Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 43, 26 October 1922 — E HOOKOLO AKU I KEIA I NA KEIKI [ARTICLE]

E HOOKOLO AKU I KEIA I NA KEIKI

M:< kt>ia kowa wale no o hookahi makahiki i halu ae nei, ua ikeia aku Le mau hiohioua omi hope 0 ka ikaik» holomua 0 ka noho nanea ana 0 na Hawnii mai na makua a na keiki. Kc eueu mai nei na kini 0 ka aina, 3uai o a o. e hana ana i na haua e j ono mau ai ka inoa maemae 0 Hawaii lahui. Ma na hemahema o ka3>ou loa, 0 ko kakou nohona ]ahui ana ka'u e ike nei i "keia emi hope, a he inea hoo]>auo!i no hoi ia ia kakou apau sia makua, e hoomaopopo ana i"~ke r.no nui o ia mea, o ka oi mau ae o i:a pouo mamua 0 ka hewa. He oiaio, aole e holomua ka hewa ina i Loohemahemaia ia, aka, ina kakou e J,sipoi inau iaia, he mea e kona hikivawc o ka nui, a hoihoi mai no i iana loaa elike no me kona ano. No keia njea la, he mea hewa ole" ia'u ka hoomaopopo hou ana aku ia oukou e ka lehulehu, i kekahi mea ano nui a na makua e kala ole ia ai, onai keia hewa ae, ke ole e noonoo i ka wa pono; a no ka mea i kalaia no ka hewa i ka "wa pono, no ka mihi ana, aka, ina e hala ka wa pono. e lilo ana 'ua hewa la e ola ai . mihiia, i ka wa pono, i hewa make. Pela ko kakou ike ame ko l.akou hoomaopopo. Ho lehulehu o na makua mea keiki 0 neia mau la i hooknu wale aku ; na keiki ma narhora noho hoonanea na o ka la, e noho mamao ana no iakou iho, mai aa makua mai. Mu Keia noho ana o na keiki no lakou e- neonoo wale ana, a e olelo ana, a 0 hana ana no lakou i na mea r honpuni koke ana ja lakou iho ia >va. me ka hiki ole ke ike i na mea i hala e hoonaauao mai ai i ko lakou mau naau opiopio, i ike a hoomao- . >or»o aku i ke ano o na mea ano nui, ; <• pomaikai ai ka nohona 0 ia mua aku. Ma keia, e ikē no kakou 0 ia hwnahema e ala mai ana ma na la . mahope no na kliki, mii ka lakou inau hana; na hana hoi a na makua amo kekahi poe e ae, e olelo ae ai i ka naaupo o kela ame keia keikikane a kaikamahine i lawelawe i ua Lana la. Nolaila, e na makua mea keiki, ]>e mea pono e kaao mau aku i na *aao hoonaauao, i hoomalamalamaia ka naau o na keiki ma na mea e pono ai o ka nohona 0 na keiki, omua aku: elike no me Davida i kana keiki u SoIomona; pela pu no hoi me Solomona i ka lehulehu 0 ke a'o pa'apala ma kana mau olelo a 'o naauao. Eia iho no ko kakou mau kupuna tffa ka lakon mau a'o ina keiki; 0 na makuakane" i īla keikikane, a 0 na makuahine i na kaikamahine. E alawa aku ka ike o na maka o ko kakou mau noonoo ihope, a e ike ana no me ka hoomaopopo, kakou apau na makua, i na kaao ana a na - ir.akua o kakou, ma kela ame keia * v.a 0 ko kakou mau la 0 ka noho epiopio ana. Ua kaaoia mai na niea he lehulehu, ."-aole wale ma na home, aka ma na - kuauna, ma na mahinaai, ma na kuahiwi. ma na kualono, ma na puu, ma na awawa, a ma na wahi no apau e Jnana ai na makua. E a'o ana i keia ame kela mea liilii a nunui; na mea - <iinio ame na mea oiaio ole, i wahi - i:o na keiki e ike, a e hoomaopopo ; iho ai i ke alahele maikai e pono ai. ' Na ia mea e hapai mau i ka naauao iloko o na keiki, a ma ko lakou ulu ,* ana ae ma ke kino, 0 kela naauao ; kekahi 0 ulu jiu maioko o ka naauao: a ma kona 00 ana ma ke kino, 00 pu r;o me ka naauao; 0 ka hiolo * īho la 30 ia 0 ke kulanakauhale 0 .