Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 49, 7 December 1922 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

"Ua haaheo i'o au no Gai, aka nae aole no oia i nele i na hemahema, elike no me na kanaka apau, aka e hoi kaua noloko o ko kaua rumi, malaila au e hoike aku ai ia oe, i na mea e pili ana no ko maua ola ana." Lalau aku la oia i ka lima o kona hoaloha, o ko laua kuikuilima aku la no ia, me ka hoi pololei loa ana noloko o ko laua rumi, ma ka hale maluna. I ua mau kaikamahine nei, i noho iho ai maluna o na noho. a paniia aku la hoi ka puka o ka rumi a paa, ia manawa i hoomaka aku ai o Josepine i ka haha'i ana i kana mooleio: "Ua make ko maua makuakane, i ko maua wa kamalii loa 0 umi makahiki wale no. He kuai huluhipa kana oihana ma Aukulia, a mamuli o kela oihana. ua nanaia aku oia, he kanaka waiwai, ma kona manawa i make ai. He mau mahina mahope mai o ka make ana aku o ko maua makuakane, ua mare hou iho la ko maua makuahine, i ke kakauolelo a ka makuakane o maua, ka mea no hoi nana e hooponopono ana i na waiwai o ko maua makuakane. He kanaka ino loa keia, oka holoholona kona hoa elike ai, a mai kona manawa i mare ai i ko maua makuahine, mai ia wa mai ka lilo ana o ko maua mau la o ke ola ana, i mau la no ka ehaeha ame ka weliweli. Ua koho oia mamuli o kona makemake ponoi iho, i ko maua kahu malama waiwai, a ua lawe ae oia i ka hooponopono ana i ka oihana a ko maua makuakane iloko o kona mau lima. "O ka manawa mua loa, i hoomaopopo maoli ia aku ai ke ano ino o kela kanaka o ia no ka manawa i ninau mai ai ko maua makuahine, i ka buke banako a ko maua makuakane. Aole he mea i maopopo i ka makuahine o maua; ia manawa 1 kapa mai ai kela kanaka i ke apuhi o ko maua makuahine iaia, me ka hoao ana e huna i na dala a kana kane mua, no ko maua pono. "Wahi ana, ua maopopo iaia, ka hoahu mau o ko maua makuakane i kana mau dala maloko o ka banako ma Kikane i kela ame keia manawa, me kona manaoio, aia kekahi mau mea hoomanao maloko o ka hale, e hiki ai ke hookoloia aku ahiki ika ikeia ana o kela mau dala. Ua hoole paakiki aku la ko maua makuahine, aole he mea ana i ike no kela mau dala, nolaila ua piha loa kela kanaka i ka huhu, me ka inaina, me ka hoopuka ana i na olelo kupono ole ke hooloheia aku. "O ka hope o kana mea i hana ai, o ia kona hele okoa ana aku e hui me na ona o ka hale hanako, a ninau aku la no na dala a ko maua makuakane, o ka mea i hoikeia mai iaia, ua hoahu i'o no ko maua makuakane i kana mau dala maloko o ka banako, a oia no hoi kekahi mea paa mahele iloko o kela banako, aka nae mamua o kona make ana, ua unnhi oia i kana mau dala apau o ka hoahu ana, a ua kuai hoolilo aku hoi i kona mau mahele apau iloko o ka banako, nolaila aole he hookahi keneka, ma kona inoa, iloko o kela banako. "I ke ko ole ana o ka iini o kela kanaka, no ke kaa aku malalo o kana hoohana ana na dala a ka makuakane o maua, hooiaio loa iho la oia i kana niea i koho mua ai, ua huna ko maua makuahine, e hookaumaha inau ia ana kona manao, i na hana a kana kane hou. "He ku maoli no i ka hoohilahila na hana a kela kanaka i ko makou noho ana, o ka oi loa aku o kana mea huhu, oia no o Gai kuu kaikunane. E hoohaehae mau ana oia ia Gai, a ke piha oia i ka huhu, e pepehi ana iaia, me he holoholona la a na ka maopaopa o kona mau lima, na ia mea e hoopau ae i kana pepehi ana. z "No na makahiki eono ko makou noho ana, me kela hanaino mau o keia kanaka ia makou, a i ka pahola ana mai o