Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 37, 14 September 1922 — Page 1
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Nupepa Kuokoa Honolulu, T.H., Poaha, Sepatemaba 14, 1922
Malama na Moho Repubalika
He Halawai Akea ma Aala Paka
Hoolauna na Moho o ka Aoao Repubalika o ka Mokupuni o Oahu Nei ia Lakou Iho Imua o na Makaainana Koho Baloka
Malolo ae nei o Aala Paka, ma ka @ a ka Poaono aku nei i hala, i @ mua ai ka aoao kalaiaina Repubalika kuloko, i ka hoouka kalaiana no keia kau wae moho e hoea mai ana, ma ka hoolauna ana mai o na moho elele lahui, na moho senatoa ame na moho lunamakaainana, ia lakou iho, imua o na makaainana koho baloka o Oahu nei.
No ka akahi paha hoi a hoomaka maoli na moho Repubalika, e ku imua o na mana koho, ua hele maoli ka paka a piha i na makaainana, o na lahui like ole, ke hele la a "Lei Kohala, i ka nuku na kanaka," a ua ike maolia ia aku hoi na hiona o ke ohohia iwaena o ka lehulehu.
O kela halawai makaainana akea, o ka malamaia ana e na moho malalo ae nei o Aala Paka, malalo no ia o ke kukakuka like ana o ke komite kuwaena Repubalika me na moho, no ka lawelaweia o na hana haiolelo , maluna o ke kahua kalaiaina naauao a maemae, aole hoi o ka hoao e kipehi aku i kekahi mau moho, me na olelo hoinoino.
Iwaena o na moho no ke kulana elele lahui, i hoea ae ma kela po, o Norman Lyman ame Chas. E. King ka i hiki ae, a no ka pau ole o ka Senatoa J. H. Wise pilikia, o ia ko na ma'i e noho mai nei maloko o ka Halema'i Moiwahine, ua hiki ole mai oia ma kela halawai, me ka minamina nui ia, no kona hiki ole ke ku pa mai me kona mau hoa, ma ke kahua mokomoko kalaiaina.
Ua noho hoomalu ia kela halawai o ka Ilamuku Oscar P. Cox me kona a'o ana mai i na moho apau, e hoopokole i ka lakou kamailio ana, i @ he manawa maikai loa no na moho ke hoa@aka i ko lakou mau manao.
Wahi ana, aole he manawa maikai oi aku i loaa i ka aoao Repubalika, ma Amerika, ma o ka Peresidena harding la; pela hoi ma Hawaii nei ma o Kiaaina Farrington la; me kona kuhikuhi ana mai i ka hana a ka Elelo Baldwin, ma o ka haawi ena mai o ka ahaolelo lahui i ke @ paa oihana i na makaainana wahine o keia Teritore, a o ka hope loa, o ia no kona kuhikuhi ana ae i na hana i lawelaweia a e lawelaweia mai nei e ke Komisina o na Home Hawaii, no na hana hoopulapula.
No na mea e pili ana i na moho e holo nei no ka ahaolelo kuloko, ua hawaai ae oia i na hoomaikai ana i na Demokarata, no ko lakou lokomaikai i ka hoouna ole mai i mau moho no kekahi mau kulana, aka e waiho ana i ka hapanui o na moho i ka aoao Repubalik.
Makemake i Hookele Aupuni Maikai
Mahope iho o ka hoakaka ana mai i kekahi mau manao pokole, ua hoolauna mai la ka Lunahoomalu Cox ia Kiaaina Farrington, ma ke ano oia ka mea haiolelo mua loa.
Wahi a ke kiaaina, aole he wahi e ae ma ka honua ni i like aku me Hawaii nei, ke ano o ka lawelawe @ i na hana kalaiaina, o ia ka hele like o na moho e haiolelo ma ka puulu, he ano maikai keia wahi ana, o ka poe kupono a ka lehulehu e ike ana, o lakou ke kohoia ana.
Ua makemake na kanaka e loaa he hookele aupuni maikai, ma ia ano iho la, e nana aku ana lakou i poe kupono, na lakou e lawelawe mai i na hana o ka lehulehu, a in a e huli aku ana kakou ihope a nana ma na moolelo e ike no auanei kakou, o ka aoao Repubalika, ka aoao i hiki e hooko ia makemake o ka lehulehu, ma Amerika, a ma Hawai'i nei.
Ua hoeueu mai oia i na mea apau e makaala pono i na ninau ano nui i pili ia Hawaii nei, ma ia ano, e hiki pono ai ia lakou ke noonoo, ke wae ae i ka poe kupono a lakou i manaoio ai, e palekana na hana o ka lehulehu iloko o ko lakou mau lima, a e lawelaweia mai hoi ia mau hana, ma ke ano o ke kupono ame ke kaulike.
Hoolaunaia Mai na Moho
Ua kaa ia Lowell K. Kupau o Waianae kekahi o na moho lunamakaainana, ka hanohano o ke kahea mua ia ana, e ku mai ma ke kahua mokomoko, me kona kamailio ana mai i kekahi mau manao pokole, e hoike ana oia ka moho mua loa i ku mai ma ka aoao o ka apana o Waianae me ke koi pu ana mai i na mana koho, e koho aku iaia, a in a no kona lanakila, alaila e hoouna aku iaia iloko o ka ahaolelo.
