Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 46, 16 November 1922 — Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moaula-Nui-Akea i Kaulana HE MOOLELO KAHIKO NO KA [Illegible] O KAILUA AME WAIMANALO, KA NANEA O KE AU O KA MANAWA. [ARTICLE]

Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moa-ula-Nui-Akea i Kaulana

HE MOOLELO KAHIKO NO KA [Illegible] O KAILUA AME WAIMANALO, KA NANEA O KE AU O KA MANAWA.

2 * X A 4 t « Eiii rti -i v -1 24. *i ssi i . v r . V u ; -i', i : -*--i cl* lc * i i * •* r - i ake i " • ; / i ■ *-i *i. i kaloe . T • . i -»v. . i. '. - t ct Lele- - r..i ' i ssad i* .-.c 'i *1* fc* i^ya« . £<t i. : « kip-a t- : ;f - iZ. I-i - -t -A k& C * .. . -:- . ',►. =.-* ka jr-ix. ~ . f jt tii īm Keaehiki ika ; » .•»,«;! iU2iiis « itl»s «M , r riSt*Ai*A ; p«a« mal 1* ' fc * i ir* i tttt i ho»E.«>e J , < «. m*ku*itiA«, »« r4 . -i: '>>.Cr ii. o«, »»• .. 'i •- : k*ī o< ia'o." -,i /i. ia*. ekle.' 5 waii a i. ' irt ». « au? < o'a «« i ./' -1 .>. i'/t ni ict a»e«; < tr: i*i Z'J'i *« " j.'.. kvs en o Jt« ito« -u .£ - * wil. i. Ahikl, >i p.<ti ke ik* aei m, r iixvi:tco a o o« pa.ha k< t K'.t't.k. o Kiilw ame W*im*- . . ' ;.f . * r*.z~tsz mi t i ka /i. /ī . rr.iLaca ; s&e itA p«.acii . r.i i'.i *-2-i : ' 'ilh 'fj% to pihi ia. kanaka -» .s '. ka raea b« aikane .;. .'.4 k* t..:. *Q*uei kaoa e / r'.i* -.*•+ i- W*ii * AhikL , «. «. k» *kuA i ka mea ' .i:j ,s:. k* iitt& ke ko tt«*i ; ./4 kuu hil*, i k< olelo .'.» : ko ! y jrOftlnk£i iki Ui vs i >.«:ik: a'?, ke alii

x Ko&oi'ki oj o k« kusu to pih* j , • . r.'>i sr.k r/.i 1 n»i ia'u i j , .k ioa." j :i.& ua. feoik« rr.il J* 1 , & .a v; . ki n;ea oiaio, a. £« j / . jī ;& h</jke a akua \ - v i lo k* Ko&ohiki o' ; Wi;s!ini/j n«i." I *i-z'r.. & -*itil*j "hiki oo | . waLi 4 ka ia waiwaii » wjh: rs«a paina « paa »wt;i:wa ) o ka heiena ! .. • ī. :-. *..;Si -.1 lif% '/< « k« j # . 'j ki uka mauiu-i , . r • : ■ j.a a kahi kapa." | ', r' / - ■> ki <jiklo i3i O 2"«*iula k'jt£ ik#: siC4 uA fc«!« ka ; .r..- . fcii* >:uakii me kona. . ■; -ji .i*- oia i na m<a i . . > .i ki imua o kona i • , * iokci r.*ri v kamaiiio po d« . aky j.-i c Niula i k« Kono- > - ka Luakai a k« alii i '. n.ai i k»ia uka melia- ; • t f:.:.kka o!«?" ' ',•: »: k& nuikuab)n« roair-. i .i '* p*La a'uanei ao e ha'l i . r* sur,o 'j ka'u Kuakai i kiki ;i mamiiii boi o ko'n ac«j n«-1 i ka hoik« a k« ... '>* n'j r u o'-i, anoai, eU. no .a k« ku inai nei i k«« ipiilea, s i.u.; s kuhikuhi mai la'u . , wf. • :»i o kuu meahuna a'u » .; f.' . H«-i-*-a ;a m«a au e imi nei e ke ( t . /.>.),ooluhi n»ri i kou mau *■ imi iaial" "H' wahi a ke Konoi. v . " !"• kaapuni ae nei au ia Kh/:-.u *n>* Waimanaio n«i, no ka ,tr.. */.* laia, a neie no ka loaa no ,i r.+.t Kanao mai nei eia paha i*a»-s ♦• oaa a>, p*!a iho U au i !,,r. n.. u. me ko'a mau hoa a "Aiiirc no ka hoi kuu kaumaha t.f. >■ kt aiii «■! īna o keia huakal u he boa moe ipo, aole « afh maikai no ka iho la no ia la." ■•<) ku haiiaukama ana no i ka t.u liiho, a pau no i ka hoi : luku:>, kaa niniu ka paē opua hr,' -.aiii 'oha'o k« kino papalua, ha- £..-*• ,-r u e noho hookahi a loaa .+ u::.j ia ia o«, a o ia ka'u e i/.'.ha *♦» +a ia oe e ke alii, i ka ;-.*a < > o ka hoa puheeehene o ka pai; k#-h.-ia * ike ai la hoi ia—. "llu.i haliu ka waikini a Kane, U*ko'i ana > ke poo o Waialeale, O k» komn ia o ke anu o Maunahina f—, f Mai.nihina huki ae la Kalalea, Ka j>aia makani, !,f!f pueo ka aiihi wai o ke Koo* lau. 0 k»- j»oo Ua ia o Hanalei nui, Aoh'- rrio a-mo o Hikimanu, I'a !ikf no lau» me Limanu i, 1 ka haiahala e. "K ku makuahine maikai e, mai kaumaha o« no'u nei, oiai aole he |, t ! kool.ia. o a!oha la hoi, imi a—, y :i /- ana au e imi i kekahl a<-h, i,)cn i hoalahia i kuu noonoo, a a.o* maikai ola ka po, a o ia

