Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 42, 19 October 1922 — E HEWA ANA KA WAHA! [ARTICLE]

E HEWA ANA KA WAHA!

Mamuli o kela ano pupuahulu no 0 kakou na Hawaii, ma ka olelo, e ai bo i keia wahi olelo maa a kamaaina ia kakou. He lohe mau ia no keia wahi mamalaolelo mawaena o t)m mea elua, eha a lehnlehu aku; ma na. home iwaena o ka ohana, ame na ohana i huiia. A eia ka wa e ikeia ae ai kona oiaio ma ke ano nohona lakui ana. Aia h« elua aoao ma na ninau apau, mai na ninan liilii a na ninau nnnui. O keia olelo nae, mai ka aoao mai e hooia ana, me ka hooiaio ana aku i ka aoao e ku-e mai ana, e hiki mai ana he la e ike kumāka ia ai ia mea, a e hewa ana ka waha. Nolaila, eia imua o kakou e ka lehnlehu kekahi o na ninau ano nui, a. ane malihini no hoi o kona hoea ana mai, o ia ke kanawai hoolaupa'i. Mamuli o ke ano kuhohonu a ano koli'n i ka waihona noonoo o na Hawaii, mē kela kulana ikē o kakou ka hoonaauaoia ana, ma na moōlelo o ka nohona lahui an» o kekahi nian lahui e ma na aina mamao, i hoopilikia loa ia ai ka noonōo o kekahi o kakon maluna o keia ninau hoopulapula; a oi loa aku hoi, mai ka pai mai a na kanaka ike hoolauwili i ka manao maoli o ke kana■wai, ikaika loa hol ka hoino a ka poe i maopopo ole i ka manao o ke kanawai, aka, o ka inoa wale no. Mahea ka ikaika o ka holopapa o keia man hana ioino? Maiwaena anei o ka poe i lakO i kahi aina ame kah} pnpopuhale? A!>le.' Maiwaena mai o ka poe e noho nele anā! Nele 1 ka aina, n«le i ka hale no ke kino ponoi iho, a peia aku. Tke ae 1a na kanāka ike hookahuli i ka oiaio i keīa ohumuhnmu, a ha poe knhih«wa, paipai ae la i ua poe la e hoonui ae i ko lakou !eo, a no ka mea o ka oiaio ia, he kanawai hopilikia. Pela ko kakōu ikē āmē ko kakou hoomaopopo, ma ko kakou nohona lahui ana. Ma ka aoao inoino ō kekahi ninau malaila ka hapanui e heokolo ai ahiki i ka hopena; a ma ka aoao maikai, aole lōa e hōōkōloia aku, fiō ka poao pukahi—o ka maopopo ae no la hoi i ka neē ana 0 ka maikai, nr. lawa no la hoi ia i ke kanaka. He alahele ia e naauao ai. O ka nele i ka ike i ka aoao Ihaikai o nā ninau apau, ka emi hope o ka nohona lahui aaa. Pela ka na āUpuni naiuao e hooia nei. He mea maopopo loa, mē ka hoohewahewa ole, e hōl6mua ana keia hōolaupa'i ana, ma ka nee ana o na hoeponopono aina a ke komisina i hookohuia e ke kanawai. Ma ka lakou mau hoikē moōhelu o kela ame keia malama, a i kakooia e na kānaka i hele a ike kum£ka, i ua mau aina la, aia e waiho a&a na meheu o ka holomuā ma na &no āpau, koe koena ole. tfiā pela ke kulanā. aia an?. he wa e hewa ai o ka waha; aolē wale o kekahi hāpa ona k. '-■%, i hoino ī keia kanāwai, aka, akou no apau lōa, a nō ka mea he iaia walo »o kakou apau kekahi nō kekahi. 