Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 39, 28 September 1922 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

Pili Ole ka Hewa Ki-pu Ia Mrs. McCallum ma ka Manao o na Kiure

 

Lokahi na Kiure kiekie e Hookii Iaia Mamuli 

o ko Lakou Manao ua Hana o Mrs. McCal-

lum i ke Karaima ma ke Ano Kupale

 

            He wahine lanakila loa o Mrs. @ McCallum i keia la ka wahine @mua a Lono  McCallum, he ma @ mokokaikala i oki ai a o ka wahine hoi nana i ki ia Mrs. Goldie Gahan Woo me ka pu a make, ma ka manaao Poaha he pule aku nei i @, mai ka hihia pepehikanaka @ ona i hoopiiia ae ai, mamuli o ka ike ana o ka papa kiure Teritore kiekie i ka pili ole o ka hewa iaia, i kela ki ana ia Mrs. Gahan Woo @ make, ua hana oia ia hana ma kea no e hoopakele iaia, ma ka manao o ka papakiure; ma ka Poakolu o ka pule i hala kela hookuu@ aua ona.

            He $10,000 ka bona o Mrs. McCallum, o na loio ma ka aoao o Mrs. McCallum oia o Wm. T. Rawlins ame A. M. Brown; o laua pu kekahi i akoakoa ae ma ka hale hookolokolo ma ka Poakolu nei, a mamua o ko ke kiure Teritore waiho ana ae i kana hoike i ka aha kaapuni a Lunakanawai Frank Andrade i hoi ai laua me he mea la ua ke mua no laua e hookuuia ana ka laua lawehala.

            Lehulehu na hoike i kiiia ma ia la iloko o ka manawa e ninaninauia ana o McCallum e ke kiure kiekie a mamuli o ka Mrs. Lala McCallum noi ponoi i aeia mai ai oia e ka papa kiure kiekie e hoea aku imua o ia kino a e hoakaka i kona manao ame kana mea i hana ae.  A oiai he mea huna na hana i lawelaweia e ke kiure, eia nae, ua loaa no ka hoomaopopoia ana o ka Mrs. McCallum pale nona iho imua o ke kiure no ke kume o kona ki ana ia Mrs. Gahan Woo i ka pu no ke kupale ana no iaiai iho, a ua kulike ia mau hoakaka ana me ka oleloike a na hoike i ninaninauia ai mamua iho.

HUI O HONOLULU ME LOS ANGELES.

 

            O kela ame keia awakumoku nui ma ke Kapakai Pakipika o Amerika ma hui me Honolulu i nei manawa ma o kekahi laina makuohi hou.

            Ma o ka hoea ana mai o ka mokuahi nui ke Kulanakauhale o Los Angeles, ka mokuahi mua loa o ka hui mokuahi o Los Angeles i hoea mai no Honolulu nei, a i hookipaia mai me ka ohaoha e na ahahui lawelawe oihana kalepa o keia kulauakauhale in oho poo ia e ka oihana kalopa, i pau pono ai na awakumoku nui ma ke kapakai Pakipika o Amerika i ka hui me Hawaii nei, no ka mea, mamua aku o Vanekouva, Kapalakiko ame Seattle wale no ka i  hui mai, i keia manawa ua komo pu mai la me Los Angeles.

            Mamule o ka hoea ana mai o ka mokuahi Los Angeles me na lala o ka papa kalepa o Los Angeles i maha ai ka noonoo no ka holopono o na hooikika ana a ka oihana kalepa o Kaleponi Lalo e hookumuia kekahi kaina mokuahi no ka holo ana mawaena o Los Angeles ame Honolulu nei.  O ka meia, ka peresidena o ka hui mokuahi amen a kanaka ko’i-o’i e ae e lawelawe ana in a oihana like ole maloko o Los Angeles, o lakou apau koluna o ka mokuahi i hoea mai ma ka Poakolu aku la o ka pule i hala.

            Ua ku mai ka mokuahi Los Angeles ma Hilo ma ke Sabati, a mahope o ka makaikai ana o na ohua iho o ka makikai ana o na ohua @ ka nui ia Hilo ame ka luapele kaulana o Kilauea, ua holo ae lakou no Maui, a mahope o ka hookipaia na  aku me ka hele ana o na malihini o makaikai i kekahi mau wahi a haalele aku ialaila ma kekahi manawa o ka po Poalua a ma ka hora 8 a.m. o ka Poakolu aku la o ka @ i hala ke ku ana ma i Honolulu nei.