O Simeon K. Nawaa ka ukali aku mahope on a, me kona kamailio ana mai i kekahi mau manao pokole, e hoakaka ana no kona hooko ana aku i ka leo o ka lehulehu, e holo no ka ahaolelo kuloko. O Frank Keliinohopono Archer kekahi i hoakaka mai i kona manao, he hoa kahiko oia noloko o ka ahaolelo mai ka apana mai o Ewa, he hoamua no hoi no ka papa o na lunakiai, ua noi mai oia i na mana koho, e hoouna hou iaia no ka ahaolelo.
O Senatoa Chillingworth ka mea i hoolauna hou ia mai e ka lunahoomalu, kekahi o na senatoa kahiko loa oloko o ka aha senate. Ua kuhikuhi mai oia i na mana koho i ka maikai a ka aoao Repubalika, i hana ai, o ia no ka hookohu ana aku o ke kiaaina Repubalika i kekahi poe kanaka Hawaii ekolu, ma na kulana ano nui loa o keia Teritore, oia ka Lunahooia Treadway, ka Puuku Hapai, ame ka Makai Kiekie Lane, a wahi ana, ua ike ka aoao Repubalika i ka noho aie o kela aoao i na Hawaii, a ua hoea mai hoi i ka wa kupono loa, e hapai ae ai i kekahi poe Hawaii kupono iluna.
Mawaho ae o kela mau moho, ua hoolaunaia mai na moho mahope ae nei, a ua kamailie mai lakou i kekahi mau manao pokole, oiai he manawa kela i hookaawaleia no ka hoolauna wale ana mai no ia lakou, aia hoi a komo kino aku iloko o ka enaena o na hana kalaiaina, ma ka la 23 o keia mahina, ia wa e kuupau mai ai kela ame keia i na kiina e hei ai ka i'a i ka upena.
O keia iho malalo nei kekahi mau moho i kamailio mai ma kela halawai: Sam Paulo, Fred Lowrey, he hoa kahiko no ka hale o na lunamakaainana.
Robert W. Shingle no ke kulana senatoa; Harry T. Mills, Joseph Ordenstein no ka hale o na lunamakaainana.
Frank Wooley o Laie, no ke kulana senatoa; Sonny Cunha, R.A. Vitousek, James K. Jarrett, no ka hale o na lunamakaainana.
Norman K. Lyman no ke kulana elele lahui; J.K. Mokumaia, Louis K. Kane, Allie Magoon, C.H. Cooke, no ka hale o na lunamakaainana; S.P. Correa no ke kulana senatoa.
T.H. Petrie, no ka hale o na lunamakaainana; W.H. McInerny, no ke senate; Charles E. King, no ke kulana elele lahui; William J. Coelho no ka hale o na lunamakaainana.
O na moho i hoea ole ae ma kela po, a hoikeike mai ia lakou iho imua o na mana koho baloka, oia o Mrs. Jessie Kaae, E.K. Fernandez ame Senatoa John H. Wise, eia nae, ua hoomanaoia no he mau kamailio no lakou.
Ua holopono loa kela halawai i malamaia, me ka hoonaneaia ana o ka lehulehu e ke kalapu hookai pila, a ua pau koke no na hana haiolelo, mahope iki o ke kani ana o ka horaumi, ma kela po.
He 12 Mau Moku Hahai Pido I Hoea Mai
He umi-kumamalua mau moku hahai topido Amerika i hoonohoia ai ma na kai o Asia i hoea mai i Honolulu nei a hekau ma ke awalau o Puuloa ma ka auwina la Sabati nei hora 3:15. E ku iki ana lakou ma Puuloa no hookahi pule no ka hoopiha ana i ka lanahu ame na lako meaai mamua o ka hoi ana aku no Kapalakiko, a me he mea la o kekahi o lakou a i ole o lakou no paha apau ke wawahiia mai ana no ka hooko ana i ka aelike i hooholoia ai ma ka ahakuka nui a na aupuni Huiia e hoemiia mai na mokukaua a pela aku.
Ua hoea pu ae ma ke awa o Puuloa ka moku lawekoa Newport News mai Kapalakiko mai ma ka hora 8:15 o ke kakahiaka Sabati nei; he 47 mau luina, ka hapanui o lakou he mau Hawaii ame na Pilipino i laweia ai mai Honolulu aku no ka hoolako ana aku i mau kanaka no na mokukaua Amerika i hoi mai. E hoomau aku ana ka Moku Lawekoa Newport News i kana huakai moana no Manila ka pahuhopu.
