Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 44, 2 November 1922 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Halawai Elua Haole Lele Moku Me Ka Make Weliweli

 

Hoolu'i Elua Mau Mokulele a Haule Malalo ae Nei o Puuloa me ka Make Ana he Elua a Pakele Elua ma ka Apua

 

            Malalo ae nei o ke kahua hoomoana o na mokulele o ka oihana koa a Amerika, ma Luke Field, Puuloa, i halawai ae ai he elua mau haole kea lele mokulele, me ka make, mamuli o ka hooku'i ana, o ka mokulele a laua e kau ana me kekahi makulele okoa aku, me ka loaa ana @ o na poino kukonukonu, i na mea e kau ana maluna o ka elua o na mokulele, a ma ka apua wale no ka pakele ana mai o ko laua mau ola.

            Ma ka manawa o ka hooku'i ana o na mokulele a elua i kahi hookahi, e hoomaamaa ana kela mau mokulele a elua, iluna o ka lewa, ma kahi o 200 kapuai ke kiekie mai ka honua ae; a maluna pono ae hoi o kahi i hoopaaia ai o kekahi kao nui, ma ka uwapo ma Puuloa.

            Mahope iho o ka lele hoomaamaa ana o na mokulele elua no kekahi manawa, me ka loaa ole he ulia, ua hoomaka mai la kekahi o kela mau mokulele, e hoemi i kona lele ana, no ka hoi ana mai ilalo, o ka manawa nae ia, i hooku'i ae ai na mokulele, a elua i kahi hookahi, a iloko o ka manawa pokole loa, ua haule like mai la na mokulele a elua ilalo.

            Ua haule pono kekahi o kela mau mokulele iluna o ke kao, me ka nahaha o kea enekini, ame ke kino o ka mokulele, a ma kekahi mau ano i maopopo ole, ua hoopakeleia ke ola o na mea elua e kau ana maluna o kela mokulel, eia nae, ua nui na poino i kau aku ma luna o ko laua mau kino.

            No ka elua hoe o na mokulele, ua haule iloko o ke kai, me ka paa loa o na mea maluna o ia okulele, malalo o ka mokulele, iloko o ke kai, a i luu maoli ia, i hiki ai ke hemo ko laua mau kono make, he ekolu hapaha hora mahope mai.

            No na haole lele moku, i hoopakeleia mai ai ko laua mau ola, ua hoihoi awiwiia aku laua noloko o ka halema'i, no ka lawelaweia mai o na lapaau ana e hoopakeleia ae ai ko laua mau ola.

            He hookahi o laua i haki kona wawae, me na poino e ae he nui maluna o kona kino, a ua koho wale ai aku, ua poina paha kekahi mau meapaahana oloko o kona kino.

            No ka elua iho hoi o na haole i eha, ua haki kona ka, ame kekahi mau poino e ae he nui.

            Ua hoolalaia kela mau haole lele moku, e huli hoi aku no Amerika, ma ka la mua, o keia mahina, halawai e iho la nae me ka poino, a he hookahi hoi o na haole i halawai ai me ka make, i hoolalaia kona hoololiia aku he wahi okoa e noho ana ai, ua kikooia mai la nae kona ola e ka make.

            He ekolu o kela mau haole lele moku, he poe wahine ka lakou me na kaiki, a he hookahi wale no o lakou, in mare ole i ka wahine, eia nae he makuahine kona e ola mai la ma Amerika.

            Mahope iho o ka make ana o kela mau haole, ua hoihoiia mai ko laua mau kino noloko o ka hale waiho kupapau o Williams, me ka hoounaia aku o ka lohe i na ohana o kela mau haole ma Amerika, no na mea e hana aku ai maluna o ke kino make, in a paha no ka hoounaia aku i Amerika.

 

HOEA MAI KA MOKUAHI HOU PRESIDENT HARRISON

 

            Ma ka Poakahi nei i hoea mai ai keia awa ka mokuahi hou President Harrison, kekahi o na mokuahi @ ka Hui Mokuahi ma Los Angeles i kapaia ma ka inoa o na persidena o Amerika Huipuia, iloko o ka manawa i hoakakaia ma ka papakuhikuhi manawa holo o ka mokuahi i pau ai i ke ahi City of Honolulu he mau pule aku nei elua i hala.

            O ka inoa mua o keia mokuahi i kapaia ai oia ka Wolverine State, a e holo ana ia malalo o ia inoa mawaena o Kapalakiko ame Manila ma ke alahele o Honolulu aku nei malalo o ka hana laweleka no ka Pakipika.

            Mamua o ka loaa ana aku o ka @ i Los Angeles no ke ki pu ia ana o ka mokuahi pauahi City of Honolulu e kekahi o na moku kiai @ ua hoomakaukau mua ka hui mokuahi Los Angeles me ka Papa Kapilimoku no ka hoolilo ana mai i ka mokuahi President Harrison na @ hui, a ua holopono ia mau hooponopono ana.

