Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 39, 28 September 1922 — He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa oka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa [ARTICLE]

He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa oka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa

Ke noho mumule loa la o Bela, i ka lohe ana mai i kela mau hoakaka a kona makuahine, a ua hele oia a ulupuni me ka inaina. i kau a mea o ke kui'o ame ke kuoo, o ke ano o ke kamailio ana aku a kona makuahine, e hiki ole ai iaia ke kanalua.iho, i ka oiaio o na mea ana e lohe mai la. l'a nui maoli ka makee o ka makuahine no ka pono o kana kaikamahine, me kona hoopiha pu ia no hoi me ke kahaha, i ke kumu i aloha makawelawela loa ai o Bela i kekahi kanaka, ino haahaa loa elike me ka Haku Fanadale he kanaka i nele i kekahi mea e haawi mai ai, koe wale no kona inoa i hapalaia me na ano lapuwale he nui. Xo kela pane koke ole mai o Bela Kalani, hoomau hou aku la no kona makuahine i ke kamailio ana: "Ina aole ou hilinai mai i keia mau mea apau a'u e hoike aku nei imua*ou e-kuu kaikamahine, alaila e hele ponoi no oe e hoomakaikiu, aole auanei e nele ana kou ike i ka oiaio,. Ke uwalo.hou aku nei no au imua ou, e hoopau loa kou noonoo ana no kela kanaka, ua hiki ia oe ke holilo i kela hoopalau o olua i mea ole, mamuli o kona uhaki ana, i ka aelike, o oe hookahi wale no kana wahine e noonoo mai ai, aole o kekahi mea okoa ae. "Ina no paha e koi aku ana oe i kou kuleana malalo o'ke kanawai no kona mare mai ia oe, aole no he wahi pomaikai iki e loaa ana ia oe. No kau mau dala wale no kana i makemake mai ai, a ina no e lilo ana oe he mare nana, aole ia no kona aloha ia oe, aka he wahine wale no oe ma ka inoa, 0 kela kaikamahine auanei a ke kanaka malamfa holoholona kana wahine oiaio, no ka mea aia ilaila kona puuwai ame kona aloha. "X'o kou pono e kuu kaikamahine aloha, a no ko kaua pono like no hoi, e ae mai oe i keia mau a'o ana mai ia'u aku- O ko'u manaN, o ia no ko kaua haalele ana iho i keia wahi, a holo aku no na aina mamao, i ka hala ana auanei o kekahi manaw e hoohala ai malaila, e hopoina ana oe, i ka noonoo hou ana no kela kanaka pauaka, a no ka mea aole o oe wale no ka mea mua loa, i loaa keia pilikia, he nui a lehulehu, o ka poe elike inc kou ano, a ua hoopau wale ia hoi na hoopalau mare mawaena o lakou, me .ka pilikia ole." Ma kela wahi, i hooki iho ai ke kamailio ana mai a ka makuahine. no k€ kakali ana, ina paha e pane aku ana o Bela iaia, aole nae he wahi a pua'i leo mai ke kaikamahine aku, ke noho malīe loa la o Bela, jne ka moe o na maka, ke pinapina'i la hoi kana hanu ana. a ma kona rhau ano apau ke hoomaopopo aku, ua hele loa oia a (ilupuni i ka inaina. MOKUNA XXXVII. Xo ke kuhihewa loa o ka makuahine, e maule ana paha kana kaikamahi'ne, hopu okoa mai la oia ia Bela, a hooluliluli ae la, ia wa i kaafcaa ae ai na maka o Bela, me ke kuhikuhi ana aku i ka holopapa, a pane ae la me ka leo nawaliwali: "E lawe kokfc mai oe i kekahi kiaha palani, o ka mea wale no ia nana e hoauhee aku i na maikai ole mai <ia'u aku!" He manawa loa kela kii ana aku a ka makuahine, ua loaa mai la ke kiaha halani, a inu ae Ia no hoi o Bēla me ka eleu. a o ia kana o ke kamailio ana mai: "E noha iHj5 t ilālō JcUii makuahine, ua ano maikai : au i'ft«ia manawa. ole maoli ia'u ke hoomanawanui iho, 1 ka uumi ana, i na ffl"anao uluahewa i ala ae iloko o'u, no na mea apau au i kamailio mai nei. Ua like pu