Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 34, 24 August 1922 — Page 6

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Kimberly Wong
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

EONO             NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T.H. POAHA AUGATE 24,1922

 

He Moolelo no

NA PUUWAI ELUA

A I OLE

Ka Hewa o ka Wahine---He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa

            Eia wale no nae ka’u mea e hoike aku nei, mamua o ka loaa ana o kena ulia poino ia oe, ua haawi aku au i ka huina o ekolu kaukani me elima haneri paona, o ka mea apiki nae, aole kela mau dala, i loaa aku maluna o kou kino.

            Ma ka la mamua iho, o kou holo ana aku no Biare, ua hoopaapaa i kaua maloko nei o kuu keena, n ako’u hoike okoa ana aku i kuu manao imua ou, ua hoohuoi au, aia kekahi mau hana hoopoini i hoolalia, e kou mau enemi, no ka hookau ana mai maluna ou. I kou huli hoi ole ana mai no Ladana, ma kekahi la ae, ua hooiaio loa ia mai kela manao hoohuoi iloko o’u, ua halawai oe me ka poino, a ua hoounaia aku kekahi makaikiu, no ka hookolo ana mahope o kou meheu, no ke kuekaa ana ae i ka mea pohihihi i pili i kela nalowale ana. Ua lawa keia mau hoakaka pokole, aole he mea maikai ka hookuli ana i ke a’o a ke kauka.

            O kela mau olelo a ka Loio Malo ia Kapena Leonada, ma ka la aku noia mamua, o ka halawai ana o ua kapena opio nei me Ela maloko o ka paka.

            Ma kela ahiahi iho, ua hoea mai la o Kauka Mudoka, no ka hale hoolimalima e noho ana o Kapena Leonada, loaa mai la ke kapena opio, e holoholo ana mawaho o ka lanai, a i ka ike ana mai i ke kauka, pane mai la.

            Ke hauoli loa nei au no kou hoea koke ana mai la e Kauka Mudoka, wahi ana me ka haawi ana mai kona lima imua o ke kauka, no ke aloha ana. Ua hele maoli au a piha me ka uluhua, o ia no oe o kekahi mea e o’e ana iloko o kuu poo.

            Ea, ke hookahaha loa mai nei oe i ko’u manao, ma o kena mau hoakaka au, heaha kau mea i hana ai? Ke lana nei ko’u manao, aole oe i hookuli i ka’u mau kauoha apau. He elua ae nei la i hala, ua ike akh au i ka maikai maoli o kou ano; o kou laau lapaau wale no, o ia kou hele mau ana e holoholo, me ke komo ana iloko o na hana hoohauoli, ame na hana hooikaika kina, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, e hoao oe e hoolele aku i kou noonoo i na mea o ka wa i hala, ame na mea o ka wa e hoea mai ana.

            E noho iho e Kauka Mudoka ilalo, a e hoike aku no au i kekahi mea, nana e hokahaha loa aku i kou noonoo, elike me ke kahaha ana o ko’u noonoo. Ua hooko pono ia kau mau kauoha apau me ka pololei, ua hoohalike maoli iho no au ia’u, me he keiki a e hoolohe ana i na kauoha a kona makua. O ko’u manao nui, o ke kauoha ana aku nei ia oe e hele mai, no kou kaha koke ana mai no ia ia’u, ina ia he mea o hoihoi hou ia mai ai na hoomanao ana iloko o kuu poo, me ka nana ole i ka hopena e kau mai ana maluna o’u.

            He hana hiki ole loa keia ia’u e ae aku, no ka mea ua kamailio mua aku au ia oe, ina e hoomau aku oe i kou ola ana, alike me ka’u i noonoo ai, e hoi hou mai no kou mau noonoo maikai apau. Aole au hopohopo ana, no na mea pili dala, o oe kekahi o na kanaka waiwai loa.

            He hookahi wale no a’u mea e makemake nei i keia manawa, o ia kou oki koke mai i kuu poo, a e hookaawale ae, i ka mea nana i hoopalaka mai i ko’u noonoo.

            Aole a kaua noonoo ana i koe, no kou okiia.

            Ina au e koi paakiki aku ana, mamuli o kou manao ponoi, heaha, iho la kau pane no ia mea?

            E mau aku ana no kou hoole ana ia koi au.