            O na kanaka no ka hapanui o @ o ka mokuahi City of Honolulu i laweia ae ai i Los Angeles o lakou no na kanaka o ka mokuahi President Harrison, koe ke kapena, he kapena hou ko keia moku @ hoea mai nei. Mahope o ka @ ana o ia moku me na lako meaai amo wai ua haalele aku ia ia Los Angeles a holo mai la no Honolulu a ku mai la ma ka Poakahi nei, @ manawa no e ku mai ai o ke City of Honolulu in a aole i pau i ke ahi.

            O. H. N. Anderson, kekahi o na kapena a ka hui e noho ana ma ke awa, malalo o kana hookele a hoomalu ana ka mokuahi i holo mai @ mamuli o ka makemakeia o ke Kapena Lester e noho aku i Los Angeles no ka hana e pili ana i ka @ ana no ke kumu o ka pau ana o ke City of Honolulu i ke ahi.

 

HE 17,938 KA HELUNA NUI O NA MANA KOHO O OAHU NEI

 

Ma ka manawa i paniia ai ka @ hoopaainoa o ka poe kupono i ke @ baloka ma ka Mokupuni o Oahu ma ke ahiahi o ka Poalua, maloko o ke keena oihana a ke @ Kalana, he 17,9938 ka nui o na inoa i hoopaaia maloko o ia @. No na inoa hou i hoopaaia maloko o ka buke mai ke koho baloka wae moho mai o Okatoba 7, @ hiki aku ka heluna i ke 1109, @ me keia mau huahelo malalo @.

            Apana eha-180 kane, 228 wahine, @ 517: Apana Elima-na kane @ wahine 203; huina 592: Huina nui no na apana elua 1109.

 

LILO IA HASSFELD KA MAKANA I KEIA MAKAHIKI

 

            Maka hana hookuku no ka mea holo loa ma ke kakau ana me ka mikini kakau (Typewriter) i malamaia mai nei ma kahi hoikeike ma Nu Ioka ua lilo ia George L. Hossfeld ka makana, ka mea nana i kakau kikokiko me ka mikini kakau Underwood 144 mau huaolelo i ka minuke, me ka hoomau i ke kakau ana no hookahi hora.

            O Miss Margaret Owen ka mea mua i lilo ai ka makana iloko o ka 1917 mamuli o ka loaa ana 143 mau huaolelo i kikokikoia eia i ka minuke a ua manaoia oia  ka wahine opio holo loa i ke kakau me ka mikini Underwood, eia nae, i ka 1918 mai, ua kaulike laua me Hossfeld.

            I ka 1919 ua ikaika loa na rula i kauia, o ia hoi no kela ame keia hewa e hanaia ana ua hoomahuahuaia ka hoopa'i mai ka elima huaolelo no kela ame keia hewa a ka umi huaolelo.

            O George H. Patterson, lunahooponopono o ka Nupepa Appliances ka mea nana i hookumu i keia hana hookuku, mamuli o kona hoomaopopo ana i ka waiwai o ka ike ame ka holo i ke kakau me ka mikini no na kula, na haumana ame na halehana ame ka poe hana mikini iloko o Amerika, nolaila ua noi aku oia mai kela a mai keia mea mai e kokua mai ana iaia a ua ohiia eia $1,000,000, a me ia huina i kuai ai oia i kekahi kiaha a i ikeia ma ke ano he makana hookuku mawaena o na lahui i ka mea holo loa i ke kakau me ka mikini kakau.

            I ka 1907 i kau mua ia ai ke kiaha no ka hookuku ana a ua hookuku mau ia e ka poe holo loa i ke kakau mai ia manawa mai ma na manawa hoike pili oihana o kela ame keia makahiki maloko o ke Kulanakauhale o Nu Ioka.

            I ka Hui Kuai Mikini kakau a Waterhouse ka loaa ana ae o keia lono, na akena o ka mikini kakau Underwood, No. 17 makahiki kailike ka hoomauia ana o ka hana hookuku a i kela ame keia manawa o ka hookuku ana o ka Underwood wale no ka mikini i hoohanaia.

 

            LANDS ENDS, Enelani, Oct. 31. -Ua kelekalapaia mai e ka mokuahi Italia Teti i keia la, oiai ia e holo ana ma kona alahele mai Sepania aku a i Bolatimoa, he kulana kupilikii kona e piholo iho ana ma ka hema hikiua aku o na Mokupuni Azares. Aohe mea i maopopo he mau ohua paha kekahi maluna on a a aole paha.

 

JOPLIN, Mo. Oct. 31. -Lehulehu wale ka poe i hoikeia mai ua pau i ka make a he lahulahu hou aku ka poe i eha iloko o ka manawa e pa ana ka makani ino ikaika he tonedo ma ke kulanakauhale Webb, he wahi kokoke mai lanei.

