Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 47, 23 November 1922 — Page 1

Page PDF (1.60 MB)

View this newspaper issue

Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

Hoopukaia i na Kakahiaka
Poaha Apau

Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii

BUKE LXI HELU 47. NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H, POAHA, NOVEMABA 23, 1922. NA HELU APAU, 6531

Loaa Aku Kekahi Kino Make e
Lewalewa Ana Iluna o ke Kiawe

Mamuli o ka Loihi Loa o ka Waiho Ana o Kela

Kino Make i Maopopo Ole Ai ke Ano o

Kona Lahui—Manaoia Nae he Pake

Hopuia No Ka
Loaa Ana o na
Waiwai Aihue

Loaa Pono Elua Mau Piko Pa-
uiole i na Makai Mamuli

o na Waiwai i Aihueia

NA KEKAHI MEA OKOA

I HOIKE I NA MAKAI

Nui na Home i Komo Aihue-
ia me ka Loaa Nae o Kekahi
o Kela Mau Waiwai

Mamuli o ka loaa pono ana aku o na waiwai i aihueia mailoko mai o kekahi mau home o keia kulanakauhale, maloko o ka rumi o William K. Kaleo, i paa ai oia i ka hopuia he mau pule ae nei i hala, a ma ka po o ka Poaono koke aku nei no i hala, i hopuia ai kokahi mea okoa iho, i manaoia, o ke kokoolua ia i komo pu me William K. Kaleo, ma na hana aihue lehulehu i lawelaweia.

He hookahi kumu o ka hunakele ia ana o kela hopuia ana o William K. Kaleo e ka oihana makaikiu, i ole ai e pakele ke kokoolua o Kaleo, he oiaio, ma ka hana ana pela, i paa ai oia i ka hopuia

He hookahi kumu o ka hopuia ana

o William K. Lale.) e na makai,
mamuli no ia o kekahi hoike i loaa
aku ma ke kelepona, i ka oihana
makai, mai kekahi kanaka aku a
ka oihana makai i maopopo ole ai.

He rumi hoolimalima ko William K. Kaleo, ma kekahi hale ma ke alanui Papu, ma na po apau ana e huli hoi aku ana no kona rumi, e hoihoi mau aku ana oia i kekahi puolo, ua lilo kela, i kumu e hoohuoi ai, ka mea nana i hoike aku i ka lohe i na makai, nolaila kelepona okoa aku la oia, no kaua mau mea

i ike ai i ka halewai.
O ka hopena o kela hoikeia ana

aku, o na manao hoohuoi, o kela kanaka, o ia no ka hoounaia ana mai o kekahi mau makaikiu, no ka huli ana ialoko o ka rumi o W. K. Kaleo, he oiaio, ua loaa aku la maloko olaila, na lole he nui, na lako gula, me kekahi mikini kikokikohua, me kekahi mau Ukiki, no na waiwai i waihoia aku maloko o kekahi mau hale hana uwaki, no ka hana ana.

O kela mau waiwai i loaa aku ai i na makaikiu, no kekahi mau home ia o ke komo aihueia ana, ma kekahi mau manawa lehulehu ae nei i hala.

Ua hoole loa ae nae o W. K. Kaleo, no kona pili i ka hewa aihue. Ma ka oleloia, ua noho mua o W. K. Kaleo ame ka elua iho o na mea i hopuia, maloko o ka halepaahao, a ua hookuuia laua no kekahi manawa ae nei i hala, ma keia hopu hou ia ana iho la nae, e lilo ana. i hana paakiki loa, ma ka aoao o na luna oihana, i kuleana i na paahao, ka hoohemahema ana mai i keia mau kanaka.

E MALAMA ANA NA WAHINE
KOHO BALOKA HE HALAWAI.

Maloko o ka Hale Memoriala, ma ka hora 7:45 o keia ahiahi Poaha, e malama ae ana ka Ahahui o na Wahine Koho Baloka, he halawai no ka holohe ana i na manao hoakaka, a wehewehe maluna o ka ninau makaainana palua, ame kona pili ana i ka poe o Hawaii nei.

O ka Lunakanawai S. C. Huber, Harada o ke Kula Nui o Hawaii ame ka lunakula nui Vaughan MacCaughey, ka poe haiolelo o kela po. a na lakou e hoakaka piha mai ana, i na aoao apau, o kela ninau.

E hoike mai ana lakou i na kanawai o na lahui e, ame ko Hawaii nei, pela hoi me na kuikahi panailike ame ko lakou pili ana i na keiki o na lahui e, e hele nei maloko o na kula aupuni; o na mea pohihihi ia, i makemake ai kela ahahui, e hoomoakakaia ae, i ole ai e noho pohihihi na makaainana o keia Teritore maluna o kekahi o na ninau ko'iko'i Ioa.

Ma ka manaoio o ka ahahui o. na wahine koho baloka, he ninau ano nui loa, ka ninau makaainana palua, e pono ai e loaa aku ka hoomalamalama ana i na makaainana kane ame wahine, no ka mea pela e loaa ai ka noho kuikahi ana o na makaainana, a e nohoalii mai ai hoi ka maluhia maluna o na aupuni ma ka moana Pakipika.

