Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 39, 28 September 1922 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Aoao Keia i Hookaawaleia no na Manao o ke Komisia o na Home Hawaii Hoopulapula Lahui

Ke Ola Mamua, Mahope ka hoopukapuka

 

Na Komisina

W.R. Farrington, Lunahoomalu;

Elizabeth K Kalanianaole, Lala; Rudolph M. Duncan, Lala;

Akaiko Akana, Lala; Geo. P. Cooke, Kakauolelo.

 

Meakakau Nupepa, malalo o ke Kakauolelo,

John H. Wise

 

Malalo o ka lokomaikai o ka on a o keia Nupepa Kuokoa, L. A. Thurston (Kakina), ua haawiia mai keia aoao no na manao pili i na hana a ke komisina Hoopulapula Lahui Hawaii. Nolaila e loaa ona he mau manao pili i ka hana a ke Komisina ma keia aoao.

Me keia aoao e ike ai ka poe heluhelu i na hana, na makemake, ame ka hoolala ana no ka hoomaka ana o na hana maluna o ka Mokupuni o Molokai.

Ua hamama no hoi keia aoao , na ninau pili i keia hana mai na Hawaii mai, e makemake ana e ui i ke komisina o na mea liko o i makemakela e ninau mai.

 

E NA KEIKI E NANA I NA MAKUA

O kekahi mea ino loa e hapola nei iloko o ka aina, iwaena o na keiki mea makua, o ia ko lakou malama ole i na makua. O ka hiki mua keia o ka pilikia o na keiki ma na hana apau o keia ola ana.

He oiaio, ma kekahi ano, ua pono no ka hana ana o na keiki, i ko lakou nana olo ana i ko lakou mau makua ma na kanawai o ka manao, o in hoi ka hana iho i na mea a ka manao e paipai ae ana. Aka, aole ia he mea e alo ae ai i ke kanawai ame ke kauoha i waihoia mai, e ke Akua Nana Kakou i hana--E malama i kou makuakane ame kou makuahine.

Eia kekahi kumu malama ole o na keiki i na makua, ua lako ka makua. Aole no ia lako ana e pakele ae ai ke keiki mai keia kanawai ae. He mea pono no e hoomanoia ka makua i lako, ma kekahi hunahuna o ka hou o ka lae o na keiki makua kuonono, i pakele mai keia kanawai mai, a i holomua ka lakou mau hana. He mea pono no hoi i na makua e lako, ka lawe ana mai i na hunahuna liilii a na keiki e haawi ae ai, a hoomaikai aku i na keiki imua o ka Mea i hana mai i ka makua ame ke keiki, i kau mai ai Kana hoomaikai maluna o na keiki, no ka pono o ko lakou ohana.

Pela ke ano o ke ola ana o na kupuna o kakou ma ka wa kahiko, i ano kulike no hoi me na hoakaka o ka Palapala Hemolele. He oiaio, o na keiki apau i malama i keia kauoha, ua oluolu ko lakou ola ana, me ka lako kupono ma na mea apau o keia ola ana.

E nana ae i na keiki o keia mau la i malama i keia kauoha, ke pii mau nei ko lakou mau pono; a no na keiki malam ole i na makua, ua puikaika no ko lakou ola ana, iloko no o ka nui o ka loaa, ua lawa ole ia e kapae ae i na hoopilikia like ole e ume ana ia lakou ilalo.

E noho iho oukou, e na keiki, a nana ae i ko oukou mau hoa o ia mae a hookuku ae me kou ano iho, e ike auanei oe e ke keiki,, i ka hemahema o kau hana ana; a ma ia hookuku ana e loaa ae ai ia oe keia alahele no ka pomaikai. Heaha la he kumu o ka pilikia ana i ka malama ole i na makua.

Eia no akahi: He kanawai paa ia na ke Akua, no na keiki mea makua no ka luhi, o na makua ia oukou i ke ao a me ka po. O kekahi poe makua, aole o lakou nana a makee mai i ka oukou. Noi aku no na makua e aloha mai i ka lakou mau keiki, a e kala mai i ko lakou hewa ana. Aka, no kekahi poe makua, he okoa: aole a akou mau pule noi e hoomaikai mai i na keiki, aole no hoi e noi aku e hoopa'i iho, aa, ma ko lakou naau nui ka ehaeha me ke kani ana iho o ke uhu o ke kamaka. Lohe koke ke Akua ia ana, a kauoha ae la i ka anela lokai nou. Na ia uhana auanei oe e ulupa a nele ma na hana apau.

O ka lahui o Kiua kekahi lahui kahiko lea ma ka hona nei O keia kekahi o na kanawai haule ole i na keiki o ia aina, ma ka home a ma na aina e paha, e hoomanaoia ana no na makua ma na hunahuna i loaa mai me ka hou o ko lakou lae.

O ka ninau nui a liilii, aole ia he ninau; o ka mea nui wale no, o ka loaa aku o kekahi hunahuna i na makua. Wahi a lakou, in aole e malama i ka makua, aole pule na makua i ke Akua nou, no ka hooholomua ana i kau hana--ma kekahi olelo ana, "To muchee bad luk."

