Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 34, 24 August 1922 — He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana [ARTICLE]

He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana

"Nawai i kauoha aku ia oe e PHina e hoi hou mai, aole anei ua kipaku aku au ia oe eku a hele mai keia wahi aku, i kamailio pololei aku ai o Nikola imua o ke kanaka nana i pane pakike mai iaia, a huli ae la»ua o Nikola, imua o ka nui o na kanaka hana, a hoomau aku la i ke kamailio ana: "Ina i makemake o Pilina i na hana hoohaunaele, a e kau aku ka poino maluna ona, aole ia iie hana nui, o kekahi ia o na hana maalahi loā, a kekahi kanaka e imi ai ma keia honua." "Ua pololei ksla, he hana loāa wale no ka pilikiā ke manao kekahi mea e komo iloko olaila," i pane mai ai kekahi kanaka kino nui, me ka noke pu anā mai i ka akaaka. "He -manawa pokole wale ae nei no i hala, ua halawai pu au īiie Pilina maloko o ke keena oihana, a ua aa aku au e hakakā me 'kela "kanaka, aohe,,nāe ona makemake, a no ia kumu,. ua kapa aku au iaia i ka hohewale, i ka hoopunipuni amē ke kanaka epa. O ke ano mau oka papa'i, ma ke keke niho wale ihp no kona ikaika, o ke ano iho la ia o Pilina." "E hoea mai ana ka manawa au e ike ai e kena kanaka, o oe i'o paha ka ikaika a i ole owau paha, aka no keia manawa, aole au t n6 Aakakā a,na," i puoho hou mai ai o. Pilina, mailoko mai o ke aluka o na kanaka. "Ina aole oe i mākaukau i keia manawa ea, alaila e hoomānawanui iho pela, ahiki i ka pau ana o keia halawai, a i hoike e aku no au i ka mea oiaio ea', e hemo ana kekahi o kakou me kona mau wawaē mamua." Ua noke ia' .iliāi la 'kelaīinau' ; oielo a Nikola i ka āka^ka,, ka noiee okoa ana'mai o keleaHi poe i ka huro, ma ke ano pahenehene, a hoohaehae, he mau hoailona hoi a Nikola e ike aku la, no ka hoolala mua ana o kekahi poe, e hoala i ka haunaele, ma-muli o ka hookikinaia e- kela poe kānakā ekolu. "Aole au i makeniakē, i ko'u lawe ana ae i ka noho lunaenui ana no keia wahi, e hoala aku i ka haunaele iwaena o oukou e na kanaka, aole loa. Ua makemake au, e kokua nui aku ia oukou; ua hoomahuahua ae au i ko oukou ukuhana, a ua hoolawa aku hoi, i na mea apau e oluolu ai ko oukou noho ana, no ia'mau hana a'u no ko oukou pono, aole he mea e ae a'u i upu aku ai, māi ia oukou mai, koe wale no ko oukou lawelawe ana i na hana apau, no ka uku e loaa ana ia oukou, me ko'u hookikina ole aku ma kekahi ano, e hana oukou mawaho ae o ka manawa hana. .. . . .. J r "No &ekahi-.pofr,<o oukou, uā hooko aku lākou i ka )jikou\pau" hana, me ka 1 .na-joleJo a ka poe hoohāunaelē, i hoopihapiha aku ai ma ko lakou mau pepeiao, no lakou ka'u e haawi aku nei i na mahajo nui. j "No ka poe o oukou e nonoho mai nei mahope o keia keena, kela poe no lakou na leo o ke ano hoohaunaele, ua hoao aku au ma na ano apau, e hoolokahi ia kakou ma ke ano he mau hoaloha, aole nae he wahi mea a maliuia mai." "Aohe o makou makemake e noho hoaloha me oe e kena kanaka hookano," i loheia aku ai ka pane ana mai o kekahi mea e noho ana ma kahi e kokoke ana i ka puka, e hemo aku ai iwaho.