~-i t -- *• £xti hkL ti « p*ji 2i īa i«i k* r«* l iarA k e ti'-, akfc kiio r.i •.!. _a. e.ike z.*x> ZxHi. Cj+. tV.i; X»'j i i ' Op* ■ k*p£ e yiiic xcsi u iiWi-i ls i k:s EUt£ 18Mi —- "I<':xī>z Kjßxsudi&tt T i 1« ik* 3rwa.. Atwil pti* tat ike HH « i ke kino ,11 u £ues: a« « Mfii teL" **M & ; Ai-ki. Ts KL»pp®pc S9 i< « « 3nrn !»©£ Le-īeiue-le. ikiiu maia'e w*le H&- [ les>*"if. I fct «we &ke lsisti * Kooi*tu in Kznit f a i k-ame nu « he«l*c ok s&ki ai ♦ k« K9Z«bSki ame keaa < Si*-2 lK<*, oiei® SXtl 1* 02*"Pca«* oe e ke X*®oiii; ; e m&j&» ei «, *» ike aa, iaa p*ia tri i» lioko « keia ak*, ixa 'ix ua 'oi"*! ia'e k« kei'ikeli £ks ;i ; «ūos f kf KAayjyo ke t&«. ak* ke ik« pn « 2a i» « ia iko la ;&« ls—, he "Waeke kakaki to Keloio, a *a'b pm k* oleWia £xa . 2tfcs l*-ia tl< ja« Loaiki." • "A&le peia," waki a k« Koao- ; iiki f "u* lomt hoi ka lala o keaa • kewlaae k« lala i eln a ztoi j to i ka U. a mai agato «e ' e ka x£iiui.bij&e, « waiio a»a stj |ia oe e iioio -i keria tka ? aka. e ioi | &fi* c« ae *'v e e.c*£o ai, a ke U'; p<mii o kele kikiia k| tia i HLoi l&le&i k«Ga e iookaaw*!*;'' | Heii mai la o >*iaia xae ka iiana ! o&a: ik« KoaoLiki, a eiaau mai ■la. "Eeaia ka tt»*a aa « is»i neif 1 i Ua ike ao oe iaial" "He keiki ka m«a >'a « i»i nei, '! aoie *c i ike i koaa mau lioliioaa," i w»H * Asiki. "Auwe 130 ka iioi ka apiki e! I Pehea ka e m&opvpo ai ia oe o ua ! : keiki ia iaf" wafci a Kiula, "a j beaka eo koi kou mea o ka imi axta ii* w*ci kirfki, oiai oa ike no o«, | ala i ka mole kamalii, ke haawi Uu'ekn'e." | "He poiolei ka« olelo e ka maj keaiiE-e, iaa o kamaiii o Kawaapae, : &/,he la koi e hooinhiia keia naau aka aole pela, i ka naio Lo&ua iea o ka i'a o ka Joko o Kawain'ii, as« Kaeiepelu, na noomooa o ke Kooiaupoko nei, oiai au e noho | ana « eaiama i ka aioa o ke alii, ! ' ua uJu mai iioko o'u ka hopohopo :|o manao mai auaaei kelii oa pau , | ia'u ka momona o ka aina i ke j akikuia, nolaila i heie ai au a koike j i*ia i keia pilikia o ka aina o ma1' ua a, oiai h« aio piha ko nalii i 1 ! ka ike, r.o!aiia ua kiiia k« kahuna . j e he &Ui i Wa'mea, ahiki mai a

