Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 35, 31 August 1922 — Page 6

Page PDF (1.69 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no

NA PUUWAI ELUA

A I OLE

Ka Hewa o ka Wahine---He Moolelo i

Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi

Noonoo o ke Au o ka Manawa

 

            "Ua maa maua i ka noho maluhia ana ma na kuaaina, nolaila i manao ai o mama, aole keia wahi i kupono iaia, i kau a mea o ka hanakuli o na kamalii ma na alanui. Ma ko maua la e haalele iho ai i keia wahi, e hoololi ai au i ko'u hilahila ana i kela inoa, ua hele na nupepa a piha me na nuhou, no ka holomua loa o kela lua gula a kuu makuakane ma Kaleponi, a e hoihoiia aku ana na keneka apau a ka poe, na lakou ke dala, i pau iaia, me ka ukupanee pu, nolaila he nuhou hoohauoli loa mai keia ia'u; eia ka iloko o ka manawa i moeuhane mua ole ia, o ka wa iho la ia e oili mai ai o na pomaikai."

            Ua hookahaha loa ia aku ko Kauka Mudoka manao no kela hoakaka mai ia Ela aku, a o ia kana i pane mai ai:

            "Ua noho pouliuli maoli au, no kena mau mea au i hoike mai la, aka nae ua hoopiha loa ia mai au, no kena mau mea au i hoike mai la, aka nae ua hoopiha loa ia mai au me na manao hauoli, a ke haawi aku nei i ka'u mau hoomaikai ana, no keia pomaikai i loaa ia olua. Ua paa maoli no ko'u manawa i ka hana. pela iho la i ike ole ai i na nuhou o kela ame keia la."

            "No kela manao e haalele iho i ka noho ana ma keia wahi, ua hooholo maua o mama, e kuai hoolilo aku i ko maua mau lako hale apau, a'hoi aku e noho maloko o kekahi hale hoolimalima, pili kahakai, i hoolakoia me na pono hale, o ko maua wahi ia e noho ai, ahiki i ka huli hoi hou ana mai o kuu kaikunane.

            "Akahi no nae au a haupu mai la, no Jene kuu hoaloha, in a paha oe e ae mai ana, a i ole o Mrs. Mudoka paha, alaila e lilo ana kona hele pu ana me a'u i mea hoohauoli loa mai i ko'u manao, no ka mea e hoomau aku ana no au i ke a'o ana i kana mau haawina, me he mea la, eia no au maanei nei kahi i noho ai."

            "Ina o kou manao ia ea, alaila ke haawi e aku nei no au i ka ae, e lawe pu oe iaia, oiai aole he mau ku-e ana mai a kuu wahine makua, aka e hoohauoliia ana kona manao, no ke kaawale aku o kana kaikamahine i kahi mamao, e hoouluhua ole ia aku ai oia, iloko o kona kulana nawaliwali, a e lilo ana no hoi ko Jene hele ana aku i kahi okoa e noho ai, i kumu e loaa ai ke ola kino maikai iaia."

            No kekahi mau sekona, ua halili iho la'ka meha maluna o na opio, oiai aole he mea o laua i kamailio, hou ae, aku nae, no ka noho mumule loa mai hoi o Ela, ua ninau okoa aku la o Kauka Mudoka iaia:

            "I ka manawa hea olua e liaalele iho ai i ka noho ana i keia wahi?"

"Iloka o ka manawa pokole loa e loaa ana ia maua, o ia hoi, ma ka manawa e lilo aku ai ko maua mau lako hale, i ke kuaiia, a aole o'u makemake e huli hoi hou mai no Ladana nei."

            "O, mai kamailio mai oe i kekahi olelo o kena ano!" wahi a Ela, me ka palulu okoa ana ae i kona mau maka.

            "E huikala mai oe ia'u e Miss Kolakona, in a ua lilo ka'u mau olelo i kamailio aku nei, i mea hookaumaha aku ia oe." i wikiwiki aku ai o Kauka Mudoka i ke kamailio ana. "Ua maopopo ia'u ke kumu o ke kaumaha o kou noonoo, no na mea no ia e pili ana i ke kanaka au i noonoo mau ai, oia ka hoopakele iloko o kou mau wa o ka pilikia ame ke kaumaha.

            "Aole loa he wahi lihi kanalua iki iloko o'u, eia o Kapena Leonada ke pee mai nei ma kekahi wahi, me kona aa ole e hoikeike hou mai i kona helehelena imua ou, a ma kekahi olelo ana ae hoi, ua haalele mai oia ia oe iloko o ke anu; a in a owau ma kou wahi, e hoopoina loa ana au i ka noonoo hou ana aku no kekahi kanaka elike me Kapena Leonada. O e Ela, ua oi aku ka nui o kuu aloha ia oe mamua o ka mea hiki i na huaolelo ke hoakaka ae, a na ia aloha, i aneane e hoolilo mai ia'u i kanaka hehena."

