Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 34, 24 August 1922 — Page 8

Page PDF (1.71 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

E Kaupalenaia Anei Ka Hanau Ana O Na Wahine

 

            Ua kukuluia ae he ahahui i kapaia ka Ahahui Hoemi Hanau, ma keia kulanakauhale, a o kekahi ninau e kamailio nui ia nei iloko o keia mau la, or ia no ka hoemi ana i na hanau, iwaena o kekahi mahele o na lahui kanaka maanei nei; a e waiho loa ia aku ana iloko o ko kakou ahaolelo kukolo , kekahi bila kanawai, e kaupale ana ia lakou, mai ka hiki ana ke hoohanau mai i na keiki.

           O ke kumu nui o keia ahahui i hoala mai ai i keia keehina kaupale i ka hanau ana o na keiki mai kela mahele mai o na lahui, @like me ka lakou e koi nei, o ia no ka nui o ka poe pupule, ka poe nawaliwali o ka noonoo, ka poe hana karaima, ame ka poe ma'i lepera, me ka ili ana aku o ke ko'iko'i o ka malama ana ia laou, malalo o ke aupuni. 

            Ke koi mai nei ka oihana lapaau, me ka waiho ana mai i na hooiaio, o na keiki i loaa mai na makua nawaliwali mai o ka noonoo, na makua hana karaima, na makua pupule ame na makua i loaa i ka ma'i lepera, elike aku ana no ka lakou mau keiki, me ko lakou mau makua; malalo o keia mau hooiaio ana, i kalele ikaika ai ka Ahahui Hoemi Hanau i ka lakou koi e laweia ae kekahi hooponopono ahaolelo, i oi aku ai ke kulana maikai a kupono o ka noho ana o na lahui kanaka a e hoemiia mai hoi, ka auamo ana aku o ke aupuni, i na hoolilo nui o ka malama ana aku ia lakou i kela ame keia makahiki. 

            Aole keia he ninau uuku, e noonooia e kakou, aka he ninau ko'iko'i loa ia i pili i ko kakou ola lahui ana; a iloko no hoi o ia manawa hookahi, e kuekaaia ai na aoao apau o keia ninau, e hoea mai ai kakou i ka lokahi ana, no ke kupono, a kupono ole o ke keehina, i laweia ae e keia ahahui. 

            I ko ke Akua hana ana i na kanaka mua loa, ua hana oia ia laua me ke kauoha maopopo loa, e hoomahuahua aku laua i ka laua hanauna, o ia manaopaa no o ke Akua i na holoholoo ka honua, na manu o ka lewa ame na i'a o ke kai, e hoomahuahua aku, i ko lakou mau ano pakahi, a e hoopiha i ka honua.

            Ina kakou e lawe mai i na moolelo o ka Palapala Hemolele, i kahua no ka ninau hanau o na lahui kanaka, ua maopopo loa ko ke Akua kuleana nui ma ia ninau, e lilo ai na hana ma ko ke kanaka aoao, i hana, e kue aku ana i ko ke Akua makemake ame Kona manaopaa.

            Ua loaa i'o mai anei na keiki nawaliwali o ka noonoo, mai na makua mai o kela ano?  Ua loaa mai anei na keiki pupule, a opulepule o ka noonoo, ma o ka pupule la o ko lakou mau makua; pela hoi ka poe hana karaima, mumuli mai o ka lilo ana o ko lakou mau makua, he poe hana karaima?

            Ke hooia mai nei na kauka, ka poe i a'o i na ike pili akeakamai i na ano o ke kanaka, he mea oiaio loa ia.  I na pela i'o ka pololei, alaila pehea la i lilo ai na keiki a kekahi mau makua naauao, i poe keiki naaupo; a pahea hoi i lilo ai na keiki a na makua Kristiano, i poe hana karaima?  Aole he pupule o na makua o ka poe e noho mai nei maloko o ka halepule, pehea i ho la i pupulie ai kela poe?

            Ina e hookolo aku ana kakou i ka moolelo o na makua o ka poe i lawelawe i na hana karaima, i loohia paha i ka pupule, a nawaliwali paha o ko lakou noonoo, a i ole, loaa paha i ka mai lakou, mai na makua hana karaima, pupule, nawaliwali o ka noonoo, a ma'i lepera paha, nolaila ma ko kakou noonoo kanaka, ua aneane hiki ole loa ia kakou ke manaoio aku i ka pololei o kela ike a ka oihana lapaau o ka honua nei. 

            He mau kanaka maikai maoli o ka noonoo, na kanaka mua loa a ke Akua i hana ai i kinohi;  o ka laua hewa wale no i hana ai, o ia ke pale ana ae i ke kauoha paa a ke Akua ia laua, aole e ai i ka hua o ka laau i waena o ke kihapai, o ka mea apiki nae, ua lilo kekahi o ka laua mau keiki, i mea pepehikanaka, a he poe keiki maikai hoi kekahi, o keia iho la no kekahi o na hooia maopopo loa, aole no ka lilo ana o na makua, i poe hana karaima, pela i lilo ai ka lakou mau keiki i poe hana karaima. 