Ma keia hana a na keiki o Kina, i ko lakou mau makua, oiai lakou ma na aina e, e ku mau ana ko lakou kuahu o ke Akua, i wahi e hoolaaia ai o kekahi hunahuna, o na mea i loaa mai, na keiki mai. O ka oi loa aku o keia hoomanao ana, o ia no ka hoomau ana o na keiki i keia hana, no na makahiki he lehulehu, me ke kaniuhu ole, a olelo na hoi ka, aole au e hoi hou ana i Kinni. Nolaila he mea makeewa ka mhomanao hou ana aku i na makua.

Aole lakou i hana pela. Ua hoomanaoia ka makua me na dala nunui, ame na dala liilii loa a kaua e hilahila iho ai i ka hoouna aku.

Ma o kakou nei hoi, he okea loa na kulana hooponopono o na keiki, ame na makua, in a he keiki hoomanao makaa kekahi, e lilo ana na hoomanao ana ae a na keiki, me na hunahuna liilii i loaa, i mea uhauha wale ia ma na mea kupono ole; o ia ka hoolilio ana ia mau mea no ka omole kulu a ano ia mau mea no ka omole kulu a ano e ae no hoi. Aole hoi o ka hoomaikai ae i ke Akua, no ka haawi ana mai he hua maikai ma ko laua puhaka, a noi aku e kau iho i na pono ame na pomaikai a lawa a hu maluna o ke keiki.

He kuanaha no na ouli o ke ola o na keiki ame na makua o keia au hou. Aole pela ma na la i kaahope ae nei. I keia wa, ke nui ka loaa a ke keiki, ka haalele iho la ia i ka home, kahi hoi o ka hanaiia ana a nui, mama i ka hele, a imi i ka loaa, no kekahi wahi e aku, a na ka poe e, e ai mai ka loaa. He kupanaha no keia!

Malia paha, o loli ae na keiki, ame na makua, ma keia mua aku ma na aina hoopulapula, mamlui o keia kumu aole e lilo ka aina hoopulapula i na keiki ae'a wale, me ka hoomaopopo ole i ka aina o na makua; a na keia mea auanei, e kaohi mai i na keiki e noho paa mai me na makua, a e hanai i na makua i ko lakou mau la kanikoo , ame ka hoomau ana aku i na hana a na makua, i hookumu ai maluna o ia mau aina hoopulapula.

Ma keia mahele ia, e ikeia aku ana no ka holomua o na hana hoopulapula o keia mua koke iho.

He manao paa ko ka meakakau, aole e hala ae na makahiki he nui, e puka ae ana na kanaka Hawaii kuonoono, a lako no lakou iho i ke akea, me ke kulana kuokoa a ano haku nona iho, ame kona ohana iloko o ka hauoli.

HE KO'E KA PULE A KAHUNA.

O keia mau mamalaolelo e kau ae la maluna, i hele a kamaaina ia kakou, ua lilo i mea poina ole, ma kekahi wa o ko kukaiolelo ana, ma ke ano kiko olelo. O ka mea kupanaha o ke kumu o ka puka ana ae o keia wahi olelo noeau, he kakaikahi la wale no ka poe i ike. Pehea la hoi i ko'e ai ka pule.!

Eia no, ma ka wa kahiko, oiai i na kanaka e noho paonioni ana, he ui na hana hooioi, a pela aku iwaena o lakou. No ia mea i ala ae ai o na manao e hoopilikia aku i kekahi, me ka mana o na uhane ino, e malamaia ana e na kahuna hoomana i ke Akua kumuhonua, oia o Kauilaokalani (Satana).

Nolaila, ua huli aku ka mea nona ka manao inaina no kekahi, i na kahuna oia ano, no ke kinai ana aku i ke ola o ka mea i enemi ia, me ka mana o ka pule a ke kahuna; a oiai hoi, he kahuna wale no na kanaka apau e ola ana, mai ke alii a na makaainana haahaa loa.

I ka halawai ana o ke kanaka me ke kahuna nona ka ike kinai ma o kana uhane e malama ana, a waiho aku i kona mau manao me ka mohai ana i ke Akua o ke kahuna, ka hoomaka iho la no ia o ke kahuna i kana hana; a pau kana ana ana, ha'i mai la oia i ke kanaka nona ka manao, i ka holopono, ame ka holopono ole o ka hana.

Ina ua holopono, kauoha koke ae la oia i ke kanaka nona ka manao, e nana aku i kana mea i enemi ai, a e ike aku ana no i ka haawina e kau aku ana maluna o ka mea i makemakeia e kinai ke ola.

Pau ae la keia, hoi aku ka mea nona ka manao no kona home, me ka makaala i kona enemi, e akenui ana hoi e hoea koke mai kela haawina, a ke kahuna e hoike ae ai. I ka moe ana i ka po, a ala i ke kakahiaka, ike aku no oia i kona enemi e holoholo mai ana, a po wale ka la; a moe hou ua po a ala, ike hou aku no e holoholo mai ana; a hala he kauna o na la, a komo aku i ka lua o ke kauna, hele hou aku oia e hui me ke kahuna, nana i hana kela hana kinai ola, me ka hoike aku; aia no kona enemi ke ola mai la, aole i ikeia he wahi ano e o kona ola kino. Pehea la, e moe io ana paha, aole paha!