Lilo Hou no ia Kepani i ke Kai a Nalowale Loa
Poiia Oia e Kekahi Nalu Nui Oiai e Lawai'a Ana ma Kekahi Wahi o Koko Head
Hiki Ole i Kona Mau Hoa Ke Hoopakele
Noke ia Kona Kino i ka Huli me ka Loaa Ole a Hoi Wale Mai Kona Mau Hoaloha
Oiai o Y. Shiranaka e lawai'a ana ma kapakai kokoke i Koko Head, ma kahi no i lilo ai o na Kepani mua elua mahope iki iho o ka hora 11 o ke kakahiaka Sabati nei, a me he mea la ua nanea paha oia i ke aki o ka i'a me ka noonoo ole ae i ka pilikia e hookokoke loa mai ana iaia; o ka manawa no ia o kekahi nalu nui i ea mai ai a popoi mai la iaia, a lilo oia i ke kai, oiai nae he wahi kiekie loa ka kela ana e ku ana, aneane ma kahi o ka ewalu kapuai. Ua huliia kona kino ma ia la Sabati aohe nae i loaa, elike no me ka loaa ole o na Kepani mua elua i lilo ai i ke kai a make.
Lehulehu na Kepani e ae i hele pu me Shiranaka i ka lawai'a ma kela la. Hookahi kumu o ka hookahi ana o ka mea i poino o ia ka ike mua ana o ka nui ae o na Kepani i ke ea ana mai o ka nalu nana i lawe aku ia Shiranaka, he nalu hoi i oi ae ka ka nui mamua o na nalu e ae i maa mau i ka lakou ike aku, a hookaawale mua ia lakou ma kahi o ka palekana, pela ka oleloia, ina la ua pau elua a ekolu iloko o ke kai. Mahope o kela haule ana ua ikeia aku oia e lana mai ana ma kahi aneane ka i ke 50 kapuai mai kahi aku on a i haule ai, ua kiolaia aku he kaula, a no ka ikaika loa o ka lawe ana o ke au ua mamao loa oia mai kahi aku e hiki ai ke hoopakele iaia, o kona ike hope loa ia ana ia. He makai me kekahi paahao ka i hoounala aku eia nae ia laua i hiki aku ai aohe mea hiki ia laua ke hana aku.
He Kula No Na Keiki Makapo
O i mamao aku nei i na aina o ke kula no na keika makapo a i keia mau la e nee nei eia ke ku nei keana aku i koe no lakou no ka hiki e He pomaikai nui keia no na keika i makapo. O na keiki i loaa i keia ma'i ua manaoia aohe manaolana no lakou iho, i keia la mahope o ko hana i kahi mea e pono ai lakou ma keia ola ana, aka nae, aole pono e hoopau wale i ka manaolana ana aku no na keiki i loaa ia haawina, no ka mea, he mau keiki kekahi i makapo a i hiki hoi ia lakou ke hana kona hoounaia ana i kekahi o na lakou a'oia ana, a mamuli o ka ikeia ana o ka holopono o ia a'oia ana o lakou i kukuluia ae ai he kula ma Honolulu nei i keia mau la.
O kekahi o na kaikamahine a Mrs. Julia Smythe o Kalihi, nona ka inoa o Eva Smythe, ka i loaa i keia haawina, a no kekahi manawa i hala kona hoounaia aku i kekahi o na kula no na keiki makapo ma Amerika, a i keia la ua hoi mai oia a eia i Honolulu nei i keia mau la me ka makukau e a'o aku i na keiki makapo elike me kona haawina.
E pono i na makua Hawaii he mau keiki makapo ka lakou e lawe ae i kela kula, aole ia he kula e a'oia mai ai a kaakaa ae ka makapo o ka maaka, he kula ia no ke a'o ana mai i kekahi hana ike e lilo ai ka mea i makapo i mea waiwai ma o ka hiki ana iaia ke hana i kahi mea e pono ai oia, aohe hoi ka haalele loa aku iaia pela, me he mea la he mea e ola ana me ka waiwai ole. E ninau ae no kahi o ia kula i ku ai i ka poe i ike.
Laweia Ka Opiuma Iloko O Ke Kaa Ma Ka Uwapo
Oiai ka mokuahi laweleka Nanking maloko o ke awa he kanawalu mau kini opiuma i hunaia iloko o ke kini waiu nui i pau ka waiu i paa i na kanaka o ka oihana kukeawa i ka hopuia ma ka auwina la Poalua o ka pule i hala, ma ka manawa e aneane loa ana ke kaa waiu e haalele aku i ka uwapo.
Ua paaia ke kalaiwa o ke kaa waiu ame kekahi mau kanaka hana kahiohio o na uwapo no ka ninau ana aku ia lakou i ka mea nana ka opiuma i lawe mai a hooko iloko o ke kini waiu, ua hoole lakou i ko lakiu ike ana.
Ma ka olelo a ke kalaiwa o ka hoike ana ae aohe oia i ike i ka mea nana i lawe mai i ka opiuma a hookomo iloko o ke kini waiu. Ua laweia ke kini waiu iluna o ka mokuahi, a ua manaoia i ka manawa i pau ai ka waiu i ka nininiia aku i kekahi mau kini okoa o ia ka manawa i hookomoia iho ai ka opiuma iloko. He kaumaha maoli ka kela kini opiuma i ka manawa i hapaiia ae ai mahope o ka loaa pono ana mamuli o ia kaumaha i manaoia ai he elua kanaka i hapai pu mai ia kini a kau iluna o ke kaa waiu.
