Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 48, 30 November 1922 — NA ANOAI. [ARTICLE]

NA ANOAI.

JMa na hoololi i makemakeia e ke komisina i keia kanawai hoopulapula, a i haawiia aku i ka Elele ua hiki ia kakou ke ikemaka ilio, i ka iini aui o ke komisina e loaa pu keia pomaikai, aole wale no i na kanaka e makemake ana e "lawe i na aina no ka mahi ana, aka, e loaa pu i ua kanaka e noho ana ma ke kulanakauhale i mau pa-hale no lakou, ame ka loaa pu aku o kekahi heluna dala no ko lakou kukulu ana i hale noho no lakou. He pilikia keia i ikeia i keia mau la. Ua ikeia ka makemake no o kekahi poe kanaka e noho no a e lawelawe i na hana e paaia nei e lakou maloko o ke kulanakauhale, a o ka pono no na aina ma Panaewa me Keaukaha, e mahe leheleia ma na eka emi mai, 'no ka mea ke paa mai nei no ke aupuni i na aina ululaau. A o kekahi no hoi, aolfe keia' mau aina he mau aina mahi. • 5 O kekahi hoololi i i6"kkeinakeia, a e noi ia aku ana 6 ka ahaolelo e noho mai ana, jfiamoli~o ka ikeia ana o na kanska nohe mai nei ma Makiki ame Papaleolea, ua makemake no lakou e paa> ia mau aina, e koiia aku ana ka ahaolelo lahui e haawi mai i keia mau aina 110 na Komiaina o na Home Hawaii. Na ke Alii Kalanianaole keia hoolala mamua o kona make ana, a ke hauoli nei makou i ka ike ena e hooko ana ke komiaina i keia mau iini 0 ke alii aloha i kona E hiki pu ana no hoi i keia poe e !t>aa ka hoaie ana i na'dala he $l,O'obj kekahi hoololi no hoi e noiia aku ana# Ke manao nei ke komiaina e aponoi«i mai ana keia mau hoololi. O ka hoololi nae o na dala, ame ka ae ia mai 1 mau pa-hale no na aina\kokoke i ke kulanakauhale, c loaa koke mai anu no ia me ka ui mua ole akn i ka

