Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 34, 24 August 1922 — KA HUAKAI MAKAIKAI MA KAUPO MAUI. [ARTICLE]

KA HUAKAI MAKAIKAI MA KAUPO MAUI.

(Hoomauia mai.)

Komo makou maloko d keia ao&o huli kuahiwi o ka pukapa o K&olepelepe ka inoa o ia wahi. Maikai loa ka hele ana ma keia wahi aku ahiki L ko makou pahuhopu, o ia Jhoi, he honna pal&halaha wale-no. Ia makou e nauwe malie nei iloko 0 ka nani hihipea launahele o ka aoao kuahiwi, aia no ke hele ae la ke kakaimauna me kona aahu"ihi- ! ihi keokeo o ke ao naulu, ka noe, ka uhiwai ame ka ua noe. Aia ma na kumupali uliuli o keia kakaimauna, e hiolo mai ana na wailele he nui; aole i kaule loa mai keia mau hunawai ilalo o ka honua paa, aka, ua lilo ae la no i hunahunawai lillii, kohu mahu i kau mea o ke kiekie maoli o ka pali. 0 keia kakaimauna e holo ana ahiki i ke Koolau Gap, e nana la ia Koolau, Kean&e ame ia maa wahi apau o ia huli; a peia no hoi ma kela aoao komohana o ke kuahiwi. He nui na puu pele (cones) ma o a maanei iloko o ka Lua o Haleakala nei. He mau haneri kapuai paha ke kiekie o kekahl mau p*uu, o ia hoi na puu kiekie loa, a he mau puu &no haahaa no kekahi. Ua olohelohe loa kekahi mau puu, aohe meaulu, a ma kekahi mau puu ua uluia no e ka launahele. 1 ko makou hiki ana mai i Waikeekeehia, ua olelo uai la o Joseph Mareiel ia maua, na kokoke loa ma--1 kou i ka hopena o keia huakai hele; he mile paha me ekolu hapaha wale no ka loihi i koe. O keia wahi o Waikeekeehia he kuono keia i ke ! kumupali. No ka pohu a lulu o keia wahi, nolaila, ua noho mau ka noe ame ka uhiwai. Mailuna mai o ka pali ka paa i ka noe ahiki ilalo o ka honuapaa. Nui ke anu o keia wahi i oi iki ae, mamua o kekahi mau wahi e ae. He maikai nae ke ano o keia wahi, o ia hoi, palahalaha ka aina me ka uliuli i ka mauu, Ua olelo mai ko maua kamaaina, iloko no o ia anu kawau a hu'ihu'i, ua makemake loa no ka poe haole e noho i keia wahi ke pii makaikai mai i ke kuahiwi nei. I ka hora 1:30 o ia auwina la ua hiki mai m&kou i Laie, ka pahuhopu o keia huakaihele. Ua hauoli loa kahi manao i ka hiki ana mai maanei; lele iho la ilalo o kahi paa a nakinaki ka hoki i ke kumu mamane a hoohikihiki ka ukana ilalo. Ma keia wahi, he mea pono e hoakakaia ke ano o keia wahi. O keia inoa o Laie, ua manao wale ia no, a o ia no paha ka pololei, o ia no ka h&pa mua o ka inoa o Laieikawai. He wahi kuono keia i ke kumupali kualapa. Ua hana mua ia no e Joseph Marciel, koha ohana ame kana poe hana o K&upo, he elua mau kahuahale, no ka mea, he pii mau no lakou iuka nei o ke kuahiwi no ka hoomaha ana, a o keia kahi noho. He nani maoli no keia mau kahuahale, no ka mea, ua haliiia iho oluna me ka pohaku oneone ame ke one eleele. Ua uliuli na wahi apau 0 keia kahua i ka mauu, ke ama 'u, ka ohelo, ka mamane, ka mamaki, ke kawau ame na launahele e ae o ka waonahele kuahiwi. He haneri kapuai paha a oi aku mai keia kahua aku iluna o ke kipapali nihinihi, e waiho mai ana he wahi ki'owai. - O keia kekahi kumu 1 makemakeia ai o Laie, no ka noho kuahiwi ana, aohe hoi hopohopo no ka nele i ka w&i no kanaka ame ka holoholona. Ma ke kua o Laie, ka laina mauna lipilipi mania kiekie; mai ke kaukani a i ka elua kaakani kapuai a oi ko kiekie o kekahi mau mauna, mai ka honua ae o ka lua. Aia ka wekiu o keia mau manna iloko mau o ke ao naulu a malalo mai hoi, e uhi ana ke kapa keokeo o ka uhiwai ame ka noe. 0 keia laina mauna, o ia no ke kakaimauna o ka hoomaka ana mai a ke Kaupo Qap, a pau aku i ke Koolau Gap he ehiku a ewalu mile paha mai nei aku. Ma kela aoao hoi o ke knahiwi, [aia no ka laina miuna ke kokolo- ; hele ae la. iloko o ke ao a nalowale aku la iloko o ka powehiwehi a ka noe, E kokoke loa ana i Laie nei, e ku mai ana ka Puu Maile me kona kulana ulumahiehie o ka maile ame na launahele e ae. Ua l&wa āe la paha keia inau w&hi hoakaka pokole, e pili an& no Laie &me na hiohiona ke nana *aku maanei, a e hoi mai ka'u kamailio ana no ke kahua hoomaha. 1 ka pau ana o ka ukana ilalo, ua hele mua aku la makou e huki ama»u, i halii nolalo o ke kahuahale, i ole hoi e eha kahi paukukino ke hiamoe iho. Me ka uleu wale no keia e hanaia nei, iio ka mea, he oluolu maikai ke ea me ka hu'ihu'i pu. E poha mai ana no na kukuna o ka la, aka, ua palupalo loa ae he la ; o ke ano ahiahi loa ia. Iloko o ka manawa pokole, ua lawa ka halii olalo o ke kahuahale a hoomaka ke kukulu i na halelole! i Ua pili kokoke loa keia mau kahua- j hale, pela no ka pili kokoke o nai halelole o m&kou; he ekolu kapuai paha ke kowa o kekahi hale mai kekahi mai. 0 ko maua hale o Keneki ka hale nui, he hale puoa, kohu hale ipukukui, o i& mauka/ O ko

Joseph Marciel irahi hale, hc uuku iki «ai, aka, ua kupono no « elua kanaka no ka moe ana. Ku na halelole, a pau na wahi ukana i ka hooponopono, ua olelo mai o Josejh Marcicl e hele mana iuka i kahi ki'ow&i no ke kii ana i wai no m&kou, ame ka hooha* inuwai ana i na holoholona. Ua hiki mua oia ilaila a m&hope aku au. He nihinihi no ke kil ana o ka. wai, he mania ka pohaku i ke kahe mau iā e ka wai, a ma keia wahi oe e pii ai ahiki aku iluna o ka poho ki'owai. Ua pih» pono ua wahi pohowai nei, e lawa pono ai makou, a hoi hou i kai o Kaupo. 0 ka mea mua a ka meakakau i hant ai i ko'u hiki ana ma keia pohowai, o ia no ko'u inu ana i ka wai hu'ihuH o Haleakala nei. He mea oiaio he hu'ihu'i keia wai i oi ae mamua o ka waihau o Honolulu nei. Piha ke eke kapolena ame ke kini i ka wai a lawa ho hoi ka onowai o na holoholona, ua huli hoi mai maua no ke kahua. Hiki i ke kahua, ua olelo hou mai ko maua -hoa, he mea pono paha e lawe maua i na holoholona i kai aku i ke k&hua mauu, no ka hoopaa ana a koe he hookahi hoki, nona e hele ai i ke ana no ke kii ana i kekahi mau lako kini wai a mau pono e ae. Ua noho iho no o Keneki e holoi i ka pu raifela no ka hele ana aku i ke ki kao. Hiki au ame Joseph Marciel i keia kahua mauu, nakinaki a paa na hoki a huli hoi mai. Oka hora elua paha ia a oi, hiki maua i ke kahua a noho iho la ilalo no ka ai awakea ana. Ia makou e ai nei, e lohe ana no makou me ka ike pu aku no i ke kao iluna o ka pali kiekie. £ hoomaopopoia he mau kaukani kao ma keia kuahiwi, a o keia ka holoholona nana e hoopoino nei na meaulu.

Pau ka makou paina ana, ua olele mai ko maua hoa o hel? ana oia i kahi o ke an9, no ka Uwe ana mai i kekahi mau lako ana bo i waik» at ilaila, a no maua hoi, • hele maua i ke ki kao i i'a na makou o ka aina ahiahi. Hele o MarcieJ, a mahope mai ua haalole iho au amd Keneki me ka pu raif«la, no ke ki kao &n& iluaa o ka pali. Ma ke kualapa kipapali no niaua i pii ajku ai. Ke pii nei maua me ke kokolo ilalo, i ole hoi e ike mai ke kao. Ia maua • pii kokolo nei he mea pono e |iopa aku oe i kela ame keia laau i ole'hoi • pakika mai ilalo. 0 ka ohelo, o ia ka laau nui ma na wahi apau o ka mauna. anu maeele maoli no i ka manawa au e hopu aku ai i ka lau ohelo, me he la he pauku hau kau e paa ana. Bia no maua ke lohe nei i ka leo uwe 0 ke kao, me ka ike aku no hoi 1 ka nali mai i ka iaulaau. He nui maoli no ke kao, he puulu kao ma kela ame keia wahi; iluna o ka pali ame ka lihilihi pali e k« mai ai. He nui kekahi mau kao, kohu hipa keiki ka loloa o ke kiwi. Ia maua i hiki mai ai i kahl kiekie loa ke ike nei au i ka mama loa o ke ea, a he amaamau ka hanu ana alaila loaa ka oluolu kupono o ka hanu ana. 1 kela ame keia w&hi a maua e

pee iho ana, mamna o ka nee ho« aku inu% ® uhl iho aaa ka aor a ma kekahi wahi ka akiwai ami hu Hhn'i, I ka wa e ikaik* lt>s mai ai ka noe t aole hlki ke aee hou imua, aka, noho maU« i kahi hookahi a mao ae alaila hele aka ana. Ua Mle mai no aO me ka ohenana, na ko jnaua hoa keia ohenana, aeia ka'u kana i na manawa apan ā maua e hoomha ijd iko ai, ka nana ana ma o & maanei i ke ao, ka noe, ke kao ame aa wahi apau o ke kuahiwi. la'u i nana mai ai i|alo o Laie, ua liilii maoli kahi haUlole o makou, aka, me ka ohenana, ua hiki no ia*u

ke 'ike mai i kahi hale i|ie ka mor. kaka afee ko mana hoa o Marciri e hele ana moa maaoei. (I koia v manawa jv'u o nana nei ua hoi n,;iī X oia mai ke ana mai). Ua naija aku au i ke ao am*> • , mea la, i kau e hakaka ana k? ao, o ia hoi, he ao mai kela aoso mai, o hooke ana i ke ao o kein aoan aku, he kiohiona u'i a*u hoi e poin,, ole ai. No ko*tt lilo loa Ika nana ma o a maanei, nolaila ua hala loa aku o Keneki imua loa aoio hiki ia'u ke ike aku, ua nalowale ou iloko o ka nakelehele. (Aole i pan.)