* ka poe ikaika. E nana ae hot kakou nia kekah'i :toao. o ia ka hoonaaupo ana i na keiki ma ka hoohemahema ana aku ia īakou, i nele i keia mau ike hooj';aopopo ma na kaao.e naauao ai; i ku lakou ulu ana ma ke kino, 0 kela naupo »0 kekahi e ulu pu; a i ke 00 * ;-.na o ke keiki ma ke kino, 00 pu o naaupo i kapaia he "hupo." O keia oiaio! Aole makua mea keiki e alo ae i i;tia mau olelo i pakele. Holo 6e i ; ke kuahiwi me ka manao e pee ilo- ' ko o na ana i pakele; a i ole e luu īnaialo iho 0 na wai i_ pakele, aole loh oe e nalowale. Aole no e nalo"waie ina oe e -ka "makua e hoi aku i ka hia, a no ka mea, ia oe e moe pna. ma ka lua, eia no kou kii ame . kou aka, kau keiki ma keia ao, e

auiiiuo ana i ka "Halna ia mai ana ka puana, 0 ke keiki iupo a A ua ikeia.'' E pual mau ana ka ula 0 keia mau hemahema, ahiki i ka wa e eili mai ai o kekahi, mai ka ohana mai, i loaa ke alohaia e na mana lani, a hoololi ae i ke ano 0 ke kulana 0 ke ola ana o ia ohana, mai ka hemahema, a i ka makaufym. No keia mea la, he mea hewa ole ka hoomaopopo hou ana aku i keia kaao oiaio o Europa ia oukou, e na makua mea keiki, 110 ka hoomalamalama ana i ko lakou mau alahele imi pono o ke kino kukahi, ame ka ohana e hiki mai ana. Aole no e pono> ia oukou, a ia kakou no apau, e maluhiluhi ma na hana pono apau, no Jta ohana. E hoonui aku ka ikaika ma ia mau hana, a no ka mea, ua haule hope loa iho nei kakou ma ia mau hana, iloko wale no 0 hookahi keneturia; a nolaila mai kaniuhu. E hoomanao i na olelo a Isaia: "Ina e kumumu ka hanaoi, hoonui aku ka ikaika," pela kakou e pono ai. Ma Potugala, i kekahi mau keneturia i kaahope ae nei, aia e noho ana kekahi kanaka hune me kona ohana, e hooikaika ana ma na liana hanai pipi, a kalewa waiu, i wahi e ola ai 0 kona ohana. - Iloko 0 kona ohana, tia hanauia mai nana he keikikane, a ua 110 no | hoi ia keiki i kokua nui iaia iloko «> na hana i maa iaia, o ia hoi ka hanai pipi a'm'e ..Jcwa waiu. Ua lilo keia keik'i i mea pnnahele i ka makuakane, mamuli o ka ikaika ©me ka hoomanawanui i' ka hana mai kakahiaka a po; e hanai ana i na pipi me na mauu ana no i oki ai, a e uwi ana i ka waiu me ka lawe [hele ana e kalewa, a ma 1111 wahi hoomoe. Ma kekahi la 0 ke keiki ma kana huaka 'i Jawe waiu, ua haiawai mai la me ka ike a konu maka kekahi kaikamahine u'i ma-, kekahi hale nani, ana no e lawo. mAu aiia i ka waiu. ' * V ' ! Ua lilo keia u'i o ke k.'iikahiahine i mea e hoohialaai ai i ko keiki lawe waiu, a hiamoe ole ka po; 'a no ka mea, o ke kaikamahine e oleloia nei ma kela moolelo, he kaikamahine ia na kekahi kanaka waiwai loa o ke kulanakauhale nona keia moolelo. Ma keia mau la, mahope iho o keia ike aji,»a ke keiki i keia wahine opio u 'i, ana hoi e hoolako aku nei i ka waiu, ua ano mailo mai