Ia wa ke kahuna e pane mai ai i keia mau huaolelo, e kau ae la maluna; O hoi, he ko'e ka pule a kahuna. O ia hoi keia, mahope iho o ka pule a ke kahuna ma kana papahana kinai ola, ua oni aku ka pule elike no me ke ko'e i ka oni ma ke lepo, a puka ae maluna o ka honua; pela ka hoohalike ia. He oiaio no, o ka iko o kekahi poo kaahuna a maopopo ka ikaika o ka pule; a no kekahi aole.

Ua hala ia wa nui o na kahuna ike o ia ano. I keia la, aole. Ua nalowale aku ia ike mai ia Hawaii aku, kela ano ike o Aigupita, ka ike a na lahui ilikea i olelo ae ai he mau hana hoopunipuni. Eia nae ke nui mai nei na hana o ia ano ma na aupuni nunui, ka ike i ka uhane, a pela aku.

Eia me kakou i keia la, he Akua malihini, i hoikeia ma ka palapala Hemolele, o Iehova kona inoa, i kapaia hoi e Aberahama, Isaaka, ame Iakoba ke Akua mana. Aia i keia Akua ka mana piha e kukulu a e hoohiolo i na mana e ae, eliko me kona manao. Aole mea hiki ole Iaia.

Heaha la ke kumu o ka onoonou o ka makua o keia kanawai ia ha'i e hoi i ka aina, a nona iho noho ihope nei! Pela ka wawa e loheia nei. Kai Eia no, i ka manuheu ana iho nei o keia kanawai, ua ikeia aku na enemi o ua kanawai nei; a in a e pau loa aku kakou ilaila, nawai e makaala ae ohope nei! O na enemi wale no o keia kanawai ko hope nei. E hooponopono mua ae i na wahi hana i koe a pau pono, a mamlui aku, hoi aku kakou apau ilaila.

UA PIHA HAUOLI

He nui maoli ka hauoli o Harry Hanakahi, i kona hoi ana mai nei, mai ka huakai wae aina ma Molokai, i keia mau ia koke iho nei; oiai oia kekahi o ka poe i noi aina i komo i ka helu.

Ma kana olelo, ua nui kona hoopahaohaoia e ka nani o kela aina o Kalamaula, ame ka wai e kahe la maluna o ka aina, no na hana mahi a pela aku. Oiai oia he keiki pau mau o kona lima i ka hana, he kamana me ka uku iekie ma ke kulanakauhale nei; wahi ana, aole kuleana o kekahi keiki Hawaii e noho ma Honolulu nei, me ia ano uku kiekie, me ka nele i kekahi apana aina nui o 20 eka, o ka lepo helu ekahi no ka mahi ana, ano like me kela palahalaha o na aina o Kekaha, Kauai.

He nani maoli wahi ana. Ina no e hoopii hou ia ae kona ukuhana, ma keia hana maanei, aole ia he mea ano nui e noho iho ai; a no ka mea, wahi hou ana: Ina e kanu i meakanu a lawa he mau eka aina, a hanai ua hoi i mau kakini moa, a pela aku, me ke kukulu ae o na kimisina i hale noho e loaa maoli ana ke kulana kuokoa o ke kanaka i oi pa-haneri aku mamua o kela ano kuokoa a kakou i hookohukohu wale iho nei ianei.

Aole o kakou kuokoa ianei! Ma ka manao wale no, o ka oiaio maoli, he ole e ku la ma Ladana.

Eia hou wahi ana, pili koke mai no ke kai makai; he kai lawai'a maikai. O ka upena ka mea nui a loaa, pau ia pilikia. Eia ae no mauka koke iho ka ulu kiawe i piha me na dia momona ame na puaa makanahelehele e loaa ae ai no o na i'o holoholona no ka papaaina ke makemake ae.

Aole he olelo hoino hou ana no na aina o Kalamaula. E ka poe hoino! Uwoki ka oukou hoino ana! Eia au ka mea i kakanalua, a ike kumaka aku nei. Ua naaupo, ua naaupo kakou! wahi ana i kona mau hoaloa i hoino.

Ke ace nei na Komisina Home Hawaii e puka ae na kanaka kupono no ka hale kau kanawai o Hawaii nei, i keia kau, no ke kokua ana ae ia Komisina, ma na hana i pau ole, e ku nei; o ka manao wale ia aku no, o ia no na mea pili i na haawina, a puunaue dala o ke Teritore nei no ia mahele hana hoopulapula.