O ke kanaka nana ka opiuma aohe i maopopo. Ma ia la no he vaiolina i hoopihaia me ka lama ka i loaa aku ma ka hale hoopae o na limahana, he lama i manaoia na kekahi o ka poe hou i pae mai ai i lawe pu aku ilaila.
Kue na Kepani i ko T. Hamada Holo Moho no ka Ahaolelo Kuloko
Manao Kona Mau Hoa Lahui Aole i Hoea Mai i ka Wa o Kekahi Kepani e Alualu Ai i na Kulana Oihana o Hawaii Nei
I ka manawa a James T. Hamada he Kepani e noho mai la ma Kapaa Kauai, i hookomo ae ai i kana palapala holo moho no ka waeia i hoa no ka hale o na lunamakaainana no keia kau ae o ka ahaolelo, ua kue kona hoahanau i ko Hamada holo no kona opiopio loa. Ua hoea ae ke kaikuaana o Hamada imua o Raymond C. Brown, ke kakauolelo o ke Teritore no ka ninau ana no ka pololei o ko Hamada palapala o ka hana ana a ua hoike ae i keia mau olelo malalo nei i ke kakauolelo poo o ke keena o ke kakauolelo o ke Teritore:
"Ua ukiuki na Kepani apau ia Jimmy. E pono oia e kakali a iki i ka loaa ana o ka ikaika hou ia makou alaila holo i lunamakaainana. Maloko o ka Hamada palapala i hana ai ua kulike na manao apau i hanaia me ia a ke kanawai i koi ai a e hoopaaia ana kona inoa maluna o ka baloka, koe wale no a hoololiia ae ma kekahi ano e ka luna aupuni i loaa ka mana e hoopau i kona holo ana.
Ua hoopukaia aku e ke Kakauolelo Brown ma kekahi manawa kokoke i hala aku nei he palapala hoike no ka hanau ana i kekahi Kepani o Hamada ka inoa o Kapaa, Kauai, nona na makahiki he 24. No na kanaka e manao ana e holo no ka hale o na lunamakaainana e pono e loaa iaia na makahiki he 25 aole malalo mai, elike me ka manao o ke kanawai.
Aohe mea hooiaio maloko o ke keena o ke Kakauolelo o ke Teritore o Hamada i loaa aku ai ka palapala hoike no kona hanau ana ame ka Hamada i waiho aku ai i kana palapala wae moho oia Hamada hookahi no ia, a eia nae, mahope o ke kuka ana o na kakauolelo me ka Loio Kuhina, i hooholo ai oia i kona manao aohe on a kuleana ma ia ninau. Ina no ka hapaiia mai o ka ninau e pili ana i ko Hamada kupono ole e pili ana no kahi mea mawaho aku o ke keena o ke kakauolelo e hoohalahala, a na ka aha hookolokolo e hooholo; kekahi na makaainana hookaa auhau o Kapaa, Kauai, ka mea kupono e waiho mai ia hoohalahala.
O ka ninau kanawai e ae wale no i hapaiia ae o ia ka mea e pili ana me ka palapala a John Hanuna Jr. o Hana Maui, o ka waiho ana ae me ke kakauolelo, o ia hoi, ma kahi o ka palapala i paihakahakaia he palapala i kakau kikokikoia ka i komo ae i ke keena o ke Kakauolelo Brown, o na palapala pa'i hakahaka o kea ano mai ke keena aku o ke kakauolelo Teritore e loaa ai a i ole mai na kakauolelo aku o na Kalana, ma keia nae ua kikakikoia.
Ma ka manao o ka Loio Kuhina Matthewman o ka hoike ana ae ma ka Poalima aku nei i hala e pili ana no keia palapala holo o John Hanuna Jr., i kanaluaia e ke Kakauolelo Brown ua kupono ia a e pono e aeia aku.
Ma ka Pauku 30 o na Kanawai i Hooponopono Hou ia o Hawaii ua hoakakaia ma ka hapa hope o ia kanawai o na palapala paihakahaka o keia ano na ke kakauolelo kalana e holako aku i ka moho e manao ana e holo, aohe nae he palapala painakanaka i loaa aku ia John Hanuna Jr., ua noi ae paha oia i ke kakauolelo o ke kalana o Maui a aole paha. No kela i kakau kikokikoia i kanalua ai ke kakauolelo i ke apono ana a uiia aku ka manao o ka loio kuhina, a ma ka manao o ka loio kuhina, ua kupono ia palapala ma ka manao o ke kanawai.
Loaa Ka Opiuma Maloko o Ke Kini Waiu
Mamuli o ka eleu ame ka makaala o ka Makai D. Kaahanui, i loaa aku ai na kini opiuma he kanawalu ka nui, ua hookomoia iloko o kahi kini waiu, i pau nae ka waiu oloko, ma ka auwina la o ka Poalua o ka pule aku nei i hala, maluna o ka uwapo, a in a no ka hiki ke hooiaioia, ka on a nana kela opiuma, me kona ahewaia, a uku i kona hoopa'i alaila e loaa ana iaia, he uku makana o ia ka hapalua o ka hoopa'i e ukuia ao ana i ka aha.