 

Nui na Galani Okolehao i Paa Mai i na Makai

 

Ma Kahi o ka Haneri a oi Aku Galani o ka Paa Ana i ka Hopuia

 

HE KEPANI KA ONA NONA KELA WAIWAI

 

Pakele Aku Kona Kaa Otomobile no ka Loaa Ana o ka Waiona i ka Hale

 

He Kepani kuai a malama waiona nowaho ao nei o ka Apana o Kewalo nona ka inoa o Kiiehi Inosaki ka i paa ae i ka hopuia me kana mau galani lemuhao 104, a ma ka oleoia in a no ke kuai liilii ia aku o ia mau galani leuhao e loaa ana ma kahi o $520 ka waiwaiio. Mahope iki iho o ka hora 9 o ka po Sabati nei ka paa ana o ia Kepani i ka hopuia, o na galani lemuhao i loaa aku ai ilina o ke kaa otomobile e ku ana maloko o ka halekaa make kihi o na alanui Cummins ame Kawaiahao, ma Kewalo. Ika manawa i hoea aku ai ke Kapena Makaikiu McDuffie me kona mau kanaka i kela halekaa ua paa ua halekaa la i ka lakaia a e ku mai ana o Inosaki mawaho, a mamuli o ke kauoha ana aku a ka Makaikiu McDuffie i wehe mai ai o Inosaki i ka puka o ka halekaa.

            Iloko o na omole aniani hookahi galani ka lemuhao kahi i hookomoia ai ua wahiia a paa me ka nupepa, a ekolu mau galani o ia ano iloko o ke eke huluhulu. Na kekahi paahao e holo pu ai me na makai i lawe ae i ua mau galani lemuhao la i ke keena o ka makaikiu.

            Ua paa mua no ka keia Kepaui i ka hopuia elua pule i hala aku nei. He $250 ka bela i kauia no Inosaki. Ma ke kakahiaka Poakahi nei i holoheia ai kona hihia mamua o ka Lunakanawai O. P. Soares o ka aha hoomalu. Pakele ke kaa otomobile kahi i loaa aku ai na galani lemuhao aole i laweia ae e na makai mamuli o ka loaa ana aku iloko o ka halekaa aole maluna o ke alanui, elike me ka hoakaka a ka Makaikiu McDuffie.

            Aole ipuhao puhi rama a mau mea a ae i ikeia aku ma keia halekaa e hiki ai ke manaoia aku maloko no o ia wahi i puhiia ai, ma ka manao o na makai ua laweia ae ia mau galani ilaila ma na manawa liko ole, a mailaila aku e laweia aku ai i kekahi mau wahi okoa aku.

 

NA KUMU E KOHO AI IA JOHN H. WISE I ELELE

 

            He kanaka i makaukau i na hana kalaiaina a i na hana o ka ahaolelo kuloko ame ka ahaolelo ma Wakinekona.

            He kanaka i piha me ka makaukau ma na ninau i pili i ka ninau hoopulapula.

            He kanaka i hiki ai e loaa mai kekahi haawina dala mai ka ahaolelo mai ma Wakinekona mamuli o kona kulana elele Repubalika, oiai ka hapanui o na hoa o ka ahaolelo lahui he mau Repubalika a he peresidena Repubalika.

            He kanaka i koike i kona makaala no ka pono o ka lehulehu ma ka hana aole ma ka olelo wale no.

            He kanaka i hilinaiia e ka poe waiwai a lawelawe oihana kiekie o ka aina no kona makaukau a hoopono, a i manaoio hoi e hanaia ana ka hana a ka lehulehu me ka pono ame ka pololei.

            He kanaka i ikeia ke kuokoa o kona mau manao e hopohopo ole iho ai e kuai ana oia iaia.

            He kanaka haipule mamuli o kona kulana kahunapule a maka'u i ka hewa.

            He kanaka i maemae kona mau lima aole i hawahawa i ka waiwai kipe.

            He kanaka e nana ana aole i kona pono wale iho no, aka i ko ka lehulehu kekahi.

            He kanaka i kamaaina i na hoa o ka ahaolelo lahui a i na hana o ia hale.

            He kanaka koa a maka'u ole i ka paio ana ma ka pono i mea e loaa mai ai ka mea i makemakeia.

            A o ka hope loa, he kanaka aloha he kanaka aloha aina a aloha lahui oiaio, a e hooikaika ana hoi ma na ano apau e hiki ana iaia i na hana e loaa ai ka holomua o ke ola lahui ana a e maluhia ai ka aina mai o a o. O John Wise ke kanaka e ola ai ka lahui ke Kuhio elua.

 

            He kanawa e hookapu ana i ke puhi paka maloko o na halekii onioni ka i holo ma ka heluhelu elua ia ana ma ka halawai a ka papa o na lunakiai kulanakauhale ma ka po Poakahi nei aohe nae i kauohaia no ke pa'i a hoolahaia ae o ia kanawai.