ke kino o ka | opio, a ua ike aku kona makuakane i keia ano-e. 1 Nolaila ua hea mai ka makua i ke keiki, a hui aku la laua ma ka home malalo o ke sela, a ninau aku la ka makuakane i ko keiki: <<E kuu keiki, heaha na mea ano nui iloko o kou noonoo nana i hoomailo mai i kou ola kinol" Ha 'i mai la ke keiki me ke ano hoomaka'uka'u i ka makua: "E kuu makuakane, ua hoolohe au i kau mau kauoha ajfau me ka hooko ana ia mau mea, ahiki mai i kou wa i kauoha mai ai e lawe i ka waiu a kaua ma ke kakela, ua hoea aku au i kel} * kakela nanj, aole i maopopo ia u ka ona 0 ia home; mamua o ko 'u waiho ana aku i ka pika waiu, ua puka mai he kaikamahine opio ui maoli, a lawe aku i ka pika waiU mai ko'u lima aku nie ka minoaka j mai ia'u. "Nolaila, e kuu makuakane, ua ililo kela hana a ka wahine opio u'i, |i mea na'u e poina ole ai. Me ka ! hooloihi ole aku i ka'u moolelo e kuu makuakane, ke noi aku nei au ia oe, e hele oe a noi aku i ka makuakane o ke kaikamahine, e haawi mai na'u, i ua kaikamahine la i wahine, alaila pau kuu ma'i." E ka makua e heluhelu nei, 0 ka makuakane 0 ka -wahine opio, he healoha x)ia no ka makuakane 0 ka opio uwi waiu pipi; a oiai, i ko laua ola ana, ua loaa mai he kaikamahine hookahi a hooilina 110 hoi no keia kanaka waiwai a hanohano, iloko o ka aina, ka waiwai palena ole, a o keia kanaka uwi -waiu pipi hoi, ua loaa no ka waiwai iaia, aka nae, aole oia i makemake e hookelakela ae- iaia ijio ame kana inakahiapo kase. Mamuli 0 ke koi a ke keiki, ike aku la ka makua i ke ano kupilikii o ka manao 0 ke keiki; alaila, no ka pakela koi a ke keiki, ua olelo aku la ka makuakane i ke keiki. "E hoomau oe i kau hana, a e hana ae hoi au i kou makemake. E noi

ao au i ku iuakuakanc v 0 ke kaikaniahine e hookaawale ae i ahiahi no kaua e hui a e halawai pu ai mp ia 110 kekahi manao." ' E ike mai oe e ka makua e heluhelu nei, aole 0 keia keiki a ke kanaka hanai pipi wale no, ka mea e upu ana i keia kaikamahine, aia no he lehulehu aku 0 kela ame keia ac.o ma keia ola ana ma ia kulanakauhale. I ka wa a keia keiki e liuliu nei no ka hui aku me kona makuakane, aia no he lehulehu 0 na kini 0 ia aina, e upu ana i keia ka-kama hine. Aia no he kuj>akakō i makemake i keia wahine opio; a eia ae no hoi kekahi, he kumeka kamaa; a 0 keia poe apau, ua halawai ae me ka makuakane 0 keia kaikamahine, ma ke kakela, e noi i ka lima o keia wahine opio i wahine, I ka ike ana 0 ka makuakane waiwai 0 ka wahiue opio, i ka lehu,lehu 0 na opio i ake nui i ka lima 0 kana kaikamahine, ua kukala ae oia, a hoike mai i 4 ke ahiahi e halawai'ai- ma kona kakela, me ka hoomakaukau o na moho uhai wahine ia lakou iho, no ka pa'ilima ana me wahine opio. Ma ka Ia i hoakakaia, ua hoomakaukau ae Ta na opio kupakako, me kumeka kamaa ia laua iho, me kfe ieomo ana i na aahu pani-o mo na'a-i--kala-ku, me ka hoomaemae ana i na lima me na wai mahana ame na kopa ala; aole i pau ilaila, kuoloia na ili manoanoa 0 ka lima me ka pohaku i lahililhi mai, a oi loa aku hoi 0 na ua hoohinuhinu; a no ke keiki a ke kanaka hanai pipi hoi, ke kaumaha loa la oia i kau a mea 0 ka hookikina aku 0 "ka makua e hana me ka loaa ole 0 ka manawa, e kahiko ai, ,a e holoi ai ka lima lepo; a no ia mea, ua lilo loa keia hoohana ana a ka makua i mea e ku a ma'i maoli ar 0 ke keiki hanai- pipi.. . . Ahiki mai.i ke ahiahi e launa akii ai 111 e ka makua 0 ka wahine opio", ike aku la ka ihakuakane 0 ke keiki kalewa waiu pipi, i ke ano nawaliwali 0.