| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | |
| | | Nupepa Kuokoa KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII | | |
| | | Hoopukaia i na Kakahiaka
Poaha Apau | | |
| | | Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | BUKE LXI-HELU 48. NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H, POAHA, NOVEMABA 30, 1922. NA HELU APAU, 6532. | |
| | | |
| | | E Hookauluaia Ana ka Hoomoe
Ana i na Paipu Sua o Waikiki Lawa Ole na Dala i Hookaawaleia no Kela Hana i Keia Manawa — Kiekie Loa ka Huina i Kohoia ma ka Aelike | | |
| | | Hoomoeia ke
Alahao Hou no
na Kaa Uwila E Holo Pololei Ana ke Kaa Uwila o Manoa a Hoea i Aala me ke Kakali Ole O KE KAA AKU ANA KEKAHI O NUUANU E Hoomoeia Aku Ana he Ala-
hao ma ke Alanui Nuuanu
a Hoea i ke Alanui Moi No ka imi ana i alahele maalahi, e hikiwawe ai ka halihali ana i na ohua, a e hoomaalahi ai no hoi i ka holo ana o na kaa uwila, ua hoohana ka hui kaa uwila, i kona poe kanaka hana, ma ke alanui Keeaumoku, ma ka hoomoe ana i na alahao kaa uwila malaila, me ka hoawiwi pu ana, i hiki ai i na kaa ke holo ma kela alanui ma keia Poaha, ka la Hoomaikai a Hoalohaloha i ke Akua. O keia alanui kaa uwila hou, e moe ana ia ma ke alanui Keeaumoku, mai ke alanui Waila mai, a loea i ke alanui Beritania. Ma keia mua aku, o ka holo ana o ke kaa uwila o Manao, aole ia e pau, ma kahi maamau, mawaho mai o ke kula o Punahou, aka e holo
pololei mai ana no ia mai Manoa
a hoea i ke alanui Waila, alaila
huli komohana, a hoea i ke alanui Keeaumoku, iho i kai ma ia alanui a hoea i ke alanui Beritania, a holo mai no ke kulanakauhale nei, a pau i Aala Paka, ma ke alanui Hokele,
elike me ke alahele o ke kaa o Kai-
muki mai. Ma ka halawai a ka papa o na lunakiai o ka po o ka Poalua nei, i waiho ae ai ka hui kaa uwila, i na hoolala ana, no ka hoomoe ana aku i ke alahao kaa uwila no ke alanui Nuuanu. Ina nei no ka paa o ke alahao kaauwila no ke alanui Nuuanu, alaila e holo pololei loa ana ke kaa o Nuuanu, ma ke alanui Nuuanu, me ka holo ole mai ma ke alanui Beritania, a huli i kai ma ke alanui Papu, elike me keia manawa. O ke kaa o Punahou wale no ke holo ana, ma kona alahele elike me keia manawa, e hoomaka ana mai Pawaa mai, a pau mawaho o ka hale hana o ka Hui Catton Neil, ma ke alanui Hema, Kakaako. Ma keia ano hou o ka hooponopono ana i ke ano o ka holo ana aku o na kaa uwila, aole e houlolohiia ana na kaa, a kali wale paha na ohua, ma o ka hoea ole ana mai o na kaa, i manaoia no kekahi alanui, o ka mea oi aku nae o ka maalahi ma keia hoololiloli ana, o ia no ka holo pololei o ko Manoa kaa uwila mai ke kulanakauhale aku nei, a peia hoi ka hoololiloli ole p ke kaa uwila o ke alanui Nuuanu, ma ke alanui Papu. No na kaa o na alanui e ae, e holo ana no lakou elike me ka mau, a ina no ka hanaia aku o ka uwapo Haaliliamanu, ma ke alanui Moi, alaila o ka manawa wale no ia e hoololiia ai ka holo ana o na kaa o ke alanui Moi, ma ka pii ana ma ke alanui Nuuanu, a hoea i ke alanui Hokele, holo pololei ma ia alanui nouka o Kalihi. No ka hanaia aku o na alahao o na alanui e ae, aole he nea i maopopo i keia wa, nolaila he manawa loihi no e kakali aku ai, alaila hoea mai i ka hoololiia aku o ka holo ana o ke kaa uwila, ma ke alanui Waialae, a pela hoi ka holo ana o ke kaa ma ke alanui Kapahulu. WEHEIA NA KOHO NO KA HA-
LE HOAHU BUKE. Ma ka pule aku la i hala i weheia ae ai na koho ana a ka poe lawe aelike no ke kukulu ana i ka hale hoahu buke hoomanao hou a A. 8. Wilcox ma Lihue, Kauai e ka papa kahuwaiwai, elua mau mea aelike i waiho ae i ka laua mau koho o S. B. Goss ka mea nana ke koho he $67,- 000 ame Jack Hansen ka mea nana
ke koho haahaa he 62,500. Ua lilo i ka inoa hope ka hana o ke kuku-
lu ana aku ia hana mamuli o ka
haahaa iho o kana koho. Ma ka Poalua o ka pule aku la i hala, Novemaba 21, e haawiia aka ai ka aelike, aka mamuli o ka nui loa o ka Hart Wood hana, ka mea kahakii, a ua hiki ole iaia ke holo aku i Kauai ma ka manawa e noho ai ka halawai a ka papa kahuwaiwai pela iho la i hoopaneeia mai ai. Me ka pohaku ala Hawaii wale no kela hale e kukuluia aku ana ke ano like me ka hale halawai hoomanao o Lihue. O kahi wale no o ia hale e hanaia aku ana me ke konakalika o ia omua o ka lanai, a elike ana ka ka hanaia ana me he pohaku la i kalaiia. O ke pili oluna iho o kaupoku he pohaku ulaula. | | |
| | | | | |