            Malia paha, no kou maopopo ole i ke kumu nui, o keia koi ana aku la a’u e okiia kuu poo, pela oe i ae ole mai ai i ka’u noi, nolaila e hoolohe mai oe, Ua hele holoholo aku nei au me Ropa i keia la noloko o ka paka, a ia’u e kamailio aku ana ia Ropa no kekahi mea, o ka wa ia i maalo ae ai ke konela o ko’u pualikoa maluna o kona lio, a iloko o ia manawa hookahi, ua hoopuiwa loa ia mai au, i ka holo ana mai o jejahi wahine opio u’i, a puliki mai la ia’u, me ka hoopuka ana mai i kekahi mau olelo, me he mea la e kapa okoa mai ana ia’u he ipo aloha nana.

            Malia paha he wahine mare oia na’u, a i ole he ipo aloha wale no paha, aohe mea hiki ia’u ke hoomaopopo. Ke hoomanao nei au, i kuu manawa i hoopuka ae ai i kekahi mau olelo, e hoole ana i ko’u ike ana iaia mamua, o kona maule aku la no ia a ua lilo kela mea au i hana aku ai, i mea nana e hoehaeha loa mai i kuu noonoo, malia paha, he kuleana i’o ko kela wahine opio e kapa mai ai ia’u, he ipo nana, a he kane paha, o ka palaka pu iho o ko’u noonoo, ua hoopoino maoli ia aku kona ola ana.

            Ua kauoha aku au ia Mr. Ropa e hele aku e ninaninau pono i ka inoa o kela wahine opio, ame kona wahi i noho ai, ua hookau mua ai aku oia maluna o kekahi kaa, a hoihoiia aku no kona home, nolaila e ike mai oe e Kauka Mudoka, aole keia he wahi mea uuku, au e hoole mai ai, i ka lawelawe ana mai i kekahi hana, e hoihoi koke ia mai ai ko’u noonoo maikai.

            Ua hele o Kauka Mudoka, a haikea no ka lohe ana aku i kela mau hoakaka a Kapena Leonada, no ka mea maopopo koke iho la no iaia, o ka ipo aloha kela a Ela, ka wahine opio hookahi no hoi a ua kauka nei, e hoomakaleho la, a o ia kana o ka pane wale ana aku no ma ke ano hoolalau.

            Aole o’u wahi kanalua iki, ua kuhihewa kela wahine opio, ia oe no kekahi kanaka okoa aku. Aole keia o ka manawa mua loa a’u i lohe ai i kekahi hana kuhihewa elike me ia au e kamailio mai nei, aka he mea kamaaina loa ia maloko nei o keia kulanakauhale, a ke manaoio nei au, aia ma kahi o ka hapa kakini o na kanaka i pau ka lakou mau dala i ka lilo i ka poe aihue, iloko o kela aluka huikau.

            Aole e hiki ia Kapena Leonada, ke uumi aku i kona huhu, i ka lohe ana mai i kela pane a Kauka Mudoka, me ka i ana mai:

            Aole au i opulepule elike paha me kau e manao mai nei, aka eia no au me ko’u noonoo maikai, koe wale no ka hiki ole ia’u, ke hoomaopopo i na mea o ka wa i hala. Ina he hookahi manawa a’u e ike ai i kekahi helehelena, aole loa au e poina hou i ua helehelena la; a ua paa kuu manao, e huli aku ahiki i ka loaa ana o kela wahine opio. Mai hoao oe e Kauka Mudoka, e hoolilo mai ia’u, i mea paani wale no malalo o ka ike o kau oihana kaua. Eia au iloko o kou mau lima, a ua hookau aku no hoi au i ka’u mau hilinai piha ana maluna ou, aka nae o kou hoopaneenee ana me ka hana ole mai i ka mea e hoi hou mai ai kela noonoo kahiko o’u, o ka mea hiki ole ia ia’u ke hoomanawanui iho.

            Aole e hiki ia Kauka Mudoka ke pane koke aku, no ka mea aia kekahi mau manao maikai ole ke paio la iloko ona elike me keia.

            He kanaka au i makee i ka hanohano o kuu inoa, e ae aku anei au e haawipio i ko’u mau manaolana apau, no ka wahine opio a’u i aloha ai, kela wahine hoi i lilo ai kuu iola ana i mea ano nui no keia mua aku? E ae aku au i ke kuleana koi o keia kanaka, maluna o Ela, a i ole, e hoole aku au i kana koi ma ko’u lilo ana, i kanaka hana karaima? Heaha ke aloha o kela kanaka ke hookukuia ae me ko’u aloha? Aole loa au e haawipio ana, me ka hoouka ole ia o kekahi paio hahana mawaene o maua. O keia wale no ka manawa maikai loa i loaa ia’u. ua kokoke loa aku au e kiei i ka ipuka o ka paredaiso.

