana ko lakou huli aku, e ku-e i na k .nawai e hoohaiki ana i ka noho maikai, oluolu, a hauoll ana, o na kanaka ma'i ma ia Mokupuni. He mau makahiki i hala aku nei, ua hookomōia mai he kānawai o keia ano, aka, aole i holo no ke ku-e nui ia e na hoaloha 0 na ka&aka ma'i. Aka, ma keia kanawai hou e manaoia nei, e komo aku ana kekahi mau mea 6 hiki ai e ikeia, he mau mea e kokua ana i' ka noho oluolu ana o na kanaka. 0 keia kanawai e oki i n«r ope 'a o na kanaka lima hoohaumia i na kaikamahine liilii, ke manao nui ia nei, e holo ana kela kanawai. O ke kanawai hoi no ke oki an ai na ope'a o na kanaka. hoopilikia i ha home o kēkahi poe, ua manaoia no, e lilo ana keia kanawai i mea kokua like ia e na lala o ka ahaolelo. Aka, ma na kanawai mawaho ae 0 keia, ke manao ia nei, e paakiki ana no ka holo. 0 ka mea e maka'uia nei, o ka laulaha loa aku o keia makemake oki, a pau pu ka poe, i hiki ole paha kA hoomaopopoia he poe hoopilikia lakou. Mawaho ae o keia, aole e hiki ana elike me ka manao o kekahi poe e manao nei. Ua ano opulepule paha kekahi poe e makemake nei e hana mai i na kanawai, e hooikaika loa mai ana e loaa ole na keiki. Ua hoopuka ae kekahi poe wahine, ua pono e houukuia ka hanau ana, a i ekolu wale no kelki o ka ohana. Mai hiki no paha keia, ina aia i ke kanaka ke ana oka nui o na keiki. E hiki ana paha i kekahi poe, aka i ka hapanui nae o na kanaka, aole loa e hiki ana. 1 keia maa la e nea nei, ua hiki e maopopo, o kekahi poe waiwai i kupono maoli e loaa na keiki, no ke kumū ua lawa ma na ano apau i na makaukau no ka malama ana, o ka apiki nae, aole he loaa iki oke keiki. O kekahi poe no i ma'kemakeia e loaa na keiki e ke kane, ua hana no na wahine i mea e loaa ole ai ke keiki. A i keia la, o ka mea e ikeia nei, o na makua ilihune, o lakou na makua i hiki e loaa na keiki. Ma kekahi, ua man»oia aku paha, ua maikai ole ka malamaia ana o na keiki e keia poe ilihune, no ke kumu ua ilihune lakou. Aka, ke manao nei ko oukou meakakau, o kā loaa ana mai o na keiki a kekahi mau

makua, mai ke Akua mai kela haa

wina i loaa mai ai. He oiaio no paha e lilo io ana ka nui o na keiki a na makua mea hoopilikia mai i kela mau mākua, aka, o ka rula mau nae e ikeia aku nei i keia mau la, ame na la i hala aku, o lakou ka ohana hauoli a maikai o ka noho ana. O kekahi poe, ua hele aku ko lakou manao ma ka hana ana a nui ke dala, me ka makemake ole e hooliloia no kekahi mea. O keia poe, aole lakou e makemake ana e mare, a aole loa aku hoi e make'make ana e loaa kelki, o pau na dala i ka e keia poe keiki. Aole wale no keia haawina wale nd o na kane, aka, ua komo pu aku iloko o na wahine, a i keia la, ua nui na kane na wahine, i mare ole, no ka maka'u o hiki oīe e loaa na lealea ana, ame ka hiki ana e hele ma ka lakou mau wahi i makemake ai e hele. Aua hiki ia kakou e hooia aku i keia, o na keiki io no ke kumu o ka hiki ole i Rekahi poe, ke hele ma ta lakou mau wahi i makemake ai. Aka, o na makua, a i ole o na kane ame na wahine e kuko ana pela, aole o lakou kuleana e ola ai maluna o ka honua nei, no ke kumu, ke ku mai nei ke kanawai a ke Akua i kukulu ai i kinohi loa, "E hoohanau aku, a e hopiha i ka honua." O ka ke Akua kauoha keia, a i keia Ia hoi, 0 ka maka'u akua ole o na kanaka, ke koi mai nei e hookaupalenaia ka hanau ana o na keiki. Ehia la mau makua e hiki ana e hooia mai, i ko laua noho a kane a wahine ana, e loaa ana ka laua keiki? Aole e hiki e hooiaia keia ninau. O ka mea oiaio maoli, aole laua e ike ana i ka loaa ame ka loaa ole o ke keiki. Ma ka nana aku, o ka haawina like keia i loaa i na lahui i komo e noho pu me kakou, o na Kepani paha ka lahui i hiki e loaa na keiki i na manawa apau. Ma ka nana aku, ua kakaikahi loa no na makua i loaa ole ke keiki iloko o keia lahui. Aole io no i nunui loa na ohana, aka, e loaa ana |no ka averike o ekolu a eha paha keiki.

Ma keia wahi, e pono ho hoi kakou na Hawaii, e lilo i poe noonoo nui no ka hooulu ana i ko kakou lahui. Ina ua hewa ka nui loa ana o na 1010, mamuli o ka aeia ana o- na 1010 e mare a hoohanau keiki, alaila, e pono no kakou e noii nui i keia ninau, a e hoopau i ko kakou hoohanau ana i na keiki 1010. No ka mea, ua kaulana ko kakou lahui i ka 'iko ame ka maikai o ke kino, ame ka naauao pu no hoi. Aka, malaila no pau. Mai ae aku kakou e komo wale ia mai, e imi ke kupono o ka mare ana o kau keikikane ame kau kaikamaliine. No ke kumu, ua komo mai lakou iloko 0 na mea i ku pilikino loa ūku i kou noho ohana ana. O ka hoOulu ame ka imi ana i na alanui e hiki ai e hooulu, o ia ko kakou iini nui e ka lahui: O ka ulu ana mai o na keiki maikai, naauāo, ike a nani ke nana aku, o ia ka kakou i makeinake ai. 'O ka ulu mai o na keiki 1010 kau i makemake ole ai, a e pono no kakou e akahele maluna o keia kaupalenaia ana 0 ka hanau ma Hawaii nei. < īna he mau manao kuio no ka pono o ko kakou noho lahui ana, aole kakou e ulolohi i ke komo ana aku e kok'ua i na kanaka e hana mai ana no ko kakou mau pomaikai. Aka, hoi ina no ka manao kolohe ame ka hoao ana i kekahi niāu manao ano hou, alaila, e ku-e aku kakou, no ka mea, he mau mea ia e hoopoino mai ana i ko kakōu ulu ana, ame ko kakou hoolaupa'i ana 1 na aina o kakou. 0 ka'u e koi aktf nei ia kakou, e mikiala mai kakou, a e nana mai me na maka e halo aiia me ke kauka'i e ike aku ana i kekahi mau mea ano hou. E nana mai kakou o hooholoia ma4 kekahi mau kanawai, e lilo antf i mau mea hoopilikia mai ia kakou. Aole kekahi'kanawai hoopoino ia kakou e hiki e holo, ina kakou e ala ana, a'e imi i na mea apau e waihoia mai ana imua o kakou.* 0 kakou %o ka hapanul o na ahaolelo o kakou, a ina e holo ana kekahi mau kanawai ino, i holo no ia kakon,'no ka mea, aole i nana pono ia. Aole mea hoopilikia e lanakila, ina e makaalaia aku ana. Aka, i hiamoe kakou, e ao kakou o pau loa he aa ko kauhale.