' ma kana boike i m&opopo ai ke i kumu i oalowale ai o ka i'a o m | leko o ke alii, | "Ma kana hoike 110 hol i mooi popo ai ka hiona o ke keiki." j '' Pehea ka haili ana a ke kahuaa i ' hoike ai e pili ana no ke keikif" ; wahi a Niula i ke Konohiki. 1 "Ma ke kahoaka a ke kahuna i , ike ai, he wahi keiki laooho ehu, helehelena koele, ili maiia heleheleI na u 'i, aole nae i paa poao kalii | humeoa malo/' wahi a ke KonohikL | '' Heaha ke komu i tilu mai ai ke- | ia pilikia ma o k«la keiki laJ M i wahi a Niula, I "Ma ka hoike a ke kahuna, no ] ka nele ana o keia wahi kfiki i ka haawina i'a i na la moku lima o ka loko, a'u i kauoha ai i ke Kahu loko nei, o'u," me ka hull ana ae ia Paku'i. "Ke manao nei aa, aia no he ike i loaa ia oe, anoai hoi ma ou la e pokole ai keia huakai, a e maopopo ai kahi i noho ai o keia keiki, i hiki ai ia'u ke hooko i ka leo o knu aiipne, e lawe ia keiki i hanau kama nana, a i mea nui hoi imua o ke aloalii o Olomana." "Ae, ea maikai no a hemolele ka manao o u-a lani alii ia, aka bookahi no a ke akua e hoiko mai nei ia'u, aole ua keiki la ianei, eia la ke kuku mai nei ka pae opua a hoike mai, aia aa keiki la me Kau-la-i-ka-wekiu o ka makani, ke noho mai la me Nuakea wahine Hapoieiaiku, i ka pe'a kapu o kukulu o Kahiki, i ka aina i panaia ka inoa o Waiololi o Waiolola, ka aina o ke Namu, o ke Nawa, o wawa-kai nuu o Waahia i ka IIJa wahine a Kuhaimoana, o ia no ka mea i ku ai ka hana a keia wahi keiki." I ka lohe ana o Ahiki i na olelo a Niula, kulou iho la oia ilalo, me ka helehelena i hookaumahaia, me ka nalu ana iho iloko ona, "ina ao paha i ka aina nei keia keiki, ina no la ua hele pu me kgna mau makua, loaa mua no la hoi ia'u, eia ka be hookapuhl keia kino keiki no Manowainuikeoo, no ka makaha- f o ke kapu kahi o ke akua o Hulumanailani, ke noiio la me Kaulaik&wekiu o-ka-makani kona kaikuahine, a'u i lohe ai i ka oleloia, ina o keia iho la ka mea oiaio, aiaila aole e loaa i ke kanaka ke imi, a e kali no hoi au, anoai o aloha ke akua ia'u, na ka po nui hoolakolako ia e hai mai." I ka ike ana o na hoahele o ke Konohiki i ka helehelena kaumaha e kau ana iiuna o Ahiki, ua lilo ia haawina i mea e kaumaha ai o kona mau hoa, oiai na'e, ke nana mai Ia ke kamaaina i ke Konohiki me ka hiona kuoo. "Heaha keia e ke alii e kulou nei me ka helehelena kaumaha, a'u e ike aku nei iluna ouf" wahi a Niula. "No kuu lohe ana aku nei i ka hoike a ke akua ma ou la aia ka mea a'u e imi nei i ka pe'a kapu o ke akua, akahi no au ā manao ae, aole ka e lona ana ia'u ka mea a kuu aikane i upu ai i keiki hanaukama nana, a o ko ana paha auanei ka waoaaa a ke kahuna o ke alii,