| | | Hookapuia Ke Puhipaka Maloko o Kekahi Mau Halekeaka Ekolu Hooko na Ona o na Halekeaka Princess, Lib- erty Ame Hawaii i ka Makemake o ka Lunakiai Low me ka Lehulehu | |
| | | Ma ka La Eiwa o Dekemaba ka Ahaaina Luau Makaukau ka Ahaaina a na | |
| | | Makemakeia Kekahi Awakumoku
Kupono No Ka Mokupuni o Lanai Ke Hoolalaia Mai Nei e Kukulu i Uwapo no ke Kepa Ana o na Mokuahi Nunui Ame na Mokuahi Liilii Malaila | | |
| | | |
| | | |
| | | Demokarata no ka Lanakila Ana o ka Elele Jarrett ME NA TIKIKI WALE NO E HELE AI E AI O ka Meia Wilson ke Komite Nui Nana e Hooponopono i Kela Ahaaina Nui Ma ka Poaono, ka la 9 o ka mahina ae nei o Dekemaba e malamaia ai ka ahaaina nui a na Demokara-ao, no ka lanakila i loaa i ka moho Elele Lahui William P. Jarrett, a oiai ua noa kela ahaaina i na mea apau me na tikiki nae, e hiki ai ke hele e ai, ma na pakaukau i hoomakaukauia. He hookahi kumu o ke ulolohi o koia ahaaina, mamuli o ka hala ana o ka Elele W. P. Jarrett no Hawaii, no ka haawi kino ana aku i kona hoomaikai i na mana koho o kela mokupuni, no ka haawi ana aku i kona hoomaikai i na mana koho o kela mokupuni, pela hoi ma ka mokupuni mai o Maui. Oiai oia ma Hawaii me kona mau hoahele, ua apoia mai ka elele hou a Hawaii nei, me na manao ohohia e na makaainana, a ua haawiia hoi na ahaaina luau no kona hanohano, iloko o na manao ohohia o ka hauoli o na mea apau. Ma Lahaina ka ahaaina a ko Maui mau mana koho i hoomakaukau ai, no ka haawi ana ae, no ka hanohano o ka Elele Jarrett, a ma ke ahiahi o ka la apopo, e malamaia ai ia ahaaina, a ma ke kakahiaka o keia Poaono, e hoea mai ai ka Elele Jarrett no keia kulanakauhale. O ka Meia John H. Wilson, ke komite nui no ka ahaaina, e haawiia aku ana ma kekahi o na uwapo o ke awa ao nei, a ua paa mau ka manawa o ke komite, ma ka noonoo ame ka hoolala ana, i ke ano o na mea e hoomakaukauia aku ana no kela ahaaina. Ma na mea i hoikeia mai i keia keena, aia ma kahi o ka ewalu kaukani tikiki e hoolakoia aku ana i ka lehulehu, o ka poe i loaa na tikiki, o lakou ke komo iloko o kahi aha-
aina; aka nae aole no i papaia ka
poe i loaa olo na tikiki, aia nae a
pau ka poe me na tikiki i ka ai, ala-
ila ia wa e noa ai i na mea. apau
ke hele e ai. Mamuli o na mea i maa, a i kamaaina, i na ahaaina nui, o ia ka hoao o kekahi poe, e hoihoi i na meaai i kauhale, iloko o na puolo a mau eke paha, e laweia ae ana na keehina makaala apau, e hiki ole ai ke lawelawia kela ano hana, aka e ai na mea apau, maluna o na pakaukau, a e waiho aku i ke koena, me ka hoihoi ole i na hale. Ua manaoia, o na makai, na kiai e hoonohoia ana ma kela ame keia wahi, i lilo ai na kauoha e haawiia ana, i mau mea hookoia me na ma nao kui'o, aole hoi e lawelaweia na hana hoopilimeaai. MAKE IA LUINA MOKU MA KE-
KAHI ULIA MA KAUAI. I kulike me ka moolelo pololei o ka loaa ana ae e pili ana i kekahi luina o ka mokuahi Likelike i make ai oiai ia e ku ana ma Kilauea ma ka auwina la o ka Poaono he pule i hala aku nei, o Oliva Pua ka inoa,
elike me ka hoakaka a ka nupepa
Garden Island o ka Poalua o ka
pule i hala aku la. O Pua kekahi o na luina iluna o ka waapa e lawe ana i ka laina o ka moku e hoopa iuka o ka aina mai ka Likelike aku. He nui ka ino o ia awa ma ia la a me he mea la e hee ana ka waapa i ka nalu e kau ana o ka laina, a oiai ka waapa e hee ana i ka nalu ua hooku'i aku la ia me kekahi pohaku, a oiai hoi o Pua e ku ana iluna ua kiolaia aku oia imua a hooku'i kona poo me ka hao umii o ka noho ana o ka waapa a naha ka iwipoo. Ua laweia ae oia a ka halema'i o Kilauea a i ka nanaia ana malaila ua make mua oia me ka hikiwawe i ka wa i hooku'i ai. He makuahine kona e ola ana a e noho ana ma Koloa, nolaila na laweia ae kona kino ilaila ma ke Sabati no ke kanu ana. Mahope iho o ka loaa ana ia Pua o kela ulia ua hoole na luina e ae aole e lawe i ka laina iuka o ka aina mai ka moku mai no ka manao he kahuna ko uka o ke awapae o Kilauea. Ekolu ka mau kanaka i eha kukonukonu loa ma kekahi ano i like me keia ma ia wahi no aneane ekolu makahiki i hala aku nei. | | |
| | | |
| | | | | | | | | | Mamuli o ka oi loa aku, o ka hui-
na dala, i kohoia, no ka hana ana
i na paipu lawe meaino o Waikiki
ae nei, mamua o ka huina dala, i
hookaawaleia no kela hana, ma o
na bona aie la, i hoopukaia ua ane-
ane e hiki ole ke lawelawe koke ia
aku na hana i keia manawa, ahiki
i ka lawa pono ana o ka huina dala,
i manaoia.