O na moho no apau e holo mai nei i keia mau la, he poe maikai wale no, a he poe epa no hoi apau loa i kekahi wa. o ka mea nui wale no e makaala akuai i ua poe la, e maopopo pono ai ko lakou kupono, o ia no ko lakou mau manao ame na hana ma ka wa i hala. Na na mea i hala e hoike mai i na mea e hiki mai ana, a malaila wale no ko kakou kukui e hou aku ai iloko o ka pouli o na hana kalaiaina o keia la, ame ko keia mua aku.

o ko kakou pono o keia mua aku, aia wale no ma ua aina hoopulapula, aole e ao. O ka holomua o keia hana ko kakou pono a o kona haulehia iho malalo o na hana hemahoma, a na mea noho aina, ina hoi e hemahema ana--mai pule aku kakou no ia mea--a mea--a me ka makaala ole aku o na kimisina i huipuia ae la me kela maluna ae, o ia wale no ke alahele e pilikia ai'o keia hana hoolaupa'i i kukuluia.

Aka nae, ma na hiohiona apau o na aoao a elua e ku nei, i keia la, ko kanaka aoao, ame ko na komisina, aole loa he mau hiohiona ino i ikeia. Aia na bana apau ke neepapa nei me ka hamau ole iho o na hana no kekahi wa.

He hiohiona maikai loa ia e ikeia nei, i oi aku mamua o ka mea i upuia e kakou. O keia olelo la, "Ina i weheia na aina apau loa e ka Paeaina, i ka wa hookahi, in a ua pono loa," he olelo make ia; a no ka mea, eia kakou ke hele nei ma ke alahele o ka hoaoia, aole hoi ma ke alahele o ka wa ae o ia. Ina aole keia hoaoia o kakou, in a ua hemo na aina apau. O ka paa loa no ia o na olelo hoonoioino a pahele baloka aina hookuonoono. He mea make hewa nae ka hoolilo o ka noonoo ma heia mau ninau ano oia. E kahlele ko'iko'i ko kakou noonoo maluna o keia hoopulapula, a no ka mea, aia ilaila ke ola.

O HAWAII KUAULI WALE NO I KONA ANO

ma ka nana ana ae i ka nohona lahui ana, o kela ame keia lahui o ke ao nei, aole he wahi o ko Hawaii mau ano i loaa ia lakou. aia he ano e nui mawaena o ia mau lahui ame ko Hwaii. Pela no i maopopo ole ai i na lahui e, na ike alakai hana e pono ai mawaena o kanaka me ke Akua, a o kanaka me kanaka--ka hopena, hoi i ikeia me ke kaulana nui, oia ke ALOHA.

Pehea keia ano e ana o na Hawaii mai na lahui e mai! E kuu mea heluhelu, e imi kaua i kahi o ka hoa ana mai o ko ano e nui e ku nei. O ka mua, e hoonohonoho ae kaua i ka papa o na kanaka ma ke ano o ko lakou ola ana, akahi: Ka papa o ka "I"; alua: Ka papa o ka "mahi"; Ekolu:  kapapa o ka "Palena". Huiia keia mau papa a ekolu, ku o Hawaii lahui i ikeia.

Mailoko mai o neia mau papa i puka ae ai o na ike like ole apau i ka lani, ka aina ame ka moana. O ka papa o ka Palena, o ia ke poo o na papa; a mlalo nei mai ka Mahi ame ka I.

O keia palena ka apa o na alii ame na kahuna poo; o na kahuna poo ke alakai maoli o na alii, ame na makaainana, ke ola ame ka make o ka lahui a pela aku; o ia hoi ka papa ike hololaula.

i keia wa hookahi no, aia no he mau kahuna e ae i ikeia, a ua hookaawaleia ko lakou papa, o ia ka papa elua, o ia ka papa o ka poe ike pilikahi; o ia hoi, ka ike ma ka mahele hookahi wale no.

Aia iloko o keia mahele i komo pau ai na kanaka, ma ke ano kahuna. Aole kanaka i koe o ka aina, i koe ae mawaho o keia papa. Ua hoomaopopoia paha keia mea e ua hanauna hou, a aole paha! aka, o ka oiaio keia, e hiki ole ae ai i kekahi kanaka Hawaii e hoole, koe wale no a he hoomaopopo ole ae i ke ola ana o na kanaka Hawaii, ma o na makua la, koe hoi na kamalii ike ole ia mau la o na makua Hawaii.

Ua ike kakou, a ua lohe no, i na oihana like ole a na makua e malama ana i ko lakou mau la; o ia ka ike mahiai, ka ike lawai'a, ka ike kakaolelo; ka ike kukini, lua, hakoko, kakalaau, kalaiwaa, kiamanu, luu moana, lelepali, kuauhau, aipuupuu, hana ahu, hana upena, hula, heenalu, a he lehulehu aku o na oihana a ka lehulehu o na kanaka i malama ai. Ma o keia mau oihana la i ku ai ke aupuni hooponopono lahui ana me ka mana. o ke kumu o ka mana o keia noho aupuni ana, o ia no keia, he poe kahuna wale no lakou apau.

O keia no ka makemake o ke Akua i a'o mai ai i na kahunapoo, e loaa ai ia kaua ma ka papa o ka palena. He mea pilipaa loa keia me kanaka, ahiki mai nei na a'o hou, pau loa kakou i ka hiolo, malokoo keia mau oihana like ole apau.