            O ka poe i loohia i ka ma'i lepera o Molokai e noho mai la, aole lakou, he poe na ka ohana ma'i lepera aku; a o na keiki i hanau mai na na makua ma'i lepera, o lakou kekahi mau keiki maikai loa e ola mai nei i keia la mauka ae nei o ka Home o na Keiki ma Kalihi, a maloko o na home, o na ohana, i lawe hanai aku ia lakou. 

            I ko Iesu manawa ma ka honua nei, ua nui ka poe i hele aku imua on a, no ka hoolaila mai o ko lakou mau ma'i, e laa ka pupule ka oopa, ka lepera, ma aa ame na ano ma'i like ole.  Ua hoola aku o Iesu ia lakou, me ka olelo okoa ana aku imua o kekahi poe, "ua huikalaia ko oukou hewa", a i kekahi poe hoi, ua kuhikuhi aku oia i ke kumu o ka pilikia, o ia no ko ke Akua makemake ana, e ikeia Kona nani ma o kalou la. 

            Aole no ka oopa ana o na makua, ka lolo ana paha o na makua, a mau kina e ae ma ko lakou mau kino, i loaa mai ai na keiki kupono ole, aka ua loaa mai ia malalo o na kumu like ole:  nolaila o ko ke kanaka hoao ana, e hana aku, mamuli o kona makemake iho, ua kue loa ia, i ka ke Akua mea i makemake mai ai ia kakou. 

            Ke ace nei kakou, e hoopulapula, a e hoolaupa'i i ka lahui Hawaii e holomoku nei i ka make; o keia iho la anei ke alahele @ hookoia ai ia iini, ma ke kaupale ana i kekahi mahele o ka lahui, mai ko lakou lilo ana i poe hoohanau mai i na keiki?

            Ka olelo mai nei, ka poe ma ka aoao e kue ana i ka mare ana o ka papa o na kanaka i hoakakaia ae la maluna, ua kupono ole maoli e hoolahaia aku ka lakou mau keiki, he mea hoopilikia aku ia i ka noho ana o na kanaka ma ka honua nei.  Ke ake nei lakou, e hooliloia ka honua, i wahi kupono e noho ai, ma kekahi olelo ana ae hoi, e hookaawaleia aku, na kanaka hana karaima, na pupule, ka poe nawaliwali o ka noonoo, ka poe kina , a ma'i lepera paha, i loaa ai a noho haoli ana. 

            Aole he pololei iki o keia ano manao, ua pili maoli i ka hookae, a hoowahawaha i ka hoa lahui, mamuli o ko lakou mau ano haahaa, a ilihune paha.  Ina e huli pono ia aku ana ka oiaio maoli o ka pohai, e kue nei i ka mare aku o na papa like ole o na lahui, mawaena o lakou iho; e ike no auanei kakou, maloko o na moolelo lehulehu o ka honua nei, aia iwaena o ka poahi o ka poe kiekie a hanohano, he poe hana karaima, he poe kina a eepa, he poe pupule, a mau ano e ae, i kulike loa me ka poe a lakou e kue nei. 

            Ke apono nei keia pepa, i ka manao, e hanaia i kanawai, e kau ai ka weli i ka poe hana kaaima, ma ka hoonele ana ia lakou, i na kumu apau e loaa ai ka lakou mau keiki, aole nae, no ka manao ana, o oili mai na keiki hana karaima, aka ma ke ano i koopa'i e kau ai ka weli, malunao na kanaka kolohe, ka poe i hooliho i ka hana hoopilikia a hoohaumia i na kaikamahine ame na wahine opio, i hapa no ko lakou ola ana. 

            O ka manao ana, e kau pu aku ia kanawai, maluna o na pupule, na ma'i lepera, ame kekahi mau hana e ae, ke kue nei keia pepa ia mea; a ua hiki no ia kakou ke olelo ae, he hana ku iai ka hoomainoino, he hana o ke au pauli, aole hoi he hana no keia au naauao o ka honua nei. 

            Ua hoaoia no e hana i kanawai o keia ano ma kekahi kau o ko kakou ahaolelo aku nei i hala, ua ala mai nae na kue ana mai na hoa kaukanawai mai, a malalo no o na kumu kue kahiko i kekahi kanawai o keia ano, ke manao nei keia pepa, e ala hou mai ana no na kue ana i na hooponopono ahaolelo, e manaoia nei, no ka mea he hana ia i kue maoli i ko kakou noonoo maikai, a i ko ke akua makemake. 

 

 

 

Mai Hoopalaleha E Na Mana Koho

            Ke hamama nei ka buke hoopaa inoa, o ka poe kupono i ke koho baloka, o ke Kulanakauhale a Kanala o Honolulu nei i keia manawa, i na la apau mai ke kakahiaka mai ahiki i ke ahiahi, a koe na Poaono, ma ka hora umi-kumamalua o ke awakea e paa ai ke keena oihana o ke kakauolelo kalana.