ka ma'i fiva, loaa iho la oia ika ma'i a make. Ua lilo kona make ana, i kumu e hoauheeia aku ai na haawina kaumaha mai ia makou aku; aka no ka makuahine nae o maua, ua lilo na hana hookaumaha a kana kane hou, i kumu e hoopokoleia mai ai kona mau la o ke ola ana, no ka mea he hookahi wale no makahiki a oi, mahope mai, ua haalele mai la oia i keia ola ana, a koe iho la maua he mau keiki makua ole. "Mamua nae o kona make ana, a no kona ike, aole he mea nana e malama ia maua, kakau aku la oia i kekahi kanaka o Mr. Gripa kona inoa, ma Ladana, he hoa lawelawe oihana pu me kona makuakane, a he hoaloha no hoi ona, e kauoha aku ana iaia e malama ia maua, a e hooponopono i ko maua mau

"He mea hauoli nae na'u ka hoike ana aku ia oe, ke oluolu ae nei o Kakalina, a e haalele iho ana ka Haku Fanadale no na aina mamao i ka wa pono ana e ike ai. Ua hoopiha loa ia aku kona manao me ke kahaha, no kau mau hana lokomaikai iaia; o kela huina dala au i hookaawale ai no ka haawi ana aku iaia, he aie kela ana e poina ole ai, aka nae e lilo ana ia mau dala, i kumu e hooliloia aku ai oia i kanaka maikai ma keia mua aku, no ka mea, me ia mau dala, e hoohana aku ai oia iloko o kekahi oihana. "■Ua paa kona manao e lawe mai ia Kakalina i wahine mare nana, a holo like aku laua no na aina mamao. Ua lilo ka make hikiwawe ana o Bela Kalani, i mea kamailio nui ia e na' kanakā; a o kekahi mea kahaha a'u e hoike aku nei, o ia no ka make hikiwawe ana o ka wahine lawelawe a Bela Kalani, o ke kumu, mamuli no o ka niake ana o kona haku. O na kauoha apau mai ia oe mai, ua makaukau mau au e hooko aku, Kimo Malo." "Ma nehinei koke aku la no, i hoea kino aku ai au no ke keena o ka oihana kaua," i hoomau aku ai no o Kapena Leonada i kana kamailio ana. "He mau la kakaikahi wale no e kakali aku ai, o ka pau no ia o na hana i ka hooponoponoia, no ko'u hookuu loa ia mai ka oihana koa mai." Alawa aku la ka Sr. Leonada nana ana ia Ela, aia hoi na maka o ua wahine opio la ke nana mai la me na hoailona, o ke aloha oiaio loa e kau mai ana, me ka hele hoi o na papalina a lamalama, a o ia ka Keaka Mebure i pane mai ai: "Ke kaawale mai oe e Sr. Leonada mai ka oihana kaua mai, aole he hana aku i koe, o ko olua hoohui wale ia ae no iloko o ka berita o ka mare, a mahope aku o ia manawa, e haalele iho ai kakou ia Enelani nei, no Amerika; nolaila e mama, e haalele kaua ia Ela ame Sr. Leonada, e loaa he manawa nui 110 laua e kukakuka pu ai, no na mea e pili ana ia laua iho." Me kela manao hauoli»iloko ona, no ka loaa ana i kona kaikuahine kekahi kane e haaheo ai ka manao, ku ae la o Keaka iluna a honi aku la ia Ela, lalau aku la hoi i ka lima o kona hoaloha, alaila hemo mai la iwaho, oiai hoi o Mrs. Mebure i puili mai ai ia Ela iloko o kona poli, me ko laua hookahe like ana i na kulu waimaka o ka olioli, no ka hoea ana mai i ka wa e hoauhee loa ia aku ai na manao kaumaha mai ia laua aku. Ma ka hoike pokole ana ae, he hookahi pule mahope mai, ua hooliloia ae la o Kapena Leonada ame Ela Mebure, i hookahi iloko o ke apo o ka mare, a ma ka mokuahi mua loa, i haalele iho ai ia Ladana no Amerika, i kau aku ai lakou, ma ke alahele e hoea aku ai i kahi i noho ai o Mr. Mebure makua ma Keleponi. j (KA HOPENA.) |