0 ka hewa o na mākua e kāu ākn no ia maiuna o na keikī, ahiki i hananna hopē loa. Pēhea ana la kakou e UaHvale āi »ai na hoopomaikāi mai a keiā kaniw&i? ī, pii uiāl atia na luiōā hōoti)n ā ha&al holoholōna, m.lluna 6 iā >hāu aina, a e hoounaiā alm na hua mōmōna ō ua maU aiha la, ma fia kihi ēha ō kā aiaā. Owāi ?ihH 1.1 nēa e pakelē mai ka ai āna i © ia mau hua momona 6 uā āiāā lā 1 hoinoia! Aolē lōa. E Balā āHi kāU fti aiiā i kēiā rtiakahiki, akā i keiā makāhiki āē, ē ai ana 6ē. £ hōōhōlō aē ilō kāuā la, ek«u mēa hēluhelu, i kō kauā noōnōo' malueā o keia m&u hōomaikēlke a&a, j e ahutrale āfta kā hēWa i *ō ō kā wa- j ha i kā moiuona o ka ainā i hōiuoin j e ka pftē hōiuo. •' j 0 kā hoinō 6ttā i kekāhi lihi ō kā' kina, i hōōpōmāikai nui ia, ina kē aiōha o kē Akuā, ē kā tti«ā ē nohō | ana «ā kēkāhi ioa<s 6 tiā l*ātēd6iSo j la. ua hoinō pu iho fio 6iā i kā flifiā. iāā e nōhō tfiā; eiē kā hānā ol« lā o kana wahi e noho anā, iftā ia 6 kā wēlelāu Hikiila a KōAōhānā pthi Ō ua āiM lā o kā hēlnō Hul iā. He tee* i maōpopō iā kākōU, ō kā ai«a, āol« ōiA i ku-ē i fiā kālia#āi ā ke Akua i walhō iho ai nonā, kē kāiu ftēi ōiā i kāhA hānā i ke no **# k» p6, āō *ft m*ā klgd

ola; no kakou e ke kanaka, he lauwili mau kona mau aoao. 0 na aina apau i il»eia ho mau aina panoa ma ke aupuni o Amerika, ma na la i kaahope ae nei, i kein la, o kekahi o ia mau aina, i hoohanaia, e na kanaka, ua lilo i mau aina waiwai loa i oleloia, ua pa tausani kona hua i na ona aina. Ma ka wa kaua iho nei o Europa, ahiki wale i ke kaueia ana aku o Amerika iloko o ia kaua, ua ikein ka ikaika o keia mau aina i ka hoolawa ana i kekahi hapa o Europa, me ka ai mai keia mau aina aku. E ik« kakou, a e hoomaopopo pu, o keia mau aina i iko maoli ia ko lakou ino, e na kanaka, o ia mau wahi, aole loa he mea o lakou i hoino iho i ka aina; aka, ua noonoo iho lakou me ke akahele, a olelo ae, aia he mea e hana aku ai i keia mau aina, i lilo gi ia i mau aina waiwai. A heaha la ia hanal Ua noho lakon me na kanaka loea pa«li, a noonoo i ke alahele e ola ai keia mau aiaa i oleloia, e loaa i wai e hooma-u ai i ua mau aina panoa la. Nolaila, ua komo aku ka lakou koi i ke aupuni, ma o ko lakou ahaolelo kuloko la, a lilo na ke aupuni ka hoolilo o ke kii ana ame ka hana ana i na pae, e pani aiaa i na wai ma kekahi mau awawa. I ka makaakau ana o keia mea apau, a hoohanaia, ua ikeia ka waiwai nui o ua mau ina la, elike me ia i hoakakaia maluna ae; Ina okakou <e na Hawaii ma ia mau aina o Amerika, a pela ka holo o keia kanawai e hoopulapula, ina ua maule kekahi poe;; a ina aolo pelā, he k6uwa makawela loa ka makua o ia kahawai. Heaha ka oi o ke ino o ia mau aina ma Amerika i ko Kalamaula, Palaau ame Hoolehua mau aina? He kini a kini, a lau a lan ka o) ana o ke ino o ia man aina, i ko Hawaii nei; aka nae, ua ku e ka ehu o ka lepo i/Honolnlu nei. Ma kēkahi ano o kakou Hawaii, aia no he wahi manaolana no ko kakou huli pau mai, a kakoo i keia hana. 0 ka haiia nui wale no o ke kokua aku i na ohana mua e hoi aaa i k4 aina, a loaa ka ikaika o ka holomua, alaila na lakou e hai me ka hawanawaiia ana, aole me ka leo nui; i ka holomua i loaa ia lakou, o ka pau no ia o keia ano-e o kakou. 