Ua konoia na mea apau e hele ae ma kela halawai, no ka hoolohe ana i na manao hoakaka o ka poe haiolelo, a no ka hoonaauao ana ia lakou iho, ni. w mea i noho pouliuli ai lakou.

Makemakeia e Hoololi i Eiwa

Mau Lunakiai o Honolulu Nei

Makaukau he Palapala Noi i Kakauinoaia e ko
na Apana Kuaaina Poe no ka Waiho
Aku Imua o ka Ahaolelo Kuloko

Pakele Kekahi
Haole Koa Mai
Ka Make Mai

Na Kekahi Poe Pii Kuahiwi i

Hoopakele i Kona Ola ma

ke Alanui ma Kolekole

KAKAA OIA A PAA MA
KA AOAO O KA PALI

Me ka Uwea Pa i Hukiia ai

Kona Kino Ahiki i ke Kau

Ana i ka Honua Paa

Mamuli o na ulia pomaikai, i hoopakeleia ae ni ke ola o kekahi haole koa, mai ka make mai, ma ka auwina la o ke Sabati aku la i hala, i ka wa i hoea aku ai kekahi poe eha o ke Kalapu Pii Kuahiwi, ma Kolekole, a na lakou i hoopakele ae i kela koa, oiai oia e lewalewa ana ma kekahi wahi nihinihi o ka pali.

Oiai kela poe pii kuahiwi e nanea ana i ka hele ma ke alanui ma Kolekole, ua lohe aku lakou i ka leo kahea no ke kokua mai kekahi wahi mai, malalo pono aku, o kahi a lakou e hele ana; ua hookolo mai la lakou, ma kahi o kela leo kahea, ahiki i ko lakou ike ana aku, i ka waiho mai o ke koa ilalo o ka olaelae pohaku ma kahi o ka pali e nana ana i ke awawa kuhoho.

Ua loihi paha ka noho ana o kela koa ma ia wahi, me kona hooikaika ana e kau oia iluna o kahi honua maikai, aole nae he hiki, a ma ka oleloia, ua hele oia a paupauaho, me ka aneane loa e pau kona manaolana, no kona palekana.

I ka ike ana o ka poe pii kuahiwi, i ke kulana kupilikii o kela koa. ua hele koke lakou e okioki i ka uwea o kekahi pa laau, me kela uwea, i hookuukuuia aku ai kekahi piko ilalo, ahiki i ka loaa ana aku i ke koa, alaila hoopaa ae la i ka uwea naa kona kino, ua hukiia mai la oia ahiki i ke kau ana iluna o kahi a ka poe hoopokele e noho ana.

Ma ka hoakaka a kela haole koa, e hele ana no oia ma ka aoao o ke kuahiwi, a iloko o kona nanea, ua kakaa mai la kekahi pohaku a pa ma kona poo, me ka pakika ana no hoi o kona mau wawae, o kona haule aku la no ia ma ka aoao o ka pali, a mamuli wale no o ka hapapa ana ae o kona mau lima, i ka olaelae pohaku, pela oia i paa ai ma kela wahi, ahiki wale no i ka hoea ana aku o ka poe hoopakele.

Mahope iho o kela hoopakeleia ana o ke koa, ua huli hoi aku la oia

Hanaia He Pepehikanaka Ku

i ka Weliweli ma Ewa Ae Nei

Paa he Pilipino ame ka Wahine a ka Pilipino

i Make i ka Hopuia no ko Laua Hoolala

Mua Ana e Hana i ke Karaima


	He kino make no kekahi kanaka ka i loaa aku i kekahi Pake e lewa- lewa mai ana iluna o ke kumulaau kiawe ma kekahi wahi mehameha loa makai ae o Moanalua ma kahi mamao loa mai ke alanui Puuloa aku ma ke kakahiaka o ka Poaha nei, i ka manawa a ia Pake o ka maauhele ana aku ma ia wahi. I ka loaa ana o ia kino make i ka Pake ua hoike koke ia mai ka lohe i ka oihana makai a i ka hoea ana aku a ka makai nana i oki i ke kaula i kaawe ai ka mea i make, a laweia mai ke kino i ka haleku- papau o ka Papa Ola Teritore no ka hele ana aku o kekahi pilikana i haohao no ka nalowale ana o kekahi kanaka e nana. Mamuli o ke ano inoino o ke kino ma ka nana aku a ka makai me he mea la he pule a oi kona kaawe ana. No ke ano palaho a inoino o ke kino me ka apana lole i wa-hiia ai mamua o ke okiia ana o ke kaula e paa ana i ka a-i a iloko o kekahi pohoie nui i hoohauleia iho ai a ma ia ano i laweia mai ai. Ma ka manaoio o ka makai nana i kii he Pake ka mea i make, mamuli o ka loaa ana aku o ka lehu opiuma ame ka inisi iloko o kekahi pakeke o kona mau lole, me kekahi mau mea paahana puhi opiuma, eia nae o ka	mea kanalua loa ia aohe Pake i hoi- keia ae i ka halewai ua nalowale. Ma ka manawa i loaa ai kela kino make ma ka Poaha nei ua manao ke- kahi poe no William A. Lippke ia kino, ka ona o ka hale hana uwaki ma ke alanui Papu, ma ka hale ma- luna, ka haole i nalowale honua ai mai ka haleauau aku o ka Hokele Moana he mau pule lehulehu i kaa hope aku nei. a o ka haole hoi i ma- naoia ai ua piholo iloko o ke kai a make. Eia nae mahope iho o kela nalo- wale ana o Lippke me ke kupanahu ua hauwawaia ae kekahi lono no ko- na ikeia ana me ke ola maloko o kekahi wahi o Houolulu mahope o kona hooiaia ana mai no kona na- lowale honua ana me ke kupanaha loa ma Waikiki, kahi o kona mau lole i loaa aku ai e waiho mai ana no. Ma ka manaoio o na makai aia o Lippke i Kapalakiko i keia la, o kona wahi o ka noho ana mamua ma Honolulu nei aia ma ko ahinui Puowaina Helu 1278, a he kaikama- hine kana o 13 makahiki. O ke kino make i loaa aku ai nole ia no Lippke, wahi a ka makai, no ka mea he pokole iho kona kino a he pilalahi, o kela kino i loaa aku ai he niape a he nui me ke kaumaha pu. O ka mea kupanaha i ka noo- noo iho aohe mea hookahi i nalowale i hoikeia ae ka haohaoia ana i ka oihana makai.


