Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 33, 17 August 1922 — HUAKAI MAKAIKAI I KAUPO, MAUI. [ARTICLE]

HUAKAI MAKAIKAI I KAUPO, MAUI.

(Hoomauia mai) S» Hoaleai Mak&ikai no ke vrl Kaleakala. Poaono, Mei 7. I keia 5:30 a. m., au ame Keneki i ala ae ai. E pa kololio hu'ihu'i mai ana no ke kehau mai ke kuahiwi mai, a hooaanao ae la au i ano o ka noho ana o sa Kona, o ia hoi, ala ae na keiki lawai'a ua maikai ke kehau, hele aku la a kaulanawaa, pahee ka waa iloko o ke kai a holo i ke ko'a lawai'a. Hora ehiku ai ko makou ainakakahiaka. Mahope iho o keia manawa, hoomakaukau makou i ka ukana a hauhoa*no hoi na hoki. Eia na lako o keia hele ana: eīua halelole me na pine ame na kaula hoopaa, mau paa huluhulu manoanoa, kapaua, lole mehana, lako kuke, pu raifela, meaai, ame na mea liilii 0 kela ame keia ano. Ua hookomo iho makou i keia mau ukana iloko o na eke lole. O na lole, o na eke ukana kaumaha kau iluna 0 ka hoki ukana, a o ka ukana mama kupono ua avelikeia iho iwaena o makou pakahi. I keia 9:30 a. m., haalele o Joseph Marciel, Keneki ame ka meakakau 1 kauhale, nouka o ke kuahiwi Haleakala. He kakahiaka malaelae keia; aohe hoailona o ka makani ame ka ua, oiai nae, e haule iho ana ka ua kilihune o ke kakahiaka. No ke kaumaha o na holoholona, nolaila, naue malie makou e hele nei, a o kekahi no hoi he pii'na wale no ke alanui. Iko makou hiki ana mai iluna o kekahi wahi puu, ua olelo mai la ko maua kamaaina o Kapihaa (piha kikoola) ka inoa o ia wahi. Maanei hoomaha liilii. Ia makou e hoomaha nei, ua huli aku makou a nana i na aina e waiho mai ana. He ?ani lua ole ka nanaina o ka aina ke nana aku; e waiho mai ana kauhale, mala-ai, ululaau uliulii, aina kula kuanea, na makalae, na awawa, ke Kaupo Gap me na mano wailele e hiolo mai ana, ke kahua hale o Pamano iluna o ka pali kualapa, me ke kahua heeholua ana e holua ai, ke kahawai o Kapunahoa, ame Mokulau, i ka nui kinl moku ako'ako'a, ia wahi a Pamano ame na'lii o ke au kahiko e lealea &i i ka heenalu, a. kahua kaua hoi a Kalaniopuu, moi o Hawaii, i kaua ai i ko Kaupo nei mau makaainana, a o Kamehameha ame Kekuhaupio na pnkaua kaulana i ka akaika ame ka hakaka ma ia kaua ana, a ma na kaua no hoi apau o ia mau la i ke au o Kalaniopuu ame Kamehameha ka Na'i Aupuni.

