Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 33, 17 August 1922 — He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana [ARTICLE]

He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana

"Heaha auanei o oe ponoi ka mea nana i kipaku mai ia maua, aole na kekahi mea e ae, aka nae aole e hiki ia oe i keia mana\va? ke kipaku hou mai ia maua, e hele mai keia wahi aku!" "E hoea mai ana ka'u kamailio ana, no kena mea au e olelo mai la. Aole he kumu nui e ae i hele hewa ai kekahi poe kauaka. mamuli no ia o ko lakou hoolohe wale ana aku i na alakai lalau ana mai a ko lakou mau hoaloha; a o kekahi kumu, no ka hiki ole ia lakou ke noonoo me ka pololei no lakou iho, a no kekahi poe hoi, ua makemake maoli no lakou i ke ola ana iloko o ka epa ame ka lalau. "O na kanaka elike me ko oukou ke ano, ua manaoio oukou, e hoomaka hou ia ke ola ana o na kanaka ma ka honua nei, a a e mahele like ia na dala apau, pela me na aina apau, mawaena o na kanaka. No olua e keia mau kanaka, he hookahi ao a olua noonoo nui, o ia ka loaa wale aku o ke dala, me ko olua hana ole, a ua lilo pu hoi olua, i mau mea alakai hewa, i na kanaka hoopono, e uk;ali aku mahope o ko olua meheu. Nou e lakopa, o oe kekahi o na kanaka hupo haalele loa, ua puni wale aku oe i na a'o lalau a kekahi kanaka, i kapa iaia iho, he alakai no ka poe hoohaunaele." "E akahele oe e Mr. Nikola i ka hoopuka ana mai i na olelo hoohaahaa o kena ano, o ike auanei oe i ko mihi!" "Heaha auanei ko'u kumu e mihi ai, no ka mea, o keia maoli no ka mea oiaio loa, o Pilina kou haku, a o oe kona kanaka; aka nae aOle e hiki iaia ke lilo i haku maluna o na kanaka e noho hana nei ma keia wahi, elike me ka loihi o ko'u paa ana i ke kulana lunanui malalo o Mr. Makuaia." "Alia oe e wikiwiki i ke kamailio ana pela, e kakali iho oe, ahiki i ko ike ana aku, o oe paha ka oi ma keia wahi, a i ole owau paha," i pane mai ai o Pilina, me ka leo pikanana. "Aole he hooiaio maopopo loa no ka mea kupono o kaua e lilo i haku maluna o na kanāka, o ka hana wale no, ma ke ano o ka kaua hana e ikeia ai ka mea oi." "Alaila e manao mai ana ka paha oe e hakaka me a'u ea?" wahi a Pilina, me ke ano kuha'u o kana kamailio ana mai. "Ae, o ko'u manao maoli no ia, ma ka hakaka ana e ikeia ai, owai la o kaua ka mea oi aku o ka ikaika, o oe paha, a i ole owau paha." ''Aole au he kamalii, e ae aku ai i kou nianao, aole loa! Ua nui ko'u mau makahiki imua o kou, a ua ike au i ka mea bi loa aku o ka pono. Aole o makou makemake e hookaheia kekahi kulu koko, aka me ka malie wale no e lawelaweia ai na hana apau, no ka pono, a no ke kaulike maluna o na limahana." "Alaila e olelo okoa mai ana anei oe, he maka'u kou i ka hakaka?" "Aole loa au i maka'u ia mea he hakaka, aka no ko'u makemake ole, e hookaheia ke koko, elike no me ia a'u i kamailio mua aku nei ia oe." * "Malia paha i makemake ole oe i ka hakaka, i kou lohe pono ole aku i na huaolelo e pii ai kou inaina, o ia keia, o oe kekahi kanaka hoopunipuni ino loa, he aihue a lie mea hohewale!" Kc eueu la na lehelehe o ua kanaka rfei, me ka alaalawa ana 0 kona mau maka, ia lakopa ame Wala, me ka hoopuka ana mai 1 keia mau olelo: "E hoea mai ana ka la au e mihi ai, no kou kapa ana mai ia'u i kena mau inoa o ke ano kuamuamu. He hana okoa ka'u i hoolala ai no keia wa, aia hoi a holopono keia hana, a mahope aku olaila, e uku pono ia ai oe, no kau mau olelo ino. E hookaawale koke ae oe.mai ke ku ana ma ka puka, i hemo aku ai makou iwaho!" "Ae, e ae aku ana au ia oe, a ia oukou a ekolu, e puka mailoko aku nei o keia