O ka huina dala i makaukau no ka
hoomoe. ana i na paipu lawe meaino
ma Waikiki he $500,000, aka nae o
ka huina dala, i kohoia ai, malalo
o ka aelike e ka Hawaiian Contract-
ing Company, ka hui i aponoia aku
ai kana koho, he $690,543, ua like
me $190,543 koe, alaila lawa pono
na hoolilo no kela hana.
He hookahi nae kumu o ka pilikia,
e hiki ole ai ke hoonee koke ia aku
kela hana hoomoe paipu lawe mea-
ino i keia wa, o ia no ke kauoha
maopopo ana o ke kanawai, aia wale
no a makaukau ke aupuni kulana-
kauhale me ke dala, no kekahi hana
i manaoia, alaila hoomakaia aku
e lawelawe ia hana.
Ua ikeia ka pilikia, o keia kana-
wai i keia wa, a ke noonooia nei, aia
a noho mai ke kau o ka ahaolelo i
keia makahiki ae, alaila hookomo
aku i kekahi hoololi, i ole ai e ake'a-
ke'aia na hana nui o keia ano ma
keia hope aku.
He nui na manao i hoalaia ae
iloko o keia mau la e na luna oiha-
na o ke aupuni kulanakauhale, i
wahi e hooka'ulua ole ia ai na hana
ma Waikiki, a no ka hookoia o ia | manao ame ka ole, na keia mua
ia e hoike mai.
I ka nana aku nae, me he mea la
aole e hooka'uluaia ana ka hana ma
ka hoomoe ana i na paipu meaino,
ahiki i ka wa e noho mai ai o ka
ahaolelo kuloko, no ke kumu, malia,
e pii hou ae ana ke kumukuai, o na
meapaahana e pono ai ka hana i
manaoia, a i ole, malia paha o unu-
hi hou ana kela hui i kana koho,
nolaila hele hou no i ka pilikia.
O kekahi manao i hoolalaia, a me
he mea la, o ka manao ia e hookoia
uku ana, o ia no ka waihoia o ko
koho holookoa, malalo o ka malu
o ka Enekinia Wall, o ka oihana
wai me sua, a e kapae ae oia i ke-
kahi mau itamu o na hoolilo, ahiki
i ke koe ana iho o ka huina hoolilo
o $500,000; me kela huina hoolilo
holookoa, ua hiki ke hoomaka koke
ia aku na hana, a e kuai ka hui
aelike, i na meapaahana iloko o keia
manawa.
Aia hoi a noho mai ka ahaolelo
kuloko, alaila hanaia he hoololi i ke
kanawai e ku nei i keia wa, a ma-
hope aku o ia manawa, ua hiki ke
loaa ke dala mai kia mau wai-
hona e ae o ko kulanakauhale, no
ka hoolawa ana mai i ka huina piha
aku o ko koho, i lilo ai ka aelike.
Ma ka manao o ke keena o ka loio
kalana, he haua ku-e kela i ke ka-
nawai, aka nae ma ka manao o ke-
kahi poe loio, aolo i ku-eia ko kana-
wai ma kela ano hana, a ua lawe-
laweia no pela mamua, i ka mana-
wa e kapiliia ana na uwapo Helu
8, 9 ame 10, i ka wa i ikeia ai ka
lawa ole o na dala no kela mau
uwapo. | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | E hoomaka ana ma keia Poalima,
ka la 1 o Dekemaba, e hookapu loa
a ana ke puhipaka ana maloko o na
Halekeaka Hawaii, Liberty ame
Princess.
Ua hooholo pu ae na ona no lakou
ka Halekeaka Princess, aole o lakou
makemake, e kau i na hoolaha e
pili ana i na kii e hoikeikeia maloko
o kela halekeaka, a pela hoi me na
hana keaka, ma na hoolaha me na
pepa nunui ma na alanui, aka malo-
ko wale no o na nupepa na hoolaha
e hookomoia ai, no ka mea he ma-
naoio ko lakou, o ka nupepa ka mea
heluhelu mau ia e na kanaka apau.
No na mea hoi e pili ana i ka
hookapuia o ke puhipaka maloko o
kela halekeaka, ua hoakaka pu ae
o Mr. W. Wylie Mather, ke kakau-
olelo me puuku ua hanaia kela hoo-
kapu ana, no na kumu lehulehu, he
mau kumu hoi, e lilo ole ai, ka hale
ana o ka poe e nana kiionioni, a e
nana keaka paha, e hoopau ai i ko
akou hele ana ma kela hale.
