Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 41, 12 October 1922 — E IMI MUA I KA OIAIO. [ARTICLE]

E IMI MUA I KA OIAIO.

O ka hemahema nui o ke kanaka Hawaii kuauli o neia mau paemoku o ka Pakipika, inai kinohi loa mai ahiki wale i keia mau la, oia no ka pupuahulu o ka olelo, me ka noonop pono ole i ka hopena e ala ae ana, mahope iho o ka puka ana o na olelo. He uleu loa ma ka lohe me ke !kaupaona ole i ke ko'iko'i o na 010Iq; a pela no ka uleu i ka hoopuka aku i ka manao ma ka olelo. I He oiaio, nia kekahi anb, he pono i'o no ia uleu ana, ina nae he manao maoli ae, maloko i hapai, a (hoalaia mamuli o na mea i ikemakaia. E puka ana ia nianao me ka hoopilikia ole, a np ka mea, o ka oiaio ia; aka, ina he mau manao koho, a hakuwale ae no, niailoko ae, a mai na hoahele, a lioanoho mai, i inaa' i ka hakuepa, e liewa ana ka hikiwawe ma ka olelo > : Ua oi aku kakou hikiwawe, ma ka lohe i na a'o lalau mo ka hahai ana ia mea, inamua o na olelo oiaio, me na hoike oiaio. Aole o ia wale, o ka hele pu aku o na olelo me ,ka hoino. He wahi mea ano ole keia, aka, he nui kona mana. Ua lilo ka nohona maikai i mea ole i ka wa pokole loa, a haunaele maoli o ke aho ino loa. . O kā'.mea l{iwe olelo, a hooholoholo i ka olelo ma kela a.ilie keia wahi, ka i emi iho o ka āliewain mamua o ka, mea i lawe mai, 'a.maii olelo a kipulii. iho i mahuahua ae, no ka hoopalahalaha.ana aku iloko 0 ke kalana, e nohoia e na kanaka. Ua like keia nie ke kula i paapu i ka mauu pili, ma,e i kona'wa e kukuniia aku ai me ka pulu ahi; e holōw r awo ana kona a ana apuni, i ka wa pokole; a pau no ka mauu, pio wale iho no ke ahi; aka, o ka uwalii, mau aku no ia no kekaiii wa a pau loa ia. Pela no na kanaka 1 ku me ka makaukau mau, no na olelo e lawe hele aku ai i ka hui manu; ua kulike loa ia me ka-pulu-pulu ahi imua o ka mnuu maloo. "• Mailoko ae o keia ano e puka ai ka hoino, a he laipila ma kekahi ano. O ke kumu no ia o ko ino ē haunaele ai. 1 Ma na hana kalaiaina ka moakaka loa o keia anō ino, i ka hoino ana aku i ka lfoa moho. Ua manao no kekahi poe o ke alahele maalahi loa ia e puka ai ma na pahu balota, mai ka lehulehu inai, aole nae. 0 kekahi ia o na alahele haahaa Joa no ka uhai..balota ana. Ua kapaia keia ma ka olelo namu, he "miid slinging," ahe "ka lepo" ma ka olelo maoli.

Ma ka inoa no, lee ino mua o keiu ano hana, iwaena o na kanaka. 'īna no e wehewehe pono ae i kona ano, mai kona wahi ae, e ike i 'e iho ana no kaua e kuu moa heluhelu, i ke kupono ole, penei: Hnna iho la o lehova ke Akua i ke kanaka, he lepo o ka hpnua, a ha iho la ia i ka lianu ola iloko 0 na pukaihu ona; a lilo ae la ke kanaka i mea ola. Ma keia ano la 1 kupono ole ai keia hana, ka lepo 0 kekahi "i kekahi, iloko o na hana ikalniaina. Ina ho lepo i'o oukou e , na kanaka, no keaha ko oukou wa- | wahi ae i ka oukou mau papaalepo, , a ka nku ia ha'i. j E malama kela ame keia i kana lepo iho. Ma keia hana ao la, e ikeia ai ke kahua o kahi o kau lepo 1 loaa ai. He lehulelni na ano lepo, a. pela no na kahua e waiho ana. Ho lepo kiekie kekahi, aia iluna hale, a e hala loa aku ana mawaho, iloko o ke kuaaina o ka aina, e hao palolo ai, a e oki manu ai, no ka hoomo'a hookahi ana i ka la. Mamuli o ia hoomo'a hookahi ana i ka la e hala ana he mau hi ,a hoea hou mai i kahua o ka umu; oiai he h'ookahi hoomo'a ana i ka la. Ua lilo keia manao i mea ole i na kanaka, a no ia moa, papaluaia ke ko'iko'i o ka hana maluna o la- ' kou e na luna e ku kiai ana ia la- | kou ma na wahi hana. Pukaana 1:13: "Hoohana iho la ko. Aigupita i na mamo a Isaraela, me ka hookoikoi. 14. 14. Hooawahia iho la lakou i l<o lakou nei ola ana, i-na hana luhi iloko o ka palolo, q, ,i na pohaku lepo, ame na hana apau ma ka mahinaai: a o -ka hana apau a lakou i hoohana iho ai ia lakou nei, he mea ko'iko'i ia." Aole wale o keia ka pilikia i ikeia, mahope. iki mai o na la uiakamua o keia kahu imu lepo palolo, ua ala hou ae he mea i oi aku ke ino i ko ka mua, o ia ke; kauohaia o na wahine palekeiki e uumi i ke. ola o na keikikane lianau hou, iwaena o ka Isaraela ;a no na kaikamahine, e liookuu aku e ola. O ka manao o keia hana, o ia no ka luku maoli i keia lahui ma na-alahele apau, i emi iho ko lakou heluna ilalo. Pukaana 1:15: Olela mai la ke alii o Aigupita i na palekeiki Hebera, o Sipera ka-inoa o kekahi, a o Pua hoi ka inoa o kokahi, i njai la, a i palekeiki olua i na wahine Hebera, a nana olua iloko o na paholoi; ina he keikikane ia, alaila e pepehi olua iaia; aka ina he kaikamahine, e ola no oia. Ma keia wahi, e kuu mea heluhelu, e ike no kaua i ka naauao o na palekeiki o keia lahui, i ka alo ana i keia kauoha a ke alii, ni.a ka laua pane i na ninau a ke alii, e ninau ana i ke kumu o ko laua hooko ole ana i ke kauoha i waihoia aku. Pukaana 1:18: Kii mai la ke alii

0 Aigupita i na palekeiki, i mai la ia laua, no keaha la olua i haua ai 1 keia mea, a hoola i na keikikane? I aku la na palekeiki ia Parao, no I;a mea, aole i like na wahino Hebera me ko Aigupita poe wahine, he hikiwawe ko lakou, aole e -hiki aku na palekeiki, a hanau e no lakou, A hoomaikai niai la ko Akua i na palekeiki; a mahuahua aku la na kanaka, a ua nui loa no hoi ko lakou ikaika. He wahi mea hoomanao ae la keia no keia ninau kaupalena hanau o kola mau la aku, e kuu mea heluhelu. A hala ae la kekahi mau la lie nui, moe aku la ke alii o Aigupita, a kaniuhu ih(f la ka poe mamo a Isaraela, no ka luhi loa ana, a uwe aku la lakou; ahiki aku la ko lakou uwe ana i ke Akua, no ko lakou luhi. O keia ka piha ana o na makahiki he elua haneri ma Aigupita, mai ke*komo ana o losepa, a moe o Panio ke alii, i kauoha e luku i na keikikane ma o na palakeiki la. Nolaila, iloko o keia kaumaha o ka lahui, malalo o keia hookaumaha ana a na kauawai o Aigupita, mai hea mai ke ola ame ke alakai o keia lahui? Mai ke Akua mai, a Nana no i kauoha he Isaraela o alakai i ka lahui. Pukaana 1:24: A lohe ke Akua i ko lakou uwe ana, a manao iho la ia i kana berita me Aberahania ame Isaaka ame lakoba. A nanas mai la ke Akua i ka poe mamo. a Isajraela, a manao mai la ke Akua ia lakou. Ma keia wa hoolalelale ae la ke Akua ia Mose ma ka aina o Midiana, e kii i ka lahui kana'ka ma Aigupita, he Hebcra, a alakai aku la oia i ua lahui la, he kanaha makahiki nia ka waonahelo. Ma keia wahi la, e kuu mea heluhelu, ike kaua, aia no mailoko ae no o kakou ko kakou ola ma ka aiua, aole mawalio mai. He Iseraela no ka mea i paipai i na kanaka e noho ana ma Aigupita, e hoi i ka aina, aole o na Aigupita. Pela 110 kakou e na Hawaii e pono ai; e ala ae kakou i ka hoeueu a na alakai o keia riiau la, e hoi i ka aina, ka aina e k'ahe anj, o ka waiu anie ka meli. Ua liaalele-'aku la kakou ia Aigupita mahope o kakou, a eia kakou ma ke ala no Kanaana. 0 ka hemahema wale no o ka Isar raela ma, ke ala hoi no ka aina, ,0 ia no lakou paku'iku'i i ko lakou alakai a ulupuni, pela oia (MoseV i poina ae ai i lea lioomaikai i ke Akua, maihna o kona uhau aha i ka pohaku o Mcriba, i puka ole ai o ka wai ma ka hauna ana i kinohi. Ma ia.hana ana, ua lilo oia i mea hewa imua o ke Akūa ā"hele kona komo ana i Aigupita. A liala aku la oia, ku mai 0 losua, 0 ia mau ano hana no a na leaiiaka, eid nae ua hiki ole i na -kanaka ke lanakila maluna ona. Ua hiki aku leeia lahui a komo iloko o Kanaana, me ko lakou alakai. Ua ike pu kakou ma kona moolelo, i kona hoohiolo ana i ke 'kulanakauhalo o leriko, ame ke kauoha ana aku i ka la ame ka mahina, e kau malio ma ka pala. lani apau kana hana. E nana ae. i ko. le.riko hoohioloia ana, a. e nana pu ae i ka mana o ko kauoha a losua maluna o ua kana--1 ka, ame ko lakou hooko pono ana ia kauoha me ka lokahi. | losua 6:10: Ua kauolm no o|losua i kanaka, me ka i aku, mai hooho oukou ,aolo lioi e uw«flaau iki aku. Mai puka aku kekahi olelo mailoko ; aku o ko oukou walia, ahiki i ka la a'u e 'olelo .aku ai ia oukou, e hoolio, alaila, e lioolio oukoii. _ O keia ke kauoha a losua rita na Ja mu.vo ka poaipuni ana ia Icriko ; Ua mana maoli keia ana i kekhhi lehulehu, ma na miliona ka lieluna: A'ole hooHahi. i ku-e i keia mea. Ina no hoi e loaa ia ano i o kakou nei, i ka lehulehu, noua ka lieluna o k'anakolu-kumamalima tausani, nani maoli kela, aka, aole paha e loaa ana, a no ka mea, aia he lehulehu e niakemako nei, e lilo i alakai me ka hoao ana e wawahi i na manao maikai, o ka lehulehu.

