Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 47, 23 November 1922 — NA HOOLALA ANA NO KEIA MUA AKU NO NA AINA MA MOLOKAI [ARTICLE]

NA HOOLALA ANA NO KEIA MUA AKU NO NA AINA MA MOLOKAI

Iloko 0 keia mau eka he 30,000 a oi aku ma Molokai, malalo 0 ka malu ame ka hoohana ana a ke Komioina o na, Home Hawaii, aia he mau ek* i hiki aku i ka heluna kiekie 0 10,000, ua kupono 110 ke kauu maloo ana me ke kaukai ole i wai e hoomau malama iloko 0 ka makahiki e pulu ai i na mea kanu. Aia no he loaa ana he haule ua ana, a ma kekahi mau eka 0 keia mau aina; ua kanu la mai nei e Lyman i ke kulina, a ua ikeia kekahi 0 na hua 0 kela kulina ma kekahi 0 na pukaaniaai o kekahi hale kuai 0 ke kulanakauhale nei 0 Honolūlu nei. Aole wale no 0 ke kulioa ka mea ulu ma keia mau aina, aka, ua hoaoia mai nei i ka pi eunu, a ua ike ia koua ulu maikai me ka hiki ole i ke kau papaala ke hoemi iho i kona ulu ana. Ho oiaio no, aole i ikaika loa kona ulu ana i na mahiua maioo 0 Molokai, aka, ua hiki no nae e loaa kekahi mau pomaikai ma na aina i hoouluia i keia pi. He ai maikai na holoholona, ka pipi, ka puaa ame na holoholona ai i na lau nahelehele. A mamua 0 ka lilo ana mai nei 0 keia mau aina 0 Molokai malalo 0 keia komisina, ua noiia aku keia mau aina no ke kanu halakahiki ana. A ina aolo keia kanawai i liooholoia mai nei, ina la i keia la, ua liio *ku keia mau aina i na hui kanuhala* kahiki ,a ko hoouluia nei la ia hua ai ma kela mau aina maloo 0 Molokai, Aka maniuli o ka lilo ana mai nei i mau aina maloo i ke komisina 0 na aina hoopulapula pela 1 nele ai ka lilo ana 0 keia mau eka he 10,000 1 na hui kanu lialakahiki 0 kakou nei 0 keia mau la. Eia ke anaia mai nei kekahi mau eka 0 keia mau aina i ikeia ua kupo* no no ke kanu halakahiki ana, a ina e maopopo ana, ka hiki, alaila e haawiia mai ana kekahi mau eka 110 na kanaka Hawaii e makemake ana e kanu hala. Aolo wale no oka liala ke kanuia ana, aka, 0 na mea e ae 0 0 ulu me ka wai.ole, A ua maogopo loa, ua hiki pu i ke kulina e ulu nwi keia mau aina i na malama ua 0 Molokai, 110 ka mea ua kanuia mai nei, a ua ikeia ka puka pono ana he 20 eka kulina. A malu. na no hoi 0 na aina 0 Cooke ma, ua kanuia no 11 makahiki ko kulina a ua puka pono i na kanu ana apau loa.

Ina o haawiia mai ana kekahi o keia. mau eka no na kauaka Ilawaii e makemako ana i na aina o keia ano, o a'o mai ana ke komisina aole e kanu apau na oka i ka halakahiki wale no ,aka, e hookoeia kekahi mau eka, no ke kanu ana i kekahi mau mea e ae. Ina e Joaa ana he 40 eka i ka ohana hooknhi-, ua lawa kela | ohana i 5 a i ole 10 eka no ka halakahiki, a ua hiki kekahi mnu eka e iho e kanuia i na mea kanu e ae e hiki ana e holo pono i ka manawa maloo. O na hua pi kekahi mea maikai e hoouluia no ka mea ua iko ia kona holopono, ame kona ulu no iloko o na naalama 1«, a maloo hoi o kela wahi. Me keia hua pi ua hiki o hanai i na puaa ame na pipi i keia mau mahina papaala, a i ka hoi ana mai o na malama ua, ua hiki no e kanu aku i ke kulina, a i ole i ke pu paha ame na mea e hiki ai e ola na puaa, na moa ame na holoholona e ae i makemakeia e ke kanaka e hanai. Ua kamaaina kakou aia i ka piha o elua makahiki alaila ohi ka hala* kahiki, a ja oe e kali ana o ke ffO mai o kau mau hala, e hiki no ia oe e kanu ma na eka aku i koe 110 kekahi mau mea e aku. Kc manao mai nei ke komiaina, ina e hiki aua i na hui kanu halakahiki ke hooulu i keia hua ai, alaila, e hiki ana no i na kanaka Hawaii i makeniake e lawelawe i keia oihana r]ala nui o keia mau la e neo nei. I keia makahiki oa hoea aku na loaa o ke Teritore nei ma keia oihana o ka halakahiki i ka heluna «!ala nui hewahewa o $22,000,000. A ia kakou e ike iho ai, o ka loaa o ko kopaa i koia maknhiki no he $51,000,000 wale no, e hiki ana ia kakou kē hoomaopopo mai ,eia keia oihana o ke kanu halakahiki ke pii ae la, a lloko o keknhi mau makahiki kakaikahi w*lo no, e ot aku ana mamua o na loaa o ke kop»«. Eia ma Molokai malalo o ke komlaina he mau .eka i hikl aku i ka 10,000 a malalo hoi o ka ohana Cookc he mau eka i' oi aku i keia, e ikb mai aua kakou e lilo aku ana o Molokai i aina kanu halakahiki ma keia niua aku, ke komo aku na kanaka Hawaii iloko o ia oihapa. I keia Ia ke ?jku # mai nei ka poe kanu halakahiki i $30.00 o ke tona hookahi o na hua halakahiki. Eia ma kahi o 10 ahiki aku i ka 15 tona hua halakahlki e loaa mai nei i ka eka hookahi, o ia hoi mai ka $300 ahiki aku f ka $4flo e loao aaa no ka eka hookalii. t A ina he 10 an eka halakahiki, e loaa ana ia oe mai ka $3000 ahiki aku i ka $4500 mai fc*u mau »ka hala wai. He oiaio e