Wahi ana, aole no ke puhipaka,
ke kumu i hele ai o na kanaka i ka
halekeaka, aka no ka nana ana
i na kii maikai, a no ka makaikai
ana i na hana keaka, o ka manao
ana o ka poe puhipaka, aole kela
he hana pololei, ua ala mai ia ma-
nao, aole no ka hewa maoli o ka hoo-
kapuia ana, aka no ko lakou make-
make wale no e puhi i ka paka,
me ka noonoo ole ae i ka pono o ka
poe puhipaka ole. | O kekahi kumu o ka hookapuia
ana , o ke puhipaka, no ka malama
ana no ia i ka maemae oloko o ka
halekeaka, oiai he nui na moena ve-
leveka maikai, ame na meahoonani
e ae, i makemake ole ai ka poe no
lakou ka halekeaka, e inoino, mamu-
li o ka lehu paka, a he mea no hoi
ia e hoopakeleia ae ai mai kekahi
pauahi mai.
Ma ka manaoio o ka poe no lakou
kela halekeaka, e oi aku ana ka
hauoli, o ka lehulehu e hele ana e
nana i na kii maloko olaila,
ma keia hope aku, mamua o
ka manawa e noa ana ke puhipaka
ana, ua hoopilikia ia aku ka poe pu-
hipaka ole, ma o na uwahi la, e hoo-
piha ana ialoko o kela hale.
Ma kekahi olelo ana ae, no ke
kumu o ka oili ana mai nei o na
ona o kela mau halekeaka ekolu,
a hookapu i ke puhiia ana o ka paka
mamuli no ia o na manao hoohala-
hala o kekahi heluna nui o na ka-
naka, i hookomoia ae maloko o na
nupepa.
Ma kela mau manao hoakaka, ua
hoomaopopoia, he heluna nui o ka
poe puhipaka, i hoike ae i ko la-
kou makemake ole e puhi i ka paka
maloko o na halekeaka, ina e hoo-
kapuia ana, oiai nae, he poe puhi-
paka no kekahi, i hoike i ko lakou
manao, aole he pololei o ka papa ana
i ke puhipaka, no ka mea o kekahi
manawa maikai loa kela no lakou
e puhipaka ai, oiai e nana ana i na
kiionioni. | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | No ka hoolilo ana aka i ka Mo-
kupuni o Lanai. i wahi kipaia e na
;.-. !-::::.-';! nunui mai Amerika mai,
--. - ..: no hoi ke kipa mau ana aku
- . mokuahi holo pili aina, eia ke
. . :. noii pono ia mai nei, na kai
hoopuni ana i kela mokupuni, i
...'-i--'-po ai kahi maikai loa e hoo-
'.-,. aku ai i awakumoku.
kahi o kela mokupuni e huli
'.--. la i Lahaina, o kahi ia o ke
= aumoku i manaoia ai, e hala
- . 'ae kekahi manawa nui, ma ka
— ..-.opopo ana, i kahi kupono loa,
..-ia o ka hoonee ana aku i na
..-.-; kukulu uwapo imua.
"." .-. lilo ae nei i ka hui Kanu Ha-
- .iki Hawaii kela mokupuni, no
: : .-iua kanu halakahiki, a i wahi
. . opono ai kela hana, o ke awa-
-::..' ku, kekahi hana ano nui loa e
: -aoia mai nei i keia wa.
He nui ka papa e hoounaia ana
:-:--- la mokupuni, ma ka manawa
.maka aku ai ka hui i ke kanu
.: - 1 ka halakahiki, he papa no ke
.kMn ana i na hale noho o na
— .'.--ana. pela na hale o ka lunanui
^.n--: na luna me ko lakou mau ohana,
-3 : aleukana ame na halelio, no-
'..-;,::-! ina e loaa ana kekahi awa
;-":.:-! EU, a kukuluia hoi he uwapo,
, hoio ana na mokuahi nunui a pili
^.k.i. ne ka hoolele ana i na ukana
no ka maalahi
He nui na meapaahana e hoounaia
ana i kela mokupuni, ma ka manawa
? : ^". k ahua pono aku ai ka hui i ka
-.na kanu halakahiki, e nui
; naa na limahana e hoi ana
--. '.-.i-a o kela mokupuni e noho ai.
'-':.': nae he mokupuni kela i onaia
hi hui, o ka mea maopopo loa,
. hai ponoi no ka mea nana
"-: . a aku ana i kekahi uwapo,
; al a i ke awa no ka hoohohonu ^ 1 k? ia maaa wa, me ka waapa wale
- ; hiki ai i ko Maui poe ke holo
7 -- Lanai, aka ma keia mua aku,
..^ o Molokai ma ke alahele o na
mokuahi e holoholo mau ai mai Oahu
aku nei a ka Mokupuni o Hawaii,
pela hoi mai Oahu aku nei ahiki i
Kapalakiko, e lilo aku ana kela mo-
kupuni, i wahi kipa mau ia e na
mokuahi i kela ame keia manawa, a
lilo ana no hoi ia i mokupuni wai-
wai loa.
Ke mau makahiki lehulehu ae nei
i hala, ua hooliloia o Lanai i moku
puni hanai kao, e ka poe i kuleana
i kela mokupuni ia manawa, a i ka
..ln ana mai i na ona hou, he hu | manao e hoolilo ia Lanai i aina
mahiai, ua hoopauia ka hanai ana
ke kao.