	Oiai he mau mahina helu walo no ioe, alaila hoea mai i ka noho ana o ka ahaolelo kuloko, ke hoolalaia mai nei kekahi manao, no ke noi ana aku i ka ahaolelo, e hoololiia ae, ka heluna o na lunakiai, o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolu- lu nei, mai ka eono a i ka eiwa, me ke kohoia ana o na lunakiai hou ekolu mai na apana kuaaina mai. No ka hooko ana aku i keia ma- nao hoololi i ka heluna o na lunakiai o Oahu nei, ua hanaia kekahi pala- pala noi, me ke kakauinoaia e na inana koho o na kuaaina aku nei, a aia a noho mai ka ahaolelo, ia wa e waiho aku ai i ka makemake o kela mau makaainana, no ka hoo- loli ana i ke kanawai, e ku nei i keia manawa, a hana mai i kana- wai, hou, elike me ke ano o ke koho ana o na lunakiai o na kalana e ae. Ma keia manao hoololi i na luna- kiai, i hookahi lunakiai e kohoia mai ka apana mai o Koolaupoko ame Koolauloa, he hookahi mai Ka- huku mai ame Waialua, he hookahi mai Waianae ame Ewa, a he eono mai Honolulu ae nei, e hookaawale ana i ko lakou mau apana koho, o ia hoi mai Nuuanu, Honolulu po- noi iho, Kaimuki, Waikiki, Manoa, ame Kakaako mai.	Ua manaoia, o ke ano o ke koho ana i na lunakiai, o na Kalana o Maui, Hawaii ame Kauai, ka oi loa o ka maikai, o ia ko lakou kohoia ma na apana, aole hoi elike me ko Honolulu nei, ka holo laula o na lunakiai apau. Ua ikeia ka pilikia ma keia ano o ke koho ana, ma ka manao o kekahi poe, o ia ke koho ana i na lunakiai, i akoakoa loa ma kekahi wahi hookahi, malalo iho la o kela ano, aole e loaa ana ka ma- kaala pono ia o na apana kuaaina, i loaa ole he hoa no ka papa luna- kiai mai ia mau apana mai. Ina no ka hoololiia o ke kanawai e ku nei i keia wa, a ma na apana ke koho ana i na lunakiai, he ma- naolana ko na apana kuaaina, e hiki ana i kekahi poe kupono mai na kuaaina mai, ke holo moho lunakiai, a i ka wa e lilo ai kekahi poe o lakou, i mau hoa no ka papa lunaki- ai, e lilo ana lakou i poe makaala loa no ka pono o ko lakou apana iho, a e lilo pu ana lio hoi lakou i poe hooikaika e loaa na haawina, no ko lakou mau apana, mamuli o ko lakou maka'u, i na mana koho, ka poe na lakou i koho mai a puka i mea makaala aku no ko lakou pono.