-ko keiki; a- nolaila, kauoha! -aku la-oia i ke keiki e iaia, riiā ke alahele o r ka makua ilalo o ke selaw. ./ *■ Hiki ka makūa ame. ke keiki in'alaila, aia hoi e,ku ana kekahi bakeke laau, o ke ano o ia au, iwaena o #a papahele o kd sela i uhiia me ka lilina helu ekahi. y Kauoha ae makua i ke keiki, e hapai a e ka'ika'i ae iluna, a mawaho 0 ke sela, i ka honua palahalaha; ua hooko aku la ke keiki me ka maopopo ole i ka mea maloko 0 ua pakeke nei, a kau iluna o ka honua, ua kauoha aku la ka makua 1 ke keiki e hoomaemae iaia iho no ka halawai ana me ka wahine opio ana i upu ai. Ua liuliu iho la ka makua me ke keiki, a no kekahi wa mahope iki iho, i lioolale ae ai ka makua i ke keiki e haele nō ke ka,kela 0 ka wahine opio. Ku ae Ja ka makua amo ke 'keiki, a haele aku la no ke kakela 0 ka wahine opio; a i ko laua hoea ana aku, aia hoi e noho mai ana he mau opio i ua .kakela nei, i hele a hihimanu, ua ku na hulu 0 ka puapua; ua lilo keia mea a ke keiki lawe waiu i ike ai, i mea; e hoomake loa ai i kona uhane, ma 0 konif nana ana iaia iho i ke ano kulana okohola. Aka nae o ka makua ka mea i kamaaina i keia ao malihini, i oi aku ika ka opio ike. E hoomaopopo mai, o ka pakeke i oleloia mamua ae nei, o ia ka ukana a ka opio i lawe pu aku ai ma keia huaka'i imi, a noi wahiHe me kona makuakane. I ko lakou akoakoa ana ma ka rumi hookipa o ke kakela o ka wahine opio, a i na opio mawaho ae 0 ka kakou opio e noho mai ana, ua hele a liolio na po'a i -ka makani, ua lilo loa keia mau hiohona i mau mea hoopilikia i ka kakou opio; a oiai, 0 ka kakou opio, aolo oia i maa i ka pailaniia*. He opio oia i onouia iloko o na hana ko'iko'i apau, no ka pono 0 keia ola ana. Ia lakou e luana ana ma ka rumi hookipa, puka mai la ka inakuakane me ke kaikamahine opio, a hoolauna ae la ka makuakane i kana kaikamahine i na malihini, me ke pa'ilima ana; a pau keia, haule. laua noho ma ko laua mau noho. Ninau ka makuakane i ka manao 0 na malihini i hiki mai, oiai no

hoi ua maopopo ia mea l'aa. Ua ke na malihini mawaho ae o ka kakou opio i ko laua manao, o ia no ke noi ana i ka lima o ka opio wahine; ahiki mai la i ka kakou opio, ua hiki ole iaia ke kamailio aku i ka makuakane o ka opio wahine i kona manao; a nolaila, i pane mpi ai ka makuakane o ka kakou opio: "E kuu keiki, aia ihea Icahi o ka pakeke a kaua i lawe mai neit" Pane ke keiki: "Aia no mawaho." "E kii koke aku oe e kuu keiki a e lawe mai maanei a imua ponoi o ; makou nei." ! Ua eleu koke aku la ke keiki i keia kauoha a ka makuakune, a lawe mai la i ua pakeke la a