            Aia o Kapena Leonada ke hakilo loa mai la ma ka helehelena o Kauka Mudoka me ka loaa ole nae o na hoohuoi iloko ona, i na kumu oiaio, o ka hoohakalia ana o ua kauka nei i ka pane no kana ninau, me ka i ana mai nae:

            Aia anei he liilii loa ka manaolana, no ka holomua, o ka hana au i manao ai no’u? Ea, heaha ke kumu o kou hoohakalia ana i kau pane?

            E hoike aku au ia oe e ka hoaloha, i ka mea oiaio loa, wahi a Kauka Mudoka i hoomaka aku ai e kamailio, me ka lea haalulu, ka mea hoi i loaa ole iaia i na minuke mamua aku, ua hoike mai oe ia’u, no ka nui o kou hilinai maluna o’u, me kou hele okoa ana mai nei. a koi paakiki mai ia’u, e lawelawe aku i kekahi hana ano nui loa, e maopopo ole ai ia’u ka hopena, malia paha o ka make ke ukali mai ana, pela au i kunana ai, me ke kanalua loa, i ka hooko ana aku i kau koi.

            E hoomanao oe e ka hoaloha, he kanaka opio au i makee i ko’u inoa maikai, a e hookaulana hoi ia’u ma ka’u oihana. Iloko o keia mau makahiki loihi o ko’u lawelawe ana i ka oihana kauka, ua hookahaha loa ia aku ka manao o na kanaka i hele a oo iloko o keia oihana, no ka nui o ko’u holomua; nolaila e ike mai oe, ina e holopono ole ana ka’u hanahoao maluna ou, alila e hoohaahaa loa ia ana ko’u inoa ame ko’u kulana, e lilo ai i hana paakiki na’u, ka imi ana aku, i wahi e hoi hou mai ai ka hilinai o ka lehulehu maluna o’u.

            Ua hoakaka aku la au imua ou, i ka mea oiaio, au no e ike mai la, i ko’u kanalua, i ka hooko ana aku i ka hana nui au e koi mai nei; o ka’u leo uwalo wale no imua ou, mai hookikina hou mai oe ia’u e hooko aku i keia hana. E loaa na manao hoomaikai ia oe i keia manawa, no ka pii liilii mau ana ae o kou mau ano maikai, a ke lana loa nei ko’u manao, ina e hiki ana ia oe ke hoomanawanui, alaila iloko o na mahina kakaikahi wale no ma keia hope aku, e hoi pono mai no kou mau noonoo maikai apau, a e pau ana kou pilikia, me ka nui ole o ka hana.

            Alaila e olelo okoa mai ana anei oe, ina e kahaia ko’u poo, e lilo ana ia i kumu, e poino ai ko’u ola?

            Ae, o ko’u manao maoli no ia, a ua hopohopo au i ka hooko ana aku ia hana.

            Ua hoopoho mai oe e Kauka Mudoka i ko’u mau manaolana, no ka mea ke ike aku la au, i ka uluhua maoli o ke kakali ana aku ahiki i ka hoea ana mai o ka wa e pau ai o keia pilikia o’u. Pehea aole anei he alahele hou ae kekahi e hanaia, i pau koke ai keia pilikia?

            Aole loa he hana e ae malalo iho o ka malamalama o ka la, i maopopo ia’u, nolaila, e hoolana i kou manao, a e malama i ka hoomanawanui, i ka wa pono, e ike ana no oe i ka oiaio loa o keia mau mea. No na mea e pili ana i kela wahine opio o ke kuhihewa ana ia oe, e hoao au e hele e huli iaia.

            Ina e loaa ana kela wahine opio ia oe, a maopopo pu hoi ia oe, kana mau kumu koi apau, no kona kuleana ia’u alaila e lilo ana kau mau hooikaika ana, i aie nui ma ko’u aoao, e hiki ole ai ke ukuia me ke dala ame ke gula. Ma ko’u aoao, aole no au e noho malie ana, aka owau pu no kekahi e hele aku ana e huli i kela wahine opio; no ka mea me he mea la, aia kekahi noonoo e hoeueu mau ae ana iloko o’u aole i kuhihewa kela wahine, ma kana mau mea apau i kamailio mai ai no’u.

            E hookuu mai oe ia’u, oiai he nui no ka’u mau wahi e hele aku ana e nana i ka’u poe ma’i. O ka’u kauoha ikaika ia oe, e noho oe me ka hoala ole mai i na mea e hoopihoihoi ia ai kou noonoo, a iloko o na la elua, e hoeea hou mai ai au, no ka hoike ana aku i ka hopena o ka’u huakai huli i kela wahine.