            Me kela mau huaolelo o ka puka ana mai ka waha aku o Kauka Mudoka, ku okoa ae la oia iluna, me ka holoholo ana iho, a pane hou aku la:

            "O, e huikala mai oe ia'u aole au i manao e hoopuka aku i kela mau huaolelo, aka no ka nana aku nae i ka nui o kou mau manao kaumaha, pela i hiki hou ole iho ai ia'u ke hoomanawanui: a no ka mea ua hele maoli kuu puuwai a paila i ke aloha e noho aku nei nou, me ka makaukau e hoomana aku i ka hu'a o kou palekoki! Aole paha oe e manaoio mai ana i ka oiaio o keia mea, no ia kumu, e hoowahawaha mai ana oe e Ela ia'u!"

            No kela mau olelo a Kauka Mudoka, wehe ae la o Ela i kona mau lima, mai ka palulu ana ma na maka, a pane mai la:

            "Ke manaoio aku nei au, ua kamailio wale mai nei no oe i na mea oiaio, no ka mea ua maopopo loa ia'u, aole kuu aloha he kanaka hiki ke hilinaiia. Aole e hiki ia'u ke hoowahawaha aku ia oe e Kauka Mudoka, ua nana aku au maluna ou, me ka piha i ka mahalo ame ka makee, no kau mau hana i lawelawe mai ai no ko'u pono.

            "Ke kaumaha loa nei nae au i ka hoike ana aku ia oe e Kauka Mudoka, no kou noonoo nui no'u, oiai, aole e hiki ia'u ke aloha hou i kekahi kanaka. I ko'u haawi ana aku i kuu puuwai i ka'u aloha mua, ua haawi aku au a lilo loa a i ka hoike ana mai o kela kanaka, mamuli o kana mau hana, oia kekahi o na kanaka me ke aloha hookamani, malaila iho la no make loa, kela momi makamae iloko o'u. Elike me ka loihi o kuu ola ana, pela no ka mau loa o ko'u aloha ana ia Kapena Leonada, aole no kona lilo ana i kanaka ino, aka mamuli o ko'u manaoio mau, oia kekahi o na kanaka kilakila loa. Nolaila ua haawi aku au i kuu aloha iaia, a iaia wale no!"

            Me kela mau oelo i kamailioia mai, hoomaha iki iho la o Ela, no kona makemake, e hoololi ae i kana mea e hoike mai ai imua o ke kauka, a o ia kana o ke kamailio hou ana mai:

            "Ua hooholo maua o mama, e haalele iho ia Ladana nei ma keia ahiahi, a e holo pololei aku no Dila. Na kekahi kanaka kalepa i na lako hale, e kuai mai ana i ko maua mau lako hale, e kuai mai ana i ko maua mau lako hale apau, ma ka manawa a maua e haawi aku ai i ke ki o ka hale nei iaia. O kekahi kumu awiwi loa o ko maua manao ana e haalele iho ia Ladana nei, no kuu makemake ole e ike jou ia Kapena Leonada; a imua wale no ou, ame ka Hui o Kapa ame Kalima, i hoike aku aku ai au no ko maua wahi e hele nei. Ke lana nei kuu manao, i kekahi la, e hoea ae ana oe, no ka ike ana ia Jene ame mama."

            "Ina aole au mau ku-e ana, alaila e hele mau aku ana au e ike ia okou, i na wa kaawale apau e loaa ana ia'u."

            "Ma ka la apopo, a i ole, ma kekahi la aku, e kakau mai no au i leka ia oe e hoike mai ana, no ka manawa a'u, i makemake ai ia Jene, a ke hoea ae kala kaikamahine opio, e hoolilo no au i ko'u manawa ma ka hana ana aku i na mea apau e pono ai oia, a e lilo ai i kaikamahine maikai."

            Ma kela wahi o na kamailio mawaena o Kauka Mudoka ame Ela, i haawi ae ai ke aloha hope mawaena o laua, a huli hoi aku ia o Kauka Mudoka, aole me na manao hauoli, aka me na manao kaumaha, i awili pu ia me ka hilahila, mamuli o kona lilo ana i kanaka hoopunipuni ino loa, o ia na olelo ana i hoike aku ai ai Ela, e pili ana ia Kapena Leonada.