waiho imua o ka aha anaina e akoakoa ana. Pane ae ,la ka makuakane o ka wahine opio, penei: "He oiaio, i kou puka ana mai me kau kaikamahine ma j|o olua 'keena mai, a halawai me makou na malihini i keia ahiāhi, me ka pa'i lima ana o kau kaikamahine me keia mau opio ekolu; ke noi aku nei au ia pe e ninau ae oe i kau kaikamahine i keia ninau: I ka lima hea la o neia mau opio a ekolu, ma kana pa'i lima ana, i oi aku ka maikai i kona inanao anaT' J E ike mai kakou e na makua mea keiki e heluhelu nei, i ka wa i lohe ai o ka opio i keia mau olelo a kona makuakane, ua haule pu kona manaolana, a no keia kumu, he leeiki hana oia i na hana kaumaha, a no ia mau hana i hoea mai ai ka manoauoa o ka lima; a o ia ano lima, aole makemakeia e na kaikamahine. Aka'nae, ku ae la ka makuakane 0 ka wahine ninau aku la i kana kaikamahine i keia ninau: "E kuu kaikamahiiie, i kou pa'i lima ana me ia nei, oia ke. kupakako, pehea kou manao i keia opio?" Kulou' ke poo o ka wahine opio ilalo me ka pane ole mai, aka nae, me ka helehelena minoaka i kau a mea o k'a palupalu o ka lima o ua kupakako la. Ninau hou ka makua o ka wahine opio no ka elua o na opio, oia ke kumeka kamaa; kulou no" kela ilalo aole nae me kela ano minoaka i ko ka mua, a no ka pane ole, ua ninau ka makuā no ke kolu o na malihini, oia no ka kakou opio. Ua hiki ke ikeia aku aolie wahi hoihoi iloko o ka wahine opio no ka kakou opio, a no ka mea he manoanoa ka lima a ano pepeekue no hoi 1 kau a, meā o ka paa mau o na lima i ka hana hanai holoholona a uwi waiu pipi. No ka loaa ole o ka pane īuai ka wahine opio mai, ua hoike mai la ka makua o ka wahine opio i kona maiiao, a o ia keia: "No kā loaa ole o ka pane mai k'uu kaikUmahine mai i keia ahiahi, ke nonoi āku nei au ia oukou e •hookiiu'keia haiāwai ana, a e hiki "hou ināi oukou ma keia keena i ,ka piha 'āna' o eono malama mai keiā la aku, 'a" e malama loa oukou e na opio i na lihja, o ka lima palupalu a kuū kāikamahine e hoohihi ai, nana auanei kā wahine." Ma keia wahi la e na makua heluhelu, ua hookuuia ka lakou halawai anaina, a noho hou mai ma ka la i hoikeia maluna ae. I ka hoi ana o kela ame keia, ua hoi pu ka kakou opio me kona makuakane, ame ka pakeke- a laua lawe pu ai. ' E ka mea heluhelu, i ka hoi ana a ke kupakakcv mai keia halawai ana me ka wahine opio, ua maka'u loa oia i ka milimili mau i kana peni kakau o manoanoa ke poo o na manamanalima; a pela no hoi kahi kumeka kamaa, i kona haalele ana iho, a hoea ae la i kakahiaka, ua maka'u loa oia i ka wēhe ae i kona hale hana, o komo nui mai na kamaa kahiko i makemakeia e puhonohono; a i kona hana ana aku, he mea ia e manoanoa ai o ka .lima. H makemake koua f Qoi aku ka lahilahi o kona lima i ko ke kupakakomau lima. No ka kakou opio hoi, i kona haalele ana i ke kakela o ka wahihe opio,. ua make loa kona manaolana no ka lilo mai o ka wahine opio iaia, ahiki laua ma ko laua home, hooaumoe iho la me ka hiki ole i ka kakou opio ke moe pono. Aka, o kona makuakane ke ike mai nei i ke ano