Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 33, 17 August 1922 — He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa [ARTICLE]

He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa

"Mai manao kuhihewa oe e kuu kaikamahine, he wahi hana • .aalahi, ka hoao ana e komo aku iloko o kekahi oihana, aia : e mau kaukani o na wahine e ake nei e loaa kekahi oihana ia ; aole nae he hiki, mamuli o ka nana aku, i ke poho, o ka tic inakaukau maoli i ka lawelawe oihana ana, nolaila aole ; a c loaa ana ka holomua ia olua, oiai aol« olua i lawelawe : :a i kekahi ano oihana." "Kt kanalua loa nei ko'u manao, no ko mamā ae mai i keia ; kua mai ka hui aku, a e hookaumaha loa ia aku ana kona noo. no ka hiki ole iaia ke komo maloko o kekahi oihana," . :i a Ela, me ka uliuli ana ae o kona poo. 'Nou ame kou makuahine, aole o olua makaukau, ma ka i papale, a kuai i na papale a aole o'il manao e makemake i 'lua e kukulu i kekahi halekuai paka. O ka mea oiaio no aohe a olua hoao ana e lawelawe i kekahi oihana me ke . . <a'i aku o ka hana ia nana e kokua mai i ko ōlua noho ana. a dala apau a kou kaikunane i hookomo mai ai lloko o ka nei, o kou mama wale no ke kuleana, a maHrkuleana auac hiki ole ai iaia ke hoole mai, i na kokua mai ka hui aku." Malia |&ha o kena i'o ka mea pono elike me kau e hoakaka nei e Mr. Kapa." L'a manao au, he ekolu paona ka haawina kokua no kou , ; a o ka pule he wahi huina uuku loa keia ke hookukuia ae 0 na kaukani paona ekolu a kou kaikunane i hookomo mai : nko o ka hui; aka he elima pakeneka wale no keia maluna kumupaa." "Ina aole ka nele maoli o kuu mamfa i na mea i maa iaia, . 'o loa au e ae aku e lawe mai i kena mau dala kokua, < ka nana ae nae, ua noho hemahema maoli oia, pela wale no . i konoia mai ai e lawe mai i kena kokua, aole ma kekahi eae." \<jho iho la o Mr. a kakau iho la he kikoo dala, no ka :.j:na o ekolu paona, me ka pane ana mai: Xe manao nei au, e paa maoli aku no oe i keia kikoo, no ka kokua i kou makuahine, he mea hoopokole mai ia i ka F.r<ri. aole hoi e hookomoia aku maloko o ke ekeleka. Ke kakau -, au i keia kikoo, ma ko'u manao ponoi iho, me ka maopopo 'e i ko'u hoa-hui; a mai ka'u mau dala ponoi no, e ukuia aku n keia huina i kou makuahine, i kela ame keia pule, aole hoi • na dala ae o ak hui." I.alau aku la o Ela i ka bila kikoo dala, a opiopi iho la no k<: nookomo ana iloko o kana eke dala, a iaia i ku ae ai iluna, r ) ka hoomakaukau ana e haalele iho i ke keena oihana o Mr. K:i;ia. panahou mai la o Mr. Kapa iaia i ka \ ana mai: ' Aole o'u makemake, e hookomo aku i na manaolana poho i' k<» ou. aka ua paa maoli no ko'u manao, aole wale no e hoihoi P ■ ia mai ana kou inoa maikai, aka e nanaia aku ana kou mak kane, ma ke ano oia kekahi o na kanaka loa,'jna k; :ana hoopukāpuka waiwai, i ka wa e holomua loa ai kela !• ma Kaleponi. ka manawa i holomua ole ai kou makuakane ma kana r.i hana, i)a nanaia aku oia, ma ke ano he kanaka ino, a he kolohe, aka nae, i ka holomua ana o kela lua gula ma K.ileponi, ua holoi loa ia,ae kela mau inoa maikai ole mai iaia a ina no paha i hoomanawanuiia eia, aole e kau mai ka I• 'ino maluna ona, ame kona ohana, aka nae me ka nana ole ij ra ?rjca i hala aku la, ke lana loa nei kuu manao, e oili mai ana i : i liana e hookahahaia aku ai na mea apau." | l.'a hoohauoli loa ia ko Ela manao, mamuli o kela mau hoa-| k:.ka a Mr- Kapa, alaila haawi mai la oia i kona aloha hope, o' kona haalele aku la no ia i ke keena o ke kanaka i haawi mai i i kana mau kokua ana iaia nei,.