O kakou no na hoike ike maka i ka hiolo o kakou, ahiki no i keia palapala ana. no keaha la na kumu. E ninau ae hoi kaua pela, e kuu mea heluhelu.

Eia no, o kela ame keia kanaka e paa oihana ana, ma na mahele a helu papa ia me ia maluna ae, ame ka koena aku i koe he poe kahuna wale no lakou apau. Eia ka hoailona piha o ka oihana e malamaia ana e ke kanaka, in a he kalaiwaa oia, alaila e ike oia ma ke ano he kahuna kalaiwaa. Pela no ka lawai'i, kahuna lawai'a; kuauhau--kahuna kuauhau, a pela aku. E pili pu keia oihana kahuna me ke ano o ka oihana i ikeia mai e ko ka lani ame ko ka honua.

He ano e keia ma ka nana iho. He ano ku i ka oiaio ole a ano palaueka. O ka oiaio nae keia. Ina o oe, e kuu mea heluhelu, e holo i ka lani iluna, a i ole holo ilalo o ka honua, holo paha i ko kuahiwi, a i ka moana paha, mo ka manao e pakele i keia apau koakaka ana aole loa oe e nalowale aku i na maka o ka oiaio o keia mea. Me keia kulana hooponopono ke ola lahui ana o na kupuna o kakou, a kakou hoi i hoino aku ai me ka olelo iho i ka naaupo a pela aku.

E! o kakou ka naaupo, a no ka mea, aia kakou maluna o ka hookohukohu ola ana wale no, i keia mau a. O ka oiaio maoli ke wehe ae i ke akea, aia kakou iluna o ka hoka e ku nei.

Ua kukike loa keia mau lawelawe hana ana me na kauoha a ka Palapala Hemolele. Oiai hoi, ano wale mai no keia buke, he mua loa keia mau lawelawe hana a na kupuna, i ka wa no o kela au palapala ole.

O ka kupanaha nae, o ia ke kulike ana. E nana i keia mau hooponopono, i ke kulike me ka Iehova kauoha i kona lahui kanaka, penei;

Pukaana 19:5. "A in a hoolohe io mai oukou i ko'u leo, a malama ho'i i ko'u berita, alaila e lilo auanei oukou i waiwai no'u mamua o na kanaka apau; no ka mea no'u no ka honua apau:"

He oiaio no ke Akua ka honua apau, a i ka malama ana o na kanaka i na kauoha a ke Akua, elike me na kupuna o kakau i moe, iloko o ka lako, me ke ola oluolu a kanikoo na la; ua oluolu a maalahi na hana nui o ia mau la mikini mahu ole, holoholona ole e palau ai o na aina, ame ka paku ana i ka moana i ka i'a na na 'lii ame na makaainana.

Pauku 6: "E lilo no hoi oukou i aupuni kahuna--pule no'u, a he lahui kanaka laa"

He oiaio, i ka laa ana o ka makuakane o keia aupuni kahunapule, nana mai he keiki a mau keiki paha, holo no keia mana iloko o na keiki, he haalele ole ua keiki i ke keena oihana a ka makua i malama ai. Elike me ke ola ana o na kupuna o kakou ma Hawaii nei.

Ina he kahuna lawai'a, a kahuna mahiai, a kiamanu paha ka makua e lawe ana no ke keiki ia oihana, mahope o ko ka makua moe ana. Hele pololei no kela ame keia ohana ma ka lakou oihana pakahi iho. O keia ano ua nalowale mai o kakou aku nei i keia mau hanauna e ola nei. lilo ka oihana i laa i ka makua, no na keiki aku, i mea haalele wale ia e na keiki, pela i hiki mai ai ka hoaa ame ka hou hele i kahi oihana e pono ai; a i ka loaa ana, hookuanui ka hana iloko o ka hoomanawanui wale no e pono ai--pono ole no!

Ma ka hooponopono ana a ko na kupuna o kakou o Hawaii nei, ua kulike loa elike me keia ae la. I ka laa ana o ka oihana i ka makua, pela no e laa ai ia oihana i ke keiki, in a nae e lawe iho ke keiki. E manaoia, e holo aku keia oihana i hoolaaia i ka makua, maluna o ke keiki, moopuna; ke kuakahi. Kulua, ame na tausani aku o na hanauna mahope aku. I kulike me ka mose poni ana, i na makua o ka Isaraela, ma ke kauoha a ke akua.

E nana ma Pukaana 40: 15, "A e poni oe ia lakou, elike me kou poni ana i ko lakou makuakane, i lawelawe lakou na'u ma ka oihana kahuna; no ka mea, he oiaio, e lilo ko lakou poni ana, i mea e kahuna mau loa ai, i ko lakou mau hanauna aku".

Ma keia i moakaka loa ai ka oiaio o na hooponopono a ko kakou mau kupuna. I ko ke alii makemake ana i kekahi kanaka no kekahi oihana a i ke kupono ana o kana mau hana, ua hoopaaia ia kanaka ma ia oihana me ka hoolaaia ana o ia oihana na ia kanaka ame kona ohana.