waiwai; pela iho la maua i kaa aku ai malalo o ka malanin ,in a mai a kela kanaka," me ka hoopinana ana ae ua o i kona mau lehelehe, me he mea !a, aole he hoihoi iloko un.i, no ka mea i lilo he kahu malama waiwai no laua. "I ka manawa i hooponoponoia ai ka waiwai o ko maua r,iakuakane, mamua o ko maua haalele ana aku ia Aukulia .. a ikeia ma kekahi ano i maopopo ole, ua hoohemahema niai.i- ; a ka aina hanai hipa o ko maua makuakane, aole hoi he ma'a , a kupono ia o ka hana kuai hulu hipa, nolaila he huina dala unk:• wale no ka i koe iho, no maua, mahope o ka hooponop' ana o na waiwai apau. "I ko maua hoea ana no Ladana, ua hookahaha loa ih vai ko maua manao, i ka ike ana, aole o I\īr. Garipa hē"l:a!iakā oluolu, aka ua like aku no kona mau ano me ke kane eh;. ;i ko maua makuakane. I kinohi o ko maua noho ana aku. a ! e he maikai o ka noho ana o kela kanaka me Gai, e hoop,iaj an mau ana laua ma na mea liilii anie na mea nunui. a ua li) ;c ka'u mau u\Valo ana aku imua ona, me he mea ole la. Aole oia i huna iho i kona manao hoihoi ole. no ka mo,. i kekahi la, kamailio okoa mai la oia ia maua, no kona makein;i. ke ole, i ko maua hoihoiia ana aku nana e malama mai. a i ko maua lohe ana, e hoihoiia mai ana maua no keia wahi. un piha loa ia maua pakahi me ka hauoli, malia pela e loaa ni maua he nohona hauoli ana, aole hoi e noho mau iloko <> ke kaumaha, mamuli o na hana aloha ole a ku i ka lokoino, a ka poe i pili ole aku ia maua. "Auhea oe e Tiodora kuu hoaloha, ua aneane e loaa ole r , a huaolelo kupono a'u e hoakaka aku ai imua ou, no ka nui u ko'u hauoli, ma keia hoi ana mai o'u a noho maloko o koi.i kula, aole nae owau hookahi wale no ka iloko o ia haawi ;a , aka o Gai pu no kekahi, ua loli maoli kona mau ano, niai kc!a mau ano kahiko ae ona; a ua paa loa kuu manao, e lilo ana oia i kanaka maikai loa, malalo o na alakai ana a M.\ Edimona. "Nolaila ua maopopo aku la ia oe ka moolelo e pili ana i ko maua ola ana, pela iho la i lilo ai maua he mau keiki nnho naaupo, a paa rula ole; a e hoomaopopo pu mai ai no hoi oe. no ko maua hauoli, mamuli o ka loaa ana o keia pomaikni, ka mea a maua i moeuhane mua ole ai." Nana aku la o Tiodora ma na maka o kona hoaloha, aia liui ka nanaina aloha maluna o kona helehelena, no ka moolelu ana i lohe aku la, a o ia kana o ka pane ana mai: . "He keu al<u ka like ole o kou ola ana mai ko'u ae! Mawaho ae o ka make ana o ko'u mau makua, i ko'u wkhi wa uuku loa, i hoomaopopo.ole no laua; aole loa au i ike ia mea he kaumaha, he nele a he pilikia. O ko'u mau makemake apau, ua hookoia ia, pehea ka paakiki ame ka pohihihi o ka loaa ana mai o kekahi mea, ina ia me ke dala e kuaiia ai, ua loaa ia mea ia'u; aka nae, me ko'u mau makemake apau i hookoia* me na hauoli apau i loaa ia'u, iloko o ko'u ola ana; ke hookuku ae au i kou ano me ko'u, ua oi loa aku oe mamua o'u. He ikaika kou kino, he manao paa kou, a he koa oe ma na ano apau. me ka hiki ole i kekahi mea ke huki hele ia oe, a o ka mea oi loa aku, o ia no ka hiki ana ia oe ke ike i ka pono mai ka hewa ae. O e Josepine, ua kokoke loa au e manaoio, ua hoouna maoli ia mai no oe imua o'u e ke Akua, i mea nana e a'o mai ia'u, a e kuhikuhi mai i ke ano e lilo ai au i wahine maikai, i wahine me kekahi manao paa, e hiki ai ia'u ke alakai i ko u mau noonoo, ma ka pololei." Ua hiki ole ia Josepine ke kaohi aku i kona mau waimaka. no kela mau hoakaka a kona hoaloha, alaila kulou mai la oia imua, a honi aku la ia Tiodora, me ka pane ana aku i na olelu oluoluo: "Aia mau iloko ou e Tiodora na ano maikai, ua hoike mai *»e ia mea, mamuli o kau mau hana oluolu ia'u, iloko o keia la a kaua e noho pu nei, oiai he malihini loa au i ka poe aj" maloko