# i kona hoea ana mai i ke alanui, kau aku la maluna o kekahi kaa, me ke kauoha ana aku : ke kalaiwa, e lawe iaia no ka Paka Haida, ma kahi he mile ka" namao mai kela wahi aku. Hc nui na kumulaau maloko o kela paka, me na meaulu ulii: i e hoihoi ai ka maka ke nana aku, nolaila hooholo iho la ua - Ela, e hoohala i kekahi mau hora ma ka nanea ana malaila, r:amua o ka huli hoi ana aku no ko laua home. Ina e loaa ia mama he manawa e hele holoholo ai, ma na v. ;hi elike me keia ke ano, e loli loa ae ana kona ano, aole hoi, a pili mau o ke kaumaha ame ka ehaeha o ka noonoo," i ralu wale iho ai no o Ela iloko ona. Malalo o kekahi kumulaau malumalu, i noho iho ai ua o Ela, • 'iluna o kekahi noho laau loihi, me ka noonoo ana no na la kaahope aku, na la aole he mau ao hakumakuma eleele nana :ai ae i na alahele o ka hauoli, no kona ola ana. Me he mea ke ike okoa aku la no oia i ka helehelena o kona kaikunane i ku mai imua ona, me kona hoolohe aku hoii na olelo hoola"'i :nai iaia mai. 1 FaJa ae la na hoomanao ana no na hana a kona kaikunane ' na ona. ia wa i ala mai ai kana mau hoomanao ana no Ivana eonada, a mai kela manawa mai, i nana aku ai oia iamua o - na ola ana, me he mea la, e kau okoa mai ana na kahoaka, o r,ani. ka hauoli ame ka maemae, alaila puana ae la oia i keia M . hnaolelo* Aole loa he mea nana e ake'ake'a mai i ko'u manaopaa me > liilinai maluna o kuu aloha, aia no he la e hoea mai ana, e v iohia aku auanei na ao hakumakuma e halii nei i ko'u ola a." Mc kela mau huaolelo i puanaia ae, eueu ae la kona mau ' tlche. pohina ae la hoi kona mau maka, o kona ku ae la P'' ia a haalele iho la i kona wahi e noho ana, a hele holoholo i la me ka manao, ma ia ano e aku ai na manao haā 'iku'i hoomanao no kana aloha mai iaia ae, me ka hooholo ihx>, e hele aRu oia no ka home o Kauka Mudoka, no ka ana i kana haumana. i ua o Ela nae i haalele aku ai i ka paka, a hele mai la no ke : :iui. ike mai la oia i ng. kanaka e hele ana ma ko lakou mau - wae, a maluna no hoi kekahi o na kaa, me he mea la, aia kemau hana ano nui, nana i kono aku i na kanaka e hoakr>a ma kela wahi o ke alanui. * Ku iho la oia, no ka nana ana i ke kumn nui o na kanaka : .i ke alanui, a iloko o kona nanea, ua hoopuiwa loa ia oia i ka e peno ana aku i kekahi leo i hele a kamaaina i kona mau ; epeiao i ka pane ana ae. "Airwe no ka hoi e! O kela ke konela o ko'u pualikoa, e ' u mai la maluna o ka lio ahinahina e Ropa, aole o'u make- • i-ike e au e kela kanaka." "Mai hopohopo iki oe, aole oia e ike mai ana ia oe iwaena e keia aluka kanaka," i pane ae ai o Mr. Ropa. Huli koke mai la o Ela ihope, a ike mai la me ka hoohewahea ole i ka helehelena o kana ipo aloha, Kapena Ivana, a me Kona nana ole ae i na maka he nui e kau pono mai ana maluna oia. o kona holo mai la no ia, a puliki aku la ia Leonada oiai o kapena opio i'o nei no kela a Ela o ka ike ana aku. "O e kuu aloha, ua kakali au ia oe me ka hoomanawanui no na la loihi, akahi nae oe a loaa hou ia'u!" i pane ae ai o Ela me mati no o kana puliki ana ia Kapena Leonada. Aole he wahi hoomaopopo iki iloko o J£apena Leonada, no

Ela, ke nana wale mai la no oia, i kana aloha, me he mea la, o kona ike ana mai i kda wahine opio, a o ia kana o ka pane ana ae ia Mr« Ropa. "Ua kuhihewa loa ia keia lede opio," wahi ana me ka luliluli ana iho nae i kona poo, no ka hiki ole iaia ke hoomaopopo iki, i kekahi mea o ka wa i hala. "Pela no ko'u manao, ua kuhihewa oia ia oe, no kekahi kanaka okoa aku ana i kamaaina aii pane mai ai no hoi o Mr. Ropa. "E hoao kaua ma na ano apau e kaawale mai keia wahi aku, mamua oka piha ana mai ina kanaka; e hoopakele hoi kaua i keia lede opio, mai ke kau ana aku o kekahi mau hookaumaha ana i kona manao. Ua maopopo loa me ka hoohewahewa ole, ua kuhihewa loa keia lede opio," i kamailio hou mai ai o Kapena Leonada. Ua pa pono loa aku na huaolelo apau a Kapena Leonada o ke kamailio ana mai ma. na pepeiao o Ela; a koho iho la oia iloko ona, ua haalele maoli no o Leonada iaia, elike me ia a kona makuahine, i kamailio mai ai, aka nae nana ae la kona mau maka iluna ma ka helehelena'£> ke kanak'a ana i aloha ai, a pane ae la: , "O e Ivana! E Ivana! Aole anei ou hoomaopopo mai ia'u ? Owau no hoi keia o Ela, ka mea i haawi aku i kona aloha ame kona puuwai e hookauwaia malalo 0u."." Ke hamohamo la o Kapena Leonada mā kona lae, ke imoimo la hoi koha mau maka, me ka hele a pupukli ka ili o kona lae, alaila huli ae la ia Mr. Ropa, a kalnailio aku la: "Ke kahea mai nei oia i ko'u inoa, o ka mea apiki nae aole o'u wahi maopopo iki, no ko'u ike mua ana iaia, He mea pono e noiiia aku keia mea ano nui. O e Ropa, ua hele kuu poo a poniuniu maoli!" He hapa wale no o kela mau huaolelo a Kapena Leonada o ka hoopuka ana ae, i loheia mai e Ela, o ka nui aku aole oia i lohe mai, no ka mea ua maule aku la oia, i ka wa a kana aloha i hoole ae £i, aole loa oia i ike i ua o Ela mamua. Alakai aku la o Ropa ia Kapena Leonada no kekahi wahi kaawale, me ka hoonoho ana aku iaia maluna o ka noho ma ka paka, alaila kauoha mai la o Leonada iaia e hele mai e nana i ka lede opio me ka i ana mai: "E hele aku oe e kokua i ka lede opio, a e ninaninau pono aku i I;ona inoa ame kona wahi e noho nei. Aohe o'u hoomanao iki no ko'u ike ana iaia mamua, eia nae he keu aku kela aka wahine huapala. No keia hiki ole ia'u ke hoomanao, i na mea o ka wa i hala, ua hele maoli au a kokoke e pupule!" Aole i emo kela nalo ana aku o Ropa, ,oili hou mai la ua kanaka nei, me ka hoike ana aku i kona kokoolua, aole kela wahine opio, aka ua hookauia aku oia maluna-o kekahi kaa, a hoihoiia aku no kona wahi, me ka maopopo ole, i kekahi mea e kona ame kona wahi hoi i noho ai. "E lawe koke ana au i na mea a Kauka Mudoka i ao mai ai, no kona kaha mai ia'u, ua hoopilikia maoli ia mai kou noonoo, no ka hiki ole ke hoomaopopo i kekahi mau mea, a i wahi e auhee aku ai kela pilikia, pela au ē makemake loa nei, e hoomaka koke mai kela kauka i kana hana ma kuu poo" Ma kela ahiahi, ua kakau iho la o Ela i kekahi leka, a hoouna mai la ia Mr. Kapa me keia mau manao i kakauia: "E kuu Mr. Kapa: Maloko o keia leka, e loaa iho ai ia oe kela kikoo dala au i haawi mai ai ia'u na mahia, ke hoihoi hou aku nei no au, no ka mea hiki oje ia'u ke lawe mai i kela mau dala malalo o kekahi mau kumu ko'iko'i loa. Aole au e hoike aku ana i kela kumu, aka naer iloko o kekahi manawa kupono, ma keia hope aku, e lohe ia ae ina mea oiaio loa. Ke hoihoi hou aku nei no nae au i kela mau dala, me kā nui no o ko'u mau manao mahalo no kau mea i hoao mai ai e hana no'u me mama.", "Aole loa e hiki ia'u ke hoopa i hookahi keneka o kana mau dala, ua lohe maopopo loa aku nei au i na olelo lokoino mai kona waha mai/ Heaha la hoi, e ola aku ana a\i, me ka ike hou ole ia mea he hauoli, aka o ka ehaeha, ke kaumaha ame ka «luuluu, ke ukali mau ana mahope o ke koena o kou mau la o ke ola ana. Ūa hoole'mai oia no kona ike mua ana ia'u, a ua kamailio mai hoi oia i na olelo a ke kanaka, i nele i ka puuwai iloko ona. Pehea la, e hiki anei ia'u ke ola aku me keia ano? Iloko o kuu puuwai, ua nele maoli ia i ka pana ana, he hu'ihu'i pu wale no." Nokē okoa iho la laua o Ela ika hookahe i kona waimaka, i kau a mea o ka ehaeha, i oi aku imua o na ehaeha e ae ana i auamo ai m,amua aku. .. MOKUNA XXIV. ... I kela huli hoi ana aku hoi o Kapena Leonada no kona rumi ma kela la, aole e hiki iaia ke hoomanawanui iho, i kona' manao, e kaha koke ia kona poo, a e nanaia kahi o ka pilikia, nolaila kakau iho la oia i kekahi leka na Kauka Mudoka, e kauoha ikaika aku ana iaia, e hele mai imua ona, i ka manawa maikai e loaa ana. Aia iloko o ua o Kapena Leonada ka noonoo nui, he hana maikai nana, ka hoike ana aku imua o ke kauka, i kana mea i ike ai ma kela la. Ua piha maoli oia i ke kaumaha, no ka maopopo ole o kela lede opio, o ka holo ana mai a puliki iaia, me ke kahea ana mai i kona inoa, a olelo okoa mai hoi, he ipo aloha oia nei nana- tJa hoomaōpopo aku oia, aia iloko o kela wahine opio ka manaoio maluna oia nei, o kona wahi nae i ike mua ai iaia, he ninau hiki ole loa ke paneia. "Ina aole au i ike mua i kela wahine, a o keia no ka makamua loa o ka halawai ana me kona helehelena, e haulehia no au i ke aloha iaia/ i pane aku ai o Kapena Leonada ia Ropa. v He kanaka o Mr. Ropa i kahiko kona mau makahiki, aole no bia i mare i ka wahine, a no kona ilihune no iloko o kona mau la opiopio, nolaila aole oia i ike ia mea he hooipoipo, nolaila aole noonoo nui mai i na olelo e kamailioia aku ana e Kapena Leonada. ' "Pehea ua haawi aku anei oe i kuu leka ia Kauka Mudoka?" wahi a Kapena Leonada i huli mai ai a kamailio imua o Mr. Ropa. "Aole o Kauka Mudoka ma ka hale ia'u i hoea aku nei, aka ua haawi aku au i ko leka, i kekāhi o na kauwa o ka hale, a ina e hoi ae ana ke kauka, a heluhelu i ko leka, e hoea mai ana oia i keia po, a i ole ma ke kakahiaka paha o ka la apoi/o." Ma kela mau la a Kapena Leonada ame Mr. Ropa e hoohala la ma Ladana, he elua manawa i hele ai o Leonada e hui pu me ka Loio Malo, a ua hele«no hoi oia a uluhua, no ka lohe aku i ke kamailio mai o ka Loio Malo, # no Bela Kalani, ame kana mau hana, me he mea la, aole he maopopo iki ia*Leonada, o kela mau mea e komailioia mai Ia iaia. "Aohe he kanalua iki no ko'u hoea ana i -Biare no ka mea malaila au i loaa ai me kuu poo ua eha, a me kuu poohiwi hoi ua haki ka iwi. Aole nae keia he mea e hooiaio mai ana, ua halawai au me kekahi poino, i hookauia mai maluna o'u, mamuli 0 ka manaoino aka enemi. Aole e hiki ia'u k€ manaoio, no ko'u hopoino maoli ia ana mai e kekahi mea, ahiki i kuu ike ana i na hooiaio maopopo loa. Ina e hoi hou mai ana ka noonoo maikai iloko o kuu poo, e hiki auanei ia'u ke hoomaopopo 1 na mea apau. I ka manawa hea la o* i\nariao ai, e loaa ia'u kekahi mau hoakaka no na mea e pili ana i na moohelu o ko'u mau waiwai, ma na mea pili dala" "Mai noonoo nui oe ia mea he dala, aka e hoolilo oe i kou manawa, ma ka hoomaha ana. Ua hiki ia'u ke hoolako aku ia oe me ke dala, i na manawa apau au e makemake ai; a ke kekua nei au i ka manao o kou kauka, e loaa- nui ia oe ka manawa hoo'maha, pela wale no e hoi hou mai ai kou mau ano kahiko> (Aole i pau. )