            O ko põe i hoopaa ole i ko lakou mau inoa, o ka wa kupono keia no lakou e hele ae ai e hoopaa i ko lakou mau inoa, o hiki ole auanei ia lakou e hele ae ai e hoopaa i ko lakou mau inoa, o hiki ole auanei ia lakou ke koho baloka, ma keia kau koho wae moho iho, ma ka la 7 o ka mahina o Okatoba. 

            E hoomanao nae, ma keia hoopaa ana aku i na inoa, i hiki ai ke koho baloka, ua pili wale no ia i ka poe i hoopaa ole i ko lakou mau inoa, ma ke koho baloka kuikawa aku nei o kakou.  O ka poe i koho baloka, ma ke kau koho mau, he elua makahiki ae nei i hala, i loko o ka mahina o Novemba, o ka 1920, a i koho ole nae, ma ke koho baloka kuikawa iho nei, no na moho elele lahui i Wakinekona, aohe o lakou hoopaa hou ana i na inoa; ua lawa kela hoopaa ana i ka 1920, e loaa ai ke kuleana ia lakou, e koho hou ai i keia makahiki 

            Ina he põe kekahi, i nee aku, mai ko lakou mau wahi mua mai i noho ai, a i koho ai i ko lakou mau baloka, ua hiki ia lakou ke hele ae, e hoololi i ko lakou wahi e koho baloka aku ai i keia manawa, ke makemake lakou e hana pela. 

            Mai kekali wale, a hoopaneenee wale i ka manawa, o lilo auanei ia hoopaneenee ana i kumu e nui ai ka hana mahope aku, a e hooneleia ai paha, i ke kuleana e koho i na moho ma keia koho baloka wae moho. 

            O keia koho baloka wae moho e hoea mai ana, o ke koho baloka oi aku ia o ko kakou makaala, a makee i kokakou pono koho; no ka mea, ma keia koho baloka ana, e wae ai kakou i na kanaka kupono, no ka hele ana e hana i na kanawai kaulike no kakou, maloko o ka ahaolelo kuloko, a pela pu hoi ke koho ana i ka moho kupono, no ke kulana elele lahui i Wakinekona. 

            He mea mau i kekahi poe o kakou, ka olelo ana, aohe o lakou noonoo nui no keia kau koho wae moho; aia ka lakou noonoo, no ke kau koho nui iloko o Novemaba.  Aole he pololei o ka manao ana pela oiai ia kakou auanei e hoohemahema ai, i ko kakou pono koho, he mea ia e lanakila ai, ka poe i hiki ole ke hilina'iia, no ka hana mai i ke kaulike, nolaila i wahi e lanakila ai, na kanaka kupono, ka poe hiki ia kakou ke hiina'i aku, no ko lakou hana mai i na kanawai maikai, ua ili iho ke ko'iko'i maluna o na mana koho, ka hoohana ana aku i ko lakou kuleana, ma ke ano e mihi ole ai kakou ma keia hope aku. 

            Ua pili keia hoeueue ana, i na mana koho baloka apuni keia Teritore, ka poe i hiki ole ke koho baloka ma keia kau koho wae moho, e hele ae e hoopaa i ko lakou mau inoa ma na keena o na kakauaolelo kalana lehulehu o kakou. 

 

Apono Ole Ko Kakou Kiaaina

            Ua hoakaka ae ko kakou kiaain, i kona manao maluna o ka ninau, e pili ana i ka holo o na luna oihana o ke Teritore, ma ke ano moho, no ka ahaolelo, o ia ko lakou waiho mua aku i ko lakou mau kulana oihana e paa nei i keia manawa; ma kekahi olelo ana ae hoi, e koho lakou mawaena o ka ahaolelo ame na oihana e paa nei i keia wa. 

            He manao kaulike keia o ke kiaaina, a o ka mea pololei maoli no ia, e pono ai i ka poe e noho hana nei malalo o na kalana lehulehu, e manao ana e holo moho no keia kau koho wae moho iho, o ia ko lakou koho ana i ka hana o ka ahaolelo, a i ole, i ka hana paha a lakou e paa mai nei. 

            Aole e hiki i kekahi mea e noho hana ana malalo o kekahi haku, ke hooko pono i kana hana, ke malama oia i na haku elua; a in a no kona manao, e waiho i ka hana a kekahi haku no ka manawa, aia a pau kona lawelawe ana i kekahi hana hou, alaila hoi ae ma kana hana kahiko, o kekahi ia o na lawelawe hana ana, i pili i ka epa ame ke kolohe, e hoike mai ana, ua alualu wale aku no oia i ke kulana oloko o ka ahaolelo, no na pomaikai o kela hana, no ka manawa pokole, ana i lawelawe aku ai i na hana maloko olaila, aole no ka makemake i'o, e hookoia kekahi mau hooponopono ahaolelo, i akeia ai e pomaikai na makaainana koho baloka. 

