Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 49, 7 December 1922 — He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa [ARTICLE]

He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa

Ileko o ka hapaha nora wale no, hoea aku la ua o Bela Ka'ani ma ke alanui ololi, e komo aku ai iloko o ka ululaau a hoea i kahi i ku ai o ka hale o Kakalina. Lele iho la oia ilalo, me Ve alakai ana i kona lio, ahiki i ka hoea ana aku i kahi malaelae e ulu ana o na meakanu; ke hoolono la oia, aole he lohe:a aku o kekahi nakeke, a leo walaau paha, manao ae la kona •aki. aole i ikeia kela hoea ana aku ona. Hoopaa aku la oia i ke kaula kaohi o kona lio, i ka pou pa, alaila kiola aku la i ka leka a Kakalina i kakau ai na ka Haku Fanadale. iloko o ka malapua mamua aku o ka hale, me ka hoohc ana ae i keia mau olelo: "E waiho malie ana kela leka ahiki i ka loaa ana mai i na kanaka a no keia pu panapana, a ua haku nei i haawi mai ai ia'a. e kiola ana au iloko o ka ululaau. lna no ka loaa aku o ke kino o Kakalina, me ka ikeia o ka puka poka maluna o kela kino, o ka lawa pono ana ia o na ike, no ka pili o ka hewa pepehikanaka i ka Haku Fanadale. "Maloko o kela leka ke loaa aku i kekahi poe, e maopopo loa ai. ka iini nui o Kakalina e mare me ka Haku Fanadale, a iloko o ko laua wa e aumeume ana, i hina ai ka ipukukui mailuna aku o ke pakaukau, a pela i a ai ke ahi i ka hale." Xo ka manao o ua o Bela Kalani, ua lohe aku oia i kekahi nakeke, ku iho la oia, me ka hoolono ana, he la'i pu wale no na wahi apau e hoopuni ana iaia, nolaila me ka hoohakalia hou oie aku la ua wahine ino nei e hooko i kana misiona o kela po. Me na kaina wawae mama loa, i nihi hele aku ai oia, a ku ana mamua o ka puka o ka hale, wehe aku la, i ke pani, a ma ka malamalama pohina o ke kukui, i ike aku ai oia, i ka waiho mai o ke kino o Kakalina, ma kela wahi no ana o ka haalele ana. laia e kunana la no kana mea e hana aku ai, lohe aku la oia i ke kani o ka ihu o kona lio, e hoike mai ana, he mea kekahi £ ka lio i ike ai, o kona hoohuli aku la no ia i ke pakaukau, kahi i kau ai o ka ipukukui, a haule aku la ka ipukukui ilalo, me ka pau ana i ka nahaha, aia ka aila ke kahe la iluna o ka moena; aohe w r a hou aku i koe e kakali ai, o ka wehe ae la no ia i kekahi poho kukaepele, a koe ae la, me ke kiola ana aku iluna 0 ka aila; alaila hemo awiwi mai la no kahi e'ku ana o kona lio. laia i huli aku ai ihope e nana, ua hele oloko o ka hale a ma]amalama i ke ahi, o kona alakai aku la no ia i kona lio, ahiki ī ka hoea ana i ke alanui akea, he hookahi no lele ana, kau ana iluna o ka noho. alaila pane iho la i kona lio punahele: 'Ua holopono ka kaua hana e Huapala i keia po, no ka home ka pahuhopu! Akahi a hooko piha ia kuu inaina; a e ike auanei kuu Haku Fanadale, aole he mea uuku ka inaina o ka wahine." Aia ka lio o ua o Beka Kalani la. ke kuupau la i ka holo, a o ia ka ua wahine nei i hooho hou ae ai: "Iloko o na minuke wale no he umi-kumamaiimta, ke loaa ole na kumu ke'ake'a, e nana aku auanei au me na minoaka homahie ma na maka o ke kanaka a'u i aloha welawela loa ai, a i hoowhawaha loa ai nae 1 keia wa." Hoomaka okoa ae la ua o Bela Kalani e akaaka, aka nae iloko o ia manawa hookahi, i ku mai ai kekahi mea pouliuli mamua o ke alanui, a poha mai la kona leo kauoha, i ka pane ana mai: "E ku aku!" i loheia aku ai ka leo moakaka o kekahi kino kanaka. "Ua maopopo aku la au ia oe, o oe no o Bela Kalani, ka wahine nana i hoao e lawe ae i ke