kuu poo, me he mea la, ua piha me kek'ahi ahi lapalapa. Ua maopopo no anei ia oe e kuu makuahine, ua hauhoaia aku kuu uhane a paa me kela kanaka, e lilo. aku ana he kane mare na'u? Ua hele kuu aloha nona a nui palena ole, e hiki ole ai ke nanaia kona loa ame ka hohonu, a ua like no hoi pela ka nui o ko'u hoowahawaha iaia. "Ua aloha aku au iaia me kuu naau apau, no ko'u ike iho, e lilo mai ana oia na'u hookahi wale no; aka ua hoowahawaha aku au iaia, mamuli o ka maopopo ana, ua haawi mua aku oia i kona aloha i kekahi waHine okoa, aole hoi ia'u. Auhea nae oe e kuu makuahine, aole au e maliu aku ana i kou leo uwalo, no ko kaua haalele iho i keia wahi, a holo aku 'no na aina mamao, me he mea hohewale la, aole loa. # "E ike aku ana oe e kuu makuahine, he wahi mea liilii wale no o Kakalina iloko o ko'u noonoo, e pulumi aku ana au i na mea ake'ake'a apau mamua o ko'u alahele, a e hoea mai ana ka la a'u e kau aku ai i ka hopa'i maluna o laua a elua. "Me ka hoopunipuni ma na lehelehe o ka Haku Fariadale, i i hoea mau mai ai oia imua o'u, e pahele ana i ko'u mau noonoo, me kona ike no, i ka epa ame ke kolohe iloko o kona naau; he epa hoi i hakuia eia ame ka ipo aloha ana. Ua hiki nae hoi, u a hele kuu hoowahawaha a nui nona e noho nei; a ua naha aku au iaia he kanaka ino a waiwai ole o ke ola ana, me ia hoowahawaha no nae, e koi aku ana no au iaia e mare mai me a u, no ka hookau ana aku i ka hoopa'i maluna o ka wahine ana i kuhihewa ai, e noho kapena no ka Naukilo." Hilinai aku la ua o Bela ihope o kona noh^paipai, aia hoi ke okoko ahi o ka inaina maluna o kona mau maka, kahi i nohoalii ai, a o ia kana o ka pane hou ana mai :* "E hele kino aku ana au no kahi o Kakalina, a e ha-lo aku, ; ke kulana ikaika o kuu enemi. Aia a kekahi manawa kupono o keia ahiahi, alaila holo aku kaua no ka hale o ke kanaka malama holoholona, i maopopo hoi ke kulana o kuu hoa paonioni." Me he mea la, kana mea i hooholo ai i mea e hoomamaia ai kona noonoo, ano maikai mai la kona helehelena, rre ka i ana mai i kona makuahine. "E hoopau pono mai oe i ke koena o kau moolelo," no ka mea ke makemake nei au e ike, ina paha he kulana keonimana ko ko'u makuakane- No'u iho, aole au i ku ia oe, e laa ma ka helehelena ame ko'u mau manao ame na Rana. Ke ake loa nei au e lohe i ka moolelo o kou mau la opio, ma kahi e pili ana i ka hooipoipo ana, no ka mea ua ike no oe aole he moolelo hialaai e ae a na wahine apau i ake loa ai, mamua o na moolelo hoopiopio." Pii ae la ka ula ma na papalina o ka makuahine, a pane aku la, "'Aole no ko'u he moolelo loihi loa, a aole no hoi he moolelo maikai, aka lie moolelo ia i piha me ke kaumaha amq. ka ehaeha. "He mau makahiki koli'uli'u ae nei i hala, ua halawai iho la :u:*me Sr. Leonada, i make, ma kekahi aha hulahula nui, i maKimaia maloko o ka hale aupuni, a komo koke iho la no ke aloha iloko o maua pakahi, no kekahi i kekahi. Me he mea la, ua nana aku au ia Sr. Leonada, he kulana naita, he kilakila a he kanaka huapala maoli hoi, e kailiia ai ka puuwai o kekahi wahine kupaa. "Xo kela komohia like ana o na manao hoohihi iloko o maua, ua kukakuka koke ia iho la no ko maua hoopālau ana. Oia kekahi.o na kanaka waiwai loa; a he makuahine hanauna