 

Ke Paila Nei ke Kalaiaina Me ka Hahana i Keia Mau La

 

Paa ka Manao o na Aoao Kalaiaina Kuloko no ka Lanakila o ka Laua Mau Moho Malama Mau ia na Haiolelo Akea

 

Elike me ka hookokoke mau ana mai i ka la 7 o Novemaba, ka la no ke koho baloka laula apuni keia Teritore, pela iho la ka hahana o ka paila o na hana kalaiaina e ikeia nei  iloko o keia mau la.

            Ma ka po o ka Poalua, o ka pule i hala, i wehe mua ae ai na moho Demokarata i ka lakou halawai akea malalo o Aala Paka, a ma ka po hoi o ka Poaono aku nei, ka na moho Repubalika, ma ia wahi hookahi no, me ka hele o kela mau halawai a elua, a piha i ka poe makaikai, no ka hoolohe ana i na haiolelo o na moho.

            Make ano nui ke olelo ae, he mau halawai i ku mai ai na moho, a haawi i ko lakou mahalo, no ko lakou waeia ana ae, i mau moho no ko lakou mau aoao kalaiaina pakahi, e koi ana kela ame keia moho, elike me ko lakou aoao kalaiaina, e koho pololei i na moho i waeia o ka aoao.

            Mana apana élima âme eha, mana po apau, o keia pule e nee nei, e malama mal ia ana na halawai kalaiaina a na moho, e pii ana ka poe hiolelo, i na kumu kupono apau, e kohoia aku ai na moho Demodarata, a mau moho Repubalika paha.

Holo no Kauai

            Mahope iho o ka po o kela halawai mua a na moho Demokarata i wehe ai ma Aala Paka, ua haalele awiwi iho ka moho elele W. P. Jarrett ia Honolulu nei, i ukaliia e ka Lunakiai @, no Kauai, mamuli o na hoike i koaa mai i keia kulanakauhale, no ka ikaika o Senatoa S. H. Wise ma kela mokupuni, a o ka hopena o ia huakai awiwi a laua no ka Mokupuni Kaili La, na ka la koho ia e hoike mai.

            Ma na hoike hoi i loaa mai i keia kulanakauhale mai Hawaii mai, ma na wahi a Senatoa Jogn H. Wise i kaahele aku ai ma Hawaii Hikina ame Hawaii Komohana, he nui ke ohohiaia o kana mau haiolelo; a iaia i huli hoi mai ai no Maui, o ia kulana like no ka mea i ikeia, ua like aku ke ohohia o ko Maui poe iaia, me kela manawa a ka Hon. H. A. Baldwin, i holo moho elele lahui iho nei, ma ke kau koho baliko kuikawa.

            Ua huli hoi mai nei na mono elele lahui a elua, eia i Honolulu nei, me ke kaahelo like ana me na moho e ae o ko laua mau aoao kalaiaina.

            He like ole na manna o ka lehulehu iloko o keia mau la, no ke kulana oiaio, o na moho elele lahui e holo nei. Eia na Demokarata ke olelo mai nei i ka ikaika o W. P. Jarrett, aole nae ia he kumu, no na Repubalika, e manaoia ai, aka ke hooikaika like nei na aoao a elua, ma ke komo ana iloko o na mahele koho like ole, no ka hoohulihuli ana i ka manao o na kanaka.

Na Haiolelo Kihi Alanui

            Ma ka Poakahi iho nei, i weheia ae ai na hana haiolelo ma ka pahu kopa, i noho lunahoomalu ia e Mr. J, K, Mokumaia, ma ke kihi o na alanui Betela me Moi, a ua liko kela wahi, i wahi akoakoa nui ia e na kanaka, no ka hoolohe ana i ka poe haiolelo.

            He mau la helu wale no koe, mai keia manawa aku, alaila hoea mai na mana koho apuni keia Teritore, i ka maopopo pono ana, o ka poe a ka hapanui o na mana koho apuni keia Teritore, e haawi aku ana i ko lakou mau baloka, nolaila elike me ka rula mau o na hana kalaiaina, o ka wa oolo-ku iho no keia, aia auanei a hoea aku i ka la koho, e hoi mai ana no na mana koho, a ko lakou mau ano mau, eliko me ia mamua aku o ka la koho baloka.

 

I MAU HAAWINA DALA KA KOOLAUPOKO NOI

 

            Ma ka halawai hope a ke Koolaupoko Improvement Club o ka noho ana ma ka hale hookolokolo o Kaneohe ua lehulehu na kumuhana waiwai no ka pono o ia apana i kamailio a i hooholoia. He halawai i akoakoa nui ae ai ko Kaneohe, Waikane, Punaluu, Kahaluu ame ko Kailua mau makaainana.

            Ua hooholoia ma ia halawai e noi ae i ka Papa o na Luakini no ka hoolako ana ae i alahele a i dala no ka halihali ana i na kanaka i ka manawa e paniia ana ke alanui Kamehameha. E noiia ae ana ka Meia e hookomo iloko o kana hoike e wwaiho ae ana i ka ahaolelo a noho mai no ke noi ana ae i kekahi haawina dala no ka pono wai o Kaneohe, Heeia, ame na aina hookunoono o Halekou.