kaumaha o ke keiki; a ma ke kakahiaka ana ae u holo aku la ka makuakane o ka opio i kekahl o kona mau hoaloha holomoana—he kapena: moku, a koi aku la e lawe pu i ke keiki i ka holo moana; a lioakaka pu ia aku no hoi ka nui o ka makeniake o' ke keiki i ke kaikamahine a ke kanaka waiwai i wahine nana. I wahi e holopono ai ka manao o keia makuakane, ua noi aku la oia >i kona hoaloha kapena moku, ina, no ka hana o ke keiki maluna o ka j moku no keia mau malama eono; e |haawiia na hana hoomanoanoa lima apau i ke keiki, i hoea mai ia i ka la e hui hou ai mo ka wahine opio, ua manoanoa māikai na lima np ka pa'ilima ana. I kaf pau ana o keia mau hooponopono a ka makua, me keia hoaloha holomoku ona, no ke keiki, ua hoi ' aku la ka makua ma kona a

hoike aku la i kona manao i ke ke,iki, ame na mea i hooponoponoia. no kona huaka'i holo moana. Ia iva kd keiki i pane mai ai i ka makua: "E kuu makuakane maikai, ua maopopo ia oe ka manao: o ka wahine opio a'u i koi aku ai> ia oe, c noi i kona makuakane i wahine na'u; ma ka'u nana aku ma | ka po a kakou i halawai ai, ua- ike aku a-u, i ka makemake ole o ka wahinp opio i ko'u lima, no ke ano manoanoa; a eia hoi oe ke hoouna nei ia'u i ka holomoku. " Ke manao nei au apau kei'a māu malama eono ia-"'*tx ma woaiia, a hoi mai au, he mea hilahila ka hele hou aku e hui me ka wahine opio a'u i aloha nui ai, a no Jca mea, e oi ae ana ka manoanoa o kuu mau lima ia la, i ko ieia la. Ina paha maanei uo hoi ka'u hana elike no me ka kaua hana e hana mau nei, o ia no hoi ka hanai pipi, uwi waiu a. kalewa waiu, e loaa no ia'u he wa e hoo* nyiha ae ai i ko'u mau lim,a." Ma keia, pane mai la ka makua i ke keiki: "E kuu keiki, mai hookaumaha oe, nau ka wahine ke hoololie mai'oe ika ka makua nei. E hele oe, e kiiu keilei e liooikaika a ike ia hana o ka holomoku; a no keia hana o ka home nei, na'u no ia e malama a hui hou kaua." Hoea mai i ka la o ka moku e holo aku ai; puolo mai la ka makua i na wahi awelu hana o ke keiki a komo iloko o ke eke kapolena holomoku. Haele aku la ka makua me ke keiki a k'a uwapo, kau i ka moku; aole i liuliu iho, ua hiuia ae la na pe'a, hemo na laina, o ka holo aku la no ia o ua moku nei me ka kakou opio. - ' ' Ua maopopo ia kakou na. hana 'ā ke 'kapena moku i. ka kakou opio; 0 na hana hanio ta i na likini o ka. moku, o ia na hana haawiia 'na ka opio; a no ke kupakako hoi,-mai kela po noi wahine mai, ua hoohemahema aku oia i kana mau peni kakau, ame na buke T i kau a mea o 'ka makau o manoanoa ka lima; a pela no' hoi kahi kumeka kamaa, hoohemahema aku la oia i kona hale hana kamaa, a a'o iho la oia i ka malama ana i kona mau lima me ke kelepa mau ana i na ili manoanoa, 1 lahilahi iho ka lima, a .i oi aku; i ko ke kupakako. ' ; Nolaila, i ku aneane-ana jo ka la a ke kanakā'"* i' ai, no ko lakou akoakoa hou anā; ua hoea ae la ka kakou opio ma koha home mai ka holomoku ana, no na mahina 'he elinia a keu; a i koaa s halawai ana me kona makuakane, ua nui ka hauoli o ka makua i ka ike ana mai i