            Mamua o ka puka ana o ka la ua keia aku la ka moku e hooiho mai ana mawaho ae o Makapuu.  O ka @ mua loa i haawi aku i ke aloha na malihini oia na kanaka maluna o na mokuea o ka oihana kaua moana, ua kokoke loa ka lele ana a na mokuea i kahi o ka mokuahi e hiki oi i ka poe maluna o ka mokuahi ke ike ae in a kanaka o ka mokuea.

            O ka lua o ka poe i holo aku e hookipa ma ii na malihini oia na kanaka kakau meahou o ka Advertiser, halawai aku ko lakou waapa mahu o ka holo ana me ka mokuahi, Los Angeles mawaho ae o Laeahi, me na nupepa puka kakahiaka o ka Advertiser lakou e lawe pu ana a i ka pili ana aku ma ka aoao o ka moku, ua pii aku la kekahi o lakou i luna o ka oneki o ka moku me na nupepa no ka haawi ana aku in a malihini.

            I ka mokuahi Los Angeles e hookomo mai ana i ke awa ua kani ae la na oeoe o na halehana, ua pihaku’i mua no uwapo in a kanaka, a i ka moku e hookokoke mai ana i ka uwapo ua hookani ae la ka bana Hawaii, “Aloha Au Ia Oe, e Kaleponi,” a mahope iho “Beautiful Kahana.”  I ka pili ana ma ii ka uwapo ua hoomau no ka bana Hawaii i ka paani ana me ka himeni ana a kekahi mau kakamahine Hawaii i waeia in a himeni Hawaii.  I na ohua e iho mai ana ma ke alapii ma ka Uwapo 9 ua kulaina ae la na lala o ka Add Club amen a lala o ka Hawaiian Civic Club, a e ku makaukau ana no hoi na kaikamahine me ka lei ma ko lakou mau lima no ka hoolei ana aku i kela ame keia malihini e iho mai ana.

            Ma ka Uwapo 8 na kaa otomobile i homakaukauia ai e na lala o ka Oihana Kalepa kahi i kuku ai a ma ia mau kaa i akakaiia aku ai na malihini no ka lawe ana aku ia lakou no ka Hokele Moana ma Waikiki, a o kekahi poe malihini i ka Hokele Iana.

ELUA MAU MAKAI I EHA MA KEKAHI ULIA KAA.

 

            I na makai mokokaikala Robert Meyer ame Lono McCallum e ukali ana mahope o ka huakai a na malihini mai Los Angeles mai oiai ia mau malihini i holo aku ai maluna o na kaa otomobile no ka makaikai ana i ka mokupuni o Oahu ma ke Sabati o ka pule i hala, ua halawai like laua me ka poino ulia mamuli o ko laua kiolaia ana mailuna aku o ka mokokaikala a waiho ana iloko o ka auwaha mahai o ke alanui, ma o iki aku o Kahuku.  E holo like ana laua, o Robert Meyer mamua, a o Lono McCallum mahope aku.

            I ka hoea ana ma kela wahi ua pakika aku la ko Robert Meyer kaa a walawala ana oia iloko o ka auwaha, a oiai ua mama loa kela holo ana a laua ua kukonukonu loa ka eha i loaa iaia.  Oiai hoi o Lono e pili kokoke loa aku ana mahope o Meyer ua hooku’i aku la kona kaa me ka kaa o Meyer e waiho ana i ke alanui a walawala ana oia iloko o ka auwaha.  O ko laua wahi i laki ai ua holo mai la he aliikoa maluna o ke kaa otomobile, a nana i hookau ae ia laua iluna o kona kaa a laweia aku i ka halema’i o Kahuku.

            O Meyer ka mea i kukonukonu loa ka eha ma kona poo, ua manaoia i kinohi ua naha ka iwipoo, aka nae, maka nana ana a ke kauka o ka halema’i o Kahuku aohe in aha ke poo eia nae, ua kupouli loa kona noonoo i ka manawa i loaa aku ai a laweia i ka halema’i.

EKOLU POE I EHA I KA WA I HOOKU’I AI NA KAA.