	M-^;? ae nei o ka mahiko o Ewa. ^ IA po o ka Poalima aku la i -ili. i kiia ai he Pilipino o Victori- -: ^e-aoa. ka inoa i ka pu pana- -^. a okiokiia kona kino me ka .:-.:. me ka paa ana nae o ka wahi- = ^ kela Pilipino i ka hopuia, me .-,-": Pilipino okoa aku, ma ke mohuoi, no ka hoolala mua ia -. "' ka make o kela Pilipino. He nui na moolelo like ole, no -i-o o ke karaima i hanaia ma- - 5 i kela Pilipino, aka nae, ma -.:?;. i hoikeia ae e na makai, ma- - iho o ka ninaninauia ana o i^.hine mare a kela Pilipino, ame ---':.: Pilipino okoa aku, o ka hop i ^ ana me ia, ua hoolala mua ia , ka make o kela Pilipino, pela - , i hanaia ai ke karaima pe- - ': kanaka ku i ka weliweli. Aole he maikai o ka noho ana o '.--. Pilipino me kana wahine, me - ":.!.! noho kaawale ana, a hoi 7 : i ka wahine, e noho me kekahi -- '' -.^ okoa aku ma Waipahu. M,. kela Poalima ka, ua hooholo .;, ka wahine e hoi hou me kana - :-" o noho ai, he hana maalea ../."'' 'o nae kela, no ka hooko ana ku i na mea i hoolalaia mawaena ' n ame ka lua o ka wahine, ame -- i-^-'-i Pilipino okoa aku, oia ka ., : hopu pu ia ai, o ka wahine - ''-::. mea i make. Ma kela ahiahi Poalima, ua koi - : i ka wahine i kana kane Pili- : - . e hele laua no ka aie dala ana, '-:.,"-.! e noho ana o na Pilipino ma - '-.iuip e kokoke ana i ka halewili, - -n no kekahi paina, i manaoia . .-i. ma ka hale o ka elua o na .:.-? ma Waipahu. -oolalimna ka wahine mare - .. ' na^^K^ni^ino i hopu pu :: ---' i4, e pee oia ma kekahi ? i iki pono ai iaia ke ike. mai, .-. - Pilipino e pepehiia aku ana; ^4 '^o hoi kela Pilipino me ka -. ahi. i haawiia aku iaia e ka wahine --, ka Pilipino i make, a he pu pana :;:,;. kekahi i hoolakoia aku iaia e ' i --"u:. o lai wahine, e noho ana ma Waipahu. ! ka haalele ana iho o ka Pilipino pepehiia me kana wahine, i ka ' -, -. ua ukali pu aku la me laua Pilipino okoa aku, o E. Ibal kona ... n ia lakou i kaalo pono ae a	ma kahi u ka mea pepehikanaka e pee ana, ua kani mai la ka pu pana- pana, me ke komo ana mai o ka po- ka, ma ka aoao akau o ke poo, a he hookahi poka ma ka aoao akau o ke kino. Aole i lawa ka manao puuwai eleele o ka mea pepehikanaka, ma- muli o kela ku ana aku o kona hoa lahui i ka poka o ka pu. no elua ma- nawa, aka ua okiokiia aku la, oia i ka pahi, ma kona helehelena, a ma kona kino, me ke ku i ka manaonao. I kela kani ana no o ka pu pana- pana, ua hoomaka ka Pilipino o ka hele pu ana me ka wahine ame ka mea i make, e holo, a ua holo aku hoi ka wahine, no ka hoike ana i ka mea i hanaia maluna o kana kane, i ka poe e noho kokoke ana i ka halewili. I ka manawa i loaa aku ai o ka lohe e pili ana i kela pepehikanaka i ka Hope Makai Nui Fernandez o Ewa, ua hoomaka koke oia me kona mau kanaka, e hookolo, mahope o ka meheu o ka mea hana karaima. Ma kahi kokoke i kahi i hanaia ai ke karaima, i loaa aku ai he pa- pale, he kuka, ka pahi ame ka pu panapana, a mamuli o ke kuka ame ka papale, i pololei ai ka hookolo ana aku a na makai, ahiki i ka paa ana o Catubag, i ka hopuia, no ka mea oia ka ona nona ke kuka, i loaa aku ai i na kanaka o ke aupuni. Ma ka oleloia, ua ae okoa ae, ka Pilipino o ka hopuia ana malalo o na kumu hoohuoi, no ka hoolala mua ia ana o ka mare mawaena ona, ame ka wahine a ka Pilipino, ana i ki ai i ka pu, ke make ke kane a kela wahine, a ina o ka mea oiaio ia, alaila e lilo ana kona ola, i kumu e pana'i aku ai, no kona hoo- kau ana i ka make, maluna o ke kane, a ka wahine, ana o ka manao ana e lawe mai nana. Uo komo kino okoa aku ka oihana makaikiu, ma ka noii pono ana, i na mea pohihihi e pili ana i kela karaima pepehikanaka, a oiai ua nalo na hoolala ana i hanaia e ka mea pepehikanaka, ame kona mau hoa, ua lilo nae i hana maalahi na na kanaka o ke aupuni, ka hookolo una aku, ahiki i ka loaa pono ana o ka poe i komo iloko o kela hana ekaeka.