            Ua hooholo pu ia halawai e haawi i ekolu mahina hoomaha ia E. I. Kellett ke kakauolelo o ke kalapu e hele hoomaha ma Amerika no kekahi hana a no ka hoomaha ana.

            O ka ninau e pili ana i ka hoomaemae ana ma na hana alanui aupuni ma Kaneohe ame Heeia ua waihoia ae i ka Enekinia Orht o ke aupuni kulanakauhale.

            O ka mea wale no nae i loaa i ke kalapu mai ka enekinia aku he palapala e hoakaka ana i na huahelu no na hoolilo a ma ka manao o na lala o ke kalapu ua alo ka enekinia aole i hoakaka maopopo aku i kono manao. Ua hahana ka a ua hala he manawa loihi o ka paio ana o na hoa maluna o keia kumuhana. Ma na manao i hoakakaia he $1500 i hooliloia e ke keena oihana o ka enekinia i kela ame keia mahina maloko o ka apana o Koolaupoko a aneane he 85 pakeneka o keia huina i hooliloia no ka hoomaemae ana ma kapa alanui i ka hapa o ke alanui holopuni Kamehameha kahi no ka i pau mua i ka hanaia, a i kanuia ai e ka enekinia i ka mauu he makahiki i hala. Ua hookohu pu ia e ia halawai he komite o elua lala no ka hookipa ana aku i na moho i ka manawa e haiolelo ai lakou ma Waikane a ma Kaneohe, a e ninau mai keia mau komite ia mau moho e hoea aku ana no ka llakou mau mea e hana aku ana maloko o ka ahaolelo no ka pono o na makaainana e noho ana maloko o ia mau apana. O na inoa i koho ia maluna o keia komite oia ka Hope Makai Wally Davis ame Mrs. Rachel Achong a ua makaukau ka keia komite i na ninau no ka waiho ana mai imua o na moho e hoea aku ana ilaila.

 

UA KU MAI KA MOJAVE MALALO O KONA MAHU PONOI

 

            Ua ku mai i keia awa ka moku kiai awa Amerika ka Mojave, i hoikeia mai ai i Honolulu nei ua pau kona aila iwaena moana oiai ia e holo mai ana no Honolulu mai ka Hikina mai, a ai hoounaia aku ai hoi ka makukolo Sunnadin mai Puuloa aku e kii iaia a kolo mai i keia awa, in a no kona halawai me ka pilikia.

            Ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei, iloko o kona kulana nani a e anapa ana hoi ke pena keokeo o kona mau aoao i ka la, malalo o ka hookele ana a ke Kapena H. G. Hamlet, ka lukanela commander, a mahope mai on a ka makukolo Sunnadin.

            I ka ike ana o ke Kapena Hamlet e pau ana ka aila o ka moku, ka lanahu e hiki ai i ka Mojave ke holo, a he hana pono hoi ma kona aoao ka lawe ana i na keehinahana makaala a pau no ka pono o ia mooku, ua kelekalapa ae la i Wakinekona a ua loaa ae ia lono i San Diego, a mai San Diego i hoikeia ae ai ma ke akea ka pilikia o ka Mojave, a ua hoea loa aku ia lono i Kapalakiko a hoikeia ae la i na luna aupuni ma Puuloa, o ia ke kumu i hoounaia aku ai ka mokukolo Sunnadin e kii ai moku a kolo mai in a no ka pau i'o o ka aila o ka Mojave. Ma ka hoakaka a ke Kapena Hamlet o ka hoike ana ae, aohe waiwai o ka holo ana aku o ka mokukolo a hui me ka Mojave, in a no ka holo aku ka mokukolo a ma kahi he haneri mile moana ka mamao mai Honolulu aku in a no ua hiki i ka Mojave ke holo mai a loaa ia.

            Ma ka hoakaka pi a ke kapena ua hoike pi ia ae ka lono no ka aneane e pau ka aila o ka Mojave i na luna aupuni ma Puuloa elike me ka lono i koikeia ae ai i Wakinekona.

            I ka halawai ana o na moku ua koloia mai ka Mojave no kekahi manawa. He moku kiai awa no keia i ku mua ianei a mahope iho i Alaska, a ma Siberia, Iapana, Kina, a ma kai o na Mokupuni Pilipine ame na awakumoku lehulehu like ole e ae. Maluna on a i laweia ae ai o Mr. Houston, ka luna a ke aupuni ame kekahi poe e ae, a me ka Hikina loa i haalele aku ai o Mr. Houston i keia moku a hoi mai la no Amerika maluna o kekahi mokuahi.

            E ku mau iho ana keia moku ma Hawaii nei apau ka hooilo ame ke kupulau a hoomaka aku e holo ma na wahi e ae no ke kiai ana i ka poe hoopae ma-lu i ka opiuma. O kekahi keia o na moku kiai awa o ke ano hou loa i hoolakoia me na pu.