Aole nae i holopono kela manao
ana e hoolilo ia Lanai i aina mahi-
ai, nolaila ua hooliloia aku i kekahi
poe okoa, a i wahi hoi e waiwai
ai kela mokupuni ia mau ona hou,
ua hoolala lakou, e kuai hoolilo aku
kekahi poe onamiliona naa Ameri-
ka, no ka hoolilo ana ia Lanai, i
mokupuni, no na home naili, na wa-
li paani, ame na hana hoohauoli
apau, e hiki ai ke kipa mai na mo-
kuahi o ka poe waiwai, no ka hoo-
hala ana i kekahi mau manawa o
ka makahiki malaila.
Aole i holopono kela manao o ka
poe e paa ana ia Lanai ia. manawa,
a hooliloia mai la i na keiki Bald-
win o Maui, a i keia manawa hoi, ua
lilo mai i ka hui Kanu Halakahiki
Hawaii, no ka hoopiha ana aku i
kela mokupuni me ka halakahiki,
ka helu elua o na oihana mikiala
waiwai loa iloko nei o ka aina i keia
la.
He aina momona o ka lepo o La-
nai, me ka nui pu o ka wai, a ma
ka manaoio o ka hui kanu halaka-
hiki, he nui hon aku ka wai e loaa
mai ana, ke eliia aku ma kekahi
mau wahi; a me kela wai e hiki
ai ke hookahe iluna o ka aina, aole
he kanalua iki o kela hui, no ka
holopono o ka hana kanu halakahiki
malaila.
Ma na hoailona maopopo loa i
ikeia, he mokupuni o Lanai i piha
i na kanaka i ke au kahiko, no ka
mea ua loaa aku na heiau, ame ke-
kahi mau kii i kahakahaia iluna o
ka pohaku, pela hoi me na kii i
kalaiia.
He mea liilii wale no nae, na mea
e pili ana i ka moolelo o Lanai,
o ka wa i hala, i ka noonoo o na
ka lakou noonoo wale no o ia no
na pomaikai e loaa mai ana mai
kela mokupuni mai, ma o ka halaka-
hiki la.
Eia ka hui mokuahi Matson Na-
vigation, ke huli nei i ke kii pala-
pala aina, ina he mea kekahi o kela
ano i hanaia, no na kai o Lanai, a
ke loaa ole kekahi kii, ua manaoia,
o ke alahele wale no e loaa aku ai
ka ike i kela hui mokuahi, no ke
kulana oiaio o na wahi hohonu ame
na wahi papa 'u o ke kai ma kela
mokupuni, o ia no na kuhikuhi
ame na hoakaka mai na kapena mo
ku aku, i holoholo ma kela mau kai
no na makahiki lehulehu. | | | | | | | | | |
| | | |
| | | | | | | | | | E WEHE ANA HE TABALO ME
HULAHULA. Maloko o ka Phoenix Hall, ma
ka po o keia Poaono iho, Dekemaba
2, e wehe ae ana ka Hui Manawalea
o ka Hoomana Moremona, he hoi-
keike tabalo, ahamele, me ka hula-
hula; o ua pomaikai e loaa mai ana
ma kela hana, no ke kokua ana aku
no ia i ka poe ilihune.
Ua makemakeia na lala apau o
kela Hui Manawalea o na wahine,
e hoea ae ma ua hana o kela po,
pela hoi me ka lehulehu, i makemake
e ike i kekahi mau hoikeike tabalo
nani loa, a e lohe hoi i kekahi mau
puukani; aohe hoi he olelo ana no
ka poe puni hulahula, malaila e
hoolawaia mai ai ko lakou mau
iini naa kela po.
He hookahi dala ka uku komo, eia
na tikiki ke kuaiia nei e na komite,
a e loaa no hoi ma ka puka, ma kela
po.
O keia malalo iho uei, ka papa
kuhikuhi o na hana ahamele, me
hoikeike tabalo:
Himeni Wehe. Ahahui Manawalea.
Himeni Palua. Bro. & Sister Hardy.
Himeni ....... Lunakahiko Robins.
Tabalo .......... Kukuna o ka La.
Himeni Pakahi ....... Willie Smith.
Himeni .......... Sister Mikasobe. Himeni ............... Mokuilima.
Hulahula. . . .Na Hoahanau Kuroda.
Tabalo. . . .Na Pua Hooheno Hawaii.
Himeni Pakahi.. ....... Mr. Laeha.
Tabalo ............ Kaililauokekoa.
Himeni ----- Kamauoha me na hoa.
Tabalo ...... Na Keiki Paniolo Pipi.
Hookani Pila .......... Alvin lsaac
Himeni Pakahi ...... Lizzie Kaili.
Himeni. . . .Waipa me kona mau hoa.
Himeni ...... Na Mokupuni Ewalu.
Hawaii Ponoi.
Pule.
He mau hoikeike tabalo e ae no
kekahi i komo ole maloko o ka papa
kuhikuhi maluna ae, e paneeia mai
ana imua o ka lehulehu ma kela po.
Mahope iho o na hoikeike tabalo
me ahamele, e malamaia ana ka
hulahula, malalo o na hooponopono
aua a W. C. Cummings. KANONO PONO KA HOOPAI A
KA AHA Ma ka noho ana a ka aha federala
a ka Lunakanawai John De Bolt ma
ka Poakahi nei e hoolohe i ka hihia
o Yotaro Morikawa, ke Kepani i ho-
puia ai e ka Ilamuku Amerika Oscar
P. Cox ma ke kakahiaka nui o ka
Poaono i hala maloko o ka Hokele
Seaview ma Waialua, a i hoopiiia ae
ai no ka loaa ana aku o kekahi mau
galani okolehao malalo o kona malu
me ka malama i na hana ino ku^e
kanawai, ua ike ka aha i ka pili o
ka hewa iaia, mahope o kona ae
maoli ana aku i kona hewa, nolaila
aohe hana e ae a ka lunakanawai o
ke kau wale mai no i ka hoopa'i ko'i-
ko'i maluna ona o $400 me na koina
o ka aha.