            He mea hookahaha aku i ka manao o ko ke kulanakauhale nei poe, ka ikeia ana ae o ka pohole ana o kekahi huipa dala mahuahua, i laweia ma ke ano kolohe, e kekahi o na kanaka i hilinai nui ia, iwaena o ka poe lawelawe oihana o Honolulu nei.  O ka mea hookahaha oi aku nae, o ia no kona lilo ana he puuku no kona ekalesia, a he hoa no ka papa hooko; me ia mau kulana ko'ikoi no nae maluna on a, e manaoia ai, oia kekahi o na kanaka hoopono loa, eia nae, ua hawahawa kona mau lima, i na dala o ka ekalesia!  He hookahi no kumu nui o ka haulehia ana o keia kanaka ko'iko'i, o ia no kona ae ana e lawe i na mea liilii loa, ma ke ano kolohe, mai ka hui mai i noho hana aku ai oia; no ka mea e alakai ana na hewa liilii, i ka hookoia ana aku o na hewa hui. 

            Ua lilo ka waiho ana aku o ka Puuku A. Lewis Jr., o ke Teritore o Hawaii, i mea minamina nui ia e ko kakou kiaaina; a e ka poe no apau i kamaaina iaia, a i hoomaopopo hoi, i kona mau ano maikai, a kupono ma ke kulana puuku.  Aia maloko o kela keena o Henry C. Hapai, kekahi o na kanaka ka hiko loa, i noho hana maloko olaila no na makahiki he nui; a ole anei i hoea mai i ka manawa e hookiekieia ae ai oia ma ke kulana puuku no keia Teritore?  Ua lawa kona ike me ka makaukau, e paa i kela kulana, me ka hanohano;  ma ka nana aku nae, ma kona aoao paha ke kumu i kau ole ai oia i puuku, no kona manao, he oi aku ka noho ana ma kekahi kulana haahaa iho, mamua o ke kau ana ma ke kulana kiekie ae, in a pela ka mea oiaio, alaila ua ike no oia, i na kumu kupono apau, o kona lawe ole ana i ke kulana puuku no Hawaii nei. 

 

Elima Hou Poe I Hopuia No Ke Puhi Okolehao

            I Hilo o John F. Colburn 3, ke poo o ka oihana hookapu waiona ma Hawaii nei, ma ka pule aku la i hala me kona mau kanaka, a ma ka po o ka Poaha o ka pule aku la i hala i paa ae ai elima poe i ka umii, me na ipuhao puhi @ama a lakou.  Maloko o ka hale o kekahi Kepani o Harada ka inoa, i loaa aku ai he 10 galani waiona. 

            Kau ka ka weli o ka poe puhi rama o Hilo no ka hoea ana aku o Colburn me kona mau kanaka ma kela Poaha ma ka manawa o ke kuana aku o ka Mauna kea ilaila.  He hora mahope iho o ko lakou hoea ana i Hilo ua lehulehu na hale i kemoia aku e na maikai hookapu waiona, komo pu me ka Pacific Club a pela hoi me na kauhale o na Kepani he lehulehu wale. 

            O ka põe i hoohuoiia o lakou kekahi poe haihai kanawa hookapu waiona, ua kauohaia aku lakou e hoea ae imua o ka Maikai Nui Sam Pua, ma ke kakahiaka o ka Paolima mai. 

 

Nuhou Kuloko

            Ma ka hora eiwa a oi o ka po Sabati aku la i hala, i ikeia ai kekahi hokulele e ka poe o Punahou a pela pu hoi me kekahi poe e noho ana ma Nuuanu. 

            I kulike ai me na hoike mai Maui mai, e hoea mai ana o Kauka Raymond no Honolulu nei, no ka hooikaika kalaiaina ana, ma ka la 1 o ka mahina ae nei o Sepatemaba. 

            I kulike ai me kekahi meahou o ka oili ana ae mai Kauai mai, e holo mai ana o Mrs.  Samuel Keliinoi, he moho lunamakaainana ma keia kau wae moho iho, ma ke aoao Repubalika. 

            Mawaho ae nei o Kaimuki, ma ka po nei, i haiolelo ae ai na moho elele lahui, Norman K. Lyman ame Chas E. King, pela hoi me kekahi mau moho no ka ahaolelo kuloko, ma ka aoao Repubalika. 

            Iwaena o na moho elele lahui, e holo nei no ke kau koho baloka wae moho ae, o Senatoa J.H. wise, ame William P.  Jarrett, ka i hookomo ae i ko laua mau palapala noi holo moho me ke kakauolelo o ke Teritore. 

            Ma Koloa, Kauai, i hanau mai ai he bebe keikikane na Mr. ame Mrs. Esther K. Medeiros, ma ka Poalima ka la 11 iho nei o keia mahina, Ua kapaia aku ka inoa o keia pulapula hou o Hawaii, o Joy Richley Nakea Medeiros. 

            Malalo ae nei o Puuloa, ma ke auwina la o ke Sabati aku nei i hala, i ku ai he Pilipino i ka poka o ka pu panapana, ma ke ano ulia, a ke waiho nei kela Pilipino maloko o ka Halema'i Moiwahine me ke kulana kupilikii. 