Ma ia hoonohonohoia ana o na kanaka, ua kaawale ka hana a kela ame keia kanaka. Ua moekahi na hana me ka mauae ole. Aole i ikeia ke kahuna lawai'a, e lawelawe ana i na hana a ke kahuna kiamanu. hana kela ame keia, elike me ka hana i waihoia mai nona, ame kona ohana. pela ko kakou ike, ame ko kakou hoomaopopo. I ka makemake ana o ke alii i waa, kahea aku no oia i na kahuna kalaiwaa; a i ka i'a kahea aku no oia i ke kahuna lawai'a.

He nui ka maemae o keia hoonohonoho ana, i loaa ole aku i ko keia au e nee nei. ua mauae maoli kekahi maluna o ka kekahi; elike me ia e ikeia nei.

o kakou no ka ike maka i keia mea, mailaila mai ka hanaele iwaena o na keena oihana apau. E hana ana ka amala hao i na hana kamana, o na kanaka lawai'a hoi, e hana ana i na hana i kupono na ke kupakako, a pela aku.

Pau ae la keia mau mea i ka hoomaopopoia, heaha ana ka kakou hana no kakou e pono ai! Eia no e hooikaika oe e ka makua ano i olaelae ame na kuokuona o kau oihana, i ole hoi e nalowale honua kou ike mai kou ohana aku, he mea pono e noonoo hou na hawaii o keia mau la, i keia mea no ka pono o na hanauna.

aole nae e hiki keia mau mea ke hapaiia ma na wahi e ae, koe wale no ma na aina hoopulapula. Ilaila o ku hou ai keia mau ano hooponopono, ke makemakeia.

he mau mea ano nui keia, o ia kou lilo ana i kahuna ma kau oihana. ina he kamana oe, e pono no e kapaia oe he kahuna kamana. o ka manao no o keia, o ia kou ike kahea i kou akua me ke noi ana i na kokua mai iaia mai ma na aoao apau o ka hana au i makemake ai.

Pela ka holomua ana o ka na kupuna hana, a paa mau ai no hoi keia wahi olelo la, "Mai poina, o ke Akua mamua." O ke Akua wale no ma na mea apau. Pehea i keia la! aia wale no ma ka halepule--a loaa ole no ilaila ia uhane mamuli o ka lalau o keia mau a'o o keia au hou.

he hilahila loa no keiki i ka pule a haiolelo paha no ke Akua. Me he mea la o kekahi hana pono ole loa ia, o ia ka walaau ae i ke Akua ma ka pule ma na hana apau i manaoia. Ka hooikaika loa a ko keia au, o ia no ka hoopaanaau i na himeni o na halekeaka, a hale hulahula paha. Keu no ka apiki o keia hoonaauao ana o ke au hou.

piha i ka nele mai o a o, ua haha aku na lima, aole mea i pa aku. Ku mau i ka hoka.

ua puka ae ma ka nupepa namu kekahi mau manao e ke'ake'a ana i na hula Hawaii o keia au hou o kakou, e hoikeikeia nei ma na halekeaka a mau wahi e ae. o ke kumu o keia, o ia no ka hoololiia ae o ka oiaio maoli, a i ka oiaio ole o ka hula hawaii ana.

he maemae no ka hula oiaio maoli o hawaii nei, i a'oia ai e na kahuna hula, a i ikeaia hoi ma ke ano alaapapa. he nani, a he ui no ke nana aku; kela ui no e pii ai o ka eu o ke oho.

ale poe kahuna hula kupono o keia mau la. o na kahuna maikai, ua pau i ka moe. na kahuna i malama ia mau hana, aole no ke ake loaa, aka, no ka hoolealea ana i na'lii ame ka poe hanohano ma na la nui o ka aina.

aka, i keia mau la, ka lawelaweia nei ia hana i hoolaaia no na la lealea o ka lahui kanaka, no ke dala, a ake loaa. I ke komo ana o keia mahele hana malalo o keia poomanao hou, ua komo pu ae na manao ano hou e alakai ana ma ka mahele "he pono aku i ka hula, aia ka pono a lealea mai ka poe olo o ke eke."

No keia mea, ua ala mai na manao hoano-e, a hoololi i ka aahu e kahiko ana i ka mea hula. e kii ana i na mea ano like me na mea i hookumuia no ia hana. ua hulaia mai na hula e kekahi o ka poe i a'o ole ia mea, me ka hoohalike ana me ko hawaii nei; a ma ka lakou hana ana pela, ua kapeke ae mai ka oiaio mai, a ua pilikia ai oihana, ame ka inoa maikai o ka lahui hawaii.

Aohe olelo ana no kakou iho na Hawaii; no na lahui e i hana i keia mau hana ka'u olelo. he mea pono no i na hawaii e lawelawe nei ia oihana, e makaala pu, a e ku-e aku i na hana kalohe o ia ano, ma ka hui mau ana me na alakai o ka lahui i keia mau la.

eia ka ahahui Puuhonua ame ke Civic Club o na Hawaii. O lakou ka poe kupono o hui pu ai, a e kakuka no na alahele e pono ai o ia hana kumu o Hawaii. O keia wale no kahi oihana i koe, iwaena o na oihana kahuna apau o Hawaii nei.