 

 

            Mamuli o ke kukonukonu loa o ka eha i loaa i kekahi mau Kepani no ko laua hooku’iia ana mai o hope o ke kaa kalaka mahope iki iho o ka hora 9 o ke kakahiaka Sabati nei, ma kahi kokoke i ka halekeaka Palama Theater ma ke alanui Moi, oiai laua ame kekahi Kepani e iho e kau ana maluna o ka papa mahai o ke kaa uwila.  Ua eha no ke kolu o na Kepani, aole nae i ke kukonukonu loa elike me ko keia mau kepani ae la.  Ma kela manawa o ka hooku’i ana e ku ana he kaa kalaka ma kahi kokoke i ke alanui o ke kaa uwila me kona hope i kahi a ke kaa uwila e holo aku ana; i ke kaa uwila i holo aku ai ua hooku’i aku la na Kepani ia hope o ke kaa kalaka oiai lakou e ku ana ma ka hapalua like o ka loa o ke kaa a o keia ae la ka hopena i loaa ia lakou he eha mauwale i maeuhane mua ole ia.

Hopuia Ae Elua Mau Opio no ka Hewa Hoopoino

 

He Kaikamahine Hawaii ka Mea i Hoopoinoia e Laua Mauka Ae Nei o Kalihi

 

I HA’OHA’OIA KELA KAIKAMAHINE OPIO

 

Ma o ka Ilio la Nae i Loaa Aku Ai Oia Iloko o ke Kulana Kupouli

 

            He kaikamahine Hawaii i heap malalo o umikumamalima makahiki ka i hoopoinoia maloko o kekahi papaihale ma Kalihi-uka ma ka Poaha aku nei a ka pule i hala, elike me ka moolilo i hooinioia ae no ia hanaia ana o ia karaima.  O na mea na laua i hoopoino ia kaikamahine i manaoia he mau opio kane, a ua paa laua i ka hopuia e na makai ma ia la no ko laua hookolokoloia.

            Ua laweia mai ua kaikamahine la i ka haema’i o na poino ulia me ka pouli o kona noonoo me ka pililia maoli.  Ma ia kakahiaka Poaha, i kulike me ka moolelo, ua haalele iho oia i ka hale me ekolu mau ilio i hahai pu aku iaia.  Ma ia ahiahi iho ua haohaoia oia e na makua no ka hoi ole mai a ua hoomakaia ka huli ana aku a kekahi poe nona.

            Oiai lakou e huli hele ana ma na wahi apau i manaoia aia paha malaila kahi in oho a i ole i pee ai, mauka loa o ka apana o Kalihi ua aoa ae la kekahi o na ilio i hahai a ii ke kaikamahine malalo o na wawae o Manuel Coelho e hele ana me ia a hahai aku la mahope o ka ilio.  Ia nana ae ana ma kekahi aoao ike aku la oia i ke poo o ke kaikamahine e oioi mai ana iwaho kaikamahine e oioi mai ana iwaho malalo o kekahi mau papaahao kauua elua.

            Ua hoihoi koke ia aku oia i ka hale a lawe loa ia ma ii ka halema’i o na ulia poino no ka lapaau ana iaia ma kahi ona i hopionoia.

E HOOMAKAIA ANA NA ALANUI KAA UWILA.

 

            Mamuli o ke apono ana a ka papa o na lunakiai in a hana i hoolalaia e ka Hui Kaa Uwila o Honolulu ame ka haawi ana i ko lakou ae e nee aku ka hana imua, ua hooholo ka papa alakai o ka Hui Kaa Uwila ma ko lakou halawai o ka noho ana ma ke kakahiaka o ka Poaha o ka pule i hala e hana i alanui hao palua no ke alanui Moi e hoomaka ana mai ke Alanui Liliha aku ahiki i ka Papu o Kahauiki.

            O keia alanui a komo pu me ka hana ana in a alanui hao hou ma ke alanui Nuuanu mai ke alanui Moi aku am eke alanui Keeaumoku mai ke alanui Waila mai ahiki i ke alanui Beritania, ke hana koke ia aku ana me ka hikiwawe ke lawa pono in a limahana amen a materia.

ELUA I HALAWAI ME NA ULIA POINO.

 

            He keiki opio ehiku makahiki a nona ka inoa o John Seabury, ka i waawaa ke poo ma ka auwina la Poaha aku nei, mamuli o ka manaohookiekie, oiai no ke kaa uwila e mau ana ka holo e lele aku ana kela, a o keia ae la ka poino i loaa iaia.  Ua laweia ae oia i ka halema’i o na poino ulia a haawiia na kokua ana iaia, a mahope iho laweia aku i ka halema’i o na kamalii ma ke alanui Kuakini.

            Mamua iki iho o ka auwina la o ia la no he Kepani e kau ana maluna o ke laa paikikala, o E. K. Wada ka inoa, ka i hooku’iia aku e ke kaa oto e kaliwaia ana e kekahi wahine haole o Mrs. C. A. Hills ka inoa, a kaualakoia aku oia me ke kaa no 20 kapuai a poholehole ka ili o kona poo.

Ki ka Wahine i Kana kane me ka Pu Panapana ma Wahiawa

 

No ka Hoao ka o ke Kane e Hoeha Iaia Pela i

Kupale Ai Kela Wahine Iaia Iho Mai

Kona Pepehiia Aku e Kana Kane

 

            Malalo ae nei o Wahiawa, ma ka auwina la o ke Sabati aku la i hala, i kiia ae ai he haole o Harry H. Hewitt ka inoa, e kana wahine me ka pu panapane, o kahi nae o ka laki, o ia no ka make ole ana o ke kane, aka nae he kulana kupilikii kona, a ke waiho mai nei oia maloko o ka halema’i o na koa ma Leilehua, malalo o na lapaau ana a na kauka malaila, me na manaolana, no kona pleakna mai ka poino mai.

            Ua hopuia o Mrs. Hewitt e ka Hope Makai Nui H.H. Plamer o Waialua, a hoihoiia mai no Honolulu nei, no ka ninaninau pono ia aku, o ke kumu i ala mai ai o kela hana ki-pu.

            Ma ka oleoia, ua ala mai kela kipu a ka wahine i kana kane, mahope iho o ka hoao ana o ke kane, e hoeha i kana wahine.  Ua lohe ka poe e noho kokoke mai ana i ka home o kela mau mea, i ko laua hoopaapaa, me ka uwe ana o Mrs. Hewitt, mamua ae o ke kiia ana o ka pu panapana, me ko lakou hele ole mai nae, e naua i ke kumu o kela uwe ana.

            Aole ka kela o ka manawa mua loa o ka hoao ana o Mr. Hewitt e hoeha i kana wahine, aka he mau manawa lehulehu ka mamua aku, elike me ka hoakaka a Mrs. Hewitt i kona mau hoaloha, me ka hoike okoa ana aku ia lakou, no kona makemake, e hoi mai a noho  ma Honolulu nei, o keia ka ke kumu nu ii ala mai ai kela hoopaapaa, ahiki i ka hoohana okoa ana o Mrs. Hewitt i ka pu panapana.

            Ma ka manawa a Mrs. Hewitt i ki aku a ii ka pu panapana, ua lele aku la ka poka, a ku ma ka a-i o ke kane, me ka holo ana o ka poka ilalo me ke komo ana ma ke akemama.

            Ua loheia mai ke kani ana o ka pu panapana, e ka poe e noho kokoke ana ma kela wahi, a ua hoikeia aku ka lohe ia Kopala Davis o na makai koa, a oia ka i hele mai no ka hale o Mr. Hewitt.

            Iaia i komo aku ai iloko o ka hale, ua loaa mai la iaia o Mr. Hewitt, e waiho ana illuna o ka papahele, maloko o ka halekuke, a e ku ana hoi o Mrs. Hewitt, ma kahi kokoke mai, me ka paa ana no i ka pu panapana iloko o kona lima.

            Aole o Mrs. Hewitt ihoao ma kekahi ano e huna iho i kana mea i hana ai maluna o kana kane, aka iaia i ike mai a ii ka makai o ka oihana koa, ua haawi mai la oia i ka pu panapana iaia.

            Ua hoike koke ia aku la ka lohe i ka Hope Makai Nui Plamer o Waioalua, a iaia i hoea maiai, i waihoea aku ai o Mrs. Hewitt malalo o kona malu, a hoihoi loa ia aku hoi ka mea poino, noloko o ka halema’i o na koa ma Leilehua.           

KE KUAIIA NEI NA I’A MELUMELU MA KA MAKEKE.

 

 

            Me he mea la ma ka hoomaopopo ana, aohe makaala o na lunana i’a ma na makeke i ka lakou hana, mamuli keia o ka ikeia ana hookah no kumukuai o na i’a kahiko melumelu me na i’a hou, e kuaiia mai ana.  Lehulehu na manawa i ikeia ai ke kuaiia mai o na i’a kahiko i hele ka opu a palahe, a hauna, e kupono ai e haawiia na ka holoholona, mawaena o na i’a hou, oke kumu i ku ai keia hana a na kanaka kuai i’a pela no ka pakua ana ahiki ole i ka mea makemake ke kekoke aku aole e hiki ana ke ikeia iho ke kahiko a hauna o ka i’a ahiki i ka hoea ana i ka hale, a ia manawa e ikeia iho ai, “ua hewa ka i’a a Umiamaka he okea koloko.”

            Aole no ka hookah manawa wale ka ikeia ana o nei pilikia, ua nui a lehulehu, aole no hokahi wale mea kuai i’a i hoopilikiaia mamuli o ka hana kolohe a ka poe kuai i’a, ma na pakaukau o ka makeke, ua nui a lehulehu na manawa i hala aku nei.

            Ua hoonohia he mau lunanana ma na makeke no ka nana ana i ka i’a a no ka makaala ana hoi i ka pono o ka lehulehu,, pehea la i nana ole ai keia mau lunanana i keia pililia.

HOOPOA’IIA MA KA AHA FEDE-EALA MA KA POAHA I HALA.

 

            No ke ku-e i ke kanawai hookapu waiona o keia poe no lakou na inoa malalo nei ka i kauia main a hoopa’i e ka aha a ka Lunakanawai John De Bolt maka Poaha o ka pule i hala aku la:

            Make Oshiro, he wahine Kepani he $50 ka hoopa’i me na koina o ka aha.  Kame Arata ke Kepani i hopuia ai ma ke kakahiaka ponoponi o ka Poakolu aku ma Kapahulu ua ae oia i kona hewa no ka hana ana i sake, ma ka hora 10 o ke kakahiaka Poalima ma i kauia ai kona hoopa’i.  Take Urada, he wahine Kepani, ae oia i kona hewa ku-e kanawai waiona.  Aoloe i hooloheia kona hihia ma ia la, no kona hihia he $250 ka bela.

LEHULEHU NA MEA KAHIKO I KAUIA NO KA HOIKEIKE ANA.

 

 

            Lehulehu na mea kahiko o ke au mo ii malamaia i mau mea hoomanao i kau ia ae na ka puka aniani o ka halekuai o ka Hawaiian News Co., in oho pooia e John H. soper. Ke Kenerala mua o ka Pualikoa Kiai Lahui Hawaii, no ka hoekeike ana a mawaena o ia mau mea kahiko o ka paikaua a ka Moi Kalakaua kekahi, na mea hoomanao no ke aupuni P.G., ame kakahi mau palapala lehulehu like ole.

            He likiki i kakauinoaia e G. E. Smithies o ke keena waiwai kekahi malaila, no ka loaa ana aku iaia o ke kalaunu ame ka pahikaua a Kalakaua ame kakahi mau mea lehulehu e ae e waiho ana iloko o ka halealii o Iolani ia manawa, a o ka Hale Mana Hooko hoi i keia wa.

            Ma kahi kokoke i ka pahikaua kekahi palapala i kakauia e  hoakaka ana maknaia i ke Konela Soper, o ia ko Soper kulana ia manawa, mai ia James W. Robertsonaku, ka puuku mua o ka moi, mamuli o ke kauoha a Sanford B. Dole a ma ka la 18 o Ianuari 1893 i kakauia ai, ka la mahope iho o ke kipakuia ana o ka Moiwahine Liliuokalani mai ka nohoalii aku.

            He mau palapala kuahaua kekahi i kakauinoaia e ka Peresidena Dole amen a kuhina o ke aupuni P G., e hoamana ana ia John H. soper ka mea i hookohuia i ilamuku no ka repubalika o Hawaii, no ke kukala ana ae i ke kanawai koa.  He mau palapala pu kekahi i hoounaia ae i ka Ilamuku Soper mai ka Peresidena Dole ae e kauoha ana ia Soper e hoolaha ae in a palapala kuahaua, ina nei no ka hoala kaua ia mai o na pualikoa o ke aupuni kuikawa (P.G.)

            He palapala kauoha pu kekahi e haawi ana i ka mana i ka Ilamuku Soper e hopu i kekahi mau kanaka ma Honolulu nei, ina no ko lakou ala ku-e ma ii ke aupuni.  Maloko o ka papainoa no ua poe la oia o Chas. J. McCarthy, kiaaina o Hawaii ipau kona manawa kekahi C. B. Wilson, ka ilamuku o ke aupuni moi malalo o ka Moiwahine Liliuokalani, Samuel Parker ame kekahi mau kuhina mua me kakahi poe koikoi e ae ia manawa mawaena o na Hawaii.

            Aia pu ma ia puka aniani he kii i penaia o ka Peresidena Dole a pela me ko ke Kenerala Soper iloko o kona kahiko piha, ma kea no he kenerala no ka Repubalika o Hawaii, a pela me ko kekahi poe koekoe e ae i ka manawa o ka hookahuli aupuni o ka 1893.

Ku-e ke Kalapu Hawaii na Ano Hula Pelapela

 

Aponoia he Olelo Hooholo e Ku-e ana i na Hula e Hapalaia Ai ka Inoa o Hawaii

 

MAKEE KELA KALAPU I KA INOA MAIKAI

 

Makemakeia na Hawaii Apau e Ku-e i na Hana e Hoohaahaaia Ai o Hawaii Nei

 

            Ma ka paina awakea a ke Kalapu Hoeueu o na Hawaii, o ka noho ana ma ka Poalima aku nei o ka pule i hala, i aponoia ae ai kekahi olelo hooholo, e ku-e ikaika loa ana, i ka hoikeikeia ona hula o ke ano pelapela maanei nei, a ma Amerika, me ke kapa ana he “hula Hawaii kahiko.

            Ua heluheluia ae kela olelo hooholo e ka Loio Kalana Heen, me ka hoakaka pokole ana ae o ka Peresidena Eben Low, e kakoo ana i ka olelo hooholo, mahope iho o ka haawiia ana he manawa no Mr. L. A. Kakina, e hoakaka ai i kona manao maluna o ka hula.

            Mamua ae o ka waihoia ana mai o ka ninau, no ke apono ana i ka olelo hooholo, ua ku mai ka Hope Loio Kalana Roberts, a hoakaka mai i kona manao, no ke kupono e hoopaneeia ke apono ana aku i ka olelo hooholo, ahiki i ka hooponoponoia ana, a kekahi mau huaolelo, i hookaawaleia, ae ai ke ano o kekahi hula mai kekahi mai, o ia hoi, na ano hula ku i ka pelapela, ame na hula, e ike mau ia nei ma na home, a ma na halekeaka.

            Ua kupale ka Loio Kalana Heen, i kana olelo hooholo, ma ka hoakaka ana ae i kona manao, aole loa i pili aku ka hula i papaia maloko o ka olelo hooholo, i na hula e malama mau ia nei maloko o na home, ma na anaina hoolaulea akea, a ma na hale hoikeike; aka ua pili aku i na hula o ke ano pelapela, o ke ano imiloaa a ka pae, i manao he haua imi dala ka hula.

            O na ano hula e hoikeikeia mai la ma ka aina makua, no ka hana imi loaa, a e malama pu ia nei no hoi maanei, no ia manao hookahi, ma ke ano he mau hula na ua malihini makaikai e hele ae e nana.  O na hula o kela ano, ua ku ia i ka hoohaahaa i na Hawaii, e pono ai e ku-eia aku, ma ke apono ana i ka olelo hooholo, me ka hoololi ole i kekahi huaolelo, no ka mea ua moakaka loa ka manao o ka olelo hooholo.

            Penei iho kela olelo hooholo, e ku-e ana i na hula pelapela, o ke aponoia ana ae e ke Kalapu Hoeueu Hawaii:

            Oiai ua lilo ke kumuhana o ka “hula ma ke ano he mea hoohoihoi i na malihini” i mea kamailioia e ka lehulehu ma Honolulu nei; a

            Oiai, he kumuhana keia i pili loa aku i ka inoa maikai o Hawaii, o ka oi loa aku i ka lahui Hawaii, a o ka oi loa aku i na wahine Hawaii.

            E hooholoia, e ke Kalapu Hoeueu Hawaii, he ahahui o ka lahui Hawaii, ma ka halawai kumau i akoakoa ae;

            Ke ke-e nei makou i na hana hoikeike e malamaia nei i keia wa maloko nei o Hawaii a ma ka aina makua, malalo o ka inoa ka “hula Hawaii kahiko,” me na kahiko i aleloia o ke “ano Hawaii” he hana hoohaahaaia, no ka mea aole kela ano pelapela ame ke ano hula, aole hoi na kahiko he mau mea no Hawaii kahiko.  He mau hana hoao ia e hookaulana ae ia Hawaii nei ame na kanaka Hawaii o ke ano manaoino.

            Ke hoahewa nei makou i na hoikeikei e haawiia nei ma ke ano he hana hapala wale i ke ano o na Hawaii o keia la, ka poe e pulama ana i ko lakou kulana, ka mea a makou e haaheo loa nei.

            Ke ku-e nei makou i keia mau hoikeike, ma ke ano he hana laipila haahaa maluna o na wahine o Hawaiinei;

            Ke uwalo aku nei makou i na kanaka Hawaii, i haawi aku ia lakou iho iloko o keia mau hana, e hookaawale mailaila mai, malalo o ke kumu, ke hoololiloli nei lakou a hoohapala i ka inoa o ko kakou lahui mai ka maemae ame ka noho pono ana.  Ke kauleo aku nei makou ia lakou, he oi ae ka makee ana i ka inoa maikai mamua o ke dala ame ke gula.

            Ke uwalo hou aku nei makou i ka poe na lakou i hapai ae i keia mau hana hoikeike, e hoopau i kela ano hana no ka pono o ka lahui Hawaii.

            Ke apono nei makou, i ke kahua i lawia ae e Lorrin L. Kakina, he hoa hoohanohano no ke kalapu, e ku-e ana i kela ano hoikeike o ka hula pelapela, a ma keia ke hoopau nei i ka makou kakoo no ka hana like ana i wahi e hookooia ai ia manao.

KE HE PILIPINO I KANA WAHINE I KA PU A MAKE.

 

            Ma ka Poaha, o ka pule aku nei i hala, ikulike ai me kekahi meahou o ka loaa ana mai i keia kulana kauhale mai Hilo mai, i lawe okoa ae ai he Pilipino, nona ka inoa o Roman Reyes, a nona hoi na makahiki he kanaono i ke ola o kana wahine, make ki ana iaia me ka pu panapana a make loa.

            O ke kumu nui o ke ala ana ae o kela hana ki pu, elike  me kela lono meahou, mamuli mai no ia o ka manao lili, no ka hoolala’o o ka wahine, i kekahi Pilipino opiopio, he koa no ka puali kiai lahui.

            Ma ka hoakaka a kekahi kaikamahine Pililpino, o umi-kumamaiwa makahiki, a he kaikamahine hanauna hoi, na ka wahine i make, ua hele pu oia me ka mea i make, ma kahi hoomoana o na koa, a i ko laua hoi ana aku i ka hale, ua huhu mai la ke kane no ka hele loihi loa o ka wahine, aole he hoi koke aku i ka hale.

            aole ka kela wahine, i hunahuna iho i ke kumu o kona hoi koke ole ana aku, aka, ua hoike aku la no oia, ua hele oia e ike i kana ipo aloha, ma kahi hoomoana o na koa.

            No kela paue a ka wahine, aole i hoohakalia iho kana kane i ka hooko ana aku i kona manao inaina, me ke kii ana i kana pu panapana, a ki akku la iaia ahiki i ka make ana.

LAWE HE KAIKAMAHINE KEPANI I KONA OLA IHO.

 

            He kaikamahine Kepani nona ka inoa o Matsuko Kaya, a nona hoi na makahiki he umi-kumamawalu, ka i make mu ka auwina la Sabati iho nei maloko o ka Halema’i Moiwahine mamuli o ka hana a ka laaumake ana o ka inu ana ma ka Poakahi o ka pule aku la i hala Sept. 18 a puhiia kona kino.

            Ma ka moolelo e pili ana no ke kumu o ka inu ana o nei kaikamahine i ka laaumake he haumana oia no ke Kula Likelike a mai Kahuku mai oia o ka laweia ana mai e ua makua no ka hele ana i ke kula, a aia no i Kahuku kona mau makua kahi i noho ai.

PAA KA MEA KU-E KANAWAI I KA HOPUIA.

 

            Me he mea la ua honiia keku o ka hohonu o ka Oke ma kahi o kekahi Kepani o Imayoshi Kichiro ka inoa, no ka mea, elike meia a na makai o ka hoike ana ae, ua komo aku la kekahi kiu a na makai iloko o kona hale ai aikilima e ku nei ma ke Alanui Muliwai mauka o ke Alanui Beritania, ma ka po Sabati nei, a kuai mai la elua mau galani lemuhao.

            Me he mea la he hana mau nana ka lawe maoli mai i na galani okolehao e kuai ia ana i kahi o ke kaa, no ka mea, pela oia i hana ai ma ia po.

            Iaia no a waiho i na galani iluna o ke kaa otombile o kona pau koke aku la no ia i ka hopuia e ka ma kaikiu Chang Akana, a oia ame na galani Oke ana ka i lawe pu ia ae i ka haleai, a no ka hoopaa ana ae $100 bela i hookuuia aku ai oia.

Ke Paila Nei ke Kalaiaina me ka Hahana i Keia Mau La

 

Hoomaka na Hana Haiolelo a na Moho o na

Aoao e Elua ma ka Poaono Aku la me ka

Paamau o Keia Mau Po Haiolelo

 

            Ma ka Poaono aku la i hala, i komo ai, na moho o ka Mokupuni o Oahu nei, iloko o ka hahana o ke kalaiaina, mai na moho repubalika a na moho Demokarata, pela mau iho la ke kulana owelawela, a hoea wale i ak la koho baloka wae moho ae nei.

            Ma Wahiawa, Laie ame Waialua, na wahi a na maho Repubalika, o ka malama ana i ka lakou mau halawai kalaiaina, ma kela Poaono, a malalo ae nei hoi o Aala Paka, ka halawai a na moho Demokarata.

            Ma na halawai a na moho Repubalika, i malama ai ma na wahi i hoikeia ae la maluna, ua nui ke ohohiaia, no ka mea ua nui ka poe i hoea ae e hoolohe, i ka haiolelo mai na moho aku.

            Malalo ae nei hoi o Aala Paka, ua hiki aku ma kahi o ka elua kaukani paha mau makaainana i hoea ae e hoolohe, i na haiolelo, a malaila ae na moho apau, me ka pokole o ke kamailio ana mai o kekahi poe, a loihi hoi ke kamailio ana a kekahi poe, ma ke ano hoolauna ia lakou iho imua o na mana koho baloka.

            Ma ke kulana oiaio maoli ke nana aku i na moho o na aoao kalaiaina, ke hoike e ae, i na moho e waeia ana, koe hoike e ae, i na moho e waeia ana, koe wale no na moho Demokarata, i loaa ole ia lakou he mau paonioni ana, aka no ka nui ae o na moho, aohe maopipi iki o na hua maikai ame na hua olohaka ohoko.

            Ma ka po Poakahi iho nei, mauka ae nei o ka paumawai o Kalihi, ka halawai a na moho Demokarata, a ma Puowaina hoi ka na moho Repubalika, pela ma Kauluwela, a ma Kamaki Kuea.

            Ma kela mau halawai apau, ua koi mai na moho, i na mana koho baloka, e koho aku ia lakou pakahi, me ka hoikeike ana mai i na kumu kupono, ehoouna ai ia lakou, noloko o ka ahaolelo kaukanawai.

            Ma ka halawai a na Repubalika ma Puowaina, malaila ae o Senatoa King, ka moho lahui hookahi wale no ma ka aoao Repubalika, i hiki ae, ua hoakaka mai oia i ke ku ana o na hui kuonono o keia kulana kauhale, mahope o Senatoa Wise, me kekahi huina dala, no ka hooikaika ana nona.

            Ua lilo keia mau olelo, i mea e hoopiiia aku ai ka wela iloko o C. L. Crabbe, ka lunahoohana nui, o Senatoa Wise, me kona ku okoa ana mai imua o na mana koho, ma keia halawai, a hoike mai i ka oiaio ole o na olelo a Senatoa King.

            Wahi ana, aole he dala i loaa aku iaia, mai kekahi poe aku no ka hooikaika ana no Senatoa John Wise, aka ua komo aku oia e kokua, mamuli o ka ma’i o Senatoa Wise, a no ka mea no hoi, ua manaoil oia, o ke kanaka wale no ia, i kupono no ke kulana senatoa.

            Ma kela po Poakahi, he umi-kumamalua mau moho Repubalika, o ka apana elima, ame hookahi moho Demokarata, oia o George Kekoa Ah Nee, i hoea ae, mamuli o ke kono a ka Ahahui Koho Baloka o na Wahine ma Palama Settlement.

            Ua nui na ninau i waihoia mai i na moho i hoea ae, no ko lakou kulana maluna o kekahi mau hooponopono ahaolelo, i manaoia, a ua pane aku kela ame keia moho, elike me kana i ike ai he pono.

            Ma ka po hoi o ka Poalua nei, maloko o ka Hale Misiona Memoriala, ka halawai a ka Ahahui Koho baloka o na Wahine, no ka hoolohe ana i  na haiolelo a na moho lunamakaainana mai ka apana eha mai, a ua waihoia ae na ninau like ole imua o na moho, no ka lakou mau mea e hana mai ai, iloko o ka ahaolelo, no ka pono o na keiki, ame na wahine, a no kekahi mau hooponopono ahaolelo e ae, a keia ahahui i manao ai no keia kau.