            Eia na palapala noi holo moho noloko o ka ahaolelo kuloko, ke komo liilii mai nei i keia mau la, aka nae, ke kakali nei kekahi mau moho, ahiki i na la hope alaila la wa e hookomo ae ai i ko lakou mau palapala noi holo moho. 

            He elua mau Kepani, ke kane me kana wahine, i halawai me ka ulia, malalo ae nei Aala Paka, mamuli o ko laua lele ana mailuna aku o ke kaa uwila, i ka wa no e holo ana, ma ka hora ehiku o ke ahiahi o ke Sabati aku nei i hala. 

            Ekolu makahiki ka loihi o ka manawa o kona noho kuleana ole ana i Hawaii nei a i ka hala ana o ia mau makahiki akahi no a loaa, oia no nae oia e hele ma na wahi like ole ana e makemake ai me ka hana pu i ka hana kamana. 

            Mawaho ae o na dala he ehiku haneri me kanalima kaukani, o ka lawe aihueia ana e John Guild, mai ka hui aku o Alexander & Baldwin, ua ike pu ia, ua lawe oia i ka huina o kanakolu kumamalua kaukani dala, ma na bona, o ka ekalesia i noho puuku aku ai oia. 

            Ke hamama nei k abuke hoopaainoa, o ka poe kupono i ke koho baloka, o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei i kela ame keia la, no ka hele ana ae o na mana koho, e hoopaa i ko lakou mau inoa, maloko o ke keena o ke Kakauolelo Kalauokalani, e paa ana kela buke, ma ka la 19. 

            I Maui aku nei o Senatoa Chas. e King kahi i hooikaika baloka ai, no ke kulana elele lahui, a ma ke kakahiaka o ke Sabati iho nei, kona huli hoi ana mai, a no ia kumu, i hiki ole ai iaia ke ku mai me ka Hon.  Norman K. Lyman, ma ke kahua haiolelo kalaiaina, malalo o Aala Paka, ma ka po o ka Paono i hala aku la. 

           

Hoolaha Akea:  Pa Nina o Makiki

            Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i ka poe apau he koi kuleana kekahi, a i ole he kuleana e ae paha iloko, a i ole i loaa ka pono no ke kanu kupapau ana, ma kekahi apana maloko o ka Pa Ilina o Makiki, Honolulu, ke noiia aku nei lakou e waiho mai i ka lakou mau hooiaio no ia kuleana ana, kuleana a i ole ka pono hoohana ana, i ke Komisina ma kona keena ma Honolulu ma, a i ole mamua o ka la mua o Okatoba, 1922. 

            He palapala hooiaio, e hoakaka ana i ke ano o ke kuleana, kuleana a i ole pono no ke ano o ka hoohana ana, i kupono e loaa i kela ame keia mea, ke hoopukaia a kakauinoaia e ke Komisina, i ka poe apau e hoea kino mai ana a waiho mai i kekahi hoike hooiaio kupono no ia mea. 

            Mahope aku o ka la 1 o Okatoba, 1922, aole e hoopukaia ana kekahi palapala kanu kupapau maloko o kekahi apana maloko o ka Pa Ilinina o Makiki, koe wale no ka poe i loaa na palapala hooiaio. 

            Honolulu Hawaii, Augate 22,1922.   A.A.  Dunn,

            Hope Komisina o na Aina Aupuni. 

            Papa Ola o ke Teritore,

            Ma c F.  E.  Trotter

            Kona Peresidena.       

            6318- Aug. 24,31; Sept. 7,14,21,18. 

 

Nuhou Kuwaho

            Ladana, Aug. 17.--- Ma keia la i kanuia aku ai ka Visakauna Nothecliff,ke kanaka Pelekane hoolaha nupepa kaulana. Moloko o ka halepule Wesminister i malamaia ai kona anaina haipule a maloko o ka Ilina Marlebone i kanuia aku ai.  He mau kaukani o na makaainana i komo pu aku ma kona huakai hoolawe, komo pu me ke Konela George Harvey, ke Kuhina Amerika.

            Kalivilana, Aug. 18 --- Ekolu poe i make maanei mamuli o ka hahana loa o ke okooko o ka wela o ka la i keia la.  Na kekahi kuaua hekili i hoomama ae i ka hahana loa o ka wela ma na mokuaina o ka hapa komohana-waena. 

            Brattleboro, Vt., Aug. 18 --- Elua mau kanaka i aia e ke ahi a make a he wahine ka i papaa a i manaoia e make aku ana no i ka manawa a kekahi mokuea i haule iho ai a hooku'i i ka honua ma ka manawa e lele hookikakaha ana i ka lewa ma ke ano hoikeike, ma ka manawa o ka hoolaaia ana o ke kahua lele mokuea maanei i keia la.  Pakele ke pailaka mai ka make maik, he mau eha liilii wale no kona. 