O kekahi mau Kepani e ae i ho-
puia ai no ka hana waiona oia o Sa-
suke Furuboyashi, he $50 kona hoo-
pa'i, hoihoi hou ia mai iaia na dala
koina o ka aha. | MAKE KE KUMU POO MUA O
SANA LUI. Ma ka Poakolu o ka pule aku
lei i hala, i loaa mai ai ka lono i
keia kulanakauhale, no ka pauaho
ana mai o Henry Ernest, ke kumu-
poo mua o ke Kula o Sana Lui, i
keia ola ana, maloko o Pittsburgh,
Penekelevinia, ma ka la 6 o ka ma-
lina o Novemaba iho nei.
Ua haalele mai oia ia Honolulu
nei, a holo aku no Amerika, mamuli
o ke onawaliwali o kona ola kino,
a ua lilo ka nuhou no kona haalele
ana mai la i keia ola ana, i mea
hookaumaha i kona mau hoaloha
lehulehu ma Hawaii nei.
Ma kona manawa o ka make ana
aku la, ua piha iaia na makahiki
he 63. I kona manawa he 24 ma-
kahiki, i holo mai ai oia no Ha-
waii nei, iloko o ka 1884, me ka
puulu elua o na Hoahanau i hoou-
naia mai i Hawaii nei.
Ua lilo ka Hoahanau Henry Er-
nest oia kekahi o na kumu o ke
Kula Sana Lui, i ka manawa e noho
kumupoo ana ka Hoahanau George
Bertram, e noho mai la ma San
Antonio, Texas.
Iloko o ka makahiki 1893, ua hoi
ka Hoahanau H. Ernest, no Hilo
me ka noho kumupoo ana no ke
Kula St. Mary ma kela kulanakau-
hale, no na makahiki he 13; a i ka
wa i haalele mai ai ka Hoahanau
Bertram i ka noho poo ana no ke
kula o Sana Lui, ua hoi mai oia a
hoopiha i kela kulana, i ka makahiki
1905.
Ua nohopoo oia no kela kula, ahi
ki i ka makahiki aku nei i hala, ma
waiho mai la oia i kona kulana
mamuli o ka nawaliwali o kona ola
kino, me ka hoohala ana i kekahi
manawa ma Hilo a ma Wailuku,
Maui, a iloko o ka mahina o Mei
iho nei, i haalele mai ai oia ia Ha-
waii nei no Amerika.
No na makahiki he kanaha, o ka
noho a'o ana o ka Hoahanau Ernest,
ua kamaaina maoli oia i na kaukani
o na kanaka opio i komo iloko o ke
kula o Sana Lui, a ua nana aku la-
kou iaia, ma ke ano he makua a
he hoaloha oiaio no lakou.
Ma ka manawa e ola ana ka Moi
Kalakaua, he mau hoaloha maikai
loa na Hoahanau Bertram ame Er- nest nona, e hoohalaia ana he mau
manawa lehulehu e lakou ma ke
kula o Sana Lui ma ke keaka ana.
HE AHAMELE IMI POMAIKAI I hana e loaa ai kekahi pomaika
no ke kokua ana i ka halepule ma
ka Apana o Pauoa, e haawi ana ke
kalapu himeni a na keikikane o ia
awawa i kekahi ahamele maloko o
ka halepule o Pauoa ma ka hora 7:30
o ka po Poalima, Dekemaba 1, o ia
ka po o ka la apopo.
Ma ka mea i hoikeia mai he mau
himeni hooniua puuwai o ke ano hou
loa i lohe mua ole ia ka ke meleia
mai ana ma ia po e makepono ai ke
hele ana aku e hoolohe, pela me na
himeni hoalohaloha ame na himeni
hoohauoli e noke ai i ka aka a ma
mae ka iwiaoao. E aho ka naue ae
he ole ka lohe mai ia ha'i mai. | | | | | | | | | |
| | | |
| | | | | | | | | | HOOPA 'IIA HE HOOKAHI HORA
HOOPAAHAO. No ka elemakule, me ka palupalu
o kekahi Pake, o Ho Ye ka inoa, a
L pili nae ka hewa malama opiuma
iaia, i kau mai ai ka Lunakanawai
Federala John De Bolt, i ka hoopa'i
maluna ona, he hookahi hora hoo-
paahao , ame hookahi dala, me ke
koina ole.
He Pake kela nona na makahiki
ma kahi o ke 75. Ma kekahi mana-
wa ae nei i hala, ua hopuia oia, ma-
lalo o na kumu hoopii elua, o ia ka
loaa ana o ka opiuma malalo o kona
malu.
Ma kekahi manawa ae nei i hala,
ka wa i hooloheia ai kona hihia,
malama opiuma, ua ae okoa oia no
kona pili i ka hewa malalo o hookahi
kumu hoopii, a kauia mai ka hoopa'i
maluna ona, e noho oia maloko o ka
hale paahao, no ka manawa o kana-
kolu la.