            Iaia e hoi malie la ma ke alanui ke kamailio la oia i keia mau olelo iaia wale iho no:

            "Ke manzo nei au, e hoea mai ana no i ka hookoia ana o ko'u manao, no ka lilo mai o Ela, i wahine mare na'u. Malia paha he karaima ekaeka loa ka'u i hana aku ai, ma ka hu-na ana ia Kapena Leonada i ka mea oiaio, a pela hoi imua o Ela, aka he mea mau no ia i ka hanaia e na kanaka apau, e aloha ana i ka lakou mau wahine e aloha ai. He manawa loihi loa, alaila hoi hou mai ka noonoo maikai iloko o Kapena Leonada nolaila aole o'u hopohopo ana no kela kanaka, a ke ae mai ka hoi oia, e holo no na aina mamao, no ka lapaauia mai o kona poo, o ka pau loa ana ia o ko'u mau manao hopohopo nona."

            Iaia i hoea aku ai no kona keena oihana, hoomaka aku la oia e lawelawe i kana mau hana, aole nae he hiki iaia ke hana, ua hele kona poo a piha, me na noonoo no Ela, pela hoi kana mau hoolala ana, i wahi e hoea mai ai i ke ko'ana o ka iini a kona puuwai.

            Ma kela ahiahi, hele hou mai la oia no kahi i noho ai o Ela ame kona makuahine, a ike aku la i kekahi mau kaa, i piha i na lako hale, a o ia kana i ninau aku i na kanaka, no kela mau ukana, hoikeia mai la iaia, he mau ukana kela i lilo mai i ke kuai a e hoihoi ana lakou, no ka halekuai o ko lakou haku.

            Ninau aku la oia i kahi i hele ai o na mea no laua kela hale, hoole mai la ua poe kanaka nei, aole i maopopo ia lakou, akahi no a olu ka manao o ua kauka nei, no ka ike ana iho, aole loa e hiki ana ia Kapena Leonada ke huli mai ia Ela maloko o ke kulanakauhale o Ladana.

MOKUNA XXXV.

            Aole loa e hiki ia Kapena Leonada ke hoopoina i kela helehelena u'i nohea o Ela ana i ike ai maloko o ka paka me he mea la o kela kana manawa mua loa o ka ike ana i kela kaikamahine. Aole no hoi e hiki iaia ke hoopoina ae i ka hele o Ela a piha maoli i ke aloha, no kekahi mea pela hoi kela hiona kaumaha i halii iho maluna on a, i ka wa i homapopo mai ai, i ko ia nei ano kahaha, a iaia i hiamoe ai ma kela po, e kau okoa mai ana no na hoomanao ana imua on a, i na manawa apau no kela helehelena u'i.

            Ma kekahi la ana ae, o kana mea mua i makemake ai e ike, o ia no kona kokoolua o Mr. Ropa, a i aku la imua on a: "Ua hewa loa kaua, i ka hele ole ana e ninaninau, no kahi i noho ai o kela wahine opio; ua hele maoli au e noho nei a piha me na manao uluhua. He hookahi mea nana i hookahaha loa mai i ko'u noonoo, o ia no ke ano o na hana a Kauka Mudoka, a no ia hana, he mea makehewa no'u ka hoolohe hou ana i kana mau kauoha.

            "he mau la kakaikahi wale ae nei no i hala, ua kamailio mai oia, e oki i kuu poo, no ka nana ana, in a paha aia kekahi apana iwi iloko o ka lolo, o ke kumu nana i hooka'ulua ia hana mamuli o ka ikaika maikai ole o ko'u kino, aia ka hoi, a loaa maoli ka ikaika ia'u, o kona manawa iho la ia e hoole mai ai i ka hooko ana i kela hana, ka mea hoi ana i hooia mai ai pela wale no e hoi pono mai ai ko'u mau noonoo maikai apau."

            "Aohe a'u mau mea e hoike aku ai ia oe e kuu kapena maikai, koe wale no ke kulike o ko'u manao me kou," wahi a Ropa, a e hoomaka aku ana oia e kamilio no kana mau mea i ike ai, i pili i ka oihana kauka, ua hoopuka aku la nae oia he manao okoa, i ka i ana mai:

            "O na hana hooikaika kino, na hana hoopihoihoi noonoo, aole ia he mau hana e pilikia ai oe i keia manawa, a he nui kekahi mau hana e ae, e pono ai ia oe ke hooko aku, me ka nana ole, i na kauoha a kou kauka."

            "Ke hoakaka mai nei anei oe, i na mea a ka Loio Malo o ka hoike ana mai, e hoopuni ana i na hana ma kela manawa o ko'u haalele ana iho ia ladana nei? No na mea e pili ana i ko'u hoolilo ana, ma kahi i aneane aku e piha ka eha kaukani paona, mahope iho o ko'u hoea ana mai i Ladana nei, he hoaloha kela, no ka nui maoli o ka'u mau hana i lawelawe ai, a'u nae e hiki ole nei ke hoomanao. Auhea nae oe e Mr. Ropa, ke makemake nei au e hui kamailio pu me ka makaikiu a Mr. Malo o ka hoolimalima ana, e huli ia'u.