	AHEWAIA O LEE CHOY E KE KIURE FEDERALA. Ua ahewaia o Lee Choy, ka Pake i hoopiiia ae ai e ke kiure kiekie federala no ke ku-e i ke kanawai opiuma e ka papa kiure o ka aha federala ma ka Poakahi nei no ke kumuhoopii ekahi e ku-e ana, me ko noi pu o Ue kime e hoemiia mai kona hoopa'i a ma ka elua o na kumuhoopii e ku-e ana iaia ua ike ke kiure aohe i pili ka hewa iaia. No ko kau ana aku i ka hoopa'i maluna o Lee Choy ua hoopaneeia ahiki i keia Poakahi ae. He noi no ka hookolokolo hou ia o keia hihia ka i hookomoia ae e ka Loio Barry S. Ulrich, ka mea e ku pale ana ia Lee Choy. No elua pule a oi ka hooloheia ana o keia hihia mamua o ke kiure o ke kokua Loio Apana Amerika Patterson ma ka aoao hoopii. Le- hulehu na hoike i ninaninauia ma ka aoao o ke aupuni a pela hoi ma ka aoao o ka mea i hoopiiia, a ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei ka pau ana o na oleloike i ka laweia a hoomaka ka hoakaka ana a na loio ma na aoao elua, a ma ka hora 1:30 o ka auwina la i komo aku ai ka papa kiure iloko o ka rumi no ka noonoo ana i ka olelo hooholo, a no kekahi mau hora lehulehu ka paio ana a na hoa o ka papa kiure. He mau pule lehulehu aku nei i hala he wahine Amerika, a ma kana olelo he wahine kane-make ka oia na kekahi kanaka Hawaii himeni i make ma Uia, o Mrs. Eunice C. Alapa ka inoa a ua wa- hine la, ua hopuia oia e na makai hopuhopu opiuma i kona manawa o ka iho ana mailuna mai o ka moku me 20 mau kini opiuma i hunaia ma kona poli. Ua hopu pu ia o Lee Choy ma ia manawa like; ma ka olelo a ka wahine ua ukuia oia e Lee Choy he $10 no ke kini opiuma hookahi ana e lawe mai ana a pae iuka nei o ka aina me ka paa ole i ka hopuia. O ko Y. Kamihara hewa hoi i ho- puia ai oia ke kalaiwa nana i lawe ae ia Lee Choy ma ka oto ahiki i ka Uwapo 7, a malaila laua i kali ai no ko Mrs. Alapa hoi mailuna mai o ka moku me ka opiuma. Ua ae o Mrs. Alapa i kona hewa imua o ka aha federala ma ka la 23 o Okatoba no ka loaa ana aku o na kini opiuma ma kona kino. Ua hoopaneeia mai nae ke kau ana aku i ka hoopa'i maluna ona mai kela Poaono aku nei ahiki i keia Poa- ono ae. O Mrs. Alapa ame Kami- hara na hoike i laweia ma ka aoao o ke aupuni ma keia hihia no ke ku-e ana ia Lee Choy. HAUHILI KA AI A KAWELE-A. O kekahi o na mare kupanaha a ku-e kanawai maopopo e hoopiiia mai ai ka mea ku-e kanawai no ka mare lehulehu oia ka mare e ikeia iho ana ma ka moolelo malalo nei. He mau makahiki lehulehu aku nei i hala ua hoohuiia pela ka hoo- iaia, ma ka berita laahia o ka mare o Kanikau, ke kane, ame Akalia Kauhi, ka wahine, ma kekahi wahi o Oahu nei. I ka noho pu ana o "kaihi innui unea ia Unihi kBkaiii unu	makahiki ua loaa o Kanikau i ka ma'i hookaawale a ua laweia aku ke kahua ma'i ma Molokai. Aole maopopo ko laua makahiki i mare ai ame ka mea nana i mare. Elua makahiki mahope mai, elike ne ka moolelo, ua hookomo mai la o Kanikau he hoopii okimare i ka aha kaapuni a Lunakanawai John De Bolt, mamuli o ka lono mahui ana aku ona he kapena hou ko ka wahine, a i hooneleia ai oia (wahi- ne) i na pomaikai o ia kona kumu o ka hookomo ana mai i ka hoo- pii. Eia nae, ma ka manawa i hoo- komo mai ai oia i ka hoopii oki mare ua mare mua aku ka wahine o Akalia me D. W. Kahale, me ko laua kali ole a puka mai ka olelo hooholo a ka aha, a mamua Loi o ko ka aha ninaninau ana ia Akalia ua make aku o Kanikau he pule ma- mua aku. Ma ka manawa i mare hou ai o Akalia ia D. W. Kahale na Fred H. Hayselden i hoopuka i ka laikini mare i ka 1918, a na Rev. Wm. Kamau, kahu o ka Ekalesia o Ewa i hoohui ia laua ma ka mare me ka maopopo ole ia laua e ola mai ana no o Kanikau ma ka mahina o Iulai o ka 1918, he mare hoi i ikeia ma- hope mai aohe i ku i ke kanawai oiai o Kanikau ke kane e ola mai ana no ma Kalaupapa, Molokai, ia manawa, ua manaoia ua ao hewaia o Akalia e kekahi poe ina aole oia e mare koke ana e nele ana oia i ka pomaikai o ka noho ana iluna o ka aina hookuonoono. No ka manao ana aole i ku i ke kanawai o ko laua mare mua ia ana ua kii ae o D. W. Kahale, ke kane mare hou a Akalia Kanikau Kauhi, i laikini mare hou no laua a ua hoopukaia aku e Charles M. Costa, ka luna haawi laikini ma ka Poaono, Novemaba 18, a ma ka lono i hoikeia mai i keia keena ua hoohuiia laua ma ka mare ma ia la no e Rev. D. A. Kaaiahua, ma Waikele Ewa, o keia mokupuni. O ke kumu o keia mare hou o laua mamuli o na olelo hoomaka'uka'u ka a kekahi poe ina aole laua e mare hou ia e hopuia ana laua no ka hewa moekolohe. HE 27 MAU MA'I LEPERA I HOO- KUUIA MAI. Ma ka halawai a ka Papa Ola o ka noho ana ma ka auwina la o ka Poaha i hala aku la i apono ai ia kino i ka hookuuia mai o 18 poe ma'i lepera mai ke Kahua Ma'i mai o Kalaupapa, malalo o ka hoomalu ana a ka papa a he eiwa mai ka halema'i mai o Kalihi ae nei. A oiai nae ua hookuuia . mai la keia heluna o ka poe ma'i mai na kahua ma'i mai o Kalaupapa ame Kalihi e kaa mau ana no lakou mala- lo o ka hoomalu ana a ka papa me ke kauohaia o kela ame keia oia poe e hele a e hoike ia lakou mamua o ke kauka o ka apana kahi a lakou e noho ana no ko lakou lapaauia ana mai me ka aila Chaulmoogra. Elima o kela poe ma'i ma Kalaupa- pa i noi ae i ka lunanui e aeia aku no lakou e noho malaila ma ke ano he poe kokua ma'i, a ua apono aku ka papa ia noi a lakou. He pomai- kai nui keia i loaa i keia lahui ma o ka loaa ana o ka laau.