Eia hou no, aqle hookahi o kakou manao, e kau akū hei o na maka; 0 ka lioi i ka aina ka kekahi, a o ka noho iho no ma ko kulanakauhale nei ko kekalii poe manao; a nolaila, ua ulu ue he'mau manao kulike ole iwaena o leakou, a he lehulehu wale ae pa kumu e ume ai. i ka manao o na kanakā, mai ka hoi ana i ka aina. No ke kauoha ana i ka la ame ka mahina e kau *ualie. losua 10:12: Alaila, olelo akii la o losua/ia lehova, i ka la i haawi mai ai o lehova 1 ka Amora na na mamo a Igaraela, i aku la oia imua o ke alo o ka Isaraela. E ka la, e kau malie oe maluna o Gibeona, »a o oe hoi o ka mahina, maluna o ke awawa o Aialono. Kau malie iho la ka la, a ku lie no hoi ka mahina, a hoopai aku la na knnaka .i ko lakou poe enemi. Aolo auoi keia.ka niea i palapalaia ma ka buke a īsaraela? Kau malie no ka-la mawaena o ka lani, aole i hoomau i kona hele apnu ka la liookahi. 14. Aole la elike me ia mamua, aole hoi mahope, i lohe ai o lehova i ka leo o ke kanaka; no ka mea, kaua maoli .no o lehova mamuli o ka Isaraela, Ma keia mau hioniona a na ala"kai maiwaena ae o ka lahui i kukuluia e keia uhane hoola, ua ikeia he mau kanak'a wale īio me kela manao hoihoi i ka lehulehu o ka aina; a o na kanaka i manao e'lilo i alakai, me ka nele. i keia manao, aole loa e lanakila ma ka lakou manao ana pela; a no ka īnea, o ka manao nui no na alakai i makemakeia, e kauo aku i na kanaka ma ka aina, e kahe ana o ka waiu ame ka meli. Pela no kakou o Hawaii nei, i keia mau makahiki hope; ke kauo nei keia pane e hoihoi i kahi e ola ai, a o na kanaka i manao pela, me ka.oiaio lakoii no-'ka ka uhane hoola e hapai, ai. Tela ka ike ame ka hoomaopopo iho ma ka hookuku ana ae i keia. mau hiohiona. Aole i'o no he e ola ai o kakou, hookahi wale no, o ko kakou ala like a kakoo aku i na. manap maikai. Mai nana wale aku ma ka helehelena o ke kanaka, aka e nana aku ma koiw mau«;nanao; ina he manao ano nui a maikai, he mea pono e kakoo aku i ke kiuo a wahi iioi uona ia inanao. ' t Pela wale no ko kakou pono. Oiai o ka ninau' hoopulapula ka.ninau ano nui i keia la, aole wale he ano nui, aka he ninau nui maoli; he mea pono e nana aku kakou ma na aoao apau o keia ninTia, a aku me ka ikaika i holomua na hana hoo-

pulapula me ka hoohakalia. ole ia. Oiai ke kau nei ka la īiia Ctibeona, aoka mahina nialuua o ke awwaa o Aialona, apau ke kaua ma ka «ina o Gibeona. Pela uo keia ma Hawaii nei. Ke kau nei keia la ame ka mahina maluna o Molokai, aole laua e napoo apau keia kaua a ka lehulehu malaila, i keia elima makahiki; a pau ae ia, nee loa aku iwaena o Kanaana!