            Me kela mau olelo hope, i haalele awiwi iho ai o Kauka Mudoka ia Kapena Leonada, me ka manao wiwo iloko ona, no ka hana ekaeka, ana i hoolala ai, e hoohooka aku i ke kapena opio, ma ke kaili ana mai ia Ela, a lilo iaia nei.

            Hakalia no a kaawale aku o Kauka Mudoka, no kahi mamao, akahi no a maha kona noonoo, ku iho lo oia i kahui hookahi, aia hoi ka hou ke hiolo la ma kona mau papalina, a o ia kana o ka hooho ana ae:

            Ina e hala hou he hookahi minuke a’u e noho aku ai imua o kela kanaka, manao au, aole e hiki hou iho ia’u ke hookuoo, no ko’u ano hewa ole. No ka manawa mua loa iloko o ko’u ola ana, akahi no au a hoopunipuni ino loa i kekahi hoa kanaka. Ua pau maoli ko, u hie, a ua kupono a ue kapaia mai, owau kekahi kanaka hiki hou ole ke hilinaiia, pehea hoi e hiki ai, i ka hana a ke aloha wela.

            e hiki ana paha i kekahi poe kanaka, ke hoomanawanui iho i ko lakou aloha, i ka wa e maopopo ai, ua lilo aku ke aloha o kela wahine opio ia ha’i, aka no’u iho, ua nohoalii maoli ke aloha maluna o’u, a ua kohu keiki uuki au e hookauwaia ana e kela aloha.

            Kulou iho la ke poo o Kauka Mudoka ilalo, iaia i ike iho ai i ke ko’iko’i maoli o ka hewa ana i hana aku ai maluna o ke kapena opio, eia nae iloko o ia manawa hookahi, aole no oia i haawipio, i kona mau manaolana. e hana aku ma na alahele apau e lilo mai ai o Ela, i wahine mare nana.

            He keu aku maoli ka hoi o ka pakalaki! i hooho hou ae ai ua kauka nei. Ai aka hoi a kokoke loa i ka hookoia ana o ka wa iho laia e ku mai ai keia puu nui imua o kuu alo. Ina aole e lilo mai ana o Ela i wahine mare na’u ka wahine hooahi hoi a’u i aloha ai, ua makehewa keia ola ana aku, a ua poho wale hoi ka’u mau hooikaika ana, e loaa ke kaulana ma ka’u oihana.

            Ua manaoioi loa o Ela, he kanaka hoopunipuni ino loa o Kapena Leonada, a ua lilo kela inoa, i mea hoopailua imua ona; ina o ka mea oiaio maoli ia, alaila e maliu mai ana oia i ka’u mau mali leo ana aku imua ona. O e na Lani, ina aia i’o ka hoowahawaha iloko o Ela no ke kanaka ana i manaoio aku ai, i ka piha me ka epa ame ka lokoino, alaila e papahi aku auanei au i kela wahine opio, me kuu aloha, ame na mea apau e hoohauoliia ai kona ola ana.

            Ma kela po, aole e hiki ia Kauka Mudoka ke hiamoe, ua hele kona poo a piha me na noonoo like ole, ka mea nana i hoohiaaiaia.

            Ma kekahi kakahiaka ana ae, ua hoea mai la he mau leka lehulehu na Kauka Mudoka a he hookahi o kela mau leka, mai ia Ela mai, a penei na manao i kakauia maloko;

            E Kauka Mudoka: Ke nonoi aku nei au ia oe, e hookuu mai ia’u no kekahi mau la; aole he maikai o ko mama ola kino iloko o keia manawa, mamuli paha hoi kekahi o ka nui o na mea e hoopihoihoi ia ai kona noonoo. Ua manao maua, e holo aku ma kekahi wahi pili kahakai, no ka hoohala ana no na pule elua, ina e loaa ana he wahi kupono ia maua.

            Me he mea la, ua lilo kela leka a Ela i hoouna aku ai ia Kauka Mudoka, i waiwai makamae loa, no ka mea i hakalia no a pau ka heluhelu ana iho a ua kauka nei i na manao maloko o ka leka, honi iho la oia, alila hoomakaukau koke iho la no, e haalele i kona home, no ka hui pu ana aku me Ela ame kona makuahine.

            Iloko o ka hora hookahi mahope mai, aia ua kauka nei, ma ka puka o ka hale o Ela ma kahi i ku ai, a imua o Ema, ke kaikamahine lawelawe, i hoike aku ai oia i ke kumu o kona hiki ana aku:

            Ua hoouna ae o Miss Kolakona he leka ia’u, ma ke ahiahi nei, o ka loaa ana ae nei no nae ia i keia kakahiaka, a ke lana nei ko’u manao, aole keia i kakahiaka loa, no ka hele ana mai e hui pu me ia.

