Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 43, 26 October 1922 — KE KALAIWAA ANA AME KONA MAU ANO. [ARTICLE]

KE KALAIWAA ANA AME KONA MAU ANO.

Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua.) O ke kalaiwaa, o keia kekahi o na oihana pookela loa; me ka nui o ka ike ame ka noonoo o ke poo e hiki ai keia hana. A i ka wa e noho ana na alii nui a ko'iko'i o Napoopoo, oia o Kamakau, Kahalau Kanuha, Kekukahiko, Kanihomauole, ke keiki a Kiilaweau, ua hooholo iho la o Kanihomauole, e holo i Maui e huli i mau kahuna kalaiwaa nona. A ua holo io aku la no ua alii Kanihomauole nei, me kekahi o na kanaka aialo o kona alo alii. I ko lakou nei holo ana, pae aku nei lakou nei ma Hana, Maui. A e noho ana no o Kaahumanu ilaila ( ia wa, a ua hoao (mare) me Kamehameha ia wa, a o ke alii kane Kamehameha, ua hala i ka Mokupuni, Oahu. A mamuli o ko Kanihomauole lohe mau ia, o ke keiki ia a Kiilaweau, ke koko alii kiekie loa, a pili loa ia Kamehameha, ka Na'i Aupuni, ua hookipaia lakou nei me na kanaka i holo ai; o ia hoi o Kahula, Kamaka, Naili Sr., Keaka ame Puuki. Ninau ke aliiwahine, heaha ka huakai o ka hiki ana mai? Pane ke alii Kanihomauole, i holo mai nei e huli i kahuna kalaiwaa na'u, a ua ike hoi au ia olua e loaa ai kaʻu kahuna kalaiwaa. Ae e loaa ana. E noho kaua a hoi mai o Papa Keeaumoku ame ke keiki Kamehameha, a ka la apopo hiki mai. A ua kakali no lakou nei, a moe ia po, a ua lilo lakou nei na wahi kanaka i holo pu ai he mea nui i na kamaaina. A ao ae la o kekahi la, a ua hele no hoi a ahiahi, ikeia aku la na waa o na'lii, ame na waa ukali pu i ka huakai aumoana a na'lii; a ninauia aku la no hoi ko lakou kumu o ke ahiahi loa, a ua ha'iia aku la, ua holo ae la kekahi mau waa kii i na'lii Keeaumoku ame Kamehameha, ua makaukau na meaai a o ka waa wale no o na'lii ka i pae iuka o Lahaina; oiai, e noho ana ilaila o Hoapili, kaikuaana o Kepookalani me kana wahine Liliha Kaheiheimalie. Pau no ka ike ana o na'lii, ua huli hoi mai la na waa 'lii ame na waa ukali. A o na meaai i hooma--kaukauia ai, ua hookauia mai la maluna o na waa ukali, a i ka hiki ana mai o na'lii Keeamoku m« ka Na'i Aupuni Kamehameha, ua hui iho la na'lii koko kiekie me ka moopuna Kanihomauole, ke keiki a Kiilaweau. Ninau na'lii heaha ka huakai e ka moopuna i hiki mai nei? I holo mai nei au i kahuna kalaiwaa na'u. Olelo mai la na'lii Keeaumoku ame Kamehameha, i kahuna aha ia? Ina oe e makemake waa e hele oe e lana i keia mau waa apau, alaila, lawe oe nou, i kekahi waa. Aole pela ko'u manao i hiki mai nei i o olua nei. Makemake au e haawi mai olua i kahuna kalaiwaa na'u, a mamuli o ka paakiki loa o Kanihomauole, ua hoouna aku la ke alii Kamehameha i kekahi kanaka e kii ia Panila ke kupunakane kualua o ke Senatoa George Panila Kamauoha; a ua loaa io aku la o Panila. I kanoha mai nei ke alii Kamehameha ia oe e hele koke aku oe, a i lohe oe i ka manao o ke'lii; a ua ae aku la no o Panila, a ua uhaele mai la laua nei, ahiki ana imua o Kamehameha. Olelo aku la o Kamehameha e Panila, e hoi ana oe i Hawaii me ke alii Kanihomauole, a ma Napoopoo olua e noho ai. Pehea la ia? O ka mea pono i ke alii, ua pono ia. Ae, e lilo ana oe he kahuna kalaiwaa no ke alii Kanihomauole. I kakahiaka o kekahi la ae, alaila, e hoi mai ai lakou, a ua pau loa mai la ka ohana o Panila i ka holo me Kanihomauole mai Maui mai no Hawaii nei, me ke kokuaia mai, he waa no Maui mai. I ka puka ana mai ahiki i Napoopoo nei, ua lilo o Panila, he mea nui loa, a ua lilo iho la he kahuna poonui kalaiwaa; a no ka lawa ole, no paha o ka makemake, ua hele hou no i ka huli kahuna kalaiwaa hou, a loaa aku la kekahi kahuna kalaiwaa e noho ana ma Moaula, Kau, Hawaii, o Kanoio ka iaoa. Ua laweia mai la oia e Kanihomauole. Alaila no, hoi hou i Kona nei, oiai, ua loaa ae la no kona makemake o ka hele ana, ho hele huli kahuna kalaiwaa; he huakaihele nui loa keia, me ko lakou manao e hiki ana i Puna, ahiki loa i Hilo. Ua hiki ma kahi o ke kanaha ka nui o keia poe; kane ame wahine. No ko lakou manao ka hele ana, me na'lii, aole pilikia i ka ai ame ka i'a, a he mea oiaio no; aole lakou pilikia ai a i'a hoi. Nui ka ai, nui ka i'a, ame ka puaa. Hoi mai kekahi hapa o ia hele ana, a noho akn kekahi hapa no ka noho a kane, a wahine hoi. Aole no i kamailio aku ke alii Kanihomauole i ka poe i noho ai. O ko lakou kuleana no ia; a ua loaa no ka Kanihomauole mea i makemake ai ke kahuna kalaiwaa. Ua hoi mai la o Kanihomauole me Kanoio a noho ma Napoopoo. Aole au i ike ia Panila, oiai, he poe kahiko loa lakou. Ua ike au i kana keiki Palikauoha, a ua ano oo no. Aka, ma ke akamai, aohe lua. Me ke koʻilipi wale no e hanaia ai ka waa apau oloko, a ku na [pepeiao] apau owaho. A komo aku la kekahi poe e aʻo me Palikauoha,

ke keiki a Panila. A hele no hoi kekahi poe e a'o me Palau keiki a Kanio. Oiai, o na keiki a na kahuna kalaiwaa wale no ka poe i loaa ia oihana; a ua komo aku la ko'u wahi luau'i makuakane e a'o kalaiwaa me Palau, keiki a Kamio. He nui na haumana a'o a Palikauoha, a iwaena o na haumana i puka ia a'o ana, o ke kupunakane o Mrs. Mary K. S. L. Desha ke pookela ma ka ike kalaiwaa, ame kapili waa. Mamua he hoopilipili me ka laana nui; a i ka imi akamai ana a keia kae'ae'a, eia ka he maalahi loa ke kapili ana. A o ko'u wahi luau'i makuakane, ka i puka pono mai, mai kana kumu a'o mai; a ua pii pu au i kekahi mau manawa, me keia poe kahuna i a'oia i ke kalaiwaa. Elua maua mau wahi mea opiopio, ua hele a kanikoo owau ame John Au. (Aole i pau.)