 

Nui na Auhau Kaa Ole i Uku Ia i ke Aupuni

 

Loaa Pono na Luna Oihana Kulanakauhale i Uku Ole i na Auhau

 

WIKIWIKI NWE I KA UKU O HOOPIIIA

 

Paaia ka Hapaha o ka Uku Mahina o Kekahi Poe no ka Uku Ana i ka Auhau

 

            No ka hooko ana aku i ke kanawai e pili ana i ka poe uku ole i ko lakou mau ahuhau, ua lilo i hana nui na ke keena ahuhau o Honolulu nei, iloko o na pule elua ae nei i hala, ka hookomo ana ae i na hoopii koi ahuhau, a ua ikeia ka wikiwiki o na luna oihana, i ka hele ae e uku i ko lakou mau auhau, a e hooponopono paha ma kekahi mau ano, i wahi e hoopakeleia ae ai mai ka haha ana aku o na lima, o ke kanawai, maluna o ko lakou mau waiwai.

            No na auhau i hookaa ole aii e ua luna oihana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, pela me na limahana, mai ka elima dala aku ka haahaa, ahiki i ka hookahi kaukani me elua haneri dala, me ka loaa pono o na keena oihana apau, no ka hookaa ole o ka poe e noho hana ana maloko o kela mau keena i ko lakou mau auhau.

            Ma ka Poalua iho nei, he heluna nui o kela mau luna aupuni, i hoea kino ae maloko o ke keena o ka luna auhau, a o ka poe uuku mai o ko lakou mau daloa auhau, ua hookaa koke ae lakou, aka no ka poe he mau haneri dala ka aie i ke aupuni, ua hooponoponoia, e laweia ai he hookahi hapaha, o ko lakou uku mahina, i kela ame keia mahina, ahiki i ka uku piha ia ana o ka huina auhau, me ka haawiia o ke kauoha i ka lunahooia, e paa i ka huina i aelikeia, o ka ukuhana i na mahina apau.

            I kulike ai me na hoike i oili ae mai ke keena auhau mai ma Honolulu nei, aia iwaena o na luna oihana o ke teritore ame ke kulanakauhale,

kekahi mahele nui o ka poe uku ole i ko lakou mau auhau; aka nae i wahi e hiki hou ole ai ia lakou ke pulapu i ke aupuni, pela iho la i laweia ae ai na keehina e awiwi ai ko lakou uku ana i ka auhau.

            Mahope iho o ka lawe ana ae o Henry C. Hapai i ke kulana puuku no ke Teritore, ka mea ma ke poo o ke keena auhau, ua hoike aku oia i na luna oihana o ke teritore ame ke kulanakauhale, ka poe e ohi ana i na uku mahina mai ke aupuni aku, aole lakou e pakele mai ka uku ana i ko lakou mau auhau, in a, ua noho aie i ke aupuni, a no ka hooko ana aku i kela manao, pela iho la i hoohana aku ai ke keena auhau, ma ka hookomo ana i na hoopii, no na auhau kaa ole.

            Aia ma kahi o ke kanalima kaukani dala ka nui o na dala auhau i uku ole ia o na luna oihana o ke teritore ame ke kalana, aka nae ma keia koiia ana aku la, elike me ka mana o ke kanawai, me he mea la, iloko o na mahina ekolu a eha paha, e pau mai ai kela huina i ka ukuia; a e lilo ana no hoi keia hana, ma ka aoao o ke keena auhau, i kumu e makaala aku ai ka poe apau e hana nei no ke aupuni, i ka uku ana i ko lakou mau auhau.

 

E HOOMANAOIA ANA KA LA HOOPAU KAUA

 

            Maka Poaono, ka la 11 o Novemaba nei, e komo ae ana ke kulanakauhale holookoa, iloko o na hoomanao ana, no kela la, ka la i hoopauia ai ke kaua nui o ke ao nei; a ua noiia ae na kula liko ole, e laulima like ae na keiki iloko o na hana o kela la.

            Ma kahi o na kaukani mau haumana kula, e komo pu mai ana ma ke mele ana i kekahi mau himeni kupono no kela la.

            Elike no me ka ano o na hoolala, o ka makahiki aku nei i hala, pela aku ana no ko keia makahiki, mana mea e pili ana i ke ka'ihuakai; a e hoomakaukauia ana na noho no ka poe e komo ana iloko o ke ka'ihuaka'i.

            I ka akoakoa ana o na mea apau maloko o ke kahua o ka pa 'lii, e hooneeia ana ka lehulehu e kekahi mau nama puhiohe o na koa, pela hoi me na keiki o na kula aupuni.

 

            WAKINEKONA, Oct. 31.-Ua hooholo na Mokuaina Huiia o Amerika me ka maopopo no ka manawa hope loa aole e wehe hou i ke keena kanikela Amerika ma Neweastle, Enelani, ahiki i ka huki hou ana aku o ke aupuni Pelekane i kana mau hoopii e ku-e ana i ke Kanikela Slater ame ka Hope-Kanekela Brooks.