            "E kakau aku oe i leka iaia i keia la, e ninau aku ana no kana mau mea apau i ike ai, ma ko'u pilikia; a no kela papa ana mai a Kauka Mudoka, aole au e heluhelu i kekahi nupepa, ke pale nei au i kana kauoha, a ke makemake nei hoi au ia oe, e kuai aku i mau nupepa lehulehu, a e lawe mai i mau mea na'u e heluhelu ai i na nuhou like ole.

            "Ma ko'u koho wale no, me he mea la, aole no hoi i nele, ke komo ana o ka nuhou, no ke kuhihewa ana o ka wahine opio ia'u, maloko o ka paka, a in a no aole he meahou o kela ano, alaila he nui no ka'u mau mea i makemake ai e heluhelu aku, e laa, na nuhou pili i na wahine opio, iloko o ka pohai o ka poe kiekie a hanohano o keia kulanakauhale," 'alaila paa ae la kekahi o kona mau lima, ma ka lae, me ka hoomau hou ana mai i kana kamailio ana:

            "Aole o'u pilikia e Mr. Ropa," wahi ana, me ka holoi ana ae i ka hou, mai kona lae mai. "E hooikaika wale ae ana no au, e hoomanao, i na mea i hanaia, mai kela manawa mai o ko'u hopupioia ana e na Paele, a hoea wale mai i ka manawa i loaa ai ia'u keia pilikia. O ka mea kupaianaha loa nae, aole he hiki ia'u ke hoopoina i ka helehelena u'i nohea o kela wahine opio o ka lele ana mai e puliki ia'u maloko o ka paka, a ua hele au a uluponi loa, me na manao like ole no ka loaa o kela wahine ia'u.

            "E hele aku oe e kakau awiwi i kau mau leka, a ke pau kela hana, alaila hele aku kaua e huli i ke kiakaa o ke kaa nana i hoihoi i kela wahine opio no kona home, aohe e loaa ka maha i kuu noonoo, ahiki i kona loaa ana, a lohe pono hoi, i kana mau hoakaka no kona kuleana maluna o'u."

            "Eia ko'u manao, in a nae aole au mau ku-e ana mai, e hele koke kaua no ke keena o ka Makaikiu Liki, malia oia ka mea nana e kokua mai ia kaua, mamua hoi o ko kaua pono hele wale aku no, e huli me ka maopopo ole o kekahi mea," i hoakaka aku ai o Mr. Ropa i kona manao.

            "Ua pono kena manao ou, e kii aku oe i kekahi kaa, no kaua e holo pololei aku ai i kahi o ka makaikiu," wahi a Kapena Leonada, me ka ike ana iho, he oi ae ko laua pono, e hui pu me ka makaikiu, a e hoakaka aku i na mea apau imua on a, me ka waiho aku i na hana apau iloko o kona lima.

            Iloko o na minuke he umi-kumamalima wale no, aia laua nei maluna o ke kaa kahi i holo ai no ke keena o ka makaikiu Liki, o ka mea apiki nae, aole ua makaikiu nei maloko o kona keena aka nae ua waihoia aku kekahi leka malalo o ka malama ana a kana kakauolelo, o ko laua huli hoi mai la no ia no ka paka, me ka ninaninau pakahi ana, i na kiakaa malaila, i ka mea nana i hoihoi ia Ela, no kona home, ma ka la mamua aku.

            "E haawi no au i elima dala i ka mea o oukou e hoike mai ana, oia ka mea nana i hoihoi i kela leede opio, i maule ai maloko nei o ka paka, i nehinei aku la, a e kuhikuhi mai hoi i kona wahi i noho ai!" wahi a Kapena Leonada, i hoike aku ai i kona manao imua o na kiakaa he nui e kuku mai ana ma ka aoao o ko lakou mau kaa.

            "O Koma Kina ka mea nana i hoihoi i ka wahine opio no kona home," i pane mai ai kekahi o na kiakaa, me ka mihi ana iho, no ka hiki ole e loaa kela mau dala elima iaia. "Aole nae oia maanei i keia manawa, a aole no he hokahi iwaena o makou i ike i kona wahi e noho nei; aka in a oe e waiho mai ana i kou pepa inoa, alaila i kona wa e hoea mai ai, e huli aku oia ahiki i kou loaa ana, me he mea la o ke alahele maalahi loa paha ia, mamua o ke kakali wale ana no o kona hoea mai."