waiwai no hoi ko'u, nana au i hanai, me he keiki ponoi loa la nana, a ua ae mai oia me ka maikai no ko'u hoopalau me Sr. Leonada. "Iloko o kela mau la mua o ko maua hoopalair ana, me he mea la, i ka'u ike maopopo iho no, o maua na ipo hauoli ioa ma ka honua nei; a ia'u e nana aku ana iamua, ua aneane maoli aku no au e kiei i na ipuka nani o ka paredaiso. "Auhea nae oe e kuu Bela aloha, o na manaolana o ia mau la, he aka waili'ula wale no ia e anapa ana i ke kula alialia; nō ka mea aole i hoea mai i ka hookoia ana o kela hauoli i moeuhaneia. Owau kekahi ona wahine opio huapala iloko o ia mau la, au paha e hiki ole ai ke manaoio mai. He kanakolu makahiki kela mai ia manawa mai ahiki i keia wa au e ike mai la ia'u; o na ehaeha ame na kaumaha he nui ka mea nana i hoolilo ae i ko'u helehelena wahine u'i, a i ko'u mau ano au e ike mai la. • "He keu aku au a ka wahine lili ino foa, ke hoomaopopo la no au ia mea i kela manawa, he lili loa au ke ike aku i kuu ipo, e kamailio pu ana me kekahi kaikamahine okoa aku; a oiai ma Ladana au e noho ana ia wa; ke kaawale aku no kuu ipo no kekahi wahi okoa, e kuhihewa mau aku ana au, ua hele no oia me kekahi poe kaikamahine u'i, a e hoopaapaa mau ana maua i na manawa apau* "I kinohi, ua hiki iaia ke hoomanawanui mai i ko'u mau ano, aka nae mahope mai, ua hele loa ka maua hoopaapaa ana i ka nui, ahiki i kona hoohiki paa ana mai imua o'u, aole loa oia e hoi hou mai, aia wale no a mihi aku au imua ona, no ko'u kapa wale ana aku no iaia, no ka hana i kekahi mau mea, ana i lawelawe ole ai. No ka nui maoli no keia o ko'u mau manao lili. "Aole loa e hiki ia'u ke hoohaahaa ia'u iho malalo o kuu'ipo, ma ka hoike ana aku i kekahi manao mihi, aole loa, nolaila aole au i maliu aku i kana mau uwalo mai, e aku au imua ona. O ko'u manao maoli, e hele ana no oia no na la o kona huhu ia'u, a ke pau ka huhu, alaila huli hoi hou mai oia, mamuli oka nui ame ka hohonu o kona aloha no'u, aole nae oia i hoi hou mai. Ua hele maoli no au a piha me ka ehaeha, no ka'u mea i hana aku ai iaia; me ko'u hoohiki ana iho, aole loa au e hoopilikia hou aku i kona noonoo, ua lohi loa nae, ua hala ka Puulena aia i Hilo. "He hookahi mahina kela o kona kaawale ana mai ia'u aku*, me ko'u lohe hou ole nona, oiai no nae e ake mau ana au 6 ka ike aku i kona helehelena, i hoomamaia ae ai ko'u mau manao ehaeha. "Ma kekahi kakaliiaka nae, ia'u e ana maloko o ka nupepa, ike iho la au, i ka hoike e pili ana'no kona mare ana nie kekahi wahine opio, a o ka haawina i kau mai maluna o'u ia wa, e hoopoina loa kaua, no ka mea he o ia mau no kuu aloha nona ahiki i keia wa a'u e hu-e hou nei i na niea o ka wa i hala. v "No na mahina lehulehu ko'u waiho ana iloko o ka ma'i, me ko'u ike hou ole i ua aloha nei a'u a hooholo iho la au, aole loa e mare ike kane ahiki i ko'u make luahine ana. Na na makahiki elua mahope mai, aole loa o'u komo ilōkō o na anaina hoohauoli, emi mai la no hoi ka ikaika o ko'u kino, ahiki i ke koi ikaika ana mai o kuu makuahine hanai, e hoopau loa au i kela manao ana e noho kane ole, me kona koi ana mai, e mare ia Aukake Kalani, he ohana pili no ma ka aoao o kuu makuahine hanauna. "I kinohi, o ko maua hoolaunaia ana ae, ua hoikeike mai oia ma kona mau ano mawaho, aia iolko ona ke aloha no'u, o ka mea oiaio nae, ua makemake wale mai no oia no ko'u waiwai ame ka'u mau dala. He kapena koa oia no kekahi o na puaiikoa, o ke aupuni; a mahope iho o ko maua mareia ana, ua holo pu aku la au me ia no Inia, malaila i hoike mai ai oia i kona mau ano oiaio maoli, me kona hanaino ana ia'u, me ka lokoino a aloha ole. "No kekahi mau makahiki o ko maua noho pu ana, ua nui maoli na ehaeha a'u i auamo ai; ano ka mea oia kekahi kanaka ino I*. he hoopunipuni, he