            Aia no o Ela maloko o kona rumi, kahi i kakau ai i kana mau eka, a aia no hoi o Mrs. Kolakona maloko o kona rumi, aole i ala kona hiamoe, wahi a Ema, me ka huli ana aku hele noloko o ka hale, oiai hoi o Kauka Mudoka, i ku iho ai, me ka nana ana iwaho o ke alanui, aia nae kona puuwai ke pana kapalili la, no ke ake no e ike aku i na maka, o ka mea ana i aloha ai.

            E nanea ana no nae ua kauka nei i ke ku, lohe aku la oia i ka nehe mai o kekahi mau kapuai wawae mahope one, a iaia i huli mai ai e ku aku ana o Ela, nolaila lalau mai la o Kauka Mudoka i kona lima, no ke aloha ana, a pane mai la.

            Ua loaa ae nei kau leka ia’u, a i ka maopopo ana o na manao oloko, pela iho la au i hoea mai la, no ko’u hopohopo no, ua loohia paha oe i ka ma’i no ka mea ua makemake mau au, e palekana oe mai ka ma’i oe.

            Ke haawi aku nei au i ka’u mau hoomaikai he nui ia oe e Kauka Mudoka, no ka nui o kou oluolu ame kou maikai; o oe wale noka mea i kamailio mai i na olelo oluolu ia’u ame kuu makuahine. O mama ko maua mea ma’i loa e waiho mai nei, a ua paa kuu manao e haalele iho i keia wahi, a imi aku i kahi hou e noho ai.

(Aole i pau)

­­­­­­­­­­­­­­­­­­

He Moolelo no

PITA NIKOLA

A I OLE

Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana

Hanohano a Lawe Mai i ke

Kulana Makaainana

 

            Nawai i kauoha aku ia oe e Pilina e hoi hou mai, aole anei ua kipaku aku au ia oe e ku a hele mai keia wahi aku, i kamailio pololei aku ai o Nikola imua o ke kanaka nana i pane pakike nai iaia, ahuli ae la-au o Nikola, imua o ka nui o na kanaka hana, a hoomau aku la i ke kamailio ana:

            Ina i makemake o Pilina i na hana hoohaunaele, a e kau aku ka poino maaluna ona, aole ia he hana nui, o kekahi ia o na hana maalahi loa, a kekahi kanaka e imi ai ma keia honua.

            Ua pololei kela, he hana loaa wale no ka pilikia ke manao kekahi mea e komo iloko olaila, i pane mai ai kekahi kanaka kino nui, me ka noke pu ana mai i ka akaaka.

            He manawa pokole wale ae nei no i hala, ua halawai pu au me Pilina maloko o ke keena oihana, a ua aa aku au e hakaka me kela kanaka, aohe nae ona makemake, a no ia kumu, ua kapa aku au iaia i ka hohewale, i ka hoopunipuni ame ke kanaka epa. O ke ano mau o ka papa’i, ma ke keke niho wale iho no kona ikaika, o ke ano iho la ia o Pilina.

            E hoea mai ana ka manawa au e ike ai e kena kanaka, o oe i’o paha ka ikaika a i ole owau paha, aka no keia manawa, aole au i makaukau no ka makaka ana, i puoho hou mai ai o Pilina, mailoko mai o ke aluka o na kanaka.

            Ina aole oe i makaukau i keia manawa ea, alila e hoomanawanui iho pela, ahiki i ka pau ana o keia halawai, a i hoike e aku no au i ka mea oiaio ea, e hemo ana kekahi o kakou me kona mau wawae mamua.

            Ua noke ia mai la kela mau olelo a Nikola i ka Akaaka, me ka noke okoa ana mai o kekahi poe i ka huro, ma ke ano pahenehene, a hoohaehae, he mau hoailona hoi a Nikola e ike aku la, no ka hoolala mua ana o kekahi poe, e hoala i ka haunaele, mamuli o ka hookikinaia e kela poe kanaka ekolu.

            Aole au i makemake, i ko’u lawe ana ae i ka noho lunaenui ana no keia wahi, e hoala aku i ka haunaele iwaena o oukou e na kanaka, aole loa. Ua makemake au, e kokua nui aku ia oukou; ua hoomahuahua ae au i ko oukou ukuhana, a ua hoolawa aku hoi, i na mea apau e oluole ai ko oukou pono, aole he mea e ae a’u i upu aku ai, mai ia oukou mai, koe wale no ko oukou, me ko’u hookikina ole aku ma kekahi ano, e hana oukou mawaho ae o ka manawa hana.