	PAE AE HE MAU IPU HAOLE LEHULEHU MA HILO. Mai Hilo mai kekahi lono uwea- ole e hoakaka ana no ka poe ana ae o kekahi mau ipu haole lehulehu ilaila a ua lilo ia ninau i hiki ole ke weheweheia no kahi o ia muu ipu haole o ka laweia ana mai a i laweia ae hoi e na kai hoee eiwa o ka Poaono, a no ekolu mau la pi- ha hoi mahope mai, he mea hooma- huahua loa i na manao pahaohao. Ma ka hoakaka ma ka moolele, mahope iki iho o ke awakea o ka Poalua o ka pule i hala he lehu- lehu na keiki o Hilo i ikeia aku o au ana iwaho o ke awa, a he mau minuke lehulehu mahope mai ua ike hou ia aku la lakou e au mai ana iuka o. ka aina me na ipu haole. He mau kakini lehulehu o na ipu, i loaa aku e lana ana iloko o ke kai. eia nae, ahiki i ka Poaono aku la i hala aole hookahi mea i maopopo no kahi o ia mau ipu haole o ka laweia ana mai, o ka lana ana iloko o ke awa o Hilo ka mea i ikeia. Ua pau ka ke kikina ipu haole o Hilo, no ia kumu i manaoia ai mai kekahi mau aupuni mamao mai ia mau ipu i laweia mai ai, a o kahi i laweia mai ai ua manaoia mai Amelika Hema mai paha, kahi o ke olai ame ke kai hoee i hoikeia mai ai. O kekahi mea i manao wale ia malia ua loaa kekahi moku he ipu haole kekahi oluna i ka poino ma ka moana a ua nahaha, o ka ipu haole kekahi hapa o kana mau uka- na oluna. PIHOLO ILOKO O KE KAI A MA- KE HE KANAKA. Mai Hilo mai kekahi meahou o ka loaa ana ae e hoakaka ana no ka make ana o kekahi hapa-Hawaii, he limahana ma ka uwapo Kuhio. o Art- hur Sui Kim ka inoa ma ke kaka- hiaka o ka Poaha o ka pule aku la i hala, i kona manawa i haule ai mailuna iho o kana walu o ka hana ana a pa kona poo i kekahi pauku laau o ka haka a pau ka ike, a me ia ana oia i haule iho ai iloko o ke kai. Ua hoao kekahi o na kanaka e hana pu ana me ia e kokua iaia ma o kona lele ana iho iloko o ke kai, a no ka hiki ole iho ila'o o ka papa- ku kahi a Arthur Sui Kim, e waiho ana i hoopakele ole ia : . ka mea haawina pakalaki i ka wa pono. Mahope iho o kela haule ana o Sui Kim aneane e pau loa na kanaka e hana ana malaila ia manawa i ka luu iloko o ke kai no ka huli ana i ke kino aole. nae i loaa iki ahiki i ka luu ana o Hartman, ka luna, me ke kapa luu. Aneane he hora ka waiho ana o ke kino o Sui Kim iloko o ke kai a i ka loaa ana a hapaiia ae a kau iluna ua hoaoia ma na ano apau e hoopakele ae i kona ola, nole nae he huu i lona ma ia hooikaika ana. Ua haalele iho oia he wahine me kokahi keiki uuku makuakane ole e hakaka me na popilikia lehulehu e keia ola ana.	EKOLU KAUKAHI POE I KOHO OLE. Mailoko mai o ka heluna nui o ka poe koho baloka, o ka Mokupuni Oahu nei, ua hiki aku ma kahi o ka 3311, ka nui o na mana koho mai ua kane a na wahine, i hele ole ae e koho i ko lakou mau baloka ma ke koho baloka laula aku nei i hala. I kulike ai me ke kanawai i ha- naia, aole e hiki ana i kela poe ke koho baloka hou, ua hele lakou i ka pono koho, aia wale no, a hele hou lakou e hoopaa i ko lakou mau inoa maloko o ka bukeinoa o ka poe kupono i ke koho baloka, alaila hiki ia lakou ke koho baloka ma keia mua aku. Ma ka paa ana o ka bukeinoa o ka poe kupono i ke koho baloka, ma ka a 24 o ka mahina aku nei o Oka- toba i hala, ua ikeia he 18,016, ka heluna nui o ka poe koho baloka, o ka apana elima me ka apana eha, aka nae, ina e laweia ae ana ka huina o 3311, na mana koho, i koho ole i ko lakou baloka, ma ka la 7 aku nei o Novemaba, alaila e koe iho ana ka huina oiaio, o na mana koho o ka Mokupuni o Oahu nei, he 14,705. O ka heluna baloka i kohoia no W. P. Jarrett, ma ka Mokupuni o Oahu nei, he 8322, a he 6180 hoi no John H. Wise. Ina e huiia ko laua mau baloka apau, ua hiki aku i ka 14502; a ke hoolaweia mai ka huina mai o 14,705, ua like me 203 mau baloka i kiolaia, a i ole ia, i koho ole ia paha no na elele. Mailoko mai o ka heluna o na mana koho he 3311 i hele ole ae e koho i ko lakou mau baloka, he 2014 mai ka apana eha mai, o ia hoi he 1058 kane a he 956 wahine. Ma ka apana elima hoi, he 1297 poe i hele ole ae e koho i ko lakou mau baloka, o ia hoi, he 805 kane a he 492 wahine. Aia iwaena o ka heluna o na mana koho i koho ole i ko lakou mau baloka, he poe kekahi i make, a i holo aku paha no Amerika, a no kekahi mau mokupuni o ka, a he mau kumu okoa no hoi ko kekahi poe, i hele ole ne ai e koho baloka, o ka hapanui, ua manaoia, ua mo" lowa lakou i ak hele ana ae e koho baloka, mamuli o ko lakou manao, he hana waiwai ole ia. CONSTANTINOPLE. Nov. 20.— E hoikeia aku ana e ke aupuni Angora o nei i ka Ria-Adimarala Mark Bristol, ke komisina Amerika maanei o kela ame keia moku hahai topito Amerika e komo. mai ana a i ole e haalele iho ana paha i ua awakumoku o Tureke he pono e loaa mua aku kekahi palapala ae, o ia ka lono i hauwawa ae i keia la. E hoike pu ia mai i ke aupuni o Tureke ka manawa a kela ame keia moku hahai topido Amerika e pani mai ai i ku hakahaka o kekahi moku topido a e hoolako pu ae i ko aupuni i na mea ano nui e pili ana no ka moku hou e pani mai ana a me ke kumu no ka hoololi ana.