ola o Kapena Leonada!" Aohe hooloheia aku o kela leo kauoha e Bela Kalani, aka hooi aku Ia oia i ka holo o kona lio, ua hoao mai no kela kanaka e hopu i na kaula kaohi o ka lio. aole nae i loaa mai iaia, ua hele kela lio a pienaena loa, a ke aha'i la ka pupuhi i ka i'a o lleo'a. O ka hoao ana aku e ukali mahope o kela lio, he hana paakiki loa ia. he hookahi no hana, o ke ku malie i kahi hookahi, rre ka hoolohe ana i ke pohapoha o na kapuai wawae o ua lio -eī. eīa nae, no ka manawa pokole wale no ka lohe ana aku o ua kanaka nei i ke pohapoha, ua meha iho la, me kona lohe pu ana aku i ka uwe ana mai o kekahi mea, a hoomanao ae la oia. ua hina ka lio ilalo a ua make a i ole, eha paha. "O e na Lani, ua maopopo ia'u, ka hopena i kau aku maluna 0 kela lio, ua hooku'i ia i kekahi wahi, a ua haule paha iloko o ka lua'." O ka noonoo mua iloko o ua kanaka nei, o ia ka hookolo ana mai mahope, ahiki i kahi i waiho ai o kela lio, ame ka mea e kau ana maluna ona, aka honi aku la nae oia, i ka hohono uwahi. me ka hooho ana ae: 'E waiho malie ana au i kela wahine opio no keia wa,,a e heie aku ana au e nana, i ke kumu o keia hohono uwahi a'u e honi nei. Heaha Ia ka hana a kela wahine o ka hele ana mai nei o keia po, ua puhiia aku nei ka paha ka ululaau eia?" Hoomaka aku la oia e holo imua, ahiki i ka hoea ana i ka moali alanui e moe ana no kahi o ka hale o Kakalina, akahi no oia a ike pono aku i ka a mai o ke ahi iloko o ka hale. Xa kela pauahi iloko o ka hale, i hooi ae i kona mama holo, aole no hoi i emo iho, ku ana keia mamua o ka puka. Noke se la oia i ke kahea me ka leo nui, aohe he mea pane mai, no- • aila peku aku la oia i ka puka, ahiki i ka hemo ana, nana aku la iloko o ka uwahi e pohina ana, aia hoi e waiho mai ana ke kino o Kakalina iluna o ka papahele, nolaila lalau aku la oia - kela kino a hapai mai la, me ka holo ana aku nowaho o ka rale. a iloko no hoi o kela manawa hookahi, i lapalapa ae ai le ahi me ka malamalama, a waiho wale ae la ke kino o kela kr-naka hele o ka po pouli, eia ka o ka Makaikiu Liki. MOKUNA XLIII. Ma kela kakahiaka a Kauka Mudoka i haalele aku ai ia Laeana. ma ke alahele no Deana, me ka manao, ma ia la, e hookoia ai kona iini. no ka lilo mai o Ela i wahine mare nana, o ka 1 a hookahi no ia a Keaka Mebure o ka hoea ana aku no Ladana. me ka hele pololei ana aku e hui pu me Kapa & Kalima, kona mau hoahui iloko o ka oihana hookahi. Ma kela halawai pu ana o Keaka Mebure me Mr. Kapa, ua rrai na mea a laua i kamailio pu ai, a o ka hopena o kela kukakuka ana, o ia no ka hoike ana aku o Keaka Mebure i kona manao, ua pau kona noho ana he hoa-hui no kela hui, a e iv:i ana oia no Kaleponi, kahi i noho ai o kona makuakane. Koakaka aku la oia, no ka halawai ana o kona makuakane :r.e na ulia pomaikai, a ua hiki iaia ke uku i ka poe apau ana ■' āie ai. me ke koe okoa iho no o kekahi huina dala mahuahua, n aia hoi kana mau hana apau ma ke kulana holomua loa. Ninau aku la oia no kona makuahine, ame Ela, a pela hoi me Kapena Leonada, o ka pane i loaa mai iaia, o ia no ka haalele ana ir,ai o kona makuahine ame ke kaikuahine ia Ladana, me ka maopopo ole o ko laua wahi i noho ai; o kana.nae