            No kekahi poe o oukou, ua hooko aku lakou i ka lakou mau hana, me ka hoolohe ole ae i na olelo o ka poe hoohaunaele, i hoopihapiha aku ai ma ko lakou mau pepeiao, no lakou ka’u e haawi aku nei i na mahalo nui.

            No ka poe o oukou a nonoho mai nei mahope o keia keena, kela poe no lakou na leo o ke ano hoohaunaele, ua hoao aku au ma na ano apau, e hoolokahi ia kakou ma ke ano he mau hoaloha, aole nae he wahi mea a maliuia mai.

            Aohe o makou makemake e noho hoaloha me oe e kena kanaka hookano, i loheia aku ai ka pane ana mai o kekahi mea e noho ana ma kahi e kokoke ana i ka puka, e hemo aku ai iwaho.

            Aole i maopopo ia oukou ia mea he noho hoaloha ana, oiai o ka imi i na mea e ala mai ai oka haunaele, ka oukou i makemake nui ai. Ke loaa nei ia oukou na hale maikai loa e noho ai, i oi aku mamua o ko oukou mau home ponoi, ina ua ike oukou ia mea he home.

            Aole makou i lawa i ka ukuhana e ukuia nei i keia manawa, e hoopii hou ae i ko makou mau ukuhana, i pane mai ai kekahi leo waiwaena mai o ka aha kanaka.

            Me ka hoolohe ole aku nae o Nikola i kela mau kamailio kikoo-la, hoomau aku la n o oia i kona haiolelo ana:

            Malia paha ua manao kekahi poe o oukou, aole au i mao popo i ke ano o ia mea he socialiki. Ua maopopo ia mea ia’u. O ke socialiki oiaio, ua manao nui oia, ma na hana Kristiano. Ua makemake nui oia i ke kulana hoaloha oiaio, a e kokua aku i ka poe nele me ka nawaliwali ma ke kino. Ua manaoio oia i ke kupale ana no kona ola iho ame na hauoli, ame ka hauoli o ha’i.

            Ua pololei kela, o ko makou ano iho la ia, i olowalu like mai ai kekahi mau leo.

            Aole no he hoolohe aku o Nikola, i kela mau olelo, aka hoomau mai la no oia i ke kamailio ana imua o na kanaka: Ua manaoio oia ua hiki ke alakaiia ko ke ao nei, e kekahi puulu, e ake ana i na kanawai kaulike no na kanaka apau.

            Aole malaila wale iho la no pau, aole loa, aka he nui hou aku kekahi mau mea i koe, i puoho hou mai ai no na leo olowalu, mai ka poe mai i hoolala no ka hana hoohaunaele.

            Ua maopopo pu no ia’u ke ano o ia mea he anake, no ka mea he mau mahina wale ae nei no eono i hala, ia’u ma Rusia, ua ike au i kekahi hana ku i ka lokoino, ame ke aloha ole i lawelaweia. Ua ike u me kuu mau maka ponoi, i ka pepehi hoonainoiono ia o na kanaka e kekahi poe lapuwale, malalo o na kumu maikai ole, koe wale no ka ike aku i ka nui o ka waiwai o kela poe, a nele hoi ko lakou noho ana.

            Ua ike pono au i na wahine me ka lakou mau bebe ai waiu, iloko o ke kulana pololi oiai hoi na kanaka e hele aku ana e uumi i ka puu o ko lakoumau hoa kanaka, mamuli mai o ka pololi ame ka inaina, ame kekahi mau hana lokoino e ae he nui. O keia iho la ke ano o ia mea he anake.

            O kena mau mea au e kamailio mai nei, he hoopunipuni wale no, he wahahee o ke ano haahaa loa! i pane mai ai kekahi mea mailoko mai o ke anaina, me ka maikai maoli o kana hoopuka ana i ka olelo Beritani, alaila ke okoa mai la oia iluna, me he mea la, aole maka’u iloko ona, no ka lunanui a Mr. Makuaia.

            He kanaka kela me korra lole maikai, a hoomaopopo koke aku la o Nikola, o kela no ke kanaka me ka umiumi eleele, o ka hookolo ana mai mahope ona, mai Nu Ioka mai no Pohaku Eleele, alaila no ka manawa mua loa, akahi no a komo mai ka hopohopo iloko o Nikola, ua nui okoa ka ka poe, ma ka aoao e hoopilikia mai ana iaia, a o ia kana o ka ninau ana aku i kela kanaka.

            Ke makemakenei au e hoike mai oe i ke ano o ia mea he anake, ina he ike kou no kona ano!