liala ann na nuikahiki he olua :i .. mua o ka loaa aua mai ia oc o .. ; t heluua dala, aka, aole auei ua n.a > lahi loa ka loaa ana mai o keia ;v; ; dala ia oe? A ia oe o liali nna „ ko oo "mai o kau mau hala, eia no o* ke hoohana «ei i kekahi nmu c.^. t iho ho 10 no na mea e ae n\i i mak make ai e liooulu? Hookahi vralc no kulana n:n\,v;. -n-ali o keia hooulu hnlakahiki oia no hoi kou kaa aua aku ip.. ,i o ka lima o na hale haua kini! 0 ia hoi, e kaa ana na lakou la e k ;ii mai ka uku o kau mau hnla, n m... paha hoi oe e makemak<v 010 ana hoolilo nku i kau mau halu, un k, uuku loa o kaua mea e uku mai : , ua poho iho la 00. O kein kalii \ pilikii iki o keia oihana. Ak;j, f menaolana nei makou, ua liiki ho i k® komiaina e kukulu neiai i ] hana kini hala, a,elike me ka pii :i a» o ke kumukuai o ka hala, j- 'i no hoi e pii ae ai ka loaa ike \; ka kanu hala; a elike no hoi hk k ; . emi ana mai pela no e cm{i mai : ?:i V kumukuai o kana :.iau hala. M keia hoolala ana, ao'e maaiaw.i t . kanaka kanu halakahiki e pilikia , no ka mea, ma ka nnna aku i k.-i., oihana i keia mnnavra nole he mnn;.wa e emi iho ai ke kumukuai ok' | tona hala malalo o ke $30. .A rn keia kumukuai e loaa ana.ko ola i k-> kanaka kanu. 0 kekahi no hoi, elike mc ka i ao o na tini hnla e hoounaia aku i •. i 1 Amerika, pela no ka ikaika o ka poe e ai mai noi i keia meaai. l'i ikeia kona maikai, a ko li!o .uei i mea makahehiia mai e na kanuka ,> Amerika ame na knnaka o ua ::in. t e aku no hoi. O keknhi mea e lilo ai i niea maa mau ma Hav,aii u.m ke kanuia ana o keia hiiaai, o i: no ka hiki ole ana o hooulu pono i me ka loaa o na pomaikni poak , :l;A'# r ma na aina o aku ma*?iho aku o Hawaii nei. 110110 o na mfll?Shiki ho eha i lia'-i aku ua hoao ka Hui Haiia Hal.i o Libhv ma e hooulu i hala nua Mek'i.n amo Amerika. Homa, a ua- lilo aku ka heluna nui o $14,000,000 ma n.i hana hono ana, a o ka hopena o >.i no ko lakou liaawipio jfiia & hoi hou mai i Hawaii noi e knkulū ai f keia oihana ano nui. I keia la ke oni mai nei keia hui e loaa kakahi man eka ma Molokai ,a ke koi mni noi i ka oliana Cooke e hoolimalimu ai i kekahi o ko lakou inau 'Stna no ke kanu hala ana. O na ainu o Cooko ma, noie i oi aku ka mai)qai mamua o na aina hoopulapula e paa ia nei no oukou e ka lahui Hawaii. W ko holopono keia mnu hoolnln an:.. e komo r.lui nna keknhi mnu knnnka Hawaii iloko o koia oihapia iio ka imi ana i na pomaikai no ka oliana 0 keia mua aku. Ua maopopo he oihana hana uai ka oihana liooulu halakaiiiki ana. Maliope o ka pau ana o ka aina i ka hoomaemae amo ke kanu aaia o kna mau pulapula hala, e nana aku an» oe o ka ulu mai o na nahelehelo. H'» hana nui ka makaala ana nme ka hoopau nna nku i keia mea o ka I nnhelehele, akn, he mea uuku no 1 ke kanaka mikiala hana. Ua hoomaopopo na kanaka kanu haln, u.-i lawa i ka ohana hookahi lai mnlam.i ana i 10 eka hala. Ke oi aku m.imua o keia, e hiki pono 010 ana i kn ohana hookahi ke malama. Ma kahi mau wahi, na emi mai ka holuna o na eka a i ka 5 •wulo »"• Aka, e lilo ana palia keia īke i ir.<\n 010 ia aku e ko kanaka nka hi no a komo iloko o keia oihaua. O ka makemake no o ke leanaka, o kona ikemaka i kona ikaika ame ka mea e hiki ana iaia ke lawelnwo. Aole keia he hana hewa. Malia pnha hoi e hiki ana no na eka maluna aku o keia papa ia mai nae lioi koi ala ikaikn. Ke manao nei .makou. r hiki ana no na eka maluaa aku o keia, me ka hana nui nae, ame kx hooikaika h<y na hora hana i oi nk-: mamua o 8 i kela ame keia i... LADANA, Nov. 18.—Ho lono kr lekalapa ke hoakaka ana mai J3prflina mai ma ke alnhele ae o tcrdam, ua hoopau 0 WiHielm Cuno, ka pereaidcna o ka laina mokjia!ii llamburg AmerJca i kaoa lu)ofkaik * ana e kukulu ae i aha kuhinn !hih p mamuli o ke ku-e a na aoao kalai aina lehuleliu like ole, o ia k.'' i hookohuia no ia hana.