: t:a„<j n.£i li n-i.'-i i-t ki tii4 t ti Ki- , ir£ixri n.e Ki£r. f*p'- -" £ -'ii? : aixA-'' . f *~£ i-v". ke ".li. e r.vi - _ ~c- 4 Jk e' _f k-t C ' & isri fexa%Jia e a.>>i-s k* ekw; - ■ a oe r s-tila ioas. ela sīfce Lt f '- bi ia e hvi oe rs? ee EiS-«i,. k<rsjiele ; «i iAia i;a «in&iu-- * a ' b&&o pfci-t i ke axui.Jt*'i kt ao 4Jtua ; i ka iptka o ko kaie, aiaila ku . » tc>okfcfci a iele mai. ma '<■ ke : alaaeekn « kn ai, 3E.«daxla oe e i-eie &i * kalawai oe me k«kaiū m*ra-;. eas.a « kuiikiiH n.ai ia oe. i.la~la ioaa- ■ "li iohe jks la oe i ka olelo,]. a tia waiwai ii•> ia ao ka inaakai! beie o ka hiii ana saaa, o koi me j eu Tr»y ioa. a inai poina i k«a i kaiioh.a a ! a k oe." • <j K*. e lawe pu no as ia ©e ke-; kaii « v»**« iak-ou s«i i ss£Zkele x*on j ko ki.ua Lek ara a xy>to | pu ic« «'o," waii s Aiiki | « 4 U hoi. a«3e sc e iiki k* Jie4ei zio ka vazsi., eia o— j Po kn-ka ika nwaki ake kai e, | Jtai Paia no a ka Haaiki, j H« iki ka leo « pa-e oei maiope, j E :ke akea kaua, j I ka paa aea o keia mau olelo • pa 'Leaie a >"i uia, o ka w* r:o ia i ; po'i iio ai o ka ohu, pohina ; a'ia'i i ka ipuka o ka hale a lakou.j nei « eo3io a ike pu aka iakou apa»J i keia aka kiao e maalo ana iioko o ka oia kakua powehi | *. nalo aku ia. Ika ike ana o J> ihiol: i keia mau • hiohiona, ala mai la ka maaao sio- i ko ona, e l::o ana lakoti apau i mea | paajai le'ale'a ia e keia luahine; akua, aole h.< hiahin« kanaka, elike ■ m« ko iakou ano, nolaiia kaomi aku; ia kona lima ia Aiiki, me ka awihi j pu ya ak« i kona maka i ke aiii,; p»? he koomaopopo mai o Ahiki ] ika a Xihioie i awihi aku ai j iaia. • Oi«k» hou mai la o Uiula; "E ke I e, makaakan.ko huakai, a huii; ak& hoi he loa ke aia, ua ike pu | aku Ia no kaea i ke alal>ele o ke' : aiwaiwa, a iaia e loaa ai ka mea ] au e imi mei, malama i ka oielo, a* hooko i ke kauoha.'' 1 ka mao ana a« o ka ohu mai ka ipnka ae o ka haie, oi«lo aku la; 0 Ahiki i kona hoa papa ieo, "ua ike aku ia au i ka punohu, me ke aka kino a'a i maopopo ole ai, i ka hekhelena, aka ma kau oieio au « hooko ai, a e hoi au me kua mau hoahek, o i la okoa, aka e hoouna mai ana au i ke kanaka aana. e lawe mai i meaai nau." "Ola waie, i ka ieo ou e ke alii, a mai hoolnhi i ke kanaka no'u aeL E hoi o i kau ka la iluna, «ia ke poo o liulikainuuakea, o papa o Haohokukaiani o na wahioe 1 ka paU&a o ka lihiiihi la mailaio e, e oe e nalo ka hookoia o ko makemake. e ke alii e hiki aku ana ka elele i ou ia, o ka loaa ana ka hoi ia o n>ea au e imi nei." A pau na kaka'iolelo ana mawaena o ka malihini me ke kamaaina, hoeu ae la o Aihki me kona man hoahele, haawi ke aloha, a hoi mai Ia lakou me ka nune ana i ke ala no kela luahine noho mehameha. Olelo mai la o Nihiole i kona mau hoa, "m?tnao anei oukou, he wahine maoli kela elike me kakou nei?" "A pehea ka, ua ike pu aku la no hoi kakou apau iaia, ina paha he akua ua nalo mua." Ia wa \ hoike aku ai o Nihiole 1 kona moolelo o ka hiki mua ana ilaila, elike me na mea i ikeia nona ma na helu i hala. I ka lohe ana hoi o Paku'i i ka Kihiole moolelo, ia wa hoi o Pakn'i i hoike ai i kona moolelo no kpna" kan ana i ka oneki nul o Hoopakika, a moe pu i ka poli o ka wahine me ka lepo. Ua lilo ka moolelo a keia mau kanaka i kamailio ai, i mea aka «a ke Konohiki ame Nuhi, a o Nuhi j nae ka mea i olelo mai, "hahai no j hoi ka paoa ia olua, ua ike no ka hoi olua i ko olua hoopahuluia, huna olua, a o ka mea no ia i nele mau ai o ka ke alii huakai, he hele pu i me olua e keia mau akua paoa. "Nolaila. « ke Konohiki, a i kuia hou ko huakaihele, mai lawe ia laua nei i hoa ukali no ke ala." Ua ahiahi no hoi, hiki i ka hale knn ka luhi o ke ala. Haule iho la hoomaha. Nolaila e hookuu kaua i ke Konohikl e hoomaha. "* (Aole i pau.)