	KUHALAHALA NO KE O IA O NA KEIKI. Lehulehu wale na makua o na "kumana a ke Kula A'o piliolelo i -.-:-? i ke o ia o ka lakou mau keiki - ke kauka aupuni, a o kekahi poe makua ka na hoole loa i ke o ia e ka lakou mau keiki. Ma ka halawai a ka Papa Ola o ka noho ana ma ka auwina la o ka Poaha aku la i hala i waihoia ae ai keia kumuhana a ua hooholo ka papa ^a keiki e o ole ia ana maloko o ia - . a o koiia aku ana lakou e hoike ae i ko lakou mau pepa hoike no ko ^k'-'n o mua ia ana i mea hooiaio ma - lakou aoao no ka hoomau ana aku o ko lakou hele ana ia kula. No ka hoopakele ana ae i ka lehu- lehu mai ka loaa nui ana i ka ma'i Kamolapoki" ame ka pahola ana ae hoi o ia ma'i maloko o ke kulana- kauhala, ua noiia aku na kumupoo -a kula kuokoa apau maloko o ke teritore e o ia ka lakou mau hauma- -.=!. Ua hooko na kumupoo o keia -aa kula i ke kauoha a ka papa, a -) hui pu mai na makua e kokua - - ia hana. O ke Kauka Davis o ka Papa Ola ^ kaahele mai nei i na kula no ke .i ana i na keiki a ua manaoia e ?'--.; ana ia hana mawaena o na keiki -.i ka la hope o Ianuari. MAKE HE KEKANI LAWAI'A I KA WA I LILO AI I KE KAI. Mawaho ae o Kalaeloa ma ka Po- ., o ka pule aku la i hala kahi ^kahi Kepani lawai'a o Shosaku - ',-. ka inoa i make ai mamuli o -n haule ana iloko o ke kai a '-lo. elike me ka hoakaka ma ka .; apala hoike no ka poe i make -?. hoihoiia ana ae i ke keena o ka ^ Oia Teritore ma ke kakahiaka 'k.ihi nei. Aohe i loaa kona kino no ka mea. -- kai u5 kela wahi me ka ikaika ke au e ko ana ilalo. Ma ka moolelo e lawai'a ana no a kela Kepani, u^ oiai oia e nanea -'u ; ke kulou ua pii mai la kekahi .H? nui a pulumi aku la iaia mai- '' -"--' 'iku o ka waapa. He wahine -''''- :; nia Iapana kona wahi i ha- ----.i .liia nona hoi na makahiki ' -O.	E HOOLILO ANA I KONA AINA HANAI HOLOHOLONA. I kulike ai me kekahi meahou o ka oili ana ae mai Wailuku, Maui mai, e kuai hoolilo aku ana o Kauka Raymond, i kona aina hanai holo- holona ma Maui, i ka ohana Bald- win, ke holopono na kukakuka ana, ma na aoao a elua, ma keia mua iho. O ke kumukuai i manaoia no kela mau aina hanai holoholona ame na waiwai no apau o Kauka Raymond, he $625,000. O na waiwai i komo maloko o keia manao hoolilo o Kauka Ray- mond, o ia no ka aina hanai holoho- lona ma Ulupalakua, ma kahi o ka 24,00 eka ka nui, pela na eka he 12,655 o Kahikinui, malalo o ka hoolimalima mai ke aupuni aku, u mawaho ae o kela mau eka aina, aia he 5000 mau poo pipi e holo la ma kela mau aina hanai holoholona. Ma ka hoakaka a Frank Baldwin, aole he kumu nui o kona manao ana ame kona mau hoa, e kuni i ka aina hanai holoholona o Kauka Ray- mond, no ke ake wale ana no ia e kaa mai kela mau aina malalo o lakou, mahope iho o ka hooliloia ana aku o ka Mokupuni o Lanai i ka Hui Kanu Halakahiki Hawaii, no ke kumukuai o $1,100,000. KAHULI KA WAAPA MAWAHO AE O KAUAI A MAKE HOOKAHI. I ka mokuahi holo pili aina Kai- ulani e hekau ana ma Kilauea, Kau- ai, e holo mau aua hoi kona waapa mawaena o ka moku ame ka aina ma ka auwina la o ka Poaono aku la i hala, ua kahuli iho la ia waapa a hookahi luina i piholo a make. O keia ka lono ma ke kelepona uweaole o ka loaa ana ae i ke kee- na o ka Hui Mokuahi mai Kauai mai, aohe nae he moolelo piha i hoa- kakaia mai no ke kahuli ana o ka waapa ame ka make ana o kekahi luina. Ma ke kakahiaka Poalua nei ke ku ana mai o Kaiulani i Honolulu nei. Ma ka oleloia no ke kaikoo ka o ke awa ke kumu kahuli o ka waapa, nui ka ino malaila ia la.