ahaolelo e noho mai ana. Aka. o ka loaa ana mai o keia mau aina 0 Makiki ame Papakolea, e -waiho rm ;i aku ana i ka ahaolelo o kakou nei, a loaa mua ka lakou apono aua. alaila noi aku i ka ahaolelo lahui. 0 ke kulina ai kekahi mea hoopomaikai mai i ka mea mahiai. keia mau la ko kuaiia mai nei keia kulina no ekolu no i ka hapaha. \ aole no hoi he nunui o na ku'. : . a e kuaiia mai nei pela. Ina e ka;; i ;ina kekahi kanaka i kona mau eka nia keia ano kulina, e oki ana oia i ke kulina oiai no kona kumu e omaiaana no a ua loaa no hoi ka ai g na holoholona, oiai oia e ohi naa i ka hua no ke kuai ana. He hana maa mau keia ma Amerika. K 0 ka j mea o ke kumu o ke kulina, i ka manawa e ohiia ai ka hua, no ka ai ana i ka manawa palupalu o ke I kuliina, ua lawa Toa, a ua lilo i ai maikai na na holoholona. He oihana keia e haawi mai ana i ke kanaka e makemake ana e komo aku e lawelawe ia mea, i na poniaikai i papaluaia. K.e hoolala mai nei kekahi mau •kanaki Hawaii ma Molokai, i hakalia no a-maemae ae ko lakou mau aina, e kanuv ana lakou i ka ipu. Aole no e poho ana na manaolana o keia poe kanaka, no ka mea ua loaa ka wai maikai, a he momona no hoi ka lepo o ka aina. 0 ka makou « kanaenae ae nei, e ohi aku ia mau kanaka Hawaii i na pomaikai he lehulehu. Eia keia oihana ke paaia mai nei e kekahi poe o ko na aina e, a he mea hiki wale no i ke kanaka Hawaii ke hooulu i keia mea, no ka mea, mamua aku o k» hiki ana mai 0 keia poe o ko na aina e, e ai ipu ana no na kauaka Hawaii, mai na i ipu mai i kanu pakaia e ko lakoi}jJ mau lima ponoi. A ke manao nei no makou, e hiki ana no i na kanaka Hawaii o keia la ke kanu i ka mea hiki i ko lakou mau makua ame na kupuna i hala aku. Eia ke komo mai nei na ninau no na aina kanu halakahiki o Molokai. Ina ke komiaina e makemake ana, ua hiki loa e hooliloia aku ma ka hoolimalima na aina kanu halakahiki apau e paa ia nei e lakou. 0 ka makemake nae o na komisina o ia no ka haawi'ana aku i -keia mau aina 1 na kanaka Hawaii. E anaia mai ana na eka kupono no ke kanu hs!a ana, a i ka maopopo ana e hoomaka ana ke noi ana a-ku i ka poo e makemake mai ana e hoi no ia aina no ke -kanu halakahiki ana. Hc mau lono hoohauoli keia i ka poe e manaolana nei no ka lahui. Ua kauoha aku nei o L. T. Lyman, lunahoohananui o Molokai, malalo o ke Komisina o na Home Hawaii, i mau huo uwala-kahiki, no kona manao "ana - holomua ana ke kanu uwala-kahiki ma na aina o Kalamaula. Ma -ka nana aku i ka lepo o kela mau aina, ua hiki loa io no e holomua ke kanu uwala-kahiki ana. I keia manawa, oia hoi i koia mau malama o Sepatemaha, Novemaba ahiki loa aku no i Dekomaba. • emi ana ka uwala-kahiki. Aka, i na malama o Fcbcruari, Mara-ki ahiki i lune, o ia na malama pii o keia ai. no ke kumu aole e hiki e uln i mau malamk o Novemaba, Dekcm.i ba, ahiki loa aku i Maraki. no ka mea he manawa hanlo hau ia no Amerika, kahi e loaa nui mai nei o keia ai i Hawaii Aei. Aka, ma Hawaii nei, ua hiki e hoouluia keia ai i keia mau mahina) no ke kumu o ia mau no o ka mahana, a ina e hiki ana e loaa ka wai hoopulu, elike me kela ma Molokai, e lilo ana ke kanu uwala-kahiki ana i mea holomua' He mau lono hoohauoli keia i na kanaka Hawaii i makemake e na ai^a. \7a kauoha pa ia aku nei no hoi i mau anoano ipu-haole ame ipu a!a. Aole ka hooulu ipu he mea hon i keia paeaina, aka, mamuli o ka hiki ana mai o na nalo pepeh' īpu. ua lilo ka hooulu ana i keia niau huaai i mea paakiki, a haalele i» e kekahi poe kanaka Hawaii. Ke hoomanao njj ka meakakau, i na ira-| kahiki o kona mau la kamaiii, e hiki e hooliloia ka ipu, no ke ku* mu, e kanu ana kela ohana ame keia ohana, i mala ipu lakou, aua "!u mai ka ipu me he nahelehele l« ona ipu no hoi oTa manawa, oi •aku no paha ka ono mamua o na o keia manawa. O ke poo-karaka, ka lu, ke onionio, ame he nui akn na 'jpu i hoouluia ia mau la. 0 na ipu-ela no hoi, aolo elike aku k. - ? ono elike me ko ia mau la. Ae, no paha ke'huli aku a nooneo >a mau la, mamua o ko komo ana : o na nalo hoopilikia ame na kanaka o ko na aina e, na mea nana i h° n " haiki mai i kou noho haaoli a' » • ke kanaka Hawaii.