            Ua maopopo no ia oe ia mea, i pane mai ai ua kanaka nei, me ke kuhikuhi ana mai o kekahi manamanalima ia Nikola. O ke ano o ka anake, o ia no ka imi ana i ke kaulike maluna o na mea apau, me ka nan ole i ke kulana, a i ka waiwai paha o kekahi. O ke ano o ka anake, o ia no ka hoohiolo ana i ka paha o ka poe i kapa ia lakou iho, he poe hanohano a waiwai, a ma ia wahi, e hoolilo ana i na limahana, o lakou ka haku maluna o na waiwai apau loa, no ka mea o na limahana wale no ka poe na lakou i huli i ka waiwai, aole o ka poe hookohukohu wale iho no, ma ke ano o lakou ka poe hanohano a waiwai iloko o ka aina.

            Ia hooki ana iho o ke kamailio ana mai a kela kanaka ua hooho like mai la kekahi poe maloko o kela keena, i ko lakou kokua i kela mau hoakaka, me kai okoa ana mai.

            O ke ano ia o k ekamailio ana e Boloka! E a’o aku ma i ka mea pololei e Iakimo!

            Ke ku malie la o Nikola ahikli i ke akakuu ana mai o ka uluao’a, aka nae iloko o ia manawa hookahi, ke ike la oia, he oi ae ka paakiki ame ka hana nui, o ka hoomalielie ana aku i ka manao o na kanaka elike me keia, mamua o Pilina, a i ole kekahi poe kanaka e ae paha iloko o ka Hui Uniona ka 1. W.W. I ka manawa mua loa i halawai kino ai o Nikola me kea kanaka, ua hoao o Nikola, e kamailio aku iaia ma ka olelo Beritania a pela no hoi me ka olelo Rukini, aohe nae he walu a pane aku o kela kanaka, me he mea la, aole ona lohe i kekahi okela mau olelo, eia ka auanei; he mau hana maalea wale no kela, no ka pulapu ana mai ia Nikola.

            I ka hoike okoa ana mai nae o ua kanaka nei iaia iho a pela kona akamai i ka olelo Beritania, he hoike maopopo loa ia no kona ike ana, aia he mau kokua ma kona aoao, no ka hoohoka ana mai ia Nikola. Me ka hoohewahewa ole, i loaa koke mai ai ka ike ia Nikola, aole he hana okoa ae a kela kanaka a pela no hoi me Pilina ame kona mau hoa, aka no ke ake’akela ana mai no ia, i ka holomua o ka ua o Nikola mau hana i manao ai, e hoohulihuli ka manao o na limahana ma Amerika, a e nana aku i kana mau alakai ana, ma ke ano, e lilo na limahana i poe hoolohe i ko lakou mau haku.

            Akahi a maopopo ia’u kou ano, aole oe he socialika, aka no ka puulu oe o ka poe comunika, i pane aku ai o Nikola. O oe kekahi o na kanaka i manaoio, he kuleana like ko kela ame keia mea ma na mea apau, me ka nana ole, ina paha he noho wale iho no ka lakou hana, a i ole, ua hooikaika paha lakou i mea e loaa aku ai kekahi mau pomaikai. Ina aole o oe kela ano kanaka, alaila no ka pohai oe oka poe anaki, ka poe i manaoio, i ka hoopoino wale ana aku i ka waiwai o ha’i. Aole anei he akena oe no ka Hui Uniona o na Limahana o Rusia?

            A heaha iho la kou kuleana ma ia mea, ina he oiaio kau i kapa mai la ia’u, he akena no kela hui uniona?

            Eia wale no, ina o kou ano ia ea, alaila aole ou wahi lihi kuleana iki, e noho pu ai me ka lahui kanaka Amerika, no ka mea ua hoolaaia keia lahui kanaka me na manao kilakila, aole me na hana o ke ano haahaa loa, elike me ka oukou kona kanaka Rukini!

            O ka manao kilakila iho la anei ia, o ka lahui Amerika, o ka hoolilo i ke dala o ko lakou akua ia?

            A owai kou akua e Iakimo?

            He hookahi no o’u akua, o ia ka noho lanakila ana!

            O ka lanakila iho la anei ia, o ka hookomo aku i na manao lapuwale iloko o ka poe naaupo, ke a’o aku ia lakou i na hana pakaha, ame ka luku wale ana i ke ola ame ka waiwai, o ka poe hewa ole?

            “E ike aku ana oe i ka hopena o ka mea a’u i manao ai no ke kaulike!”