Ua noho oia maloko o ka halepaa-
hao e hana ai i kela hoopa'i ahiki
i ka pau ana, a ma ka Poalima aku
nei i hala, na lawe hou ia mai la
oia imua o ka aha, no ka hoolohe
ana i ka elua o ke kumuhoopii.
Ua hoakaka aku ka Loio A. M.
Brown, ka loio o kela Pake, no ke
kulana nawaliwali o ka, mea i hoo-
piiia, e hiki ole ai ke kau hou ia
mai ka hoopa'i hoopaahao maluna
ona, oiai he mau la helu wale no
koe e ola ai ma keia ao, a mamuli
o kela hoakaka, ua hoike mai la
ka aha i kona manao, no ke kupono
i ka loio o ke aupuni, ke waiho mai
i kekahi noi, e hoopau wale ana i ka
hoopii e ku-e ana i ka mea i hoo-
piiia.
No kela manao nae o ka aha, ua
hoakaka aku ka Loio Amerika Car-
den, he hana hiki ole iaia, ke noi
ana aku e hoopau wale ia kela hihia,
no ke kumu aole e hookoia ka manao
o ke kanawai, e pili ana i ka poe
i ikeia ko lakou hewa, wahi ana, ua
hoakaka maopopo loa ke kanawai,
e kauia ka hopa'i hoopaahao, ame
ka hoopa'i dala maoli maluna o ka
poe i pili i ka hewa.
Malalo iho la o kela mau hoakaka
i kau mai ai ka Lunakanawai John
De Bolt, i ka hoopa'i o hookahi hora
e hoopaahaoia ai kela Pake, a e
uku pu hoi oia i hookahi dala hoo-
pa'i.
Ua kaa ma ka aoao o ka Loio
Brown, ka haawi ana ae he hookahi
dala, i ka mea hoopiiia, no ka uku
ana i kona hoopa'i, a ua hoi aku
hoi kela Pake maloko o ke keena o
ka Ilamuku Amerika Cox e noho ai
no hookahi hora, a ika piha ana o ke-
la manawa i uku ae ai oia i ke ka-
kauolelo o ka aha i ke dala hookahi,
a na ke kakauolelo ponoi iho no hoi
he hookahi keneka, o ka piha pono
ia, o ka manao o ke kanawai, ma
na hoopa'i i pili i ka hihia o kela
ano. | UA PAUAHO MAI O SOLOMON
MEHEULA I KEIA OLA ANA . Ma ka hora 11:05 o ke ahiahi Poa-
ono aku la i hala, Novemaba 25,
mahope o ke kaa ma'i ana no kekahi
manawa loihi i hala ae nei, i mau-
liawa ae ai o Mr. Solomon Meheula
i kona aho hope loa maloko o kona
home a haalele iho la i Puna na ho-
loha ame na makamaka e hoomanao
aku nona, a o kana mau hana maikai
apau ke ola aku ana i kiahoomanao
poina ole nona.
Ua hanauia oia ma Waialua ae
nei o keia mokupuni ma ka la 15 o
Iune 1862, a iaia i moe aku la ua
piha iaia na hooilo ame na kau he
60, 5 malama ame 10 la keu.
Ua hoomaka kona hoonaauaoia
ana ma kekahi kula Bihopa ma Wai-
alua, a iaia i hoi mai ai a noho ma
Honolulu nei ua komo ae oia i ke
Kula Iolani o keia kulanakauhale,
a mahope iho kona lilo ana i kumu-
kula no ia kula. Ma ia manawa
i hooponopono ai oia i ka buke
himeni Hawaii a ka hoomana Bi-
hopa maloko o ke keena pa'i buke
a na Bihopa a malalo hoi o ka
Mr. Meheula hookele ana ahiki i ka
pau ana o ia hana nui a waiwai; he
hope oia no na Bihopa Willis ame
Restarick maloko o ka halepule
Bihopa.
Mahope o ka haalele ana mai o ka
Bihopa Willis ia Hawaii nei ua lilo
hou oia i kumukula a o kana wahi-
ne no ka makua o ke kula a malalo
o kana malama ana na keiki o ke
kula.
He mau makahiki i hala aku nei
oia kekahi i holo no ka hale o na
lunamakaainana ma ka paa baloka
Demokarata, eia nae, aole oia i ko-
hoia. I ka 1907 kona komo ana ae
a hana pu me ka oihana makai ma
ko ano he kakauolelo na ka Hope
Makai Kalana a mahope mai me
ke aupuni kulanakauhale ame kala-
na. Ma kela manawa i lilo ai oia
he kumukula no kekahi papakula
kuikawa ma ka olelo Hawaii no ko
kula a'o koa Honolulu Military
Academy.
O Solomon Meheula i moe aku la
kekahi o na Hawaii makaukau loa
ma ka olelo Enelani a nana no hoi
i hooponopono hou i kekahi mau
buke moolelo ma ka olelo Hawaii.
