Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 43, 26 October 1922 — Page 8

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

O JOHN H. WISE KA I KUPONO I ELELE.

            Ua kokoke loa mai kakou, i ka wa e hooholoia ai kekahi ninau ano nui loa i pili ia Hawaii nei, o ia no ka ninau elele mai Hawaii aku nei i Wakinekona ; ma ka la 7 o ka mahina ae nei o Novemaba e hoea mai ana.

            Ua ili iho ke ko'iko'i maluna o na makaainana koho baloka apuni ke Teritore, o ka hooholo ana i keia ninau, ina no ko kakou wae ae ia Senatoa John H. Wise i elele lahui na kakou, a i ole ia William P. Jarrett paha.

            Aia he like ole nui mawaena o keia mau kanaka e alualu nei i ke kulana elele lahui, a ma ia ano no auanei e like ole ai ko laua kulana ko'iko'i ma ka wae ana ae, ame ka hooholo ana a na mana koho, i ka mea oi ae o ke kupono o laua, e lilo i elele mai Hawaii aku nei no Wakinekona.

            Ma ke kupono maoli, me ka makaukau i na hana, i pili aku i ke kulana elele lahui, aole e hiki i kekahi makaainana o keia Teritore, ke hoole ae i ke kupono maoli o Senatoa John H. Wise, ke ku mai nei, na mea oiaio i ikena no kana mau hana i lawelawe ai, pela na moolelo o na hana i komo pu aku ai oia, ma ko kakou ahaolelo kuloko, ma ka ahaolelo lahui, ke hana ka oia a kakou e haaheo ai, ke koho kakou iaia me ka lokahi, a hoouna aku iaia i Wakinekona, i wahaolelo ma ka aoao o keia Teritore.

            Ma kekahi aoao hoi, ua nele o William P. Jarrett, i na makaukau i loaa ia Senatoa Wise, no ia nele, i kupono ole ai oia e lilo i elele na Hawaii i ka ahaolelo lahui, aole paha no ko kakou ku-e iaia, ma kona ano he Hawaii, a ma ke ano pilikino paha, aka mamuli o ko kakou makee, i ka hanohano o ke kulana elele, ma ia ano wale no, aole ma kekahi mau ano e ae.

            Ua ike na Demokarata no ke kupono ole o ka lakou moho elele, no ia kupono ole, o ia kona hemahema, a maopopo ole i na ninau pili ia Hawaii nei, e haawi ana lakou, i ko lakou mau haloka i ke kanaka a lakou i manaoio ai, e holopono na hana ahaolelo ma on a la, oia o Senatoa John H. Wise.

            Aole no keia he hana malihini na na Demokarata ; aka ke hana ia mai kinohi mai, i ka manawa e holo elele ana ke Keikialii Kalanianaole, ua haawi mau aku lakou, i ko lakou mau haloka nona, mamuli o ko lakou manaoio, he oi ae ka hanohano o kakou ma o ke Keikialii Kalanianaole la, mamua o ka moho o ko lakou aoao kalaiaina iho ; no ia kumu hookahi no auanei, e hilahila ole ai na makaainana koho baloka apuni keia Teritore, ke koho i ko lakou baloka no Senatoa Wise.

            Ua ike no o William P. Jarrett i keia pilikia ; ua ae aku oia imua o na mana koho baloka ma kana mau wahi i hele haiolelo aku nei, aole oia he kanaka makaukau i ke kamailio, he hemahema, oia ma na hana hooponopono ahaolelo, aole nae hiki ole iaia ke hookololohe iho.

            Aole no ka makaukau a kupono maoli o William P. Jarrett i elele lahui, ke kumu o kona onouia ana mai e na alakai Demokarata e lilo i mea paahae, aka no ko lakou manao pela iho la e loaa ai ka lanakila i ka moho elele Demokarata, ke kulana a lakou i alualu mau ai no na makahiki he iwakalua ae nei i hala, me na manaolana poho.

            O ka meahuna ma keia onouia ana mai o W.P. Jarrett i moho elele lahui, e like me na hooia i loaa mai i keia keena, mai kekahi Demokarata ko'iko'i mai iloko o kela aoao kalaiaina, ma nei no kona lanakila maluna o ka moho elele Repubalika, alaila he elele wale no oia ma ka inoa, he okoa ka mea nana e lawelawe i kana mau hana, ma ke ano he kakauolelo nana, a o ka mea hu o ka aka, o ka mea e ake ana ma kela kulana kakauolelo oia no ka mea nana i hele aku a Wakinekona, kapa i na Hawaii, i ka Paele, ina o Likana Eliwai, ke hookohuia mai i kiaaina no Hawaii nei, ma ka manawa e paonioni ia ana ke kulana kiaaina, e na Demokarata maanei, i ke au hookele aupuni o na Demokarata ma Amerika.

            Ma keia ninau kupono a makaukau e paa i ke kulana elele lahui ke manao nei keia pepa, ua lokahi ko kakou manao, ko na mana koho, e hoouna aku i ka mea i loaa iaia kela mau ano i Wakinekona, a o ua kanaka nei, o Senatoa John H. Wise no ia.

            He oiaio, aole he kuleana koho o ka elele mai Hawaii aku nei, ma na ninau apau iloko o ka hale o na lunamakaainana, he kuleana kamailio wale no kona, i ka manawa e makemakeia mai ai e na hoa o ka ahaolelo; no laila e makaukau mau oia i na manawa apau, me na hoakaka naauao, e kukulu aku ana hoi i na mea oiaio, e hiki ai ke kokuaia mai kana mau hooponopono ahaolelo apau i makemake ai no Hawaii nei.

            Ua ae okoa mai na alakai Demokarata, ua lawa o Senatoa John H. Wise, me na makaukau apau i kupono i ke kulana elele lahui, o Konela C.P. Iaukea ka i keha ae no ka haaheo o Hawaii nei, ina o Senatoa John H. Wise, ke pani ana ma ka hakahaka o ke Keikialii Kalanianaole i make ; o ka mea kupaianaha nae, me ia mahalo no i na ano kupono apau o Senatoa John H. Wise, ua imi ae oia i kekahi mau kumu no kona ku-e iaia, ma o kekahi mau hana, i lawelaweia e na Repubalika.

            O kekahi o kana mau kumu ku-e ia Senatoa John H. Wise, o ia no ke kanawai hoopulapula, ma o kela kanawai la, i hooneleia ai kekahi hapa o na makaainana, mai ka loaa ana o na aina hookuonoono ia lakou, a ma o kela kanawai la no hoi, i hoopauia ae ai ke kaupalena o hookahi kaukani eka aina, e paaia e kekahi hui, maka hoololiia ana o ke Kanawai Kumu o Hawaii nei.

            O keia no ka ninau kalaiaina a Likana Eliwai ame kona mau kokua, i kukulu mai ai imua o na mana koho, he elua makahiki ae nei i hala, aole nae he puni o na makaainana koho baloka. Ma ka manawa e paa ana o Konela C. P. Iaukea i ke kulana kaukauolelo no Hawaii nei, oia kekahi o na kanaka i mahalo loa, i keia Kanawai Hoopulapula, ua hoike mai oia pela, i ka lunahooponopono o keia pepa ; heaha nae ia mea i ka wa o ke kalaiaina, ua hiki no ke kanaka ke nanahu i kona a'elo ponoi, in a ia he mea e haule ai ka hoa paio, ma ke kahua hakoko kalaiaina.

            Eia no na mea oiaio ke paa nei maloko o ka moolelo o ko kakou ahaolelo kuloko, no na mea e pili ana i ke Kanawai hoopulapula, me ia mau mea oiaio auanei, e hoopauia ai ko kakou pohihihi, no ke kahua ole o na ku-e e hoalaia mai nei no Senatoa Wise, aka e hoike i ko kakou puni ole i ka pulapula ma ko kakou koho ana iaia i elele na Hawaii.

 

E KOHO POLOLEI I NA MOHO REPUBALIKA.

            Aole he manawa e ae i kupono loa ai ke a'o ana aku i na mana koho apuni keia Teritore, no ke koho pololei ana i na moho Repubalika, mai ka moho no ke kulana elele lahui, ahiki aku i ko kakou ahaolelo kuloko, elike me keia manawa, no ka mea, aia iloko o na moho Repubalika, ka poe kupono a kakou e hiki ai ke hilinai.

            Ma ke ano he poe Repubalika, a oiai no hoi, o ka aoao Repubalika, ka aoao ikaika iloko nei o ka aina i keia la, aole keia pepa i ike iki, i kekahi kumu maikai, e hiki ole ai i na Repubalika, ke koho me ka manao lokahi i ka lakou mau moho ; e hookuu aku no i na Demokarata e koho i ka lakou mau moho, no ka mea, o na mahalo e loaa ana i na moho a kakou, mamuli o ka lakou mau hana e lawelawe aku ai, e holo ana no ia i ka aoao kalaiaina o kela mau moho.

            Ma Hawaii hoolokoa, ma Maui, Kauai, ame ka apana eha, o ka Mokupuni o Oahu nei, aole he kanalua iki no ka hului pau o na moho Repubalika i ka lanakila, maluna o ko lakou mau hoa paio, o ka apana pohihihi wale no o ia ka apana elima, kahi i ike mau ia ai, ka ikaika o ka aoao Demokarata i na kau koho baloka ae nei i hala.

            Ina e ku na Repubalika me ka manao lokahi, e loaa ka lanakila i na moho Repubalika apau o kela apana, ma ke koho pololei ana i na moho wale no o ka aoao Repubalika, me ke kanalua ole ke olelo ae, ua hiki ia kakou, ke hookahaha aku i ka manao o na Demokarata ; no ka hoea ana mai i ka manawa i weluwelu liilii ai ko lakou ikaika, a i poho wale ai hoi ko lakou mau manaolana.

            Aole no na ha'i aku i haawi i ka hanohano i kekahi mau moho Demokarata ma na kau koho ae nei i hala, na na Repubalika no, ma ke koho alelele ana i o a ia nei, ua ku no paha ia hana, i ka wa i loaa ole ai na moho kupono ; i ka loaa ana nae o na moho kupono, elike me ia ma keia kau koho baloka o kakou ; e hoihoi i ko kakou ikaika iluna o na moho Repubalika apau, a e hoouna ia lakou i ka ahaolelo, me ko kakou ku aku mahope o ko lakou kua, a hookikina me ka ikaika, no ko lakou hooko pono i na hana i akeia aku ai lakou, ma ko lakou ano he mau kauwa na ka lehulehu.

 

E NAAUAO KAKOU MA KA LA KOHO BALOKA.

            Ua nui na manawa a ke Kuokoa nei i hoonaauao mau aku ai i na mana koho, i ke ano o ke kaha ana i ko lakou mau baloka ; a ke manaoio nei no keia pepa, aole i makehewa ia mau a'o ana, ua hoonaauaoia aku no kekahi poe o kakou, a ua loaa maoli ka ike ame ka makaukau ia lakou, i ke ano o ke kahape'a ana i ko lakou mau baloka ; aka nae iloko o ia manawa hookahi, aia no he heluna nui, i hoomaopopo ole ia mau a'o ana, no keia kumu ke honaauao hou aku nei no ke Kuokoa, elike me ka mea hiki.

            Ma keia kau koho baloka laula o kakou e hoea mai ana, he ekolu a kakou mau papa o na luna oihana e koho ai, o ia ke kulana elele i Wakinekona, na senatoa ame na lunamakaainana, no ko kakou ahaolelo kuloko.

            Ua hookaawale ko kakou kanawai koho baloka, i ka heluna o na moho elele, he hookahi no kela ame keia aoao kalaiaina apuni ke Teritore ; ua hookaawaleia no hoi ka nui o na senatoa no kela ame keia apana koho senatoa, pela me ka nui o ua lunamakaainana, no kela ame keia aoao kalaiaina pakahi.

            Ke ekolu mau baloka like ole e pa'iia ana, okoa ka baloka no na moho elele, okoa ka baloka no na senatoa, a okoa ka baloka no na lunamakaainana.

            Maluna o keia mau baloka ekolu, e kauia ana na inoa o na moho elele, me ko lakou aoao kalaiaina ma ka hema, pela no na senatoa maluna o ka baloka o na senatoa, a pela no hoi me na moho lunamakaainana, ma ka baloka o na lunamakaainana ; ua kauia no na aoao kalaiaina o na moho ma ka hema.

            E kauia ana na inoa o na moho, ma ke ano o ka hua piapa, e hoomaka ana mai ka A aku ahiki i ke Z, aole ma ka hoakoakoa ana i na moho Repubalika ma kahi hookahi, a pela hoi na moho Demokarata ma kahi hookahi.

            Mamua pono aku o na inoa, ma ka akau, he kuea, maloko o ia kuea e kahape'a ai, me ka penikala, i hoomakaukauia maloko o kahi koho, aole me kekahi peni okoa.

            Ma ke ano hoohalike, e lawe mai kakou, i na baloka, o na moho o ka apana eha, mai ka elele lahui ahiki i na lunamakaainana :

            Maluna o ke poo o ka baloka no na moho elele, e hoakaka maopopo ana na olelo :  E koho no hookahi. Maluna o kela baloka, e ikeia ana na inoa o Jarrett ame Wise, me ko laua aoao kalaiaina pakahi ma ka hema. Mahope o ke kuea mamua pono aku o ka inoa o Jarrett a o Wise paha, e kau ai i hookahi wale no kahape'a, aole mamua a mahope paha o ke kuea, a ma kekahi mau wahi okoa ae paha, aole hoi e kakau i kekahi inoa a mau hoailona e ae, o kiolaia auanei kela baloka.

            Maluna hoi o ka baloka no na moho senatoa, e ikeia ana he eono mau inoa, he ekolu Repubalika me ekolu Demokarata, e ikeia ana no na aoao kalaiaina o keia mau moho maka hema o ko lakou mau inoa. I ekolu wale no mau moho e koho ai, ma kekau ana i kahape'a iloko o ke kuea ma ka akau aku o na inoa. o na moho i makemakeia, aole e oi aku mamua o kela heluna. E ikeia no na hoakaka maluna o ke poo o ka baloka, no ka heluna o na moho e kau ai i ke kahape'a.

            Ma ka baloka hoi o na lunamakaainana, he umi-kumamalua ka nui o na inoa, he eono Repubalika, a he eono Demokarata, o ka rula no i na baloka mamua ae nei, o ka rula hookahi no ia e hana ai, no keia baloka.

            Ua waihoia mai kekahi ninau i keia keena, no kekahi alahele, e pololei ai ke koho ana a ka mana koho, maopopo ole i na inoa haole o na moho o ka aoao Repubalika.

            Eia no ka pane ;  Ina aole he hiki i kekahi mea koho, ke ike i na moho Repubalika ma o ka huikau o na inoa haole, me na moho Demokarata ; o ka hana naauao, o ia no ka nana ana ma ka aoao hema o na inoa, malaila e ikeia ai ka huaolelo Repubalika ame ka huaolelo Demokarata.

            O ka pololei ole o ke kau ana i ke kahape'a iloko o ke kuea mamua aku o ka inoa ; a i ole, o ke kahape'a ana paha a oi wale aku mamua o ka nui o na moho i hokaka ma ke poo o ka baloka, a i ole, kau paha i kekahi hoailona maluna o ka baloka, i maopopo ai ka mea nana keia baloka i kaha, a mau ano e ae paha, e kiolaia ana kela baloka : aka nae, ina e emi iho ana na moho e kohoia, malalo o ka heluna o na moho i makemakeia ai e koho, aole ia he kumu e kiolaia ai ka baloka.

            Ina paha ua kaha hewa kekahi mea i kona baloka, mamuli o ke kuhihewa, i ka moho a mau moho paha ana i makemake ole ai ; a i ole, holoi paha i kekahi kahape'a, mahope iho o ka ike ana ua hewa kana koho ana, mai hookomo i kela baloka, no ka mea ua hewa ia, e waiwai ole ai kela koho ana, aka e noi aku i na lunanana koho baloka, e haawi mai i baloka hou ; me ka haawi aku nae i ka baloka i hewa i na lunanana.

            Ina no hoi he mau pohihihi kekahi, i ke ano o ke kaha ana, a mau kuhikuhi e ae paha i makemakeia, mai hilihila i ka ninau ana mai i na lunanana koho baloka, pela e loaa ai ka naauao, a e waiwai ai ka mana koho baloka.

            E hoao na kane e hookaawale aku i ka waiona, i ka wa e hele ai e koho i ko lakou mau baloka ; aia a komo ka baloka, alaila hele ana hoi paha i ka lealea ; ua kaawale aku la kekahi hana nui ; aole o ka hele ae e koho i ka baloka me ka on a, o hilikau apanei ke koho ana, elike me kekahi poe o kakou i ike mau ia ma na koho baloka ae nei i hala, o keia ano.

 

            He keu a ka hoonana me ka hoonahoa oia wahina haole o ka hoopae ana mai i ka opiuma, imua ponoi o ke alo o na kanaka o ke aupuni.  E manaoia nae mamuli o kona paa ana i ka hopuia, me ka ae okoa ana ae no kona pili i ka hewa, e kikoo aku ana na lima o ke kanawai i kekahi poe e ae, na lakou i hoolilo iaia i meapaahana no ka lakou mau hana ku-e kanawai!

 

Nuhou Kuloko

 

            Ke huli pono mai nei ka Papa Hoonaauao i ka oiaio a oiaio ole o na hoopii e olelo ana no ka hookaeia o na keiki a na Pukiki ma ke Kula a 'o pili olelo.

 

            Ua hoi mai nei o John P. Erdman mai kana huakai aku nei i ka aina makua a e hoomaka aku ana oia i kana mau hana maamau me ka Papa Hawaii.

 

            Pilipu o Iaukea ia Kakina i ka paia ma o ka weluwelu liilii ana o kana mau kumu ku-e apau o ka hoike ana ae ma ke akea ia John Wise ka moho elele Repubalika.

 

            Mahope iho o ka hoohala ana i kekahi mau la ma Maui, i huli hoi mai ai o Senatoa C. E. King no ke kulanakauhale nei, ma ka Mauna Kea o ka Poalua aku i hala.

           

            Ua haalele aku la ka Rev. W. A. Tate, ka mikanele o Maui Komohana i kona kahua hana a e hoi ana oia me kona ohana no Los Angeles mamuli o ka maikai ole o ke ola kino.

 

            E holo aku ana ke Komisina o na Home Hawaii no Molokai a koe ke Kamaliiwahine Kalanianaole ma ka po o ka la apopo no ka nana ana i na hana e hanaia mai la ma na aina hoopulapula o Kalamaula.

 

            E hoomanaoia ana ka la 1 o Novemaba e ka oihana kaua kuloko, na kula ame na ahahui, pela me na makaainana o ke Teritore, ma ke ano o ia ka la i pau ai ke kaua nui luku kanaka o ke ao i ike ole ia ka lua ma ka moolelo.

 

            Ma ka Poakahi iho nei i hala aku ai ka Loio Archie E kahele no Hana, Maui, no kekahi hana pili i kana oihana, a oiai malaila e hooikaika aku ana oia no ka moho elele Senatoa JOhn H. Wise.

 

            Malalo ae nei o Aala Paka, ma ka po o ka Poalua aku la i hala, i wehe ae ai na moho Demokarata i ka lakou halawai kalaiaina akea, no ka hoomaka ana aku i ka hooikaika baloka ana, no keia kau koho baloka.

 

            Ma ka hora ehiku me ka papa o keia ahiahi Poaono iho, e wehe ae ana na moho o ka aoao Repubalika ame na alakai o kela aoao kalaiaina, i ka lakou mau hana haiolelo kalaiaina, malalo o Aala Paka, a no kela pule holookoa aku, a hoea i ka la koho, e wehe mau ia ana na haiolelo ma kela ame keia apana.

 

            Mamuli o ka nui hou ana ae o ka poe i hoopaa i ko lakou mau inoa, no ke koho baloka, ua manaoia, e hiki aku ana ka heluna o ka poe koho baloka, ua manaoia, e hiki aku ana ka heluna o ka poe koho baloka, ma ka Mokupuni o Oahu nei, ma kahi o ka umi-kumamawalu kaukani a oi.

 

            Ma ka Poalua iho nei, ka la hope e hamama ai ka buke hoopaainoa o ka poe kupono i ke koho baloka, ua hiki aku ma kahi o ka 570 ka nui o ka poe i hoopaa ae i ko lakou mau inoa.

 

            E malama ae ana ka Ahahui o na Kaikamahine o Kawaiahao i ka halawai kumau ma ka hora 7:30 o keia ahiahi Poaha, Oct. 26, ma ka home o ka presidena, Mrs. Emma K. Wilcox; ua makemakeia na lala apau o kela ahahui e akoakoa ae ma ia halawai.

 

            Mahope iho o ke kaa ma'i ana no kekahi manawa ae nei i hala, i pauaho mai ai o M. D. Maunakea i keia ola ana, ma ka hora 7:45 o ke ahiahi Poakahi iho nei ma ka home kahiko o ka ohana Maunakea, ma ke alanui Uniona.

 

            Ma ka Poalua o keia pule ae e huli hoi mai ai o Senatoa John H. Wise, ka moho elele Repubalika, mai kana huakai hooikaika baloka aku nei no Maui ame Hawaii, a e kaapuni ana oia i ka Mokupuni o Oahu nei, me na moho Repubalika e ae, iloko o na la hope o ka hooikaika kalaiaina, ahiki i ka la koho baloka.

 

            Ma ka Mauna Kea o ka Poaono aku nei i huli hoi mai ai o Mr. ame Mrs. C. S. Crane o keia hui pa'i nupepa, mai Hilo mai, a ua hookahahaia aku ko laua manao, ma o kekahi paina hoohuoli i haawiia ae e na limahana o keia hui pa'i nupepa no ko laua hanohano, ma ko laua home ma Kaimuki.

 

HOOLAHA HALAWAI

 

            E noho ana ka halawai Pa Ilina o Kalaepohaku ma kahi no o D. Maunakea, ma Kunawai Lane, ma ka hora 2:30 o ka auwina la o ke Sabati, la 29 o Okatoba, no ka hoike a ka puuku ame ka hope kakauolelo.

            Ma ke kauoha a ka Peresidena

A. KAHAAWINUI.

2526---Oct. 19, 26.

 

O MRS. KAUHANE KANAHELE

UA HALA

 

MRS. KAUHANE KANAHELE

 

            E Mr. Lunahooponopono:---E oluolu oe e haawi mai i kekahi kowa kaawale o kau pepa, i ike mai ai hoi na makamaka ame na hoaloha, o Mrs. Kauhane Kanahele ua haalele mai i keia ola ana.

            No kekahi mau mahina lehulehu i hala kona hoomailoia ana e ka ma'i, ua huliia kona ola ma na ano apau e hiki ai ke paa mai i ke ola iloko on a, aka nae no ka oi aku no o ka ikaika o ka ma'i i loohia ai oia ua moku ae la ke kaula dala a ua naha hoi ka pakeke ma ka punawai, a moe aku la oia i ka moe kau a moe hooilo, ame ka minamina nui ame ke aloha pau ole au e u ae nei nona.

            Ua hanauia o Mrs. Kauhane Kanahele ma Keei, Kona Hema, Hawaii, i ka mahina o Mei, 1864. Elua laua, he mau wahine no a elua mai ka puhaka hookahi mai; ua make mua kona hanaumua oia o Mrs. Oneha. Ua mare mua oia i ke kane i kona wa opio a mailoko mai o laua na keiki elua e ola nei, he keikikane aia i Amerika, a he kaikamahine e ola nei me kana mau keiki lehulehu.

            Mahope iho o ka make ana aku o kana kane mua, ua mare hou oia i ke kane, oia o S. K. Nakapaahu i hala e ma kela ao, a owau ke kolu o kana kane mare a moe aku la oia.

            Ua haalele mai oia i kela ola ana maloko o ko maua home ma ka hora 10 o ka po Poalima, Okatoba 20, 1922, a maloko o ka halekupapau o Silva i kau ai kona kino wailua mai ia po Poalima mai; ua malama mua ia kona anaina haipule e ka Ahahui Kalama mamua o ka laweia ana ae i Kawaiahao no ka malamaia ana o kona anaina hoolewa e ka Rev. A. Akana, a maloko o ka ilina o Kawaiahao i hoomoeia aku ai kona kino wailua no ka wa pau ole.

            He hoahanau kahiko oia no Kawaiahao, a he lala no ka Ahahui C. E. o Kaumakapili, a he lala kahiko pu no hoi no ka Ahahui Kalama.

            He wahine oluolu a hookipa oia i na hoaloha, he heahea a he makua maikai no ka home, a oiai mamuli o kona ano kanaka makua ua lilo oia i mea kokua nui i ke ano o ke ola ana, a me ka minamina ame ke aloha poina ole au e hoomanao mau nei nona.

            Ke haawi aku nei au i na hoomaikai he nui i na hoaloha ame na makamaka i komo pu mai e u pu me makou iloko o ko makou mau hora ikiiki o ke kumakeua ana, a pela hoi no na makana pua nani i haawi ia mai no ka hoonani ana iho i ke kino wailua, a pela hoi i ka poe apau i ka'i pu aku me ia ma kana huaka'i hope loa no ka ilina. Na ka lokomaikai o ka Mea Mana Loa e hoomalu ia kakou apau.

            Na makou me ka luuluu,

                        SAMUEL KANAHELE.

                                                Me ka Ohana.

            Auwaiolimu, Oct. 25, 1922.

 

            Ma na hoike i loaa mai i keia kulanakauhalae mai Hilo mai, he nui ke ohohia o na mana koho o Hawaii Hikina, ma na wahi apau a Senatoa John H. Wise e haiolelo ai; ua manaoia e huliamahi ana ka poe i koho ai ia Norman K. Lyman, ma ke koho ana ia Senatoa J. H. Wise.

 

HOOLAHA PAPA NANA KOHO BALOKA

 

            E noho ae ana ka Papa Hoopaainoa o ka Poe Kupono i ke Koho Baloka, o na Apana Eha ame Elima, Mokupuni o Oahu, ma ke keena o ke Kakauolelo Kulanakauhale a Kalana, ma ka Hale Kapiolani, alanui Alakea, ma ka Poaono, Novemaba 4, ame ka Poapahi, Novemaba 6, mai ka hora 8:00 a. m. ahiki i ka hora 2:00 p. m. o kela mau la pakahi i oleloia, a ma ka Poalua, Novemaba 7, ma ia wahi hookahi no, mai ka hora 8:00 a. m., ahiki i ka hora 5:00 p. m.; no ka hoopololei ana i na inoa haule a mau hewa e ae paha e pili ana i ka papainuoa oihana o ke poe kupono i ke koho baloka.

            Honolulu, Oahu Oct. 25, 1922.

                SAM F. CHILLINGWORTH,

Lunahoomalu o ka Papa Hoopaainoa

            o ka Poe Kupono i ke Koho Baloka o na Apana 4 ame 5, Mokupuni o Oahu.

6527---Oct. 26; Nov. 2.

 

MALINO KE KAI OAHU I KA MALIE.

 

            E ka Lunahooponopono o ke Kilohana a ka lehulehu, me Solomon Hanohano; Aloha:---I hoomaoe ae la hoi au i keia mau wahi mamalaolelo e kau, ae la maluna, mamuli no hoi ia o ka huli ana aku a nana, i ke ano o ka nee ana o ke au o na hana kalaiaina i keia mau la; he malino mai hoi kau, aohe he mau wahi auiui, a i ole; aleale ae hoi o ka moana; aole loa: o ia la'i pu wale iho no.

            Aia nae iloko o na nupepa haole ia e @oloku mai nei, a e ikeia aku nei na manao hoino aku a hoino mai he mau manao hoino no nae hoi ia e hoonaauao mai ana ia oe, e ke kane ame ka wahine, a opio paha i loaa ke kuleana mana koho, e koho aku a i i kau moho elele kupono i manao ai, e koho aku, oiai o kakou a pau e ola nei, aole loa he hookahi mea e ola nei, i ike a maopopo i na manao e noonooia ana e ke kanaka iloko on a iho, a o ka pono a pono ole o kana mea e hoolala ana, aole loa he mea i loaa o ia haawina, e ike ai i ka manao oia kanaka aka aia wale iho no ko kakou ike maluna o na mea a ke kanaka i hana ai.

            Nolaila in a, o ka pololei maoli ia ma na mea i hanaia ka mea e loaa ai, ka moolelo maikai o ke kanaka kupono, no ka hana i manaoia ai, oiai, eia kakou malalo o ke ana naauao elike me ka R. W. Wilikoki i hookahua ai i kinohi, no kakou keia lahui kanaka Hawaii aole amei he mea no kakou e pono ai, e paa kakou ia moto, no ko kakou noho lahui ana.

            Ke manzo nei au, o ko kakou pono, wale no ia; nolaila koho pololei ia John H. Wise, i moho elele na kakou i ka la 7 o Novemaba e hiki mai ana.

            E ka põe apau o kuu lahui Hawaii oiaio kuu io, ame kuu iwi ka lahui, a ke Akua i aloha loa ai, ka lahui hoi ai;ke Akua i hele pu mai ai a aoho@pu iluna o keia mau moku ako'ako'a, kahi hoi i kapaia iho ai, ka Paredaiso o ka Pakipika, ka lahui hoi a ke Akua i ai pu ai, ka lahui hoi a ke Akua i moe pu ai ka lahui hoi i hina a hoala hou a m@i nei e ke Akua, malalo o Kona kanawai kaulike, i haawi mai ai no kakou, ma o ke koho ana la a @a lehulehu, ma o ka lehulehu a no ka lehulehu nolaila e koho ia John H. Wise i ka la 7 o Novemaba e hiki mai ana.

            E o'u mau hoa o ka pupuu hookahi anoai ke manao mai nei paha oukou a i wale iho ka! he keu no ka hoi ua o Kamoa, i hookahi ka hoi ana moho e hapaimemeue ai o John H. Wise, pehea iho la ka hoi o Haalilio, he hoino ka paha, ua o Kamaoa ia Haalilio!

            Aohe, eia nae he nui no na mahele a'u i loaa ai i manao ai, e hoike aku ia oukou, o kuu nana ae a he poe naauao no oukou, nolaila, waiho no au na oukou e ike mai a o ka hoakaka wale aku no ka'u imua o ke akea.

            O kekahi naau nae o'u ke hoomalu@e wale nei au, ia mau mea, a ke oili ae nei ka mea maoli iloko o'u o ia hoi keia, no'u iho, aohe o'u hoino a ku-e paha ia Haalilio, aka aia mamua o kakou e na Hawaii apau ka pono o keia ninau elele, a ke huli aku kakou ihope, e nana ai e ike ana no kakou me ka maopopo le'a i ka wa e holo moho elele ana ka pohaku kuula (Likana Eliwai) a oukou, aole loa he wa a Haalilio i kakoo ai, a i ole koho paha i ka lakou elele ponoi iho, oia hoi o Likana Eliwai, aka e koho mau ana no oia (Haalilio) ia Kuhio i na kau apau mamuli o ke ano kulana pili alii o lakou iho, a e haalele mau ana oia ia Likana iwaho i ke anu, a i keia la ke holo elele nei oia (Haalilio) a pehea mai ana la o Likana Eliwai e hana mai, ana no Haalilio! Koe aku ia!

            O ka'u nae i lohe mai ai, mai kekahi mea mai a'u i hilinai ai, he olelo pololei loa ia o ia iho keia: Ua olelo ae ka o Likana Eliwai me ke kanalua ole, iwaena o keia mau moho Hawaii elua e holo nei ma ke kulana elele na Hawaii nei, i Wakinekona, i kona lawelawe mai a no noo me ke akahele, e hookuku ana i ke kanaka i upono no ka hana i manaoia ai e hoouna ilaila (Wakinekona), ua haawi oia i kana olelo hooholo no John H. Wise, oia ka i kupono i elele a e koho ana oia, a haawi hoi i kona baloka nona (John H. Wise) i ka la 7 o Novemaba e hiki mai ana, a i ko'u hoomaopopo ana i keia mau mea a'u i lohe ai, koho koke iho la no au aia he alakai ana a ka uhane naauao o ke Akua iloko o Likana Eliwai i keia mau la.

            Nolaila e na hoaloha ua hoea maila kakou i ka maopopo ana i ko Likana Eliwai manao ponoi aole no ka manao o Likana e ana aku no ka mea i anaia mai e Haalilio iaia; ka lua aole no ko Haalilio ma hoohoka ana a huli aku a ku-e i ke kuula (pohaku limu) a lakou, o ia kona mea e manao nei e koho i ko@n baloka no John H. Wise, aka @ hoike maopopo ae oia no ko John H. Wise kupono i'o maoli @ elele a e pono e koho na kanaka Hawaii iaia me ka lokahi.

            Nolaila e na Demokarata a pau e noho ana mai Hawaii a Niihau. @ kela noonoo popopulu o kakou, e hoololohe mau ana me he elele a ma ke ka'e o ka auwai, elike me ka n@@la i hala, e hoino aoao ana, e ku-e kohu ole ana me na manao hailiili pilikino, kuhihewa a oukou i hana ai i na la i hala, i ka olelo alii a kakou, oia hoi o J. K. Kal@ahaole, e hoopau kakou ia mau mea, a o ka kakou hana pono wale @ i keia mau la, o ka nana i ka mea i kupono iwaena o J. H. Wise ame Haalilio.

            Ina ua kupono o J. H. Wise hoikeike manao mai no hoi elike me ka'u a in a no hoi oe ma ko Haalilio aoao, e pono no e hoikeike manao mai, a maluna o ia mau mea e maopopo ai i ka lehulehu, alaila pau ae kela hemahema pili kino, o kakou, ame na manao kuhihewa i waiho ai a opilo iloko o ka naau o na kanaka piha olelo oiaio ole, hoopau kela mau hana hupo.

            Nolaila e akahele kakou ma keia ninau nui, a elike me ka John H. Wise i olelo ai imua o ka poe senatoa o Wakinekona, he poe kanaka naauao kakou, e pono kakou e hookahua ia kakou iho maluna o ia kahua o ka naauao.

            I kela koho mua ana aku nei a kakou, ua nemaia mai nei kakou no ka haule ana o ke kanaka naauao a lakou i maopopo mua ai, a puka ana o Palauwina, a he hana nui ia iloko o ko lakou naau, a ua hooku'i ia mai o Palauwina e na senatoa o Wakinekona, a oia ko Palauwina kumu i paakiki loa ai i ka hoole, aole e holo elele hou, oiai ua lohe ponoi oia me kona mau pepeiao elu, i na olelo i hookomo ia mai iloko on a e pili ana no John H. Wise.

            I kona hoi ana mai nei, ahiki ianei, ua lapa ae nei na keiki haole a ka poe Mikanele o kakou e holo i elele, ua hoole loa aku o Palauwina ia lakou me na hoakaka ana, ahiki i ka pau ana o ka manao o na keiki haole o kakou, a i keia la, ke ku nei o Palauwina he lunahooikaika no John H. Wise no na mea i a 'oia mai iaia, a e noho ana oia e hooikaika baloka no Wise i keia kau, aole oia e holo ana i na hana o keia kau pokole e noho mai ana.

            Nolaila e na makamaka ame na hoaloha e ala mai kakou apau, a koho me ka lokahi ia John Wise i elele na kakou, a e hoonoho iho no hoi kakou ia Haalilio, a koho aku kakou iaia i Meia. Pehea ia la!

            Ke manao nei au ua oi aku ia o ka maikai, noho iho no kakou a puka oia (Haalilio) i Meia a hookahi ke kaana ana ae i kahi mea liilii, a lawa like.

            Ke hooki nei au maanei me ka manaolana mau e pono ana no kakou ia oukou.

            Nolaila hoomaikai i ka Lunahooponopono ame na keiki o ka papapa'i ame oukou no hoi apau loa mai Hawaii a Niihau, aloha oukou!

            Owau iho no,

                                    C. K. KEALOHA.

 

NA MARE.

 

            Jacintho Moniz ia Kaleialono Keliikipi, Oct. 4.

            John Opunui ia Olivia Kama, Oct. 16.

            Sam Lehua ia Margaret Aiana, Oct. 21.

            Charles F. Neumann Jr. ia Maria Apa, Oct. 21.

 

NA HANAU

 

            Na F. D. Rosehill ame Came Banniter, he keikikane, Sept. 30.

            Na koon W. Wong ame Elizabeth Elli, he keikikane, Oct. 10.

            Na L. K. Kamaka ame Sarah K. Namahoe, he kaikamahine, Oct. 15.

            Na Wm. F. Clark ame Lottie Okano, he kaikamahine, Oct. 20.

            Na D. H. King ame Elizabeth N. Keami, he kaikamahine, Oct. 22.

            Na Christmas Puahi âme Keola Keoho, he kaikamahine, Oct. 22.

            Na Jos. A. Miller ame Elsie K. Dwight, he keikikane, Oct. 22.

            Na Wong H. Yau ame Elsie Rodrigues, he keikikane, Oct. 22.

            Na Daniel D. Barnard ame Rose Luther, he kaikamahine, Oct. @.

 

NA MAKE.

 

            Joe Aluli, ma ka Halema'i Moiwahine, Oct. 17.

            Elizabeth Ferreira, ma ka Halema'i Moiwahine, Oct. 19.

            George Gilman, maka Home @ahi, Oct. 19.

            Bernice Kamana, ma ke Alanui Kula, Oct. 19.

            Angeline K. Pahia, ma ke Alanui San Antonio, Oct. 20.

            Kauhane Kanahele, ma ke Alanui Luso, Oct. 20.

            John McKeague, ma ke Alanui Liliha, Oct. 21.

            Emma K. Holt, ma ka Halemai Kauikeolani, Oct. 21.

            Cecilia Foster, ma ke alanui Kanakanui, Oct. 21.

            Hazel L. Pualoa, ma ke Alanui Mokauea, Oct. 23.

            Rebecca K. Makua, ma ke Alanui Liliha, Oct. 23.

            Auria L. Bernard, make Alanui Dowsett, Oct. 23.

 

            Ua hala aku na Kauka Way@ ame Hasseltine no ke kahua ma'i no ka nana ana i na ma'i he @ Kalaupapa, a ia laua ka hookuuia mai o ia poe ma'i ame ka ole.