ke keiki, ua hele a : nui, pu'ipu'i a, manoaiioa no hoi ka lima, ua like mo ka ili o ka wawae~"komo kamaa ole. Ma ka auwina la o ke 'ahiahi e halawai ai i kulike me ke kono a ke kanaka waiwai, i koi ae ai/ka mao ka, kakou opio i ke keiki, e hahai aku viia. Tja hooko aku la ke keiki i keia makemake o ka makua. Aia ma kek*ahi halo' waiho ukana o ke kanaka hanai pipi, he aela (he hale i eliia ilalo o ka honua) i maopopo mua ole i ka kakou opio. Wehe ae la ka makuakane i ke panipuka, a iho aku la oia ilalo me ke keiki •mah.ope. pono, A hoea laua ilalo, ua alawa ae lanamaka o ka opio, ma-o a mii-o i ko a no ka mea. |iqle loa oia i ike i keia luahnna makuakane mamua. Ndsila, e ka .nea heluhelu, aia o keia lua, a ka opio e pāhae&a'o nei, e ku ana he pakeke laau nuU i piha i kekahi mea, a i uhiia hoka paa me kekahi lole lilina u'i kumūjiuai nui. Kauoha' : ae iia .ka makua ike keiki, e hapai-a'e. ae i ua pakeke mai ka lua mai a lawe loa aku no-ka home. Ua iho na lima manoanoa 0 ua keiki. nt»i i ka pakeke i piha me kekahi mcs kaumaha, a ka opio 1 maopopo ole, ■&. ka'ika'i ao la i ua pakeke la'a ho£ja i ka hale noho. A uhiahi ae la, liuliu ka maklia ame ke keiki no ka hele ana e hui me ke kanaka waiwai. Kauoha aku, lft ka makua o ka opio e hapai, a e lawe pu i ka pakeke me laua no ka hale o ka wahine opio. Ua hele aku la laua, a i ka hoea ana aku ilaila, e noho mai ana ke kupakako ame ke kumeka kamaa, ua hele a hakali; lilo keia mea na ka kakou opio e hilahila ai i k® «no aluhee o ka aahu o ke sela moku. Hookipaia ae la lakou apau ma ka rumi hookipa o ke kanaka waiwai, o kahi hoi o ka makuakane ame ke kaikamahine e noho ana. Ua huli ae la ke kanaka waiwai, a i kana kaikamahine me ka pane ana: '' E kuu lel, e pa'ilima hou oe me keia mau opio, a e ha'i mai oe ia'u i kau lima i_ makemake ai i kane nau.'' - I keia wa i ku ae ai ke kanaka hanai pipi wahi a kauoha aku la i kana keiki e ka'ika'i ae i ka pakeke a waiho mamua o ka wahine iopio. Pa'ilima ae la ua kaikamahine nei me ka opio kupakako me ka minoaka ana 0 laifa kekahi i ker kahi. Pela no ke pa'ilima ana me ke kumeka kamaa, he aneane. like no; a i ke pa'ilima aoa me ka kakou

opio, ua aneane hiki ole i ka kaua, opio ke haawi aku i kona lima, i kau a mea 0 ka hilahila i ka manoanoa; a pau ae la keia, ninau ke kanaka waiwai a makuakane 0 ka 1 wahino opio: "Owai la 0 keia mau opiō ekolu kau mea i makemake ai i kane nau? E noonoo pono oe, a no ka mea, o oe kuu hooilina, a u* makemake au i kanaka kupono e hiki ke malama pono, a e hakaka no kou pono." Ua aneane ka -wahine opio e pane, a hoike i kona manao, ua pane e ae nae. kje kanaka lianai pipi i ke kanaka waiwai/ e hoomaopopo hou aku ana i ka ukana oloko o ka pakeke, he makana hoi ia na kana keiki i ka wahine opio. Ia wa i kauoha ae ai ke kanaka waiwai i kana kaikamahine «e wehe ae i ka uhi lilina o ka pakeke. Ia -weheia an'a ae keia, ua hele ia a piha pono i na dala gula melemele. . Ua ninau mai la ke kanaka waiwai i ke kanaka hanai pipi: "Nohea mai keia dala gula he nui walef" Ua pane aku la ke kanaka hanai pipi, "E kuu makamaka, o keia gula au e ike nei, he makana ia na ka'u keiki i kau kaikamahine, 0 kekahi mahele ketā 0. na loaa a kona liina i hana hoomanawanui ai, mai kona -wa kamalii mai, ahiki i keia akoakoa ana 0 kakou malalo 0 kou kaupoku hale." Hopu ae la oia 1 ka limn o kana keiki a hoike aku la i ke kanaka waiwai. Ia wa i huli ae ai ke kanaka waiwai i kana kaikamahiue a hoike aku la'i leona manao: "E kuu kaikamahine, e mare oe 0 knu kane keia, (ka kakou opio), a no ka mea, ke ike nei au, ahiki mai auanei i ka la e haoia ai 0 kou mau waiwai, a'u e waiho iho ai a ilihune oe, e loaa ana 110 kou ola ma ka ikaika hana o kau kane; a no kuu olelo mainua 0 ia hoi keia, 0 ka lima palupalu kgpono i kou makejpake, o ia na lima au e lawe mai ai i kane nau, ke hoopau nei au i kela olelo, a no ka mea, aole he wahi pono e loaa mai. ke kanaka lima palupalu mai— o- ka hune ka mea loaa.'' O ka hoomakaukau iho la no ia 0 na mea pono mare no na opio, a aole no hoi i h'ala ae na la he nui 'hoōhuiia *do la ua mau opio nei maluna' o. k6 kuahu o ka, hoopulapula 'la'huii - ' - [ '"'E'Mi ninkua mea keiki, o na kaaa "0 -keiā'.ano e hoonaauao aku ai i na kaikamahine, ma ke alahele e loaa ai' he kupono ana i na kane, aele me ka liookikinaia, 0 ia ka 'hana naauao maoli. Ma ke ola ana 0 ka lahui Potugalā nia ko lakou aina, a ma keia terifcore nei, 0 keia mau a'o no ka na' niakua i ka lakou mau kaikamahine. Aole o lakou nana ma na makahiki, aole no ma ka u'i 0 ka helehelena,. aka, «ma ka manoanoa 0 ka lima,' ikaika i ka hana; ina no he ilihune a he ikaika nae i ka hana, o īa wale nō ka mea nui i na khikaMahine. Ina i'o no e hoonaauaoia na kaikamahine, me na moolelo kaao o keia ano, e naauao inaoli .>na lakou ttia' ka -wae ana i na kane kupono e ola ai,'aole hoi 0 ka hopu liewa i na lopa 0 ka'aina. Ua lohe mau kakou, maluna 0 na linia pili niau me ka hana, i ku ai 0 Amerika Huipuia, ame ka ulu ana ō ka lahui. He lehulehu' o na keiki a ka po£ mahiai, i hanauia ma na mahinaai, mamuli o ka hele pu 0 na wahine me na kane ma na mahinaai e nana i ke'ano 0 ka inū ana o na kane i ke ola no ka ohana. a 0 ia inea hookahi no ma Hawaii nei. Oiai hoi kakou e nee nei imua ma keia liana lioopulapula, he mea pono ia kakou na makua, e a'o aku 1 na keiki e lawe ao no i na hoa pili, maiwaena ae no o ko kakou ano, i ole e lilo ka ninau hoohelu i ninau ano nui; a no ka mea, ke ku nei ke kanawai, aia wale no a koko piha, a emi iho, a i ka hapalua wale no, e loaa ai ka aina hoopulapula. No na keikikane a kakou, he mea pono 110 e a'o ia lakou e hookanaka lnai, a no ka mea, no' lakou aku ko keia mua, aole no kakou na makua. Heaha ana la ka pomaikai o na hanauna o keia mua aku, ina e puka mai ana na keiki mailoko mai 0 na makqa ike kanu olenat O ka hopena, e piha ana ka aina i ka lona. Na keia lena e hoopapau i ka ai o ka umeke, 0 ka hopena aku e hana aaa i na hana ku-e kanawai. Nolaila e ala kakou a e hana!