0 ka mea nui wale no kēia i kōe o keia ninau, o ia ka h6i koke ae o na ohana a hoohana aku i ko lakou mau kupono, a holomua e! O ka pala'i-e no ia o na hana hoolaupa'i m4 keia mua koke iho, Aolo knulawaha e paa mai i ka holomua o keia hana; a kakou e maka'u ai, a no ka •mea, he hana na ke aupuni makua o Mareka. Ela keia, i ka holo likj ana o ke kuikahi o ko kakou maii manao, mahope iho o keia uluao'a, heaha ana ka kakou makana i na komisina e hana mao ole n<ii i ke ao ame ka pot Aolē loaf He hookahi wale nō, aia ma ke ālahele i maamau he leo: "Mahalō.'* Eia nae, k*9 ala ka hoomāikai o na hoino āna, he mau ia ano lioomaikai. 0 ka hoomaikai mamua o kn hoino he lapuwale ia. Pela ko kakou ike ame ko kakou hoomaopopo. Pelā nō ka manao paa o na lala o ka papā komiaina. Aole o lakou nana mfti i keia mau hoino o keia mau la;, 0 ka hōoi aku i ka ikaika, ma keia |hana, i holomua koke i ka wa pokole lōa ko lakbu iini; & māmuli aku ē Wāō atta ā kanalua i ka ohi i ka Mōniona ō kā ainā. Aōle o ia trile, o ka paā o ko laikōtl māu iiioa ma ka bukō aupuhi, Ma kēia frtaheld hana hoolaupa'i pofflaikāi, $ō lākōu hauoli loa. E iilō āha iā Meā i kiāhōomānao rt6 lakou 1 hānāudā āpau a Hawaii kuaiili. Aolē ttō ō ia *4le, e paa j>u ana me ko lākōu māu inoa ke poō o kēla āfnfl keiā ohāAā, i lāwe i na aina hoopiilapula. £ Aalōwālē olē ana ka inoa o ia mau ohana i na hanauna h® lfehlllehtl ē hiki mai ana. flui kā fiaAi o keia hoolaupa'i 484. l*aU Ka ik« 0 kā pōe pahēiē aiiā ō kākōU flel, ka iiiēa iiana i ulu)?ā A Hjßdlieō ka iiōhoHa o kēkahi 0 ilā ōhāllā kuōhōōno ō ka aina, o lia lā i hAlā. E ku laiāu āha ia aina MM ē kā «lM&ākulē atuē ka luahihē, ā kau aku i ia pulapula, aoie mēa! U»tiA « ho<j£4. £ o hōti ānā ka kēla | kihātrāi ā £āitt*hāmēha, «a o kēia j hōōlāUpā '1 ō kēlā n)āu la hōpē! Ikē h(*i a« la kaua i keia maheie j AUI, 6 kuu Mēā heīul.ilu; a ma ' kā &A&A lĀO, Aōlē 6 pin ā£« pA iaāi- 1

kai amo na momooa o keia hana i ka hoikeia ma ka olelo wale uo, aole. E liele ana a pau niai na hoakaka ana ma ka olelo, hele mai ka ihu, na lima, na pepeiao ame na maka e hoike i ka lakou mau hoomaikai i keia haua hoolaupa'i lua ole. 0 ka mea nui wale no, o ia ko kakou hoomaopqpo iho, aia i'o ana no he la e hiki mai ana e liewa ai ko kakou waha i na momona o ka aina, a puka ka momoua ma ka iliu, elike me na mamo a Isaraela ma ka \v£oakua o Arabia, ma ko lakou alaliele hoi, i ka aina e kahe ana o ka waiu ame ka meli. Pela no keia o Hawaii nel, eia kakou ma ke alaliele hoi i ka aina o ka waiu ame ka meli; lie loihi keia ala he elima ia makahiki kona loa, e hiki e mai ana nae ka mano mai Molokai mai, e hewa ai o ka waha, maniua o ko kakou leomo ana aku ilaila. Eia no, ma keia wa o ka huakai hoi i na aina lioolaupa'i, e malama loa kakou mai puni wale i ka poe ike hoohehee pipi keiki gula, a hahai ilaila, o pau kakou i ka haaleleia i ka waonahele. Ile nui ia poe kaula i maalo iho nei i keia mau 'la, a ua haulehia aku hoi kekalii o lakou. O ke alahele pala'i-e no leeia, o ka nana mau imua i ke alakai, alaila aole e huhewa iloko o ka nahele o Arabia. E lokahi kakou e llav,aii me lee kupaa ma ke aloha, i ko kakou mau aina, a e hoolaupa'i aku m-e ua kuauli oiaio, malalo o na alakai ana a na kanaka aloha aina, a aloha lahui oiaio, i ole kakou e lilo i mea hewa, imua o na maka o nn hanauna e hiki mai nna.