0 keia mau hiohiona apau ua like me ka papakonane e hoiko mai ana i ka nani o Kaupo ame Nuu. Aia hoi e waiho mai ana iloko o ke aouli o Maunakea, Maunaloa ame Hualalai, na kuahiwi kahikolu o Hawaii moku o Keawe. Ua uhi paaia ka piko o Maunakea ame Maunaloa e ka hau, he hiohiona u'i e poina ole ai, a homanao iho la au i keia mau laina mele: £ aha ia ana o Maunakea, Kohu moa uakea i ka malie. la'u e nana ana i keia nani, aloha wale mai la no i ka ainahanau, i ke kau mai o ke ao opua, a ua hiki no ia'u ke hoomaaao iho me he mea la, aia no an i Kona Kaiopua i ka la'i hinano ua malie ka i hoonena ai. manawa malie loa, he ike wale ia aku no' kauhale o n» Kohala i ke keokeo mai. X ka pau ana o ka* manawa o keia wahi hoomaha liilii ana, ua hoomau hou ia aku no ka hele ana nomua; ahiki mai makou ia wahi i kapaia o Koleanui (mapu koleo nui), he awawa keia, a o ke kukul ka laau o keia wahi. A o Kauhipuu (he puu i paa i ka nahelehele) mai: o Puahuluhulu (ma keia wahi ua nui ka pua huluhulu ame ka pamakani) mai; o Keanapuka (he ana wai e huli ana ka waha ike kai) mai; a o Kaj hulilua (huli i ke kuahiwi a huli i kai o Kaupo). mai. Ua kokoke loa kei* wahi i ke kuahiwi; hu'ihu'i mai la ke ea; nui ka laau kuahiwi ma o a maanei o ke alanui, o ia hoi, ka ohelo, koa, lehua, kawa'u, kamani, mamaki, akolea, ame kekahi mau laau lehulehu e ae he nui loa ke helu papa ia maanei. Aka aole he ululaau nunui o keia mau wahi, a pela no keia huli Kaupo apau o ke kuahiwi Haleakala. Ia makou e naue malie nei iloko O k» nani hihipea o ka launahele o ka pilikuahiwi e kani mai ana ka leo o ka manu iiwi, he leo nahenahe, he hanehane o ka po o na kupuna i hala aku, aole e hoi hou mai, a nona keia hooheno ana: liwi kuu hoa, Noho mai i ke kula. Aole wale' o ka leo o ka iiwi ka makou e lohe nei, aka, o ka manu laehao, ame ke kolohala kekahi *i mele olioli mai no makou na malihini makaikai kuahiwi. Hiki makou i Panilauhulu, olelo mai la o Joseph Marciel ua komo makōu Uoko o ke Crater' (Lua o Haleakala.) Maanei loaa makou i ka ua kilihune, uanoe uhiwai o ke kuahiwi me ka nui pu o ka hu'ihu'i um ka mama o ke ea*

Aia' mawaena o ka 7000 a 8000 kapuai a oi ke kiekie o keia wahi mai ka ilikai ae. Aohe ikeia aku o Kaupo maanei, no ka mea eia keia wahi ilalo o ka lua. He honua palahalaha keia a makou e hele nei; be piina no ma kekahi mau "wahi aole nae he piiku, elike me ka nui 0 na wahi apau a makou i haalele aku ai # ihope. He nani maoli na meaulu o ke kuahiwi ke nana aku, hauoli ka maka ke nana aku i keia mau mea iloko o ke kulana a ke Akua i hoonlu mai ai ia lakou, a o ka oi loa aku o ka nani i ka'u ike, o ia no ka ohelo me kona waihooluu like ole o ka ulaula, halenalena, ahiahia ame ka melemele. He laau ulu nui ka ohelo ma keia mau wahi, a pela no hoi.ma na wahi apau o ke kuahiwi e uluia ana e ka meaulu. Ua hopu aku ka meakakau 1 ka lau o ka ohelo a me he mea la he pauku hau ia i kau a mea o ka hu'ihu'i, a ua maeele maoli no ka lima; pela no na launahelo apau ke hopu aku oe i ka hu'ihu'i, no ka noho mau no hoi kekahi o ka ua, ka noe ame ka uhiwai. I keia manawa no hoi a makou e naue nei, uk ike maoli iho makou i ka hu'ihu'i o ka pepeiao, lima ame ka wawae,- oial nae, he mau lole mehana ko makou me na leapaua. O Keneki ame ka meakakau ka i anuanu loa, no ka mea, aole maua i maa i keia anuanu. Komo makou iloko o ka ululaau ohia o Kahilinau ia, he piina uaua keia; olelo hou mai la ko maua kamaaina ua kokoke loa makou i ka pahuhopu. Nui ka noe ame ka uhiwai e paa mai ana i ka pali. Hiki makou i kahi e ku ana he kumu koa nui, a malalo o keia kumu koa nui, he ana i ka pali, a ua kapaia keia wahi o Keanakukoa. O ia hele malio mai no ia o makou ahiki i kahi o ka pali mania kiekie launaole, e uli paa ia ana e ka noe ame ka uhiwai me na wailele lehulehu he nui e hiolo mai ana. O Kawaanaau ka inoa o koia wahi. Nui no hoi ka bibi, na ka Haleakala Ranch ma keia mau wahi a he nui ka momona. (Aole i pau.)