0 ka hoakaka ana mai, e hele pololei ua o Keaka Mebure e hui pu me Kauka Mudoka, malia o loaa na kuhikuhi mai kela kauka opio mai, no kahi e loaa ai iaia kona makuahine ame ke kaikuahine. No na mea hoi e pili ana ia Kapena Leonada, aole no he mea a Mr. Kapa i ike, aka nae, i ka haalele ana aku o Keaka Mebure i kona hoa-hui, hele pololei aku la oia no ke keena o ka Loio Malo. Ua hookahaha loa ia ka manao o ka.Loio Malo, i kela hoea ana aku o Keaka Mebure, aka nae no ka pane ana mai i ka Keaka ninau, no kona hoaloha, hoakaka mai la oia no ka halawai ana o Kapena Leonada me kekahi ulia, a na kela poino, 1 hoopilikia i kona noonoo. "Ua makemake anei oe e ike, i ke ano o ka loaa ana o kela ulia poino ia Kapena Leonada? Ua hoao maoli ia no kou hoaloha e pepehi a make e Miss Bela Kalani, a ke noho nei kela wahine, me ka manaoio loa, aia no ke kino make o Kapena L e onada ke waiho la, iloko o ka luawai, maloko o ka Hale Kahiko. Ua hoolimalima au i kekahi makaikiu, a aia iloko 0 kona lima, na hana apau no ka noii ana, i na ike apau, e pili ana, i ka hana pepehikanaka i hoolalaia e Bela Kalani. "Ke manao nei au, ua kamaaina no oe ika Makaikiu L iki, e hoea mai ana oia no kuu keena nei, ma ka hora elua o keia auwina, la he kelekalapa ka'u o ka loaa ana mai nei iaia mai. Ma ka'u koho iho, ua holopono kana mau hana apau ma Biere. No ka poino i loaa ia Kapena Leonada, ua auhee aku ia i keia wa, malalō o ka lapaau noeau ana a kekahi kauka opio nona ka inoa o Kauka Mudoka, a e kuhikuhi aku ana au ia oe 1 kahi i noho ai o ko hoaloha," alaila kakau iho la ka Loio Malo i ka inoa o kahi i noho ai o Kapena Leonada, me ka haawi ana mai i ka apana pepa ia Keaka Mebure. "E hele aku ana au e ike i kuu hoaloha i keia manawa, a ma ka hora elua o keia.au wina la, e hoea hou mai ai au no kou keena nei, no ka mea owau kekahi i makemake loa, e ike i ka Makaikiu Liki." Me na hoomaikai no na kuhikuhi mai ka Loio Malo mai, no kahi i noho ai o kona hoaloha, i haalele aku ai.o Keaka Mebure, i ke keena o ka loio, a hele pololei aku la no ka hale hoolimalima, i noho ai o Kapena Leonada, a mawaena ou e ka makamaka heluhelu, ame ka mea kakau moolelo, aole a kaua mau hoohewahewa ana, no ka hoopihaia o na kanaka opio, me ke kahaha ame ka hauoli pu, no kela halawai ana ae o laua, iloko o ka manawa i maopopo ole. Ua hoohalaia na hora o kela kakahiaka e na hoaloha, ma ka hoike ana i ko laua moolelo iho, a i ka hoea ana i ka aina awakea, he hookahi no ko laua noho like ana e ae, a i ke kani ana o ka hora elua, o ka auwina la, i hele like aku no ke keena o ka Loio Malo, ua hoea mua ae ka Makaikiu Liki i ke keena, a e noho ana laua maloko o ke keena maloko loa o ka Loio Malo. Ma kela hui ana ae o na hoaloha apau i kahi hookahi, aole i hoohakalia iho ka Makaikiu Liki, i ka hoike ana mai i kana mau mea i ike, o ka mua, o ia no kona manao hoohuoi, no ka hana a Kauka Mudoka i hoolala ai, e lilo aku o Ela i wahine mare nana, a ua hookolo aku oia, ahiki i ka maopopo ana o ko laua wahi i noho ai, aia maloko o kekahi hokele pili kahakai ma Dela. No na rhea hoi e pili ana i ke ano o ka loaa ana o ka ulia poino ia Kapena Leonada, ua hoike mai la oia, no ka loaa ana o na hooiaio apau ma 'kona aoao, o Bela Kalani ponoi, no ka ka mea nana i hoao e pepehi iaia a make, a ua manaoio loa kela wahine, ua holopono kana hana pepehikanaka, a aia ke kino make o ke kanaka ana i pepehi ai maloko o ka Hale Kahiko. Hoike pu mai la no hoi oia, i kona ike ana ma ka po mamua aku, i ka hina ana o ka lio o Bela Kalani e kau ana a make, he hookahi ka make pu ana o ka lio me kona haku wahine. Ua lilo keia nuhou no ka make ana o Bela Kalani, i mea hookaumaha aku i ka noonoo o Kapena Leonada, no ka mea aole loa oia i manao, pela iho la ka make ana o kekahi