"Aole i maopopo ia oukou ia mea he noho hoaloha ana, oiai o ka imi i na mea e ala mai ai o ka haunaele, ka oukou i makemake nui ai. Ke loaa nei ia oukou, na ukuhana maikai a mawaho ae olaila, ua loaa pii ia oukou na hale maikai loa e noho ai. i oi aku mamua o ko oukoū mau home ponoi, ina ua ike oukou iā mea he home." "Aole makou i lawa i ka ukuhana e ukuia nei i keia manawa, e hoopii hou ae i ko makou mau ukuhana," i pane mai ai kekahi leo mai o ka aha kanakaMe ka hpolohe ql£ aku f nae o Nikola i kela mau kamailio kikoo-la, hoomau ak«4a£ 'no oia i kona haiolelo; ana: "Malia paha ua manao kekahi poe o oukou, aole au i maopopo i ke ano o ia mea he socialiki. Ua maopopo ia mea ia'u. 0 ke socialiki oiaio, ua manao nui oia, ma na hana Kristiano. Ua makemake nui oia i ke kulana hoaloha oiaio, a e kokua aku 1 ka poe nele me ka ma ke kino. Ua manaoio oia i ke kupale ana no kona ola iho ame na. hauoli, ame ka hauoli o h'a'i:" ; - " ' ; '! "Ua pololei kela, o ko makou ano iho la ia," i olowalu like mai ai kekahi mau leo. Aole no he hoolohe aku o Nikola, i kela mau olelo, aka hoomau mai 1& no oia i ke kamailio ana imua o na kanaka: "Ua manaoio oia, ua hiki ke alakaiia ko ke ao nei, e kekahi ..puulu, e ake ana i na k an awai kaulike no na- kanaka apau." ■ "Aole malaila wale.iho la no pau, aole lpa, aka hei nu'i hou aku kekahi mau mea i koe," i pUoho hou mai ai no na leo olowalu, mai ka poe mai i hoolala no ka hana hoohaunaele. "Ua maopopo pu no ia'u ke ano o ia mea he anake, no ka mea he mau mahina wale ae nei no eono i hala, ia'u ma Rusia, ua ike au i kekahi hana ku i ka lokoino, ame ke aloha ole i la- . Ūa ikē au. me kuu inau maka ponoi, i ka pēpehi hoomainoino ia o iia ; k&naka' e kekahi poe lapuwale, malalo o' na/kumu maikāi ole, koe wale no ka ike aku i ka nni q ka waiwai o kela poe, a nele hoi ko lakou noho ana. "Ua ike pono au i na wahine me ka lakou mau bebe ai waiu, ilokō o ke kulana pololi oiai hoi na kanaka e hele aku ana e uumi i 'ka puu o ko lakou mau hoa kanaka, mami;li mai o ka pololi ame ka inaina, apie J<ekahi mau hana lokoino e ae he nui. O keia iho la ke ano o ia mea he anake." "O kena mau mea au e kamailio mai nei, he hoopunipuni wale 110, he wahahee o ke ano haahaa loa!" i pane mai ai kekahi mea mai o ke anaina, me ka maikai maoli o kana hoopuka ana i ka olelo Beritania, alaila ku okoa mai la.oia iluna, me he mea la, aole maka'u iloko ona, no ka lunanui a Mr. Makuaia- . He kanaka kela me kona lole maikai, a hoomaopopo koke aku la o Nikola, o kela no ke kanaka me ka umiumi eleele, o ka hookolo ana mai mahope ona, mai Nu loka mai no Pohaku Eleele, alaila no ka manawa mua loa, akahi no a komo mai ka hopohopo iloko o Nikola,.ua nui okoa ka ka poe, ma ka aoao !e hoopilikia mai ana iaia, a o ia kana o ka ninau ana aku i kela kanaka. "Ke makemake nei au e hoike mai oe i ke ano o ia mea he anake, ina he ike kou no kona ano!" "Ua maopopo no ia oe ia mea," i pane mai ai ua kanika nei, me ke kuhikūhi ana māi o kēkahi manamanalima ia Nikola. "O ke anoo ka anake/o ia no ka imi ana 1 ke kaulīke maluna

o na mea apau, me ka nan ole i ke kulana, a i ka waiwai pah*o kekahi. Oke anō oka anake, oiano Kā hoohiolo ana i ka : 0 ka poe i kapa ia lakou iho, he poehianohano a waiwai. a :r„i ia wahi, e hoolilo ana ina limahana, o lākou ka haku mai ;r ; 0 na waiwai apau no ka mea ona limahana wale no k; k : na lakou i huli i ka waiwai, aole o ka poe hookohukohu iho no, ma ke ano o lakou ka poe hanohano a waiwai iK»k,, 0 ka aina." Ia Hooki ana iho o ke kamailio ana mai a kela kanaka ua ho *ho like mai la kekahi poe maloko o kela keena, i ko lakou k { kela mau hoakaka, me ka i okoa ana mai. "O ke ano ia o k ekamailio ana e Boloka! E a'o ak,; lt , a 1 ka mea pololei e lakimo!" Ke ku malie la o Nikola ahiki i ke akakuu ana mai o ka : u . ao'a, aka nae iloko oia manaw T a hookahi, ke ike la oia, , c 0 i ae ka paakiki ame ka hana nui, o ka hoomalielie ana aku i manao o na kanaka elike me keia, mamua o Pilina, a i , .e, kckahi poe kanaka ēae paha iloko o ka Hui Uniona ka 1 \\ \v. I ka manawa mua loa i halawai kino ai o Nikola me ke a naka, ua hoao o Nikola, e kamailio aku iaia ma ka olel . tania a pela no hoi me ka olelo Rukini, aohe nae he wah a pane aku o kela kānaka, me he mea la, aole ona lohe i k«.>. a fr o kela mau olelo, eia ka auanei; he mau hana maalea \\„ :<• r .o kela, no ka pulapu ana mai ia Nikola. I ka hoike okoa ana mai nae o ua kanaka nei iaia iho, a ; . e la kona akamai i ka olelo Beritania, he hoike maopopo loa ia no kona ike ana, aia he mau kokua ma kona aoao, 110 ka lioui, , Ka ana mai ia Nikola. Me ka hoohewahewa ole, i loaa koke nui ai ka ike ia Nikola, aole he hana okoa ae a kela kanaka. a ;. r i a no hoi me Pilina ame kona mau hoa, aka no ke ako'ake .. . :. a mai no ia, i ka holomua o ka ua o Nikola mau hana i manan aii e hoohulihuli i ka manao o na limahana ma Amerika. a e r,.ru aku i kana mau alakai ana, ma ke ano, e lilo na limalu .a i poe hoolohe i ko lakou mau haku. "Akahi k maopopo ia*u kou ano, aole oe he socialika. ,ika 110 ka puulu oe o ka poe eomunika," i pane aku ai o N.k U. "O oe kekahi o na kanaka i manaoio, he kuleana like ko kola ame keia mea ma na mea apau, me ka nana ole, ina paha he noho wale iho no ka lakou hana, a i ole. ua hooikaika p.th» lakou i mea e loaa aku ai kekahi mau pomaikai. Ina aole .. kela arro kanaka, alaila no ki|pohai oe o,ka poe anaki. ka } rmana:oto; ika hoopoino wale dku ika waiwai o ha'i. ie anei he akena oe no ka Hui Uniona o na Limahana o RuMa:'' "A heaha iho la kou kuleana ma ia mea, ina he oiaio kau i kapa mai la ia'u, he akena no kela hui uniona?" <4 "Eia wale no, ina o kou ano ia ea, alaila aole ou wahi hhi kuleana iki, e noho pu ai me ka lahui kanaka Amenka. n<> ka mea ua hoolaaia keia lahui kanaka, me na inanao kiiakila, a le ,me na hana o ke ano haahaa loa, elike me ka oukou k- ua kanaka Rukini!" "O ka manao kilakila iho la anei ia, o ka lahui Amerika, o ka hoolilo i ke dala o ko lakou akua ia?" "A owai kou akua e lakimo?" "He hookahi no o'u akua, o ia ka noho lanakila ana!" "O ka lanakila iho la anei ia, o ka hookomo aku i na manao lapuwale iloko o ka poe naaupo, ke a'o aku ia lakou i na liana paka,ha, ame ka luku wale ana i ke ola 'ame ka waiWai, o ka poe hewa ole?" "E ike aku ana oe i ka hopena o ka mea a'u i manao ai no ke kaulike!" "Aohe a'u kakali ana aku, no ka mea ua ike pono kuu n-nu maka, ika oukou mau mea i hana ai ma Rusia, aole he • hana e loaa i na limahana, ua kuwale na halehana, ua hookaheia ke koko, aua pahola ae ka wi maluna oka aina- Ina o kau hopena ia i makemake ai e lakimo e ike, alaila heaha ke kun.u 0 kou noho ole ana aku maloko o Rusia, e ha'u ai ka waha i ka makani ?" Ku iki iho la o lakimo no kekahi mau sekona, me ka pane ole mai, aka nae iaia i kamailio mai ai, ua hookiekie ae la <>ia 1 kona leo, e lohe pono ia mai ai e na mea apau maloko o kela keena, i ka pane ana ae: "Ua holo mai au no Amērika nei malalo o kekahi kumu kaokoa loa, mai kau misiona ae. Ua hele mai au no ka hoike ani ika euanelio oke kuokoa ona limahana. Nou iho, ua hele nai oe no Amerika nei, no kou manaoio i na hana hookauwa ktiapaa, a no ka mea ua kipaku maoli ia mai oe e kou poe kanaka ponoi, i nele ko lakou mau opu i ka ai; a no ka mea, ua lnki (ile i ua kanaka Rukini, kelioomanawanui hou aku i kau 111211 hana hoohaahaa ia lakou: Ua h&alkle dlcU 6c 1 koiu aina a kaua aina like, mamuli o īea hoea ana mai o ka manawa a na kanaka Rukini i manao ai, ua hoea mai i ka hopena o ka n i o mana ana ona kanaka hoopilikia elike me kou ano. O keia i:m la ke kumu nui o kou holo ana mai no Amerika nei, a ke uwalo aku nei au imua ona kanaka maloko o keia keena, e kau ae 11 e ma ke ana kaupaona o ke kalilike, a e hoopuka mai i ka lak* u olelo hooholo, owai la o kaua ka mea kupono e lilo i alakii no lakou, o oe paha, a i ole owau paha V* 1 Akahi no a loaa aku ia Nikola ka ike no ka manawa mua i* a, ike kahua oiaio, ona hana hoohaunaele i hoolalaia e kona > i enemi, he mea keia nana i moeuhane mua ole ai. Ke na:!a oia i na kanaka maloko o kela keena, aia wale no ko lakou : maka maluna ona, me he mea la, e hoike okoa mai ana na 1 : ' a maopopo loa, no ka hilinai ana o kela poe i na olelo a lak e nana mai ana iaia nei, he kanaka ino loa; a iloko no hoi <> '» A inanawa, i kau okoa mai ai fta hiona, ona mea ana i ike n: > .1 Rusia, e laa na kino make e waiho okoa mai ana imua »> k • a. mau maka, na kulu koko ē kihe'ahe'a ana ma na paia o kona ;>a, ame na hiona e ae i ku maoli i ka weliweli, eia nae ke ku r la no oia, me ka pane leo ole aku... I.ka īke ana mai hoi o lakimo, i kela pane ole aku o X hoomau inai la no oia i kana kamailio ana: Aole au i hoea mai no keia wahi, no ka hoike ana ak •• * mea e pili ana i keia kanaka, ka mea i olelo mai nei ua ma- ' i iaia ia mea he noho lanakila ana; aole loa, oiai aole ouk > poe hupo, e ike ofe ai ike ano oia mea he kuokoa. Oka • ' kuokoa ana, he pono pilipaa loa ia no kela ame keia ka • J Ua ike oukou ike kumu ona kanaka Rukini ikuae ai a ! j ae ina haawe hookaumaha i kauia aku maluna o lakou i ■ \ kenekulia leHulehu. Aole ia malalo o kekahi mau kumu okoa ae aka, 110 ka ua hoopaa aku keia kanaka, ame ka poe elike me kona *"> ina makaainana, malalo o kekahi kanawai kaukau-ha, e . 1 ana ia lakou me na auhau ko'iko'i, e hahau ana ia lakon n t : a huipa, a e pepehi maoli ana ia lakou, i loaa nui mai ai ke -> a iaia ame ka poe elike me no ke kuai ana i mau lako ame na leo daimana, no ka lakou mau wahine, a e noho 1 okā hanohano ame ka waiwai, mamuli ona hana i hook c:a ai ka hou. o na limahana. Ke ninau mai nei nae oia ia'u, i ke kumu o ko'u hoea mai no Amerika nei; aole no ia no kekahi kumu okoa ae. aka | n ° ka halawai ana aku no ia me ia he alo ahe alo, ae ' I pakele ae ia oukou, mai ka puni ana aku i kana mau ah lalau ana ia oukou. He nui na ic£raima a keia kanaka i i • <:ia j ai. a peja me kona ohana.mamua aku ona!" (Aole i pau. )