Ma ka hora 6 o ke ahiahi Poakahi
nei i kauia ae ai kona kino wailua
no ka ike hope ana iho a na hoa-
loha ame na makamaka ma ka hale-
kupapau o Silva ma ke alanui kukui
ame Nuuanu, a ma ka hora 2 o ka
auwina la Poalua nei i malama ia
ai kona anaina hoolewa maloko o
ka halepule Bihopa St. Andrew, a
ma ka hora 3 i maneleia aku ai ko-
na kino wailua no ka Ilina o Puea. No ka piha loa o ka pepa i keia
pule, i hoopaneeia ai ka hoopuka
ana aku i kekahi mau palapala a na
makamaka, a keia pule ae. | | | | | | | | | |
| | | |
| | | | | | | | | | KA HANA NOI DALA NO NA
HOME, NA HALEMA'I
AME NA AHAHUI O na pihi no na hana hoeueu noi
'.-.".a no ka 1923 no ka pono o ka
malama ana i na hana e pono ai ka
lehulehu i huiia e weheia ana ma
keia Poakahi ae, Dekemaba 4, ua
hoea mai a ke ahu mai nei maloko
kekahi keena o ka Hawaiian Trust O ka huina o na pihi i hoea mai
he 40,000, o ia ka huina nui o ka poe
i manaoia e haawi mai ana i ka la-
kou mau kokaa i keia makahiki, he
kaukani ka oi aku o na pihi maluna
^o ka makahiki i hala, o ka poe i
.naoia e haawi mai ana i ka lakou
-:.'-. u kokua o ia na kanaka o na la-
ui like ole e noho nei maloko o Honolulu. Ma kahi o ka 500 ka nui o ka poe
oounaia mai ana no keia hana no
-. hele ana ae inawaena o na kane,
:-;. wahine o na lahui like ole uo ke
: ana aku i ka lakou mau kokua,
ka auhau ole ia aku o ka huina
. -ola ame keia e haawi ai, e laweia
-..'.-i na huina mai ka 10 keneka a
- : aku.
O ka huina nui o na dala i manaoia
--- keia makahiki he $380,000, a e
: .: "^elelBEleia aku ana ia huina ma-
- ma^na home, na halema'i, na
.. ' ..aui a pela aku, he 25 ka nui. He
-a mau ahahui hou i aponoia e ke
7nhe hooko e komo pu mai ana
AO o keia haawina dala, o ia ka
ahahui Columbus Welfare nona na
I...a mawaena o ka 6000 ame ka 8000,
-e ka ahahui o ka Y. M. C. A. o ka
ana kaua aina ame moana, nona
. lala aneane i ka 18,000 ma kona
-u hale elua ma Puuloa a ma Ho-
nolulu nei.
O ka huina e haawiia aku ana i
ka Y. M. C. A. o ka oihana moana
ame aina he 50 pakeneka wale no o
ka waihona i nele mahope o ke ko-
i iu ana mai o ia ahahui. O keka-
hi 'i'i pakeneka i nele o ka waihona
; hoolakoia mai Amerika mai ma
o komite la mawaena o na lahui
ka Y . M. C. A.
E komoia aku ana kela ame keia
-na e ka poe i kohoia no ka ohi
; mai i na kokua ma ke dala mai
-. a mai keia mai o na lahui
'$ '--- 'le. o ka huina nui o $380,000
. i ana ua manaoia ua lawa ia
. malama ana i na home elike
'"-ahi. ame Palolo, na halema'i,
ahui malama ola, a pela aku,
Honolulu nei, no ka 1923, a he
: i dala hoi no na bana e pono ai
;. hulehu.' | UA HOLO AKU KA MOKU HOO-
MOE UWEAOLELO NO MIDWAY. Mamuli o kekahi kauoha hikiwawe
loa i loaa mai e holo aku no ka
Mokupuni Midway i haalele koke
mai ai ka moku hoomoe uweaolelo
Restorer i keia awa e lawe aua ma
kahi o ka moku Florence Ward i
hoakakaia kona manawa e holo aku
ai ma kokahi manawa o ka la apopo
no ka hoopaa ana ae i ka uwea-
olelo i moku ai no ke paialewaia e
na nalu o na la ino i hala, ma Mid- way. He mau mea paani na na keiki
a Mr. ame Mrs. W. J. Keely me
kekahi mau makana Kalikimaka na
na kanaka hana o ka Mokupuni
Midway mawaho ae o na lako mea-
ai kana ukana o ka lawe pu ana
aku la.
O na ukana apau i kauohaia na
ka moku Florence Ward e lawe a
ua hookauia aku maluna o ka Res-
torer. O W. S. Fraser ke kanaka
nana e hookele i na hana a ka Hui
Hoomoe Uwea kelekalapa ma Ha-
waii nei ka ohua i kau aku maluna
o ka Restorer no Midway, no keia
makahiki ae e hoonohoia aku ana
oia i kanaka nana e makaala i na
hana a ka Hui Hoomoe Uwea Kele-
kalapa o ka Pakipika ma Midway. NUI KA MAKE O NA KEIKI MA
HAWAII NEI I kulike me ka hoike papahelu i
hoomakaukauia e Miss M. Hester
Lemon, ka lunakope nui o na make,
hanau ame mare o ka papa ola, ua
hoea aku ka hehina o na keiki i ma-
ke ma Hawaii nei malalo o hookahi
makahiki i kekahi huahelu makolu-
kolu ku i ka manaonao ke nana iho,
oia hoi he 1351, no ka makahiki keia
e pau ana ma ka la 30 o Iune i
hala o keia makahiki, he huina i pa-
luaia a oi aku ka nui mamua o
ka huina i ikeia no na keiki i make
ma ke kapakai komohana o Ameri-
ka iloko o ia manawa like. Ea, ko'i-
ko'i maoli keia heluna make o na
keiki.
O ka heluna o na keiki i make
ma ke kapakai Pakipika ke emi loa
i ikeia ma Amerika iloko o ka ma-
kahiki i hala, pela ka oleloia, ke
hoohalike mai me ko Hawaii nei. | | | | | | | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |