Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 49, 7 December 1922 — KA L. T. LYMAN HOIKE, NO KA PULE I HALA [ARTICLE]

KA L. T. LYMAN HOIKE, NO KA PULE I HALA

Tlīn malalo iho ka hoike aL. T. Lyman, no ka pule i fiala: *'0 na hana hoomaemae aina ua lawelaweia wale no ma na hana oki ke puhi ana i na lalaliilii ame ke oki wahie ana. Ua huhukiia he man kumn i na la mua o ka pule, aka o ka hapanui 0 ka manawa ua ho&hanaia ma k huhuki kumu wle no. '' Hookahi Apana i wehe hou ia i keia pnle, ka Apana 4, o Mrs. Joe Kaahu. O keia Apana ua paa i na, kumu laau kiawe liilii wale no, a ua hiki no e huhukiia me ka lima ka hapa nui. Ua haawiia aku he aelike a hoomaemae i 2 eka ma ke $65.00 oka eka hookahi. O ka hana a ka mea aelike oia no ka paeli aaa e like ka hohonu me ka hiki; e oki i na kmnu nunui loa no ka eli ava: a e pupuhi i na lalaliilii| m o na kumu kiki ole ke hnhukiia mahope aku e huhukiia ai e ke kaa oksmobila. • 'Ma keia pule iho la i hoomaka ai na hana paa mau ana maluna 0 ka Apana aina hoao o ke Komi*ina, Apana Belu 20. He mau kanaka me na wki ame ke kaa okomebila kai hoiliwai iho la i kela hapa o ka aina mauka loa malalo iho oka auwai hookahewai. Ua oi iki aku mamua o hookahi eka i pau 1 ka hoiliwaiia a ua kupono no ke kaen ,ma aku i ka alfafa. Hookahi hapa eka pr.ha i paa i ke kanuia v»">e ka mp.au alfafa Peruvia. Ma ka nana aku me he mea la, e haule Kona ana aaakou a ua hookomoia na hua kaaa. Aka, ike kakahiaka Poaono nei ua loli ae la ka maiani. a no ia >umu ua hoomoeia na paipuwai a ua hikiia ka wai ma]una 0 r.a wahi a kanuia. '•O na hana hooiU.wai e oi aku uiia ka hikiwawe ma i-eia pule ae. Ua oi aku ka palupalu o ka lepo & aole no hoi e nui loa ana ka hana hoillwai e like me na wa.Hi o ka pu;? i hala aku. Ma 'koho iho «? pau ana ka hapalua o ka ajna i Va makaukau no ke kanu ana i ka r au ana o keia pule, ina s mai ka maikai. "Ke hoomauia mai nei no ka pa3au ana o na aina ma Kalae a 9 psu ana paha i keia pule ae. E kanuia aku an ia mau aina i ka pi-nunu. "O ka laau o ka hale o George Maioho ame Harry Apo ua hoea nai nei i keia pule. Oia mau maka nae o ka laau, a ua pulu no hoi. E. hoomaka ana nae ke kukulu ana 0 na hale i waena o keia pule ae, 1 maloe iho ka papa. O ko'u manao mai maikai loa ina e hooloihi«ku na Ja e kaulaiia ai keia laru. aka. aol<? e hiki e houlolohiia no y.z mea aole i maopopo ke ano 0 3a tr.au la aku, a no ia kumu e 1 ka hana i ka manawa i <"f' , .?ia ae nei. ■ • Ua loaa mai nei no hoi ka papa ka >ai« moa. Aole e hiki ana r k-kuluia keia hale a paa na hale r.fh- i eleloia ae nei. "Ua hoolala iho nei au no ka 0 ka Apana Helu 20. Ke koi nV u wau e kuaiia a e kukuluia i p.ihu wai laau-ulaula, aole e oi aku Trami.t o 10.000 a aole e emi ih- malalo o 5,000 galani. Ua ku■rc.T!o keia no na kumu he lehulehu, a r> ka ei aka o ka loaa o ka wai rc pilikia pau ahi. Ua kukulu ia r.o ko Komisina he mau hale maīun o keia apana aina. E -kuku3a.a aku ana he mau hale hou aku. He nui na holoholona lio, ame hoki ke malamaia nei maloko o na | hale ma keia wahi. E pono e loaa j ka wai no leeia mau holoholona. Eia he 500 moa a ke kiko mai nei he lehulehu hou aku. Ke hoohana maūia nei ka wai i kela ame keia j naeawa, a ia ka manawa e hooha-j n&ia ai ka wai e na hale ma kela o ka laina paipu, e nele ana! keia aoao i ka wai. I kekahi ma-j nawa paha e hoomaemaeia ana ka laina paipu, a i ole i kekahi manawa e hoepaaia ana paha ka wai no kekr.hi mau kumu a ae, a e nele ana r.a holoholona i ka wai ole. E hoohanaia aku ana no hoi ka wai no ka hoepulu ana £aha i na mea kanu, o ka hoemaka ana e hooulu i na Tr.au alafata opiopio a i ole no kekr.>i mala mea ai paha. Ua hiki e kukuluia ka pahu malale mai o k2 auwai hookahe wai, a i )ci ma53*a uuku o ka wai, ua hiki e hoo▼';>>aia me ka wai pauma a i- ole hiki e hoohuiia me ka wai kuaLiwi. a wai ua hiki e hoohana-

ia no na mea he lehulehu, i hoikeia maluna ae. "He mea pono e loaa i pahu wai 0 1,500 galani no ka Apana Helu 21, no David Kamai. O kona hale ka hope loa 0 na lalani hale, a ua kukuluia ma ke kiekiena pali. I ka manawa e kiia ana ka wai malalo, aole he wai e loaa ana i leona hale. He ohana nui kona a ua pono e loaa kekahi pahu wai 0 ke ano i hoikeia ae nei maluna. Ke koi nei wau e kuaiia i pahu wai o keia ano. Ke manao nei wau he mea pono e loaa i pahuwai 0 1,000 galani no kela ame keia hale. O ka loaa ana 0 ka pahuwai no kela ame keia hale kekahi mea nana e hooemi mai ana 1 na pilikia o keia mua aku i ka manawa e nolioia mai ai na apana aina apau. Ke manpo nei no hoi wau he mea pono e loaa ka pahuwai o kela ame keia home no ka manawa, i mea e hiki ai ke pale aku i na pilikia pau ahi.

"O ka Apana 18, ko Albert Kahinu, ua nui kahi i paa i ke kanuia. Oia hoi na kana wahine i kanu. Ke ulu nei ka uala, ke pu, kulina, bine, ipuhaole ame na ohia. Ua maikai ke kulana 0 ka ulu ana o na mea apau. O keia mau mea a pau i kanu ia eia ma na wahi a mauka nei 0 ka aina malalo iho 0 ka auwaha wai, a ke hoopuluia nei keia mau mea kanu me ka pakeke wai halihali. O ka poe e kamailio nei i ka hiki ole e ulu na mea kanu ma Kalamaula, e pono e liele mai e nana i keia mau hana e lawelaweia nei no lakou iho a e ike ia Albert Kahinu ame kana wahine, a e lohe i na pane mai ia laua mai. Ke kanu nei ka makuahine 0 Albert Kahinu he lehuleliu wale.o na mea kanu, i mea ē hoemi mai ai i ka lilo ona mea ai. O keia makuahine o A. Kahinu, ua ola oia ma Molokai nei i ka hapanui o kona mau la. Ua hoike aku nei wau iaia i na olelo e lawe heleia nei, 'ke hoi mai kekahi kanaka i Molokai nei e lawe mai oia i kona pahu kupapau,' ua manao 0 Mrs. Kahinu aia ka hupo ma ka aoao 0 ka poe na laiou keia iftau olelo. O kekahi poe aia ko lakou mau apana pohaku malalo 0 ka auwaha wai ame na aina maikai ke hele mai nei e nana i ka makou mau hoopult wai ana, me na paipu i hou pukapukaia, me ka manao e hoolawaia aku lakou me na paipu i hoohana muaia, a e hookomoia ma kahi 0 ks hawai no ka hoohana ana aku e hoopulu i na mala mea kanu. Ina e hanaia ana elike me keia ke manao nei wau lie mea pono e kukuluia i wiU makani a e kukuluia kekahi pahu wai i loaa ai ka ikaika o ka wai. O na hoolala ana 0 keia mau mea i makemakeia ke mano nei wau ua hiki loa ma kekalii mau wahi e kukuluia i mau holo- 1 waa onokilika mawaho iho 0 ka hawai, a he mea pono e kukuluia i mea o keia ano ma ko kakou apana i hiki ai e lilo i mea lioike aku i ka holopono 0 keia mau hana. Ina e loaa ana he mau paipu hoohana mua ia no keia mea i naakemakeia no kekahi kumukuai haahaa kupono, ke koi aku nei wau e kuaiia mai i mau tausani kapuai, i mau paipu nae o ekolu-hapaha iniha a hiki i ka elua iniha ka nunui. Ina e loaa ana he ekolu kaina paipu nunui ke manao nei wau e hiki ana ke kukuluia na paipu iluna a mai luna mai e hookahe ai i ka wai.

Ke nee mua nei na" moa me ka holopono. O ka awalike no keia pule, a hiki i keia la, he 67 hua o ka oi no ka la hookahi mamua 0 ka pule i hala. O na kiko mua ua pau. Ma ka nana aku, he mau keiki ikaika keia. Ua kiko mai hookahi moa i hoopaaia kona mau makua. Ke manaolana nei makou e holomua ana a o ola ana keia keiki moa a e hiki alia iaia ke hele aku i ke Kula Kiekie 0 Hawaii 5 keia makaliiki ae no ka hookuku ana i ka nui 0 kana mau hua ina e kupono ana kona ano no ka hanau ana. Ua oi aku ka hanau hua 0 na moa i hoopaaia ko lakou mau makua, mamua 0 na mea wahine e ae. O ka pololei, aole lakou i pau ka hanau ana mai ko lakou hiki ana mai. Eia maloko 0 na pahu hookiko liua ekolu he 25 'a emi mai i ka 15 hua 0 ka pahu hookahi o na hua a na moa i hoopaaia ko lakou mau makua. E lawa pono ana kakou me keia mau moa maikai no keia mua aku. O ke 1 kumu i loaa ai he hookahi wale j no keiki o keia ano, no ka mea hookahi no a'u hua i lawe ae ai

I mai ka moa helu ekahi o keia ano, aole nae i hiki e hoomaopopoia. Ma ka "Leleiona" e haalele ana i ka Poakahi, e hoouna aku ana makou i na huamoa mua no ka makeke ma Honolulu. O keia inau hua e hoounaia ana e a'u i ka makeke o ke Kulanakauhale a he 20 kakini mai na mua opio mai akahi 110 a hoolue hua. Aole i waeia keia mau hua, a e hoouna ia aku ana e like ne ka mea i Waa ia makou. Aole eo i maemae loa keia mau hua, aka, nae ke hoopaa aku uei makou he mau hua hou. Ua hookaawaleia keia mau moa wahine nana mai keia mau hua no ia kumu he mau hua aelo. Ina aole e maikai ana kekahi o keia mau hua, ke hoopaa aku nei wau e ai no wau ia mau hua. j O keia mau hua he mau hua hoao keia. Aole makou "e manao ana e lilo ana keia mau hua no na kumukuai kiekie loa, aka, nae ina aole e loaa ana ia makoti he kumukuia i oi aku mamua o 85 keneka o ka kakini hookahi, ua liiki no j ia makou e hoolilo aku ma Molokai nei. Ua hiki loa i ka makeke maanei ke lawe i ka makou mau hua apau no 75 keneka o ke kakini hookahi. Ina e holomua ana keia hoao ana alaila ua hiki ia makou e hoomaemae ia waho o ka makou mau hua. He oiaio eia makou ke ohi nei he ekolu nianawa o ka la, aka, me ! 30 moa wahine ilpko o ka pa hookahi aole p maemae loa ana pa I hua. j Malia paha he mea ptmo e lawe I ae a e noonooia ka hoounaia ana | 0 na hua i ka makeko 0 ke Kulanakaiihale. Ua hiki ia makou e hoouI na aku elua manawa 0 ka pule hookahi mai ka umi a ka iwakalua i I ka manawa hookahi, e like me ka ! nui 0 na hua e koe mai ana mai [ ka poe e lawe nei i ka hua maanei. Ke noi nei wau ia Kapena Eddie e lawe aku i keia pahu hua ame kekahi leka a'u i ka Lunanui 0 kela Makeke. Malia paha e loaa ana no he makeke maikai ae mamua 0 keia, aka, ua manao wau he mea pono e hoouj naia i ka makeke Kulanakauhale a e haawi aku i ka poe apau e makemake ana i keia jnau hua. Ma keia hana aole e loaa ana he kueia mai ma keia hope aku i ka haawi wale no 0 ke aupuni, i ka hua i kekahi poe kakaikahi wale no. Ke makemake nei wau e loaa mai kekahi mau pahu hanau, mau pahu inuwai ame kekahi mau mea malalo iho nei: elua pahu hoouna hua 0 10 kakini, ame elua pahu hoouna hua 0 20 kakini. Ua makemake wau i mau oka laau no ka hale hanaU' Manao wau ua hiki e loaa keia mau mea mai na hale 010 papa mai. Ina e hikl ana e hoouna mai 1 na pahu ma ka ..Likelike a 0 ke oka laau ma ka "Leleiona." L, T. LYMAN. Mai kuhihew.a mai nae kakou, ua loaa ka holomua i ka poe mua nana i lawe mai keia oihana a hookumu iho iloko nei. Aole loa. Ona kanaka mua loa na lakou i hookumu i keia oihaua, ua pau lakou i ke poho, a ua make ilihune kekahi poe 0 lakou. I keia la uae, ua pii ae ke kulana 0 keia oihana,, a ke manao nei kekahi poe, he mau makahiki helu wale no koe, a e oi ae ana keia oihana mamua 0 ke kanu ko. Ua loaa keia kulana 0 ka hoomanawanuiia ana e kekahi poe i manaoio i kona holomua. A ua ike lakou i ka holomua io ana 0 keia mea a lakou i manaoio ai. O ka ike ana aku i ka holomua 0 keia oihana ke alanui e hiki ai ia kakou ke manaoio e holomua ana no hoi kakou. O ka ikaika ame ka hoomanawanui na haawina i makemakeia no na oihana apau a ko kanaka e makemake ai e komo aku e lawelawe. A ke manao nei au, ua loaa no keia mau haawina i na kanaka Hawaii. Ua hele aku nei ke poo 0 ka hui halakahiki 0 kekahi hui ma Honolulu nei ame kona mau kanaka ike i ke ano o ka lepo maikai no ka halakahiki, a ua hooholo mai nei, 0 keia mau aina 0 na Home Hawaii, kekahi mau aina helu ekahi no ke kanu halakahiki ana. Ua noiia mai hei kekahi mau apana aina o Oooke ma »iaeia aku e hoolimalima i keia hui, a ke kaliia nei, no ka hoike mai a keia ohana ina paha lakou e makemake ana e hoolimalima aku i keia mau aina halakahiki. I ka

aeia ana, e hoolimalimaia ana lie mau haneri eka, a ia manawa e koiia mai ai na kanaka Hawaii e lawe i keia mau eka, e anaia aku ana 0 na Home Hawaii, a wehoia no f na kanaka e makemake ana e komo aku e lawelawe no keia oihana 0 ke kanu halakahiki.