 

Kakoo o Kiaaina Farrington ia Wise i Elele i Wakinekona

 

Ma Kana Haiolelo Imua o na Mana Koho ma ka po Poalua Nei i Hoike ae ai Oia no ko Senatoa Wise Kupono

 

            No ka manawa mua loa, mahope iho o ke koho baloka wae moho aku la i hala, i hoike okoa ae ai o Kiaaina W. R. Farrington i kona manao, me ke a'o ana i na makaainana koho baloka o keia Teritore ma o kana haiolelo la ma Wikiki, ma ka po o ka Poalua nei, e hoounaia o Senatoa John H. Wise i elele mai Hawaii aku nei no Wakinekona.

            Wahi ana, aole loa he kanalua iki no ka loaa mai o na hooponopono ahaolelo e pono ai o Hawaii nei, in a e hoouna aku ana o Hawaii nei i elele Repubalika i ka ahaolelo lahui, no ka mea aia ka mana oloko o ka ahaolelo lahui i na Repubalika, a he peresidena Repubalika hoi ma ke poo o ke aupuni i keia la.

            Me kela hilinai maluna o ka moho elele lahui a ka aoao Repubalika, ua @ ae o Kiaaina Farrington i na ano kupono apau o Senatoa John H. Wise, no ke kupono i'o i elele i Wakinekona. O kela kamaaina o Senatoa Wise i na hoa oloko o ka ahaolelo lahui ma Wakinekona, kela makaukau mau me na pane no na ninau apau i pili ia Hawaii nei; ua lawa ia no ka haawi ana aku o ka lehulehu i na hilinai ana maluna ona.

            "Ua pomaikai maoli na makaainana o keia teritore, i ka loaa ana o kekahi moho elele elike me Senetoa John H. Wise, no ka mea aia iloko ona na makaukau apau no na hana kalaiaina; he kanaka kupaa i kona aoao kalaiaina, i noho kuikahi me na poo o ke aupuni kuloko, i kamaaina hoi i na mea i makemakeia ai no keia teritore, e luhi ole ai i ke a'o ana aku iaia i kona wa e kau ai ma ke kulana elele lahui," wahi a Kiaaina Farrington.

            Mahope iho o kona hoikeike ana ae i na kumu kupono loa, e hiki ai i na mea apau ke koho aku ia Senatoa Wise i elele lahui, ua kamaikio hou mai la oia:

            "I ko kakou koho ana nae a puka o Senatoa Wise i elele i ka ahaolelo lahui ma Wakinekona, aole malaila wale iho la no pau ka kakou hana, aka e koho pu kakou i no moho Repubalika apau, no ko kakaou ahaolelo kuloko, pela wale o e loaa ai ka huki like ana."

            Ohohia Nui Ia o Wise

            Ma kela halawai ae o Senatoa John H. Wise, me ka nui o ke ohohiaia o kana haiolelo e ka poe i hoea ae mai ia halawai.

            Mailuna mai o kahi haiolelo i kahea mai ai oia i kekahi poo iloko o ke anaina, e ku aku a hoike i ka oiaia, o na olelo e kipehiia nei maluna ona, i ka pau o na dala a ka hui uniona o na poola iaia, o ka mea apiki nae, aole he hookahi i @ aku.

            Wahi ana, he kanaka kupaa oia iloko o ka aoao Repubalika, e hana ana mai ke kulana haahaa mai ahiki i kona hapaiia ana ae ma ke kulana he moho elele lahui i Wakinekona, a no ia mea a na makaainana koho baloka i hana aku ai, o kekahi ia o na hana hanohano loa i hookauia aku maluna ona.

            "I ka wa i loaa ai ka waeia ana ia H. A. Baldwin, i moho elele lahui na ka aoao Repubalika, a haule au, aole ia i lilo kumu no'u e nuha ai, aka, owau ka hikimua loa o ke ku ana aku e hooikaika mahope ona, a ke ohi nei nae au i ka uku makana o ia hana a'u. Ina no ke holo elele hou nei oia, eia no au ke hooikaika nei nona.

            "Aole nae oia he moho elele i keia wa, nolaila ke hooikaika nei oia no'u, i oi aku paha kana hooikaika ana mamua o kona wa e holo moho ana. O ka'u wale no ia oukou e na Repubalika, e lawelawe kakou i ke kalaiaina maluna o ke ana o ke kaulike me na manao maikai."

            Make ano nui ke olelo ae no kela halawai, ua nui ke ohohiaia, a ua nui no hoi ka poe i haiolelo, e koho pololei i na moho Repubalika apau.

 

KINAIIA KE AHI ME KA HIKIWAWE LOA.