keena, o ka'u kauoha wale no, aole loa oukou e noho hou iho maloko nei o na palena o keia aina, o ka mea e hookuli ana i ka'u kauoha, e auamo auanei oia i na ko'iko'i o kona hookuli!' "Heaha ka manao maoli o kau mau olelo e Mr. Nikola?" i pane mai ai o Keka Wala, no ka manawa mua loa: "Eia no ka manao, ma ka manawa mua loa, a oukou e hoao mai e a'e maluna o kou mana, e kaa ke kanawai ma ko'u aoao; nolaila e ku koke oukou a hele mai keia wahi aku!" Me kekahi lima, i pale ae ai o Nikola i ke panipuka, oiai hoi kona mau maka e nana aku ana maluna o na kanaka ekolu; oiai ua poe kanaka nei i hemo aku ai iwaho, me ka nana ana mai iaia nei, me ka noke ana mai i ka akaaka pahenehene. 0 Ua manao maoli o Nikola, o na olelo hoonaukiuki ana, i noke aku ai i ke kamailio ia Pilina, he mea la ia no ua kanaka nei, c aa mai ai e hakaka me ia nei, oiai aole he kanalua iki o Niko]a, no ke kaa o ka lanakila ma kona aoao, a ma ia ano, e pau ana ka hiki ana i kela kanaka, ke hoonahoa hou mai imua ona; aole nae o Pilina, he kanaka malihini ma na hana kolohe, ua ikc no oia i kana mea e hana ai. Oiai nae, aia no ke kulana lunanui o Nikola ke noho mana la ma kela wahi, ke ike la no nae oia iloko o kela manawa hookahi, he hana paakiki loa ma kona aoao, ke kipaku ana aku i kekahi mea e hele mai kela wahi aku, mamuli o ka nui o ka aina, ame ka naele o ka ululaau, e hiki loa ai no i ka poe kolohe, ke pee ae ma kekahi mau wahi, ke manao lakou, e hookau mai i na hoopilikia ana. Ua hoomamaia no nae ko Nikola noonoo, no- ka loaa ana he kumu kupono loa i'aia e kipaku ai ia Keka Wala, e ili ole mai ai na hoahewa ana maluna ona, oiai ua loaa he mau kumu maikai loa. ma kona aoao, no ka hookaawale loa ana aku ia Keka Wala, mai ka noho pu ana me na kanaka hana. Ua hoohala nui o Nikola i kona manawa ma kela kakahiaka, nia ka nana ana i na meapaahana maloko o ka hale olopapa, me ka hoakoakoa ana i na kanaka i kahi hookahi, a kamailio aku imua o lakou, i kekahi mau mea kupono, a lakou e hooko ai. laia i haalele aku ai i kela poe kanaka hana, hele aku la oia e huli ia Jese Ealaunu, a loaa aku la iaia ua kanaka nei, ma na kauhale o na limahana. Ua hoea mua aku ka lohe imua o Je>e Balaunu i ka hele aku o Nikola, luliluli ae la kona poo, e hoike mai ana no kona makemake ole i kekahi e hoea mai ana. . ' Auhea oe e Jese Balaunu; aole he kumu e ae, o ka hoikeike o na kanaka e noho hana nei ma keia wahi, mamuli no ia o kou ae wale aku ia lakou e kamailio ma na kumuhana, e hoalaia mai ai ka pilikia!" i pane aku ai o Nikola, i ke kanaka ana i hoonoho aku ai i luna maluna o na limahana.' "He kanaka au i makemake ole i ka haunaele, a no kuu manao. e pau keia ululaau i ke okiia, me ka hoala ole ia aku o kekahi pilikia, pela au i hoomanawanui ai, me ka hokai ole aku i ka mea a na kanaka e kamailio ai, aka o oe ka mea i hoala mai la i ka pilikia a'u no e ike e aku nei, e lilo ana i hana nui ke kinai ana aku i ka haunaele e ala mai ana iwaena o na kanaka/' "Ua ike no oe e Mr. Balaunu, ke hana nei 'na kanaka elike me ko lakou makemake. Ina e hookuuia aku ana na kanaka e hooko i ka lakou mau hana, elike me ia a'u e hoomaopopo aku nei. aole e pau ana ka ululaau i ke okiia a komo iloko ae nei o ke Karisimaka. Eia au ke uku nei, ma ke ano hoomaunauna wale no i keia poe kanaka, no na hana a lakou i lawelawe ole

ai, ua maopopo ia oe ia mea e Mr. Balaunu- Ua hoonoho ak»; au ia oe ma ke kulana luna, no ka nana ana, i ke ano o ka hana a na kanaka, i kupono, me ka uku e loaa ana ia lakou, aole nae oe i hooko i ka makemake o kou haku hana." "Heaha auanei kau mau hoohalahala no'u, no ka mea ua hoao au e hooko i ka'u mau hana apau, elike me ka hiki ia'u." "Ua huna oe ia'u i ka mea oiaio e Mr. Balaunu, no ka mea ua ike no oe, ua hoea mai o Piliiia ame lakopa no keia wahi ma nehinei, aole nae ou wahi mea a kamailio iki mai ia'u no kela mau kanaka ino." ™ • "Aohe mea hiki ia'u ke hana aku, oiai, he nui na hoaloha o kela poe kanaka maanei nei." , " "Eia ka hoi ihea kou mau hoaloha, no ke kokua ana mai ia oe? Ua loaa mai nei kela poe kanaka ia'u maloko o ke keena a ua kipaku aku nei au ia lakou e hele mai keia wahi aku, a ina e ike hou ia ana lakou, ma na palena o na aina o Mr. Makuaia, alaila e haawi ana au i ke kauoha e ia lakou." "O ka'u a'o wale no ia oe, mai hoao oe e hoopilikia wale aku i kela poe kanaka!" "Aia anei kekahi mau kumu kupono au 1 manao ai, no ka hookuu ana aku i kela poe kanaka, e hoomau i ka lakou hana kolohe?" "Eia no ke kumu; ua oi aku ka ikaika ma ka aoao o kela poe kanaka, mamua o kau mea*i manao ai." "Maluna iho o'u ke ko'iko'i o na mea apau, o ka'u wale no e ake nei e ike, eia oe mahea Jcahi i ku ai, eia anei ma kou aoao, a i ole ma ka aoao paha o kela poe kanaka?" E hooko ana au i ka mea a'u i ike ai he pono!" "Ina hoi ha pefa, e kii aku oe e hoakoakoa mai i na limahana apau, aia ahiki i ka aina awakea, alaila e haawi no au i kekahi Āaiolelo imtia o na kanaka, i ko lakou wa e ai ana." Aole he hoihoi o Jese Balaunu i kela mau olelo a Nikola, aole nae e hiki iaia ke pakike mai, o kona kaha aku la no ia hele, me ka hoopinana ana ae i kona mau poohiwi iluna, a hoi pololei aku la o Nikola noloko o ke keena, no ka hana ana i na buke moohelu waiwai. laia nae e lolelole ana i kekahi buke, lawe mai la ke kakauolelo, o Mr. Baraia kona inoa mailoko msii 0 ka ume o kona pakaukau i kekal\i pepa ana o ka malama ana ma ka la aku mamua, a haawi mai la ia Nikola e nana. Lalau aku la o Nikola i kela pepa, a hoomaka iho la e helulehu, he kope kela no kekahi hoike, hui Uniona o Rusia o na limahana, a oiai ua kakauia na olelo apau ma ka olelo Beritania, ua hiki loa nae ia Nikola ke ike, ua kopeia mai kela palapala mai na manao mai i hookumu mua ia ma Rusia, me kekahi mau huaolelo' hoohei noonoo, e puni ai ka poe naaupo. Maloko o kela palapala, e hoakaka ana ia, ho ka paa o kela hui uniona, e hoohiolo aku i na luakini i kukuluia, a kukulu aku ma kahi o kela mau luakini, i mau hale hoohauoli no na limahana* O keia iho kekahi o na manao i kakauia maloko o ua palapala nei. "Ma o aku o na pa i kihe'ahe'a me na kulu koko, mao aku o na hopena weliweli'o na kaua huliamahi, ua olino mai imua o ko kakou mau maka he kii ma ke ano he kino kanaka, me ka nele i ke Akua, me ka nele i.ka haku, aka ua piha nae me ka mana." E hoakaka hou ana kekahi mau manao, no ka hoopaa o na lala o kela hui uniona ia lakou iho, aole e hoolohe i na kanawai, ame ke aupuni; aka e hooneoneo aku i na waiwai o ka poe waiwai. E wanana ana ia no ka hoea mai o kekahi olohani nui iloko o na pule helu wale ns>, me ka hoakaka pono ana i ka la e hoomaka ai kela olohani, o na oihana like ole, no ka hoopili ana aku i na oihana a ka poe waiwai a pilipu i ka paia. Akahi no a hookaakaa pono ia ae na maka o Nikola, no ka hana maoli a ke kanaka me ka umiumi eleele, aole he mea e ae nana kela palapala i hoomakaukau, aka o ua kanaka nei wale no, oiai oia hookahi ka i ike, a i maopopo i ka mole, ame ke kumu, o na hana olohani hoohaunaele ma Rusia. Hoakaka pu mai la no hoi o Baraia, no ka hookomo nui ia ana mai o ka rama iloko o na kauhale o na limahana, ma ka po aku mamua, a ua oili ae hoi kekahi wahi pauahi uuku, ua pio Jcoke no nae, i ke kinaiia i ka wa pono loa, mamua o ka hele ana aku i ka laula ame ka loa o ka aina. He kanafla o Mr. Baraia i komo mua iloko o ka oihana koa, a he mau kaua lehulehu kana o ka hoouka ana, nolaila ua ike oia 1 ka waiwai o ia mea he hoolohe. Ma kona manao maoli, aole he mea e ae nana i hookomo mai i ka waiona iloko o kahi noho ona kanaka, o Pilina wale no ame lakopa. I ka lohe ana o Nikola i kela hoike, luliluli iho la kona poo, no ke kamailio) piua ole aku o Jese Balaunu iaia. I ka hoea ana mai keia i ka hora umi-kumamalua o ke awakea, ka manawa e hoi mai ai o na kanaka e ai, ua hoea mua aku la o Nikola maloko o ka hale aina, me ka maopopo no nae. aole he hana nui nana ka hoomalielie ana aku i na manao inaina o na kanaka iaia; keia poe, i hoopihapihaia ai e ka poe hoohaunaele. Oiai oia e noho la ma kona pakaukau, ua hiki loa iaia ke ike aku, o ka poe e noho kokoke mai ana iaia, ua hiki ke kauia aku na hilinai ana maluna o lakou, no ka haawi mai i na kokua ana iaia nei, i ka wa e ala'mai ai ka haunaele, aka no ka nui aku o na kanaka hana, ua lawa kona ike ana aku i na helehelena o kela poe kanaka, i mea e hoonaauao e mai ana iāia, he mau enemi kela poe apau nona. Ua kahi'ohi'o maoli kekahi poe, ana e ike aku la me ka hoopuka ana i na olelo ku i ka hoonaukiuki, he mau olelo hoi, i manaoia, no Nikola wale no ka manao o ia mau mea e kamailio ia mai la. Ke lohe la no o Nikola i kela mau olelo, aole no nae ona noonoo aku, ke hoomau. la no oia i ka ai ana ahiki i kna maona ana, ia wa i ku ae ai oia iluna, a kahea aku la i na kanaka hana, e hoolohe mai i kana hiau olelo e kamailio aku ana imua o lakou. I kinohi, ua noke mai la kela poe kanaka i ka uwa iaia nei, me ka hoopuka okoa ana mai i na huaolelo kupono ole, a e pii maoli ai no ka inaina iloko o Nik&la, aka ke hoomanawanui malie la no nae oia, ahiki i ke akakuu ana iho o ka uluao'a maloko o kela hale, ia wa oia i hoomaka hou aku ai e kamailio: "Auhea oukou e na limahaiia, aole au i makemake e hoopau wale i ko oukou mau manawa waiwai nui, «ka he mau mea liilii wale no ka'u i makemake ai e kamailio akū. Ma kekahi ( manawa pokole wale ae nei no i hala, ua hoea mai ai maloko nei 0 keia hale, a kamailio aku imua. o oukou, a ua hoolohe mai j oukou, aole no o'u nana ia lakou.' 1 "Pela i'o ka hoi!" i loheia aku ai ka pane ana mai o kekahi mea e noho kokoke ana ma ka puka, a pela hoi kekalii leo, o ka oili ana ae mawaena mai o ke aluka. "Mai manao oe, he 1 hiki wale no ia oe ke huki.ia makou ma ka ihu." Aia o Nikola ke alaalawa la ma o a maanei, no ka hakilo pono ana, i na kanaka na laurf kela mau kamailio kikoola iaia, aohe nae ona maopopo iki, a ia wa oia i hoomaka hou aku ai ekamaiio: "E kamailio aku ana au imua o oukou, ma na huaolelo Beritania maalahi loa, e maopopo pono ai ka manao i na mea apau, me ke kuhihewa ole. Ua maopopo ia'u, aia kekahi mu ke kokolo hele nei iwaena o na kanaka o keia wahi, no ia mea la, i loaa ai ia'u ka manao hopohopo, e hoea mai ana kekahi pilikia nui, ma keia hope aku, he pilikia maluna o'u, maluna o Mrs. Makuaia, a o ka oi aku no o ka pilikia, maluna no ia oukou. "O ka makou ia e kakali aku nei, o ka hoea mai i ka manawa, e loaa ai he poino," i pane mai ai no kela leo mua loa ~a ua o Nikola o ka lohe ana, i keia manawa nae, ua maopopo loa iaia, ka kea nona kela leo, o ia no o Mr. Pilina, ua hoi hou mai kela kanaka hoohaunaele, a oia pu kekahi iwaena o na kanaka hana. (Aole i pau)