            Kapalakiko, Aug. 20--- O ka moku ailaea Annie Johnson i ku mai ai ianei i keia la ka i hoike mai i kona kamailio ana me ka mokukuna William H. Smith ma ka la 4 o Augate, he mokukuna i loaa i ka pohu 116 mahope o ka haalele ana aku i na mokupuni Solomona.  Ua pau ka ai o ka mokukuna Smith a he kulana nawaliwali ko na kanaka oluna o ia moku a o ka io nui maloo wale no ka lakou ai.  Ua hanauia mai he bebe e ka wahine a ke kapena maluna o ia moku oiai ka moku e lula ana ma ka moana.  Ua haalele aku ka moku ailaea Annie Johnson i kekahi lakoai na kela mokukuna e lawa ai no kanakolu la. 

 

He Haole Paahao Maluna O Ka Mokuahi Sonoma. 

            Maloko o kekahi rumi kapena o ka mokuahi Sonoma o ke ku ana mai ma ka Poakahi nei i hoopaaia aku ai kekahi haole Austeralia, o E. McBride ka inoa, he kauka i hoopiiia ae no ke apuka ana i kekahi banako o Melebona, Austeralia, a e laweia ana i Austeralia e hookoloia ai. 

            O ka huina dala i poino mamuli o ka hana kolohe ana a nei haole he $35,000, he huina i hoopaaia me kekahi noka apuka, elike me ka hoakaka a Sainsbury, ka makai nana e lawe ana ia McBride i Austeralia. 

            Ma Vanakouva o McBride i noho mua ai, a mahope nee aku no Nu Ioka, a i ka manawa hope loa ma Nu Olina, a mailaila i paa ai i ka hopuia no kona hoihoiia aku no kona hookolokolo ia mai.  Ua holo mua ka makai Ainsbury i Vanakouva ma ka mokuahi Makura, a mailaila aku a i Nu Olina, a mailaila loaa aku ai he kolohe.  O ka wahine pu a McBride me ia.  Ekolu mahina i hala aku nei ua hanauia mai he bebe na keia mau mea maluna o ka mokuahi Sonoma. 

 

Na Mare.

            Chas. K. Kahanui ia Julia L. Helekunihi, Iulai 22.

            Manuel de la Cruz ia Lepeka Enoka, Aug. 11.

            S McKeague ia Elizabeth K. Kaanaana, Aug. 12

            Jacob Silva ia Rosa Vincente, Aug. 12.

            Manuel de Mello Jr., ia Fanny Kalahiwa, Aug. 19

            Benjamin Kaapuiki ia Sarah Kapaole, Aug. 20.

 

Na Hanau

            Na D. Paekukui âme Sadie Kaholokahiki, he kaikamahine Aug. 9.

            Na Wong Ha Ame Sarah Kekaula he kaikamahine, Aug. 10.

            Na Chas. Kalahele âme Louisa Kahakalau, he keikikane, Aug. 14.

            Na Wm. G. Kaleleiki ame Lebeka Punaloa, he keikikane, Aug. 16.

            Na Chas. Kauweloa Jr., ame Pilahi Alepa, he kaikamahine Aug. 16.

            Na K. Kaikana âme Emma Molena he kaikamahine Aug.21. 

 

Na Make

            John Akana, ma ka Halema'i Moiwahine, Aug. 19.

            Anna Kaaikaula, ma ke Alanui Kawaiahao, Aug. 20.

            Kinney J. Mahoe, ma ke alanui Mokauea, Aug. 20.

            Miriam Chang Oi, ma ke alanui Keawe, Aug. 21.

            Margaret Fuller Cockett, ma ke alanui Kulika, Aug. 21.

            C.K. Kaawa, ma ke alanui Kulika, Aug. 21. 

            Malie Kanakanui Kaimuku, Aug. 22.

            Iukais1- fiucmfwy shrdl etaooa a. 

 

Kuu Wahine Aloha Ua Hala I ke Ala Hoi Ole Mai

 

            Mr. Lunahooponopono aloha nui oe; -- Ke nonoi haahaa aku nei au i kou oluolu, e ae lokomaikai mai i kekahi wahi kaawale o na kolamu o ka kaua hiwahiwa, ka Nupepa Kuokoa, a i mea hoi e ike mai ai na ohana, me na hoaloha o kuu wahine aloha nui ia; ua haalele mai ia 'u kane kane, na keiki a maua, me na moopuna e paiauma aku ma keia aoao o ka nuliwai eleele o ka make. 

            Hapaha i hala o ka hora ewalu o ke ahiahi Poalima i pauaho mai ni kuu wahine i keia ola ana, Aug. 18, 1922, ma ka home o kana kaikamahine, ma ka aoao no au o kona wahi moe ame na keiki, na ohana no apau ahiki i kona hanu hope loa, a kaawale aku la uhane mai ke kino aku. 

            Auwe kuu wahine e , kuu minamina pau ole nona, e hoomaikai nui ia ke Akua, Nana no i haawi mai a Nana no i lawe aku.

            Hanauaia oia i Honolulu, ua piha iaia na makahiki 40 a oi iki.

            I kona no mauakahi i noho ai a kauoha mai la na keiki e holo mai i Honolulu, no ka hoolana ana i kona kino; me ka moeuhane mua ole e haalele mai ana oia ia'u me na keiki, a waiho iho la ke kino wailua o kuu wahine i ka aina hanau, a hoi ae la au me na luuluu i ka aina a maua i noho pu ai me na keiki a maua. 