wahine ino lapuwale, aka nae ua hoea mai kela make, mai ka lima mai o kekahi mana, i oi ae i ka mana o ko ke ao nei. Ma kela kukakuka ana, i haawi aku ai o Kapena Leonada i ke kauoha i ka Loio Malo, e hooponopono aku me ka maikai me ka Haku Fanadale, elike me kana mea i ike ai he pono, no kona mau waiwai. I ka pau ana o na hana ano nui i manaoia, ma. kela kukakuka ana, i haalele aku ai o Keaka Mebure ame kona hoaloha i ke keena o ka loio, a holo pololei aku la no ka hale hoolulu kaaahi, ma ko laua alahele, e hoea aku ai i kahi i noho ai o Mrs. Mebure ame kana kaikamahine. Ma ke kakahiaka o kela la, ua hoea i'o aku la o Kauka Mudoka, elike me kana i .hoike mua aku ai ia Ela, a ua hookipaia aku hoi oia me ka maikai e ka wahine opio. \ Ua hele ka helehelena o ke kauka opio a hoihoi maoli ma kela halawai pu ana aku me Ela, no ka mea ua manao no oia, e holopono ana kana mau mea apau i hoolala ai, aka nae i ka wa a Ela i hoike mai ai iaia, aole loa i loli ae kona manao, mai kela manawa mai ana, o ka hoike mai imua o ua kauka nei, aole ona aloha iaia, a ina nei no kona ae mai e mare, ma ka inoa wale no ia e lilo ai i wahine, aole ma kekahi mau ano okoa ae, akahi no ua kauka nei a ike iho i kona ano oiaio, ame ka hopena o kana mau hana epa o ka hoolala ana. Ua hoolilo oia iaia iho i kanaka haahaa, ua' hapala aku oia i kona inoa maikai; nolaila me na manaolana poho, i haalele iho ai oia ia Ela me ka hikiwawe loa a huli hoi aku no Ladana, a mai kela kulanakauhale mai, i hoouna mai ai oia i kekahi leka, e hoike ana i na mea apau, elike me ia a kaua e ka makamaka heluhelu i ike ai, ma ka nee ana mai o keia moolelo, o ia hoi kana mau hoolala ana, ma ke ano kolohe, i wahi e hooko ole ia ai ka mare mawaena o Kapena Leonada ame ua o Ela. Mahope koke iho o ka loaa ana aku o kela leka a Kauka Mudoka ia Ela, i hoea aku ai o Keaka Mubure me Kapena Leonada, ua lilo kela halawai hou ana o ka makua me kana keiki, o ka ipo hoi me ka ipo, i wa no ko lakou hauoli, o na manao kaumaha, na noonoo pilihua, na manao maikai ole, ua hoauheeia aku ia mailoko aku o lakou pakahi, a ua hoihoi hou ia mai, kela mau ano apau, a lakou i kamaaina ai mawaena o lakou iho, i na la i kaahope aku. Ma kela hui pu ana ae o lakou, ua koi ikaika aku la o Keaka Mebure i kona makuahjne ame ke kaikuahine, e hoi lakou no Ladana, he oiaio, he ekolu la mahope mai, i ike hou aku ai ka mea kakau mooleio i ka makuahine ame kana mau keiki e noho ana maloko o ka Hokele Meropole ma Ladana; a ma ka aina awakea, i hoea mai ai o Kapena Leonada, he hookahi ko lakou ai like ana, iloko no o kela ano hauoli mau o na mea apau. Mahope o ka pau ana o ka aina awakea, a oiai hoi na mea apau e nanea ana mawaho o ka lanai, ia wa i wehe ae ai o Kapena Leonada i kekahi leka, i hoounaia mai iaia e ka Loio M,alo, a heluhelu aku la imua o kona mau hoa, a o keia ka manao o kela leka: "Ua lawe ae au i ka hooponopono ana i kou mau waiwai iloko o ko'u mau lima, mamuli o ko'u ike, e hele aku ana oe ma kekahi huakai kaahele no na mahina loihi, mahope iho o kou mare ana i ka wahine, a ua manao au, he mea maikai ka hoonoho hou ana aku ia Mr. Ropa ma kona kulana kahiko, i ka wa e ola ana o kou makuakane. Ua hilinai piha au iaia, a oia wale no ka'u kanaka kupono i manao ai i hope no'u. He mea kaumaha no'u ka hoike ana aku ia oe, no ka hiki ole e hookoia ka mare maloko o kou home ponoi, aka nae he hana paakiki no ia, mamuli o na mea i oili ae nei iloko o ka w.a i ike mua ole ia.