no Leilehua, kona wahi hoomoana, ana no hoi o ka haalele ana aku ma kela la, no ka pii ana iuka o ke kuahiwi.

LOAA AKU HE 12 MAU KINI OPI-
UMA ILOKO O NA KAA.

Ma ke ahiahi o ka Poakolu o ka pule aku la i hala, i loaa aku ai i na makai federala he 12 mau kini opiuma, no lakou ka waiwaiio o $1000 maloko o kekahi mau kaa otomobile elua, ma ka halekaa otomobile Paradise ma ke Alanui Vinia.

Ma na mea i hoikeia ae, he mau

la ae nei i hala, ua loaa aku ka hoohuoi i na makai federala no ke-

kahi o na kalaiwa kaa otomobile

o kela halekaa, me ka hoomakakiu-
ia ana o ua wahi nei.

Ma ke ahiahi i hoikeia ae la maluna, ua hoea kino aku o W. D. Allen, ke poo o ka Oihana Makai Federala ame kekahi o kona mau kanaka ma ua halekaa nei, a i ka luliia ana aku o na kaa, aia hoi ua oaa aku la kela mau kini ua hunaia malalo o kekahi o na noho o na kaa oio, a o ka hopena, ua paa ae

i ka hopuia o S. Matsuda ame Mi-
tisupshi Ogawau.

KE HOOLALA HOU MAI LA O
KELEMANIA NO KE KAUA.

Ma ka hoakaka a George Clemenceau, ke kuhina nui mua o Palani ma kaiia haiolelo mua imua o kekahi anaina kanaka nui maloko o ka hale mele ma Nu Ioka, he haiolelo ana i ike mua ai i ka hopena e ala hou mai aua maloko o Europa, a e kauleo mua mai ana i ka lahui Amerika e noho mau me ka makaala no ia hopena, aia ke aupuni o Kelemania ke hoolala mai nei i keia manawa no kekahi kana nui hou, elike me ka hoakaka ma ka lono kelekalapa mai ka Associated Press mai, malalo nei penei:

NU IOKA, Nov. 21.—Ua makaukau o Kelemania i nei manawa no kekahi kaua hou, wahi o ka hoakaka a George Clemenceau ke kuhina nui mua o Palani, iloko o kana kamailio ana ma kana haiolelo mua o kana huakai makaikai i Amerika, inuia o kekahi anaina nui ma ka Hale Mele Metropolitan.