            Auwe no hoi ka manaonao ke hoonianao ae i kahi a kuu wahine i noho hoomanawanui ai.  Pau kona hehi hou ana i ka lepo o Kona, pau kona noho hou ana i ka home puanuanu o maua, aloha no ke hoomanao ae i kana mau hana maikai, a'u e poina ole ai.

            Ke hoomaikai aku nei au i ka Makua Mana Loa Nana e hoomama mai ia'u ame ka ohana.  Me ka mahalo nui i na ohana ame na hoaloha no ka lakou mau bo-ke pua i hoohiwahiwa iho maluna o ke kino puanuanu o kuu wahine hele loa.

            Ke haawi pu aku nie au i ka'u hoomaikai ia oe e kuu Solomon Hanohano me na keiki oniuhua o kou keena pa'i. 

            O makou iho no me ka luuluu

           

            Paahana Hose âme ka Ohana

He 90,100 ka Heluna Nui o Na Kanaka Ma Honolulu. 

 

            He 90,000 a oi aku ka heluna nui o na kanaka e noho nei maloko o ke kulanakauhale o Honolulu i nei manawa, a o ka helunakanaka apuni ke teritore aneane i ka 284,538 he 8654 ka oi hou ae iloko o ka makahiki i hala.  Ma ka helukanaka o ka 1920 i hala o ka huina o na lahui maloko iho o Honolulu he 83,827 ho oi hou ae o 7,773 mai ia manawa mai. 

            O keia mau huahelu i hoikeia ae la maluna i kulike ai me ia i houluuluia e ka enekinia o ka papa ola Samuel W. Tay, a he mau huahelu hoi i manaoia ua pololei loa, oiai nae no ka hooiaio ana e loaa ai ka mea pololei loa e hoouluulu hou ia ana no na huahelu apau mamua o ke kukalaia ae o ka mea pololei loa. 

            Hookahi mea ano nui i ikeia ma keia hoonohonohoia ana o ka papahelu kanaka, oia hoi ke emi ana iho o ka helunakanaka o na Hawaii koko piha no ka 1922, i loko o ka makahiki he 611 ka nui o na hanau mawaena o na Hawaii a he 780 ua make, oia hoi, ua oi aku na make mamua o na hanau, eia nae, no na hapa-Hawaii ua kela loa aku ka nui o na hanau, aueane 1021 iloko o na mahina he umikumalua.  Ma ka la hope o ka 19920 he 21,907 ka heluna o na Hawaii koko piha maluna o na mokupuni apau, a ma ka la hope o ka 1921 ua emi iho aneane he 21, mau Hawaii koko piha maloko o na mokupuni apau. 

            O na lahui i ikeia ka pii mahuahua mau ae oia na Pilipino ame na Kepani; no na Pilipino he 23,971 ma ka la hope o ka 1921, a ma ka la hope o Iune, 1922 ua hoomahuahua hou ia 'ae keia heluna aneane 7500. 

            No na Kepani oia mau ka pii o ka heluna kanaka o ia lahui; ma ka la hope o ka 1921 he 114,879 ka heluna nui maloko o na mokupuni apau o Hawaii a ma ka manawa o keia hana helu kanaka ao ka hanaia ana ua kohoia ua pii hou aku a i ka 177,077, he oi hou ae o 2198 iloko o eono mahina wale no.  He mea keia e ao mai ana i na Hawaii e makaala loa i ka malama ana i na keiki, i mau ka ulu ana o ka lahui Hawaii, a i ole pela e ko ana ka mea i kamailio mau ia he lahui nalowale aku ana mai ka papalina aku o Hawaii, ka lahui Hawaii. 

 

Haawi O G.N. Wilikoki I Ke Kahi Huina Dala Ma Huahua. 

            Ma ka manawa o ka mai@ ana o na haua hoolaa i ka hon@ hou o ka Salvation Army no na keikikane ma Kaimuki ma ka auwina la o ke Sabati iho nei i hoikeia ae ai ma ke akea o G.N. Wilcox o Kauai ka mea nana i haawi mai i k@ no ke kukulu ana ia home.  @  ao eka ka nui o kela kahua kahi o ka home hou e ku mai la, aia m@ he mau hale moe no na keiki ka hale hooikaika kino, ka halea@a na keiki ame na keena oihana @@ luna hooko o ia home, a ua a@@@@ aku i ka $200,000 ka waiwaio o ia kahua ame na hale apau maluna @@.

            Ma ka manawa o ke aponono ana o ia home no ke Salvation Army na ke Konela W. J. B.  Turner @@@@ i lawe i ka leka mai ia Evangel@@ Booth aku, ke poo nui o ia a@@ hoomana, imua o G.N. Wilcox, e haawi aku ana i na hoomaikai he nui no ia hana ame ia manao maika o Mr. Wilcox. 