 

            Mamuli o ka eleu o ka oihana kinaiahi i kana hana i pio koke ai ke ahi a i hoopakeleia ai hoi kekahi kuea holookoa ma ke kikowaena o ke kaona o na Pake, kahi o na halekuai puukiukiu loa ma ka po o ka Poalima aku la aneane ma ka hora 11 o ia po. Maloko o ka halelua o ka halekuai o K. Abe Shoten, ma ke kihi o alanui Moi ame Kekaulike mauka, ma ka aoao ewa kokoke i na makeke kuai i'a, kahi i ikeia ai o ke ahi. Ua paa ka halekuai i ka lakaia na puka i ka manawa a na kanaka kinaiahi i hoea mai ai, he mau minuke kakaikahi mahope o ka hoikeia ana aku. I wawahi maoli ia ka puka o ka halekuai i komo ai na kanaka kinaiahi iloko a iho aku la no ka halelua mahope o ka wawahiia ana aku o ka puka a me ka lakou mau mikini kinaiahi wale no i kinaiia aku ai ke ahi ahiki i ka pio ana.

            Ua ikeia ma ka manawa o ke kinai ana a na kanaka kinaiahi ua hoomaka ke ahi a e mai kekahi paila pulumi, na eke huluhulu i hoahuia ame ka mauu maloo ae e ahu ana ma kekahi kihi. O na poho i kohoia me he mea la aole i oi aku mamua o ka $150.

            Aole i maopopo ke kumu o kela ahi o ka a ana ae, o ka mea nae i hoomaopopoia he ahi ia i hoohuoiia he puhi maoli ia, eia nae, e huli pono ia mai ana ke kumu i a ai ia ahi. O K. Abe ka on a o ia halekuai, ua hele oia i kekahi wahi i ka manawa i a ai kela ahi, elua hora mamua aku ke paniia ana o na puka o ia halekuai.

 

PEPEHIIA HE KAHUNAPULE A MAKE E KEKAHI WAHINE

 

            HARVE MONT. Oct. 27.-O Rev. Leonrad J. Christley ke kahunapule o ka Ekalesia St. Mark, o nei, a i ikeia hoi ma ke akea "ka bihopa o na puka apau" ua kiia oia a make ma kona home ponoi ma keia kakahiaka e Mrs. Margaret Carleton, wahine-mare a Frank C. Carleton, ka lunakanawai mua o ka aha hoomalu.

            Mahope iho o ke ki ana o Mrs. Carleton i ke kahunapule a make, ua hoohuli ae la oia i ka pu panapana iaia iho a lawe ponoi ae la i kona ola.

            Ua mareia o Christley. Ma ka olelo a kana wahine maloko oia o kekahi rumi aku i ka manawa i banaia ai ke kipu, a ma kana hoakaka imua o ka makai i kona wa i lohe ai i ke kani o ka pu ua holokiki mai la oia iloko o ka rumi a ike iho la i kana kane ame Mrs. Carleton e waiho ana ua make.

            O Mrs. Christley, oia ke kaikamahine a D. D. Wadsworth i make, he kanaka waiwai no Auburn, Nu Ioka, a he kaikamahine hanauna hoi na ke Senatoa Amerika Wadsworth o Nu Ioka.

            Ua hiki ole i na makai ke huli aku i ka ona o ka pu panapana i koaa aku ai e waiho ana ma ka aoao o na mea i make. He pu ia i oi aku ka nunui e ka poka mamua o ka pu i onaia e Mrs. Carleton.

 

HE HOOKUKU NO KA MEA OI O KA HOONOHONOHO ANA.

 

            Ma ka halekuai Liberty House ma ka Poalima aku nei i hala i malamaia ai kekahi hana hookuku mawaena iho o na limahana o ia hale no ka hoonui ana aku i ka makemake o na limahana ame na ona pu ma ke ano o ke kau ana ka waiho ana i na waiwai kalepa ma ke ano maikai e makemake aku ai ka nana ana a ka poe e hele aku ana e kauai.

            He $5 ka makana i haawiia i ka mea maikai loa o ke kau ana i na waiwai ma kahi hoikeike oia o Miss Eliza Betts, ke poo o ke keenahana kahi e hanaia ai na papale ame na mea hoonani e ae i pili i na wahine.

            Ua wae cela âme keia poo o na keenahana like ole i na mea nani loa a lakou e ike ana no ke kau ana ka kahi hoikeike e ikeia aku ai e na mea apau, a ua hana no hoi kela ame keia poo me kona mau kokua i ka lakou mau waiwai o ka wae ana a kau ma ka lakou wahi i ike ai he kupono elike me ka maikai loa a lakou i ike ai.

            He pakaukau me na waiwai kalepa kile ole a i hoonohonohoia me ka noeau loa e Miss Eliza Betts ka i loaa aku ka heluna kiekie o na baloka mamuli o ka lilo o ia mau waiwai i hoonohonohoia me ka maiau loa i mea ohohia nui ia e na limahana o ia halekuai.

            I ke keena o na lole hoopumehana, na lei a i, papale ame na lole i paa mua i ka humuia ka helu elua o ka lilo ana o ka nui o na baloka.

            Ha hana paakiki ma ka aoao o na lunakanawai ka hoopuka ana i ka lakou olelo hooholo no ka mea i oi, no ka nui o ka maikai o na mea apau i hoonohonohoia.