nei o keia kula, a o oe hookahi wale no ko'u hoaluha. Oiai he inanawa pokole wale no keia o ko kaua noho pu ana. ua hiki loa ia'u ke ike, mawaho ae o ko'u kaikunane hookaln. o oe wale no ko'u hoaloha oiaio loa." MOKUNA 111. Ma ke kakahiaka o ka Poaono mai, ka la e hoea mai ai o ; Hahaki Naika no Walafika, ua loaa mai la ka aeia ia Joscpinc Wakona, e hoohala i kekahi mau hora me kona kaikunane iim J ka home o ka Rev. Edimona. Ua hala mai ka hapalua o ka alahele i 'ua o Josepine ma kela hele ana aku ana ma ia kakahiaka no ka home e nolio ana 0 kona kaikunane, ua halawai iho la oia me kekahi ulia. «liai nae he wahi mea ano ole wale no kela, eia nae, ua lilo ia i nu.: ano nui iloko o kona ola ana mahope aku. Ua hoea aku ua o Josepine no kahi o kekahi uwapo luiii; e moe ana, a e makaukau ana oia e hele aku maluna o ua uwa» po nei, ua pa mai la kekahi kikiao makani me ka ikaika loa. puhi aku la i kona papale, a lele mai kona poo aku, mo k wili pu ana iho mamua o kona alo, aia ka e'a o ka lepo ke i' la me ka pula o kona maka, a ua maopopo ole maoi 1 ke kaikamahine opio, kana mea e hana ai, koe wale n 1 k. ; . pupue malie i kahi hookahi, i ole ai e puhiia kona lole ;i:.r kona kino ae. I ka meha ana iho nae o ka pukalaki ana a ka makani pr«ahiohio, a i ka hiki pono ana hoi iaia ke nana me ka maika:. au ae la kona mau maka, mao a maanei, no kona papale. ia i oili mai ai kekahi leo, mahope pono mai o kona kua, mo ka i ana mai iaia: "E ae mai oe e ka lede opio, e loaa ia'u ka hanohano o ka hoihoi ana aku i kou papale," wahi a kekahi kanaka opio. k»lana keonimana, me ka paa ana mai i ka papale o Josepinc ko o kona lima, i paa i ka mikinilima keokeo. He kanaka 'opio Pelekane keia, o ke kulana kilakila, ke ano 0 kekahi kanaka opio i maa i ka noho ulakolako ana, hc aiai maikai kona ili, a he mau maka bolu nunui kona, me ka lanuiio kamoe, e hoohie ai ka manao o kekahi kaikamahine opio ke ii< c 'aku iaia. I kela huli ana ae a Josepine a ike i ka mea nona ka lo kamailio mai ai iaia, a nona hoi ka lima, e paa mai ana i k ,, n ;l papale, ua pii koke ae la ka ula ma kona mau papalina, aiai'» lalau mai la oia i ka papale, me ka pane na mai: "Me na mahalo he nui ia oe, 110 kou hoihoi ana mai la ' Ki:U papale," i pane aku ai o Josepine me ka piha paa rula. "Kes)le au e kuhihewa, ua nui paha kau hana o ke alualu an'mai nei i keia papale, he keu maoli no ka ikaika o kela kikiao makani," i kamailio hou mai ai ua o Josepine. "Aole au i hooluhiia, ma ka hopu ana i kena papale. 1 l' e,c mai ana au ma keia alanui hookahi, a ua ike pono mai nei .'•' a 1 ka lele ana o kou papale i ka makani, nolaila ua ku mane au, i kahi hookahi, ahiki i ka hoea ana ae nei o ko ■ ;1 ko'u mau wawae, o ko'u hopu iho la 110 ia, a hoihoi n.a* '• i kona ona. Pehea la, ua inoino ])aha ko papale?" "Aole, he o ia mau no ka maikai," wahi a Josepine me k.i minoaka ana mai i ke kanaka opio, alaila kau ae la i kona j u " pale ma ke poo, o ke kaha aku la no ia hele no ka haie o <- 1 Rev. Edimona. laia i hoea aku ai, i ka hale 110 kona kaikunane, e kakah mai ana no o kona hoea aku; a me he mea la, ma ka hoomaopi'po mai a ke kaikunane, aole he hoihoi o kona kaikuahine n\£ ia kakahiaka, i ka. haha'i ana aku i kana mau haawina, a " 3 kana o ka pane okoa ana mai: Heaha kou pilikia e Josepine, aole anei he maikai <• I ' l, ano i keia kakahiaka?" wahi a Gai Wakona, me ka hakilo p™ lo loa ana mai i ka helehelena o kona kaikuahine. (Aole i pau.)