            Ua pono na hoakaka a kela kanaka, i ko Kapena Leonada noonoo, nolaila haawi aku la oia i kona pepa inoa, me ke kakau ana iho i ka helu o kona hale i noho ai ame ke alanui, eia nae aia no iloko o ua kapena nei ka nauki, no kona hui kino ole ana me ke kanaka ana i makemake loa ai e ike.

            Hoi pololei loa aku la laua no ko laua hale hoolimalima, o ka nuhou hauoli e kakali ana ia laua, o ia no kekahi kelekalapa mai ka Makaikiu Liki mai, e olelo mai ana ua makaikiu nei, e hoea kino mai ana oia no ko laua hale ma ka hora ehiku o kela ahiahi.

(Aole i pau)

 

He Moolelo no

PITA NIKOLA

A I OLE

Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana

hanohano a Lawe Mai i ke

Kulana Makaainana

 

            Hoomaha iho la o Iakimo i kana kamailio ana, i kau a mea o kona hele a pihoihoi loa, ua hele hoi kela keena a meha, aohe wahi mea a loheia aku o ka hauwalaau o na kanaka, mailoko mai nae o kela kulana anoano, i poha mai ai kekahi leo, i ka ninau ana ae:

            "Alalila owai ka inoa oiaio loa o keia kanaka?"

            "Ae, e hoike aku ana au i kona inoa ame kona ano imua o oukou. Oia no kekahi o na ohana hope loa, o na alii hoopilikia a hookaumaha i na kanaka, a o ka poe ino loa ma ka hona nei, i ike ole ia ka lua ma ka moolelo o na aupuni naauao. Ua holo mahuka mai oia no Amerika nei no ka pee ana, ahiki i ke auhee ana aku oia no Rusia, no ke ku ana ae ma ke poo o ke aupuni hou. O ko ia nei inoa pololei loa, oia no ke Duke Pita Nikola."

            I kela manawa i hoopihaia ae ai oloko o kela keena me na leo uluao'a o na kanaka, e hiki ole ai ke loheia aku ke kamailio a kekahi mea, ke manao oia e hoike mai i kona manao hoakaka; aia wale no nae ka nana mai a na mea apau maluna o Nikola. Ike iho la ua o Nikola, he mea makehewa wale no kona huna ana iho i kona kulana oiaio, ke manao oia e hana mai pela, nolaila hoomanawanui iho la oia, ahiki i ka wa kupono, ana e kupale aku ai iaia iho, mai na olelo hoinoino mai a Iakimo.

            Aia no kela kanaka Rukini iluna kahi i ku ai, me ka hilinai ana mai nae imua, a i ka nana aku iaia, ua piha maoli oia i ke koa, no kona ike mai, aia ka hapanui o na limahana mahope on a pehea hoi e nele ai ka holo o kela poe e kokua iaia, oiai aole e kala kela kanaka Rukini, i hoopihapiha ai i ko lakou mau poo, me na olelo o kela ame keia ano, e ala ku-e mai ai kela poe kanaka ia Nikola.

            "Auhea oukou e o'u mau hoa limahana, o keia iho la anei ke kanaka a oukou e hiki ai ke hilinai aku iaia, e noho haku mai maluna o oukou? Aole loa! Me na hana ino ame na ano ino i pipili loa aku i keia kanaka, elike me ia a'u i hoikeike aku nei, oia iho la anei ke kanaka a oukou e hoolohe aku ai, no ke kamailio mai, no ka pono o ka hoakanaka, na kanawai kaulike maluna o na mea apau? O kekahi kanaka elike me ko ia nei ano, ame ka poe i like aku na hana me ka ia nei, o na kanaka ia, a oukou e ku ae ai iluna me na manao lokahi, a keehi aku, elike me ko oukou keehi ana aku i ke kanapi malalo o ko oukou mau kapua wawae. O ke ano iho la anei keia o ke kanaka a oukou e hoolohe aku ai i kana mau olelo, a i ole, e maliu ana paha oukou i na a'o ana a ka Hui Uniona I.W.W., ka ahahui i hoohiki i kona mau lala e pepehi aku, a e kinai aku i na hana apau loa, e ala ku-e mai ana, i ka loaa ana aku o ka pono kaulike i na limalima apuni ke ao nei?"

            Ua olowalu mai la na leo apono mai na wahi like ole mai o kela keena, a ke lohe ia la no hoi na leo hamumu, mai kekahi kanaka a i kekahi. O ka poe kakaikahi wale no e noho kokoke mai ana ia Nikola, he poe Amerika, ame kekahi mau kanaka o na lahui, o lakou ka poe noho malie, me ka hiki ole nae ia Nikola ke ike aku, in a paha ua lilo ko lakou noho malie ana, i hoailona, no ka holo mai o kela poe mahope on a, a i ole, ua noho malie loa paha lakou, mamuli o na olelo hoakaka a Iakimo, he ninau hiki ole ia iaia ke hooholo koke iho iloko o kela manawa.

            Aia no o Nikola ke ku malie la, me he mea la, aole loa he maka'u a he wiwo iloko on a no ke ala ku-e mai o kona mau enemi iaia. No kela ano kuoo iloko o ua o Nikola, i lilo ai kana mau olelo ame na kauoha i mea hooloheia e na kanaka hana, ma na manawa mamua aku, o ke komo ana mai o ka poe hoeueu hoohaunaele. Ke kakali malie la nae ua o Nikola, a pau ka uluao'a oloko o kela keena, ia wa i kau ae ai kona lima akau iluna, he hoailona no ka hoomalu ana o ke anaina, he meha hoi ia oloko, me ka wiwo o na kanaka na lakou na olelo hooweliweli, o ke kamailio mua ana mai iaia, poha aku la kona leo me ka moakaka, i ka i ana aku:

            "Ma kekahi hapa o na olelo a kela kanaka i kamailio mai nei imua o oukou, he mau mea oiaio no ia, o Pita Nikola ko'u inoa. Ua hele mai au no Amerika nei, elike no me ka hele ana mai o kela kanaka, no ka imi ana i na mea no'u e pono ai. O na mea i hanaia e ko'u makuakane, ame ko'u ohana, aole loa e ili mai ke ko'iko'i o ia mau hana maluna o'u, aole loa! No ka'u mau hana wale no i hana ponoi ai, malaila ke kau ana mai o na ahewa ana maluna o'u, in a he mau kumu ku-e hoohalahala kekahi a kela kanaka ia'u.

            "Ina i hoike mai kela kanaka i ka mea oiaio loa, ke kanaka hoi, a oukou i hookau aku ai i ko oukou hilinai ana maluna on a owau hookahi wale no ka mea i hoao aku ma na ano apau, e noho alii mai ka maluhia ame ka noho aloha ana o na kanaka maloko o Rusia."

            "He mau olelo hoopunipuni wale no kela!" i pane mai ai o Iakimo.

            "Ke kamailio wale aku nei no au i ka mea oiaio loa," i hoomau hou aku ai no o Nikola i kana kamailio ana. "Ua ike no kela kanaka, ame kona puulu, owau hookahi ko lakou hoaloha. Ua hoea mai lakou imua o'u, no na oleloa'o, i wahi no lakou e pono ai, a ua haawi aku au i na kokua ana iloko o ko lakou wa o ka pilikia."

            "Ina hoi ha he hoaloha oe no ka poe elike me a'u nei ke ano, alaila heaha iho la ke kumu o ke puhiia ana o ko kakela i ke ahi, e kela poe?"

            "No ka mea, na ke kanaka ino elike me kou ano, na ka poe lapuwale elike me oe, na lakou i hookomo aku i na manao hoopoino iloko o na makaainana o Rusia, pela i ala ku-e mai ai lakou ia'u; a o kau hana hookahi no ia o ka hoea ana mai nei iwaena o keia poe kanaka noho malie, a hoala aku iloko o lakou i na manao lapuwale.

            "Ua haalele aku au ia Rusia, no ka manaolana, ma Amerika nei e loaa ai ia'u ka maha ame ka noho hauoli ana. Ua hoea mai au no keia aina, no ka imi ana i na mea e pono ai na limahana, o kau hana nae, o ia ka hoohiolo i ka mea maikai. Ina ua hoea loa mai kela hana ino a hehena o Rusia no Pohaku Eleele nei, aole ia malalo o kekahi kumu e ae, aka mamuli no ia o na hana a na ilio i paa ka waha i ka hu'ahu'a, e aoao'a ana, i kahi e komo pu aku ai na kanaka e ae me lakou."

            Ma kela wahi o ka Nikola mau olelo o ke kamailio ana aku, ua olowalu mai la na leo uwa, o ka poe hoohaunaele, oiai ua kupono aku la na olelo apau i hoopukaia aku e Nikola i ko lakou mau ano oiaio, a iloko no hoi o ia manawa hookahi i nouia mai ai kekahi kiaha aniani, a he alo ana ae na Nikola, ua hala aku la ke kiaha mahope o kona kua a pau i ka nahanaha.

            O kela kiaha aniani i nouia mai a pau i ka nahaha, ka mea nana i hookomo aku i na manao uwila iloko o ka poe hoohaunaele, o ka hoomaka mai la no ia o ka uluao'a ana, me ka mahele ana ae o na kanaka hana ia lakou iho iloko o elua puulu, he hookahi ma ka aoao o ka poe hoohaunaele, a he hookahi ma ka aoao o Nikola, me ke kakaikahi wale no nae, o ka poe i holo mai e kokua ia Nikola.

            Aia ke nee mai la ka poe hoohaunaele no kahi a @ ana, nolaila nee mai la oia ihope no kekahi mau kaina @ o ka manawa ia i kiia mai ai he poka mai ka pu @ e kekahi mea, aole nae i ku mai o Nikola; a iloko no @ manawa hookahi i nee aku ai o Nikola imua, me @ ana ae i kona poe, e ukali aku mahope ona, o ka @ la no ia o ka hakaka ana.

            No ka nui loa o ka poe ma ka aoao hoohaunaele, ua @ ia Nikola ma ke nee aku imua, he hookahi no hana @ ka hakaka aku me ka lakou mau puupuu, me na noho @ pauku laau, a o ka poe apau e loaa aku ana i ka lakou @ kaua, he hookahi no hopena 'o ia ka hina ana ilalo, me @ heawai ana o ke koko mai ko lakou poo aku, he hiona @ no i ka weliweli ke nana aku.

            Ua lako no o Nikola me ka pu panapana aole @ kemake e pepehi aku i kekahi mea a make, o ka @ wale no iloko on a, o ia kona oili aku iwaho o kela @ ka holo ana aku i ke keena oihana, a kelepona i ka @ makai, e hoouna mai i na makai, ame kekahi @ hopu ana i ka poe hoohaunaele.

            Aia o Iakimo ke ku la ma kahi e kokoke ana i ka @ kana pu panapana iloko o ka lima, me ke kau pono @ imua o Nikola, eia nae, mamua o ka loaa ana he @ kela kanaka e ki mi ai i kana pu, ua loaa pono aku la @ i kekahi pauku laau o ka nouia ana aku, e kekahi o na @ Nikola, a lele koheoheo ana ka pu panapana i kahi @.

            Ua hahana maoli kela hakaka i paioia e na aoao a @ nae iloko o ka nui o na kanaka ma kekahi aoao mai. @ loa ia Nikola ma, ke nee aku imua ahiki i ko lakou @ no kahi o ka puka. Aolele nae lakou i ike aku i ka oili @ o Pilina ame Iakopa me kekahi poe kanaka e ae, mai @ puka mai, o ka lele mai la no ia maluna o lakou nei, @ aia o Nikola ma, mawaena o na puulu elua, he hookahi mai, a mahope mai, mawaena o na puulu elua, he hookahi @ mai, a mahope mai, mawaena o ko lakou kua.

            Me kela kulana kuhaiki no nae a Nikola e ike la, @ haawipio aku imua o kona mau enemi, aka ke @ e hemo aku iwaho o ka puka, o ka mea apiki nae, ua @ la kona wahi e hele aku ai e Pilina, a aia hoi o Iakopa @ pono aku on a kahi i nee mai ai imua, me ka wiliwili @ i kana puupuu.

            No kela ike o Nikola, ua hoopuniia oia e kona mau @ ino loa, aohe ana hooponopono hou ana iho i koe, aka @ kahi no ana ku'i ana aku ia Pilina, ia ku ana no ma @ he na ana, kaanini ana ke alo o kela kanaka iluna, a @ hoi o ia manawa hookahi, i ku'iia mai ai oia e Iakopa, @ la nae oia, a halahu ana ka puupuu a kona enemi ma @ aoao.

            Oiai nae oia e paio ana me kela mau enemi, o ka  @ hookahi ia a Keka Wala o ka holo ana mai me kekahi au @ iloko o kona lima, a hahau mai la maluna o Nikola, a oiai @ e hiki ia Nikola ke alo ae, ua lohi loa kona ike ana aku i @ hahauia ana mai, ua pa pono mai la kona poo i ke au @ kona hina aku la no ia ilalo, me ke kupouli ana o kona @.

 

MOKUNA XX.

 

            I ka wa nae i hoi pono mai ai ka noonoo maikai iloko o Nikola, ike iho la oia, aia ka oia malalo o ka malumalu o @ kumulaau kahi i waiho ai, a iaia e noonoo ana, no ke @ kona hoea ana ma kela wahi, oili mai la o Mr. Baraia, ke kakauolelo oloko o ke keena hana, me kekahi kahawai kokoke.

            O Baraia no kekeahi i eha, ua hele kona poo a puu, eia nae aole i kupouli kona noonoo, a oia maoli no ka mea nana i hapai ia Nikola, a hoea mai kela wahi, e loaa ole mai ai i na @.