Ua hoao nae kekahi mea oluna o ka mokuahi, e pili ana ma ka aoao o ka uwapo, e pulapu i ka Makai Kaahanui, me ka manao, pela iho la e holopono ai ka hana hoopae malu, i ka opiuma nouka nei o ka aina, ua pahu'a nae ia hana, a o kahi o ka laki, o ka mea nana kela opiuma, a puulu paha na lakou ia waiwai, o ia no ko lakou paa ole ana i ka hopuia.
Maluna o ka uwapo o D. Kaahanui kahi i kiai ai, me ka hakilo pono ana i ka poe oluna o ka mokuahi, in a paha e hoao ana kekahi o lakou, e hoopae malu mai i kekahi mau waiwai i papaia e ko kanawai; iloko nae o kona nanea, ua lohe aku la oia i ke kaheaia ana mai o kona inoa, mailuna mai o ka moku, i pii aku, no ka hoomalu ana i kekahi hakaka iwaena o kanaka hana ilalo o ka lua ukana o ka moku.
He hana pulapu wale no kela i ka makai, i hiki ai ke holopono ka hoopae ana mai i ka opiuma, elike me ka hana a ka poe kolohe, ma na wahi apau a na mokuahi e pili ai, me ke kiaiia e na makai mauka aku nei. No kona manaoio loa, ua makemakeia oia, awiwi aku la ka Makai Kaahanui, a kau ana iluna o ka moku, me ka ninau ana aku i kekahi mea, in a paha he hakaka koluna o ka moku, ua hoole mai la kela kanaka iaia, me ka olelo pu ana mai aole oia i makemakeia.
Ua hoi hou mai la o Kaahanui no luna o ka uwapo, me kona ike koke ana iho, he hana pulapu wale no kela kaheaia ana mai on a, e pii aku noluna o ka moku, i holopono ai kekahi hana kue kanawai i manaoia; nolaila alaalawa ae la kana nana ana maluna o ka uwapo, a i kona ike ana i kekahi kini waiu e waiho ana, ua hele aku la oia e nana, a he mea oiaio, ua hele kela kini a piha i ka opiuma, a nana i hoike ae i na kanaka o ka oihana kukeawa, o ke kaa aku la no ia o kela opiuma, malalo o ka malu o na kanaka o ke aupuni.
Powa Hou Ia He Kalaiwa Kaa Me Ka Lilo O Kana Dala
Kanawai ole no na kalaiwa kaa Kepani i ka lawe i na koa i ka po, me ia maopopo no i ka hoopoinoia ana o kekahi mau kalaiwa mamua e na koa. I kulike me ka hoakaka a ka moolelo no ka powaia ana o H. Shigahi, he kalaiwa kaa otomoblie, no ka lawa ole paha o ka makemake o na koa na laua i pepehi iaia ame ka loaa pu ana aku ia laua he $10, ua kiolaia aku la oia ma ha'i o ke alanui ma kahi kokoke i ka pali o Nuuanu, a maluna o ke kaa otomobile on a (Shigachi) i holo aku ai na mea powa ma o a maanei. Ma ka hora 1:30 o ka po Poaono i hala keia powaia ana.
He manawa liu wale mahope iho o ka pepehiia ana o Shigachi ua loaa mai la oia i kekahi kanaka maluna o ke kaa oto a hookauia ae maluna o kona kaa a laweia mai me ka hikiwawe no ka halewai, a imua o na makai i hoike aku ai o Shigachi i kona powaia ana. Ua hakiloia na koa powa e ka oihana makai, ahiki mai nae i ke kakahiaka. Poakahi nei aohe i paa na mea powa i ka hopuia. O ke kaa oto ka i loaa aku ma ke awawa o Manoa.
Ma ka hoakaka a Shigachi imua o na makai elua mau kanaka me na aahu koa i hoea aku imua on a a kauoha aku la e lawe ia laua i Nuuanu a ua hooko aku oia ia makemake o laua. I ka huli hoi ana mai ua kuiia mai oia mahope e kekahi o na kanaka ma ke poo. Aole oia i maule aka ua hoike ae nae oia ia manawa ma ke ano hoopunipuni ua pouli loa kona noonoo, o ka manawa no ia o na kanaka i huli aku ai iaia a lilo ka eke dala me $10, iloko a pakele nae kekahi eke dala okoa ae.
Nanea I Ka Noho, I Ka Puka Ana Mai Ua Lilo Ke Kaa
I kulike me ka J. Nakano, he Kepani o ka hoakaka ana ae imua o ke Kakiana Makai L.E. Twoomy ma ka po Sabati nei i ka halawai haipule oia maloko o ka halepule Kepani o ke Alanui Liliha, a ia puka ana mai ana mahope o ka pau ana o ka pule ma ka hora 9:30 aohe kona kaa otomobile Ford nona ka Helu 2722.
O keia iho la ka ka lua o ka laweia ana o kona kaa, wahi ana; eha mahina i hala aku nei oia ka manawa mua loa i laweia ai mai kahi aku i kukuluia ai ma kahi kokoke i na Kula Kamehameha, ma Kalihi, a mahope o ka huliia ana no kekahi manawa i loaa hou ai.