KE KUMU O KA PILIKIA

KKe nana ae i kahi o ko kakou mau pono nohona lahui ana, aia e ikeia aku ana keia kiokioana me ka moakaka loa, o ia ko kakou ola ana maluna o akaikaika o ka pono o ke aloha, i hookumuia e na kupuna o kakou; a no kakou iho, ua oki loa ma na ano apau. I loaa mai keia mau la, ia kakou mamuli o ka hiki ole i kekahi mana e ae, ke kaili aku ia mau pono o ke aloha ma o ko kakou ola ana he poe hooilina no ia pono a na kupuna i kukulu ae ai maluna o ka lepo aloha o keia paemoku.

E kuu mea heluhelu, e ninau ae kaua i keia ninau, "Heaha ia pono i kukuluia e na kupuna!" Ae! O ka pono a na kupuna i hookumu iho ai, i lilo ai ke ola a he hooilina no kakou, he pouhana no ke aupuni ame ka lahui Hawaii, o ia no ke aloha.

ua hoololi a kulaiia me ka hoohiolo ana na kahuahana apau o keia lahui kanaka, maloko wale no o keia kowa o 100 makahiki i hala iho la, ma o ko kakou ae ana aku e kipa mai na mea hou me ka hookuu ana aku i keia. a ma ia hookuu ana i keia a lawe mai i kela, ua ku iho kakou maluna o ka ole; e ole no ke aloha loaa no ke ola o na la ino e ikeia nei.

aole o kakou wahi i koe e Hawaii ua pau poo a ua pau hi'u. pau iawai! pau no ia kakou. mamuli o ko kakou puni wale i na a'o ana mai a ka malihini; i ko ka malihini a'o ana mai, peneia aku kakou, ua hoolohe aku kakou me ka noonoo ole i ka hopena e hiki mai ana no kakou ma ia hahai ana. o ia ano no ahiki i keia la. o ka malihini a'u e olelo nei maanei, aole o na malihini lahui olelo e wale no, aka, o na malihini kuauli no. o na malihini kuauli ka mana ikaika, e ume ana i ka manao paa o ka poe kumu a kamaaina, a alakai aku ma ke kaoo ohana i kahi i makemakeia; aka no ke kamaaina i hoao aku e kauo mai i na kamaaina ma kekahi hana, no  ka pono no o kamaaina, he hana paakiki loa ia. pela no i hookoia ai ka olelo a ka palapala, "aole ikeia ke kaula ma kona aina ponoi iho."

Oiai kakou apau na kuauli, na kamaaina ame na malihini, e ku ana maluna o ka ole, hiki mau mai no na nu kahikko, e kakoo ana i ka oiaio o na mea a kakou e kaena nei, me ka hana ole ia, o ia ke aloha o keia lahui, ua ku aku kakou imua o ke ao holookoa i kumukula e a'o ana me ke ohohiaia mai e na lahui e, ua ikeia mai ko kakou aloha ole ia kakou iho. pela no paha ke kumu o ka puka ana o keia wahi a'o kahiko, "Mai hana oe i ka hana a'u e hana aku nei, aka, e hana elike me ka'u a'o ana aku."

O ka hewa nui keia o kakou apau i haulehia ai. ua hoike aku kakou ia kakou iho i ke ao holookoa, he mamo a hooilina kakou no ia aloha, aka, ma ka kakou hana, ua mamao ae ia mai ka oiaio ae. ke ikeia mai nei kakou, e ke koena o hawaii, ma ke ano he poe kakaikahi kama no keia aina. pehea ka hoomaopopo ana! e nana ma kau mau kakauinoa ana ma na wahi hoopaainoa o ke aupuni; ua hiki ole ia oe e hooponopono iho a kakau i kou inoa mamua iho o keia huaolelo, Nationality--Hawaiian. O ka pololei keia wahi a ka poe malama keena oihana. O ka mea apiki nae he koko hawaii piha oe, nona na makahiki he 40 paha, a ua hanauia ma kingdom of hawaii.

o ka mea nui mahope iho o kou pili i kou ano, e moekahi ana anei moe ana iho, e ala ae ana he ninau ka haina me ka moakaka e i ana penei: He hawaii ma ke koko, lahui a he kupa Amerika anei oe! Aole paha! nolaila ua hoike moakaka lea mai ke kulana e kapaia ai kakou he Pilipino, Guam, Kilipaki a ano e ae, mawaho ae o ka Hawaii. No keia mea, nalowale ae o aloha mai ia oe aku. hoomaka'uka'u a ane kanalua no kou mau hoahanau Hawaii, i ka oiaio o kou kulana Hawaii, koe ka poe i kamaaina loa ia oe; o lakou paha ke hooia aku nou e ka hawaii hookama. holoholo iho oe me he malihini ka maluna o kou aina ka home o ke aloha.

aohe a kakou mau hana aloha i keia mau la, a no ka mea, eia kakou ma ke ano he poe, e uhai ana i ke a'o a ka malihini. o ka mea maopopo, o ka me e uhai ana, mau no ia ma ke ano hahai, aole on a wa e oi aku ai mamua o ka mea e alakai ana! o ka mea alakai, mau no ko na ku  mamua o ka mea i hahai aku! pela no kakou na hawaii, i ko kakou haalele ana ma ke ano he alakai ma ia mea he aloha, ua ku kakou ma ke ano he mua no ka poe i hahai mai; aka, i ko kakou haalele ana i ke kulana alakai, a hahai aku ma na a'o a ka poe e ku alaka ana i ka lakou, a mau ana no ko kakou nohona uhai hele; aole wa e oi ai mamua. he pio mau na ka lahui e alakai ana.

o ko kakou ola i keia la, aole no ka kakou mau hana aloha, a no ka mea ua hoakaka mua iho nei mau aohe o kakou aloha i koe. o ke aloha e hana mai nei no kakou. ke imi mai nei oia ia kakou; ua poina kakou lala, aka, aole oia poina ia kakou. owai ia mea o aloha! o ke akua e keia lahui kanaka mai kahiko loa mai; i hoakaka loa ia ma ka palapala hemolele, a he mea paanaau no hoi i kamalii liilii. "He aloha ke akua."

ua ala mai keia aloha a na kupana i hookumu ai, a kapeku iho me ka ikaika no ko kakou ola ana, me ke kali ole mai i ka kakou kono aku, ma o keia kanawai hoopulapula la. ka hana mai nei kela me ka nana ole mai i ka kakou holoholo ana me ka paio aku a paio mai, iloko o ka makapo o na maka i ike ole ai ia aloha, e ku a kino mai nei (kanawai hoopulapula).

ke hana nei o aloha i kana hana! ua ike kakou a hoomaopopo. ke ala o ia hana, aole mana e ae nana e hoohiolo i kana mea e hana ai. o kanaka ke pii maluna a haule aku mao, haki ka pou o ka ihu. a komo ae malalo, pepe a hakihaki na iwi. o kana mea i wae ai e alakai i na hana elike me kona makemake, aole mea nana e hoopoino a hoolilo hookahi wale no, mai iaia mai. pela na kanaka ana i hapai ae ai iwaena o ka isaraela; na alakai no i hoolohe i kona leo, ku mau no lakou: o ka poe i hahai i ka pono a mamuli iho epa, hiola no lakou.

no keia mea la, e kuu mea heluhelu, he mea pono e haalele i ke kaua mau manao kanaka a nana aku ia aloha, i ku a kino iwaena o kakou. ua hoomanao oia ia kakou, aka, o kakou ua poina. o kana mau mea la apau au i ike ai ma kona moolelo, o ia no kau e hahai ai, i hoi aku oe, oia la, o kakou no apau me ia, ola kakou me aloha me na aina hoopulapula.

 

"Kulia i ka nuu, paepae kapu a liloa". O ka manao i ka huaolelo, "Kulia i ka nuu, o ia keia wahi ano o ke kanaka, i hana i kekahi hana me ka hooikaika nui e loaa ka hopena i makemakeia; a i ka hana ana nae, a aneane e loaa aku ka hopena i makemakeia, ua pau e ae la ke aho o ka ikaika, mamua iki iho no o ke alo o ka pahuhopu i makemakeia; a no ia ike aku o ke kanaka, ua kokoke loa ka pahuhopu iaia, ma ka wa ua pau ke aho, kapeku ae la oia me ka ikaika iloko o keia wa o ka nawaliwali, a o kahi aho hope loa no hoi ia, loaa aku la iaia ka hopena, a pahuhope o ka mea i makemakeia--ina paha ma ka hoe waa ana, kukini, hakaka, ma ke aloha paha, ma ka inaina paha pela aku. me ka olelo beritania o keia paha kahi olelo: "Exasperate"; A nolaila, o ka manao o neia wahi mamalaolelo ano nui a ko'iko'i e kau ae la maluna o ia keia ma lalo iho nei, penei: --O ka ikaika o ke kanaka me ke kowa o ke aho mua, ame ke aho hope mamua iho o ka pau loa ana o ke aho, a oia paha ma kekahi olelo ana, nou no ia e ke kanaka; aka, o kela aho hope loa o ke kanaka a moe aku oia, no ke alii ia a o ko ke alii kuleana ia i ke kanaka. ma ka hoomoakaka ana ae i ka manao ma ka kakou olelo o keia la, o ia keia:--"O kou aho hope, no ke alii ia ame ka aina." A i ole, "A pau ke ola no ke alii ame ka aina."

 

 

Aole au e hiki ke huki

hele ia no ka mea

no'u maoli ko'u nohona.

o ka baloka no'u aole ia

he baloka kiola wale, aka

he baloka ia no ka holomua o ka aina.

e lilo au i kauwa na oukou.

HARRY T. MILLS,

(hale o kaimuki)