            Ma ka manawa o ka hooiaaia ana o ia home o ka Mekia Kenenala Charles P.  Summerall kekali ma'ala, a ma kana haiolelo na haawi mai ae oia i kona mahalo i ke Salvation Army ma ko ana kiekie loa no ua hana kokua a ke Salvation Army i hana aku ai i na pualikoa fedorala ma na aina e, aole ma ke kaua nui wale no o ke ao i hala aka mai ka manawa mua loa o kona kamaaina ana i na hana a ke Salvation Army. 

            Ua pinepine kona noonoo ana wahi ana, no na huaolelo kaumaha loa a ke kanaka opio e hoopuka ai, "a ua lehulehu no hoi na manawa o ko'u lohe ana, oia keia:  aole i loaa iki ia'u he manawa kupono.  O ia ka hana a ka Salvation Army o ka haawi aku i na kanaka opiio i ka manawa kupono loa e hoonaauaoia ae e loaa ole aku ai pahu ia lakou ma kekahi ano e ae."

            O ke Kiaaina Farrington kekahi malaila ma ia manawa, a nana kekahi mau manao hoakaka i ha like ole o ka manawa kupono loa i na keiki ma Inia me ia e loaa nei i na keiki ma Hawaii nei. 

            O kekahi põe e ae i haiolelo ma ia auwina la oia ka Brig. C. C. Bourne, ka mea nana i hoolauna mai i na malihini ame na luna nui e ae o ka S. A. no na Mokuaina @@@ hapa homohaua.  Na Misa V. Simpsou i himeni i kekahi himeni ku pakahi, a na ka bana o na kaikamahine o ka Salvation i paani mai i kekahi mau mele.  Mahope iho o ka pau ana o na hana, he mau meaaimama mama ka i panaiia mai i na malihini, a mahope o ia ua hele aku la na mea apau e makaikai i na wahi apau o ia home, me ke kuhikuhi ana a na luna nui o ia home i kela ame keia rumi ame ka hana i manaoia no kela ame keia rumi. 

 

Ma Ke Kauoha

Hoolaha I Ka Poe Koho Baloka

 

            Ma keia ke haawiia aku nei @@ hoolaha, ke hamama nei, a ua hamama ka Buke Nui Hoopaainoi ma ke Keena o ke Kakauolelo o ke Kulanakauhale a Kalana, Kapiolani Hale, ma na la noa, mai ka hora 9 a.m. ahiki i ka hora 4. pm.. koe na Poaono, e pau ana ma ka hora 12 o ke awakea, no ka hoopaa ana i na inoa o ka poe koho baloka, i loaa ka mana e koho baloka ma kekahi wa koho, kaho wae moho, laula.  Teritore, kalana, a i ole ma kekahi ana koho e ae paha; aka nao, o ka hoolaha maluna ae, aole i pili aku maluna o ka poe i hoopaa mua i na inoa, a i koho ma ke koho baloka laula Teritore hope loa i malamaia ma Novemaba 2, 1920, me, a i ole ma ke Koho Baloka Kuikawa i malamaia ma ka la 25 o Maraki, 1922. 

            Ma keia ke haawi hou ia aku nei ka hoolaha, i mea e loaa ole a kekahi hemahema ma ka la koho haloka, wae moho, a i ole laula paha, o ka poe apau i koho ole ma ke koho baloka laula Taritore hope loa, i malamaia ma ka la 2 o Novemaba, 1920, a no lakou na inoa i @@@@iia mailoko aku, o ka Buke Na @@ paainoa, elike me ia i hoaka@@@ ke kanawai e mana nei, e pono lakou e hookaawale i manawa ao lakou e hoihoi hou ai i ko lakou mau inoa maloko o ka Buke Nui Haepaainoa, ma o ka hiki ana ae ma ke Keena o ke Kakauolelo o ke Kulanakauhale a Kalana no ia mea, a i ole ma o ke noi ana mai, ma ke kakau, no na palapala pa'ihakahaka.  HE MEA PONO E LAWEIA KEIA KEEHINA HANA, NO KA HOOHANA ANA I KA PONO KOHO ELIKE ME IA I HOAKAKAIA MA KE KANAWAI. 

            O ka põe hoopaa inoa hou, a lakou i hoopukaia ai na palapala hookupa Amerika ae ka poe hoopaa inoa hou, ia lakou i hoopukaia ai na palapala hooiaio hanau Hawaii, e pono lakou e lawe pu mai ia maa palapala, ma ka wa e hoopaa ai i ka inoa i mea e hooholomuaia ai ka hana a i loaa ole ai ke ku ia. 

            E pau ana ka hoopaainoa Koho Baloka Wae Moho Teritore ana, ma ke aumoe o ka Po Poalua, Sepatemaba 19,1922.  E hamama hou ana no ke Koho Baloka Laula Teritore mai ka Poakahi mai, Okatoba 9, 1922, ahiki i ke aumoe o ka Po Poalua, Okatoba 24, 1922. 

            (S) David K. Kalauokalani.  Kakauolelo Kulanakauhale a Kalana. 

            65--- Aug. 24,31; Sept 7,21,28.