Makaukau na Demokarata no ke Kahua Kaua
Ma ka Po o ka Poaono, Sept 23, e Wehe Ai na Moho i Halawai Akea ma Aala Paka
Akoakoa Ke Komite Kuwaena Me Na Moho
Kauia ka Auhau Maluna o Kela me Keia Moho no na Hoolilo Hakoko Kalaiaina
No ka ukali ana aku mahope o ke alahele o na Repubalika, i noho ae ai ka halawai a ke komite kuwaena Demokarata, me kekahi mau moho, ma ka hora ehiku a oi o ka po o ka Poalua nei, no ke kukakuka ana i ke ano o ka hoonee aku i na hana hakoko kalaiaina, iloko o keia mau la e hoea mai ana.
O keia ka elua o ka manawa o ka noho ana o ke komite kuwaena Demokarata, ua hopaneeia ka noho mua ana, no ka loaa ole o ka hapanui o ke komite, a aole no i loaa ka hapanui o ke komite, ma keia halawai elua ana, aka nae, no ka hiki hou ole ke hoopanee, ua noho no na lala o ke komite i akoakoa ae, a hoonee i na hana imua.
Ua hoea pu ae kekahi mau moho o ka ahaolelo kuloko, ma kela halawai a ke komite, a ua aponoia, na mea apau i kukakukaia ma ia po. Maiwaena mai o na moho he umi, no ka hale o na lunamakaainana, mai ka apana elima mai, he eha mau moho i hoea ae, a he ekolu hoi mau moho lunamakaainana, mai ka apana eha mai, a ua akoakoa ae na moho senatoa eha, ma ia halawai, aole nae i hoea ae he moho no ke kulana elele lahui.
Ua noho hoomalu ia kela halawai a ke komite e Ioela Kiakahi, a na George Kekoa Ah Nee, i hoakaka mai i ka manao nui o ke kaheaia ana o kela halawai, o ia no ka noonoo ana, in a paha he mea maikai ke koho ana i kekahi lunanui, a malalo o kana hooponopono ana, e lawelaweia ai na hana haiolelo a na moho.
Ua hoakaka mai oia i kona manao maoli, no na hoolilo o na moho, o ia ka auhau ana i $10 no na moho lunamakaainana; i $25 pakahi no na moho senatoa, a i $50 pakahi no na moho elele lahui.
Ua hooholoia kela manao o Mr. Ah Nee, me ka lokahi, me ka hoohalahala nae o D.E. Metzger, kekahi o na moho senatoa, no ka nui loa o ka auhau i kauia no na maho senatoa, aka mahope o na hoakaka ana, i ke kumu o ka hoomahuahuaia ana o ka lakou mau dala e uku ai no na hoolilo, ua pau na kamailio ana, no kela ninau.
Ua hooholoia no hoi ma kela halawai, e lilo ka Hope Makai Nui Julius Asch, i lunanui, nana e hookele i na hana haiolelo a na moho, me ke kohoia ana o kekahi komite, oia o George Holt, Sr., ame A.E. Carter no ka hui kino ana aku me ka Hope Makai Nui Ash.
Ua nui na kamailio mai na lala mai o ko komite a mai na moho ae no hoi, no ka manawa e hoomaka aku ai i na hana haiolelo a na moho, aka nae o ka mea i hooholoia, o ia no ka malama ana he halawai akea ma Aala Paka, ma ka po o ka Poaono, ka la 23 o keia mahina, o ka manawa ia e hoomaka aku ai na moho, i na hana haiolelo ahiki i ka wa e malamaia ai ke koho baloka wae moho.
Ua homo pu ia ma kela halawai, he komite, no ke noi ana i na kokua, pili dala, no na hana kalaiaina; o na lala o kela komite oia na Lunakiai McClellan, ame Petrie, M.H. Santos, ka Meia Wilson ame Stephen Gumpfer.
O na moho i akoakoa ae ma kela halawai a ke komite; no ke senate: Curtis P. Iaukea, Ingram M. Stainback, Delbert E. Metzger ame A.S. Robertson.
No ka hale o na lunamakaainana mai ka apana eha mai: Mrs. Annie K. Woolsey, Clarence D. Prinkle ame Chas. Lake. Mai ka apana elima mai: Jesse Uluihi, George, George Holt,Jr., George Ah Nee ame Kim A. K. Ching.
Na lala o ke komite: Ioela Kiakahi, A.E. Carter, Edward Hanapi, George Holt, Sr., George Ah Nee, Albert C. Harris ame William P. St. Clair.
Los Angeles, Sept. 10. O ka laina mokuahi hou mawaena o Los Angeles ame Honolulu e hoohanaia aku ana ia ma ka la apopo i ka manawa a ka mokuahi Los Angeles e holo aku ai no na awakumoku o Hawaii me 300 a oi aku mau ohua o Kaleponi Lalo, komo pu me ka Meia Cryer o Los Angeles ame kekahi mau makaainana koikoi e ae.
Hookahi Haneri a Oi ka Nui o na Moho no Keia Kau Koho
Ma Kahi o ke Kanaiwa Mau Moho o ka Aoao Repubalika a he Iwakalua-kumamahiku Wale no Mau Moho Demokarata
Ahiki mai la ma ka po o ka Poaha o ka pule i hala, ka manawa hope loa e waiho ai i na palapala noi holo moho, me ke kakauolelo o ke Teritore, no keia koho baloka wae moho e hoea mai ana, ua hiki aku ma kahi o ka hookahi haneri me umikumamahiku, ka nui o na moho e holo nei no na kulana like ole apuni ke Teritore.
Mailoko ae o keia heluna nui o na moho, ho kanaiwa mau Repubalika a he iwakalua-kumamahiku mau Demokarata, i maheleheleia no na kulana like ole penei: No ke kulana senatoa, he 16 mau Repubalika, a he 5 Demakarata; no ka hale o na lunamakaainana, he 71 Repubalika a he 20 Demokarata; no ke kulana elele lahui, he 3 Repubalika, a he 2 Demokarata.
No ka Mokupuni o Hawaii he eha mau moho senatoa, he poe Repubalika wale no, aole he hookahi moho Demokarata. No ka Mokupuni hoi o Maui, he ekolu mau moho, he poe Repubalika wale no. No Oahu nei, he eono mau moho senatoa Repubalika, a he eha mau Demokarata. No Kauai, he elua mau moho Repubalika, me hookahi Demokarata. No ka hale hoi o na lunamakaainana; no Hawaii Hikina, he 11 mau moho, he poe Repubalika wale no aole Demokarata. No Hawaii Komohana, hoi, he 9 mau moho Repubalika, a he 1 Demokarata.
No Maui, he 18 mau Repubalika, a he 1 Demokarata.
No Oahu nei, no ka apana eha, he 9 mau moho Repubalika, me 6 mau Demokarata; no ka apana elima, he 14 Repubalika, a he 10 Demokarata.
No Kauai he 10 Repubalika, a he 2 Demokarata.
Mamuli o keia hoike maluna ae, no ke kulana o na aoao kalaiaina kuloko, ua maopopo loa, ke emi mau mai o ka ikaika o ka aoao Demokarata, i kela ame keia mau makahiki kakaikahi wale no koe, e pau loa ana ke ku ana o ka aoao Demokarata, a komo mai na Hawaii, iloko o ka aoao Repubalika.
Ma ka Mokupuni o Oahu nei, i ke kau aku nei i hala, ua papalua iho, ka nui o na moho e alualu ana, i ke kulana lunamakaainana, mai ka apana elima mai, i ka paa ana nae o ka puka, no ka waiho ana i na palapala; a ma ka ulia laki wale no, i loaa ai na moho eono, ma ka aoao eha, no ka mea, ua hala okoa kekahi manawa loihi, o ka huli ana, i ka poe e makemake ana e holo moho lunamakaainana mai kela apana mai, aole nae he maopop iki, ahiki i na hora mamua ae o ka paa ana o ka puka, akahi no a piha pono, ka heluna o na moho i makemakeia, he eono ka nui.
Papa Inoa o Na Moho
No ka pomaikai o na mana koho apuni keia Teritore, ke hoopukai aku nei ka papa inoa piha, o na moho, e holo nei no kela ame keia kulana like ole, ame ko lakou mau apana koho pakahi, mai ke kulana elele lahui, senatoa ame lunamakaainana elike me keia malalo iho nei:
ELELE I KA AHAOLELO LAHUI
Repubalika: John H. Wise, Charles E. King, Norman K. Lyman.
Demakarata: William P. Jarrett, James H. Raymond.
Senate
Apana Ekolu, Honolulu, Ekolu Wahi Hakahaka.
Repubalika: Robert W. Shingle, J. Franklin Wooley, S.P. Correa, Wm. H. McInerny, Charles F. Chillingworth, James K. Jarrett.
Demokarata: Curtis P. Iaukea, Delbert E. Metzger, Archie S.P. Robertson, Ingram M. Stainback.
Apana Ekolu, Mani Elua Wahi Hakahaka
Repubalika: No ke Kau piha: No ka hoopiha ana i ka hakahaka o H.A. Baldwin: P.J. Goodness, L. Ben Kaumeheiwa, John J. Walsh.
Demokarata: Aole
Apana Ekahi, Hawaii, Elua Wahi Hakahaka
Repubalika: Stephen L. Desha, Sr., James D. Lewis, W.C. Vanatta, J.W. Russell.
Demokarata: Aole
Apana Eha, Kauai, Hookahi Wahi Hakahaka
Repubalika: Charles A. Rice, Samuel A. Kaahu.
Demokarata: Manuel R. Aguiar
Ka Hale
Apana Eha, Honolulu, Eono Wahi Hakahaka
Repubalika: T.H. Petrie, Gerrit P. Wilder, Clarene H. Cooke, Joseph Ordenstein, Alferd K. Magoon, Harry T. Mills, F.D. Lowrey, R.A. Vitousek, A.R. (Sonny) Cunha.
Demokarata: Henry J. Andrews, W. Borthwick, Charles En Sue, Charles Lake Annie K. Woolsey, Clarence D. Pringle.
Apana Elima, Honollu, Eono Wahi Hakahaka
Repubalika: Frank K. Archer, Harry J. Auld, Wm. Joseph Coelho, Wm. Kamaalea Hussey, Lowell K. Kupau, E.K. Fernandez, John K. Naiwi, S.K. Paulo, Louis K. Kane, Simeon K. Nawaa, John C. Anderson, Charles H. Kanekoa, Jessie K. Kaae, J.K. Mokumaia.
Demokarata: George K. Ah Nee, Robert Ahuna, Joseph Kalans, David M. Kupihea, Fred /Luning, Wm F. Mossman, Charles H.R. Holt, Jesse Uluihi, George H. Holt, Kim A. K. Ching.
Apana Ekahi, Hawaii Eha Wahi Hakahaka
Repubalika: R.W. Filler, George L. Desha, Sr., George H. Vicara, Kuokoa: 24
Wm. M. Keolanui, Jas. K. Koomoa, Thomas Pedro, Jr., Henry J. Lyman, Otto W. Rose, Evan da Silva, Nelle W. Carlsmith, George K. Mills.
Demokarata: Aole.
Apana Elua, Hawaii, Eha Wahi Hakahaka.
Repubalika: Henry K. Kapea, D. K. Kaupiko, Henry L. Kawewehi, Emil M. Muller, Farancis K. Aona, Robert L. Willhelm, Robert K. Naipo, Manuel C. de Mello, Charles K. Stillman.
Demokarata: Jas. H. K. Keawehaku
Apana Ekolu, Maui, Eono Wahi Hakahaka
Repubalika: Samuel Ako, W.A. Clark, Charles K. Farden, John Ferreira, Thomas Holstein, John K. Kahookele, John W. Kalua, Charles Kaanoi, Levi L. Joseph, Charles K Makekau, W.K. Saffery, Jack P. Kaonohi, Sam Kuula, Antone Marciel, Manuel G. Paschoal, Manuel C. Picanco, John H. Mdedeiros, Hanuna Jr.,
Demokarata: Jerry Burns
Apana Eono, Kauai, Eha Wahi Hakahaka
Repubalika: John H. Coney, Edward Gardner, David K. Hayselden, John A. Hoopale, John de C. Jerves, Isaac S. Kaiu, Mrs. Rosalie Keliinoi, S.W. Meheula, James T. Hamada, Howard C. Young.
Demokarata: S.E. Lucas, Joseph M. Scharsch Jr.
Ka Hoopii Okimare Kue Ia Francis II Brown
He hoopii okimare ka Mrs. Stephanie Wichman Brown, ka hunona wahine a Mrs. Kahalelaukoa Holloway, e kue ana i ke kane France II Brown, no ka on a mau, a ua lilo ka on a mau o ke kane i mea hoopilikia i kona noonoo. O Frank Thompson kona loio ma keia hoopii a e koi ana oia maloko o kana hoopii i kona mahele (alimony) o ka wahinemare he hapaha miliona dala. Ma ka oleloia o ka waiwaiio o Francis II Brown he $1,000,000. Aole i loihi loa na la o ka noho hauoli ana o keia mau opio a ke hoopii koke ae nei ka wahine no ko laua hookaawaleia. Ma ka mahina o Ianuari, la 31, 1920, ko laua hoohuiia na, a ma ka la 22 o Iune o keia makahiki ka hooko o ana i ka laua pili, noho kaawale kekahi mai kekahi mai.
Maloko o ka palapala hoopii a ka wahine ua hoakakaia na manawa lehulehu a ke kane i on a ai ma ke ano uhauha maoli a i lilo ai ia hana i mea hoohaahaa i ko laua ano maikai o ka noho ana. Mamua o ka holo ana aku o ka mokuahi Maui no Amerika, ka moku a Francis II Brown i kau aku ai ma ke kakahiaka o ka Poakolu aku la o ka pule i hala ua hooko mua ia aku ka palapala kii maluna on a e hoakaka ana no ka hoopii okimare a ka wahine.
Na Rula Hooponopono No Ka O Ana I Na Keiki
He mau palapala elua, haneri ame umi ka nui e kauoha ana e hooloko lakou komo ana aku i ke kula. Ina ponopono a ke aupuni e pili ana i ke o ana i na keiki hele kula aupuni a mau kula kuokoa ka i hoounaia aku e ka Papa Ola ma na mokupuni apau i ka pule i hala aku la.
I mea kaupale aku i ka laha ana o ka ma'i kamola poki ( puupuu liilii) ua hoakakaia ma ke kanawai e o ia na keiki hele kula apau, a o na makua a mau kahu hanai e makaala ole ana i ke o ia o ka lakou mau keiki e kau ia ana ka hoopai maluna o lakou.
Ua kauohaia na kumukula e noi ae i na palapala hoike no ke o ia ana mai o na haumana mamua o ko kahi kula o ia ano ma Hawaii nei, e komo aku kekahi keiki me kekahi palapala hoike ole no kona o ia ana e hoounaia ae ana kona inoa ame kona wahi noho i ka Papa Ola. E makaala loa ia keia hana e pono ai, no ka pono o ka lehulehu.