            “Aohe a’u kakali ana aku, no ka mea ike pono kuu mau maka, i ka oukou mau mea i hana ai mas Rusia, aole he ukuhana e loaa i na limahana, ua kuwale na halehana, ua hookaheia ke koko, a ua pahola ae ka wi maluna o ka aina. Ina o kau hopena ia i makemake ai e Iakimo e ike, alaila heaha ke kumu o kou noho ole ana aku maloko o Rusia, e ha’u ai ka waha i ka makani?

            Ku iki iho la o Iakimo no kekahi mau sekona, me ka pane ole mai, aka nai iaia i kamailio mai ai, ua hookiekie ae la oia i kona leo, e lohe pono ia mai ai e na mea apau maloko o kela keena, i ka pane ana ae:

            Ua holo mai au no Amerika nei malalo o kekahi kumu kaokoa loa, mai kau misiona ae. Ua hele mai au no ka hoike ana i ka euanelio o ke kuokoa o na limahana. Nou iho, ua hele mai oe no Amerika nei, no kou manaoio i na hana hookauwa kuapaa, a no ka mea ua kipaku maoli ia mai oe e kou poe kanaka ponoi, i nele ko lakou mau opu i ka ai; a no ka mea, ua hiki ole i na kanaka Rukina, ke hoomanawanui hou aku i kau mau hana hoohaahaa ia lakou. Ua haalele aku oe i kou aina a i no kaua aina like, mamuli o ka hoea ana mai o ka manawa aina kanaka Rukina i manao ai, ua hoea mai i ka hopena o ka noho mana ana o na kanaka hoopilikia elike me kou ano. O keia no la ke kumu nui o kou holo ana mai no Amerika nei, a ke uwalo aku nei au imua o na kanaka maloko o keei keena, e kau ae ia oe ma ke ana kaupaona o ke kaulike, a e hoopuka mai i ka lakou olelo hooholo, owai la o kaua ka mea kupono e lilo i alakai no lakou, o oe paha, a i ole owau paha?

            Akahi no a loaa aku ia Nikola ka ike no ka manawa mua loa, i ke kahua oiaio, o na hana hoohaunaele i hoolalaia e kona mau enemi, he mea keia nana i moeuhane mua ole ai. Ke nana la oia i na kanaka maloko o kela keena, aia wale no ko lakou mau maka maluna ona, me he mea la, e hoike okoa mai ana na luna maopopo loa, noka hilinai ana o kela poe i na olelo a Iakimo e nana mai ana iaia nei, he kanaka ino loa; a iloko no hoi o keia manawa, i kau okoa mai ai na hiona, o na mea ana i ike mamua Rusia, e laa na kino make e waiho okoa mai ana imua o keia mau maka, na kulu koko e kihe’ahe’a ana ma na paia o kona pa, ame na hiona e ae i ku maoli ika weliweli, eia nae ke ku @ la no oia, me ka pane leo ole aku.

            I ka ike ana mai hoi o Iakimo, i kela pane ole aku o N@ hoomau mai la no oia i kana kamilio ana:

            Aole au i hoea mai no keia wahi, no ka hoike ana aku @ mea e pili ana i keia kanaka, ka mea i olelo mai nei ua ma@ iaia ia mea he noho lanakila ana; aole loa, oiai aole ou@ poe hupo, e ike ole ai i ke ano o ia mea he kuokoa. O ka @ kuokoa ana, he pono pilipaa loa ia no kela ame keia kana@. Ua ike oukou i ke kumu o na kanaka Rukini i ku ae ai a @ ae i na haawe hookaumaha i kauia aku maluna o lakou @ kenekulia lehulehu.

            Aole ia malalo o kekahi mau kumu okoa ae aka, no ka mea ua hoopaa aku keia kanaka, ame ka poe elike me kona @ i na makaainana malalo o kekahi kanawai kaukau-ha e @ ana ia lakou me na auhau ko’iko’i, e hahau ana ia lakou me@ huipa, a e pepehi maoli ana ia lakou, i loaa nui mai ai ke@ iaia ame ka poe elike me ia, no ke kuai ana i mau lako gula ame na leo daimana, no ka lakou mau wahine, a e noho iloko o ka hanohano ame ka waiwai, mamuli o na hana i hook@ ai ka hou o na limahana.

            Ke ninau mai nei nae oia ia’u, i ke kumu o ko’u hoea ana mai no Amerika nei; aole no ia no kekahi kumu okoa ae aka no ka halawai ana aku no ia me ia he alo a he alo, a e hoopakele ae ia oukou, mai ka puni ana aku i kana mau alakai lalau ana ia oukou. He nui na karaima a keia kanaka i hana ao, a pela me kona ohana mamua aku ona!

(Aole i pau.)