epa me ka huhu hiC"iwawe, e pepehi mau ana oia ja'u, me ke kumu liilii loa. Ua make nae oia, mamulj o ke komo ana iloko o kekahi hakaka, me kekahi 0 kona mau enemi, a aole i lilo ia make ana, i mea e hookahahaia aku ai ka manao o na mea apau, aka ua lilo ia i mea e hoohauoliia aku ai ka manao o ka lehulehu, oiai aole oia he kanaka i alohaia a i mahaloia e kona mau hoa aliikoa, a oki loa aku hoi, na kanaka malalo aku ona. "He hookahi wale no ou makahiki, ma kela manawa i make aku ai kou makuakane, a he mau wahi dala kupono wale no ka'u i koe, no ka hoihoi ana mai ia kaua i Enelani nei; no ka mea ua noke ia aku ka nui o ka'u mau dala ame ko'u waiwai Ika uhauha e kela kanaka. Iloko no hoi o kela manawa hookahi, i make ai ka wahine a Sr- Leonada, a i ko'u hoea ana mai no Ladana, noonoo hou ae la au no kuu aloha mua, ma lia paha, e hiki ana ia Sr. Leonada ke huikala mai ia'u, a hoopoina hoi i na mea i hanaia o ka wa i hala, me kona ae mai, e lawe aku ia'u mare nana. "Kakau mai la au iaia i kekahi leka,. e hoakaka ana i na poino ame na kaumaha»a'u i hoomanawanui ai me ka ehaeha; e hua'i pau ana i na mea apau i pili i ko'u ola ana, me ko'u lilo i wahine ilihune. O ka mea nae nana i hookahaha loa mai i ko'u manao, o ia no kona hoouna ana ae i kekahi pāne ku i ke aloha ole, e hoike mai ana «o kona kaumaha no'u, a hoike pu mai la, aia au a haawi aku ia oe nana, alaila ae oia e lawe hanai ia oe, a hoonoho aku ma kekahi wahi kupono, e ike ole ai oe i ka pilikia ame ka hune. "He hookahi nae kumu o kona ae ana mai e malama.aku i kuu bebe, no ka hoomanao ana no ia no na la i hala. Me ka hookartani ole, i hoole loa mai ai oia i ka ike ana ia'u, no ka mea aole loa he wahi hilinai iki iloko ona no'u, a o kana mea i hana mai ai no ko'u pono, o ia no ka hookaawale ana, he uku makahiki, malalo nae o kekahi kumu aelike ina au e hooko pono ana i kela aelike, alaila e lawe aku oia e malama ia oe, a e loaa hoi ia'u he huina dala mai iaia mai i kela ame keia makahiki, aka ina aole au e hooko ana, alaila e holoi ana i kona mau lima, me ka ili ole aku o na ko'iko'i o ka malama ana mai ia'u ame oe." Md kela wahi o na hoakaka a ka makuahine, noke okea ae Ia o Bela i ka akaaka, a pane mai la: "Alaila ua ku loa au i na ano o ko'u makuakane, o ia ka huhu hikiwawe ame ka piha lili." "I kinohi, ua ku-e loa aku au i kela mano o Sr. Leonada, aka nae, mamuli o ka nui o ka pilikia, a no kuu ike maoli iho no hoi kekahi, aole e hiki ia'u ke malama aku ia oe me ka maikai, i kau a mea o ka nele o ka noho ana, ua ae okoa aku la au 3 i kana mau mea apau i manao ai e hana mai no'u; ua ae pu aku la no hoi e lawe mai i kana mau kokua ia'u, he elua hanen paona no ka makahiki, a e ukuia mai ana ia'u ma ka hapaha, e kekahi hale banako ma Ladana. "I kela ame kera manawa, e hoouna ae.ana no o Sr. Leonada i kana mau leka ia'u, e hoakaka ae no ke ano o kou hoonaauaoia ana, ame koM holomua, ahiki i kona hoihoi okoa ana mai ia oe maloko o kona home nei, ma ke ano he wahine hoopalau na kana keiki. "O, e kuu kaikamahine aloha, ina i hookoia kela makemake o Sr. Leonada, e lilo oe i wahine mare na kana keiki, he keu aku a ka mea hauoli o ka manao, a o oe kekahi o na wahine hanphano loa. Aole no au i noho pouliuli nou, e hakilo mau mai ana no*au ia oe, i kela ame keia manawa, me kou' maopopo ole, me ka nalu ana iho iloko o'u, pehea la au e hoea aku ai imua o kou alo, a pela hoi ke ano au e ike mai ai ia'u, ōwau no keia o kou makuahine. (Aole i pau>