            "Ea, e hoike mai oe ia'u, pehea au i hoea mai ai maanei @ wahi a Nikola o ka ninau ana mai ia Baraia, aohe nae he @ aku o kona kokoolua, aka haawi aku la oia i ka papale i piha i ka wai, me ke kauoha ana aku ia Nikola e inu:

            "E inu aku oe i keia wai, a manao au, aole oe e eha!"

            "Aole au i eha, aka he poniuniu wale no ma kuu poo," wahi a Nikola me ka inu ana aku i ka wai, oiai hoi o Baraia, i @ ma-u aku ai i kekahi wai, ma kona poo, a ma kona helehelena.

            "He nui maoli no kela poe kanaka o ke kumu ia o ko @ pilikia. I kinohi nae o ka hakaka ana, ua ikaika maoli @ kakou aoao, aole e hiki ia kakou ke ku aku imua o kela @ i papaluaia ae ka nui mamua o kakou. Aole o oe wale no e Nikola ka mea i loaa i ka poino, aka i kinohi loa no o ko kakou @ ana, ua loaa pono ke poo o Iakimo i kekahi pauku @ a o Iakopa kekahi, aka no Pilina, ea, he keu aku maoli @ ikaika o kela puupuu au o ke kui ana aku ma kona opu, @ au, aole e hiki ana i kela kanaka ke hele hou e hoala i ka @ naele o na limahana, a hala kekahi manawa loihi loa."

            "Pehea au i hoea mai ai no keia wahi?"

            "Na'u oe i hapai mai no keia wahi, i ka mawa e mau @ no kela uluao'a me ka ike ole mai o kekahi mea, aka @ nae au, ke huli mai la paha ko kakou mau enemi ia kaua @ laila e hooikaika kaua e haalele iho i keia wahi, o loaa mai nei ia lakou, in a nae ua hoi pono mai ka ikaika i kou @ keia wa."

            "Eia o Jese Balaunu ihea?"

            "Aole au i ike iaia, aka ma ka'u koho wale no, ua @ kanaka, i ole ai oia e eha, elike me ke ano o ka poe @.

            "Maluna ou e Baraia ka'u mau hoomaikai ana he nui @ kau mea i hana mai ai maluna o'u, aka e hoomanao oe, @ loa au e poina ana no keia hana kilakila loa au."

            "Aole a kaua kamailio ana no ia mea i keia wa; @ mahope au ou i na manawa apau, a ua hewa maoli no oe @ hilinai wale ana aku no maluna o kela poe kanaka @.

            "Akahi hou au a ike i ko'u hewa, aka he haawina a'o ku; @ loa nae keia i loaa ia'u e makaala loa ai au ma keia mua @ no kela poe kanaka kolohe," wahi a Nikola me ka @ ana iho.

            "Ina o ko makou kamalii o ka hele like ana i ke @ lakou kekahi ma keia wahi, ua hiki loa ke anaiia aku keia @ kolohe, ahiki i ke koe ole ana o kekahi o lakou; eia @ poe kanaka, kakahiaka no kekahi i komo iloko o ka @ kai, a o kekahi poe o lakou, aia no iloko o ka oihana koa @ hele au a piha kuaki maoli no kela poe kanaka kolohe @ hele no hoi au a makemake loa, e loaa ia'u ke kelepona @ hoike ana aku i ke aliikoa, no keia pilikia, no ka hoouna @ i kekahi pualikoa, no ka hopupio ana i na alakai o kela @ kanaka ino."

            "He hana paakiki loa ka loaa ana ia oe he kelepona, @ kou keena hana ke waiho mai la mawaena o na kanaka @ ame keia wahi a kaua e pee nei, a ke ole au e @ no kekahi o kela poe kanaka maloko o ke keena, i @ Ihea oe i makemake ai e kelepona aku?"

            "I ka makai nui au i makemake ai e kelepona aku, @ kauoha ana iaia, e hoouna mai i kona puali makai, a e @ pu aku no hoi i ke aliikoa kiekie o na koa kiai lahui, e holo mai no ka hopupio ana, i kela poe kanaka kolohe."

            "Ua pono kena manao ou, a owau pu kekahi, ma kau wau mea apau e hana ai, i wahi e hookauia ai ka hoopa'i kupono loa maluna o lakou. No kou manao ana nae, e hoea oe @ maalahi no kou keena oihana, me ka hoopilikia ole ia mai, @ kanalua loa nei au ia mea, a i wahi e holopono ai kena manao ou, he oi ae ka pono, o ko kaua hoomanawanui ana, a hoea kaua hno kahi mamao, mailaila aku e kelepona ai i ka makai nui ame ke aliikoa, no ka hoouna koke ana mai i mau kokua.

(Aole i pau.)