Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 50, 14 December 1922 — KA NINAU WAHIE A NA KANAKA HAWAII MA MOLOKAI [ARTICLE]

KA NINAU WAHIE A NA KANAKA HAWAII MA MOLOKAI

Mamnli o ka nui o na kiawe malum o k«kahi mau apana aina e hoomaeinaeia mai nei, ua lilo keia ninau i taM ano ko'iko'i, no ke kumu, he iaua aui ke oki ana ame ka huki aaa ahiki i ka uwapo o Kaunakakai. Ma kekahl mau apana ua hoea ak* aa hoolilo i ka $1250.0 o ka eka hookahL Ma keltahi hoi ua emi mai 1 ke $70.00 o ka eka hookahi. £ia iho ka hoike a L. T. Lrman, no keia niaiū, mamuli o kekahi leka ia G. P. Cooke, o Not. 20, 1922: "O kau noi no kekahi hoike no na Inun-akuai o na wahle, mai ka ekolu iaiha aoi aku, ua loaa mai nei. He sea paakiki ka hiki ana e loaa pono na hoolilo ke lawe a kau i ka uwpo, aa kahi o ka nwapo mauka nei, e pili ana i ke alanui, ahiki i ko makou huki ana aku i kekahi mau kaa mai na wahi like ole aku 0 Kalamarla. Ma kabi eku ana ka wahie, e poao e ioaa $5 o ka paila o na wahie mai ka ekolu iniha a pii aku iluna. Mai sa apana aku ma ka aoao o Kao ka uluniu, o ka hooliio o ka l"nki ana me ke kaa aia ma kahi 0 ka o ka paila hookahi, ahiki 1 kahi o ke kaa alahao, i Kaunakar«s, Oka hnki ana aku mai keia -wabi aku ahiki i kahi o ka moku, o na hoolilo aia ma ka $1 a k $1.50 ka paila, tlike me ka hooneeia ana o sa kaa. Oka huki ana mai kela aoao ma-o aku o ka uluniu e pii ae asia na hoolilo. a e. |n|ni ; aiu ana Ma ml "ka nee ana aku i ka aoao komohana. "I keia pule ae e hiki ana ia'u ke hoike aku no keia ninau. Eia makou ke hoouna nei i mau paila ia Mr. Conrad. Ua kakau mai nei oia : mau paila mai ka 15 ahiki i ka £4 e loaa aku i ka pule mua o Dekemaka. O ka huki ana ahiki mauka o ka uwapo no na la elua penei no :a: 13 kaa wahie ua like me 7 7>aija. Na hoolilo limahana $7, eha >.oki $1 o ka la hookahi, $4; o na hoolilo apau, $11: o ka paila hookahi f1,75. Ina e laweia ka hoolilo ona >.oki. alaila he $1 ka lilo o ka paila hookahi. "Aole keia o ka hoolilo kupono no keia haua, aka, mamuli o ka uukc o ke kaa e lawe wale ana no he hapalua a ekolu-hapaha paila i ka heie hookahi ana; ina he kaa nui ae alaila e hiki ana i 1 a i ole paila i ka manawa hookahi, alaila, e emi mai ana na hoolilo o ka hali ana ika waliie ika uwapo. O ka hnki aaa i ka wahie me ke kaa o*omobi!e lawe ukana, aole e hiki, -9 ke kuanu ua palupalu loa ka lepo s r-r ; . 33 huila iloko o ka lepo, a >• hana nai okoa ka lu ana i ka wa--i+ a hoopiha hou ike kaa. Ua lobe mai au mai īa C. Kinney mai, aia keiahi man kaa emi o ke kumukuai n.f ka Hui Kaa o Andrews EjtpTess, n *:a makemakeia e hooHlifli.;lceJa kaa, jne ke kumukua? loa. Taa e hiki ana, e hele aku oe r so keia mau kaa ina i'o he emi. Ke manao nei makou e huki r.ui ana ke:a pule aku a malia o iiki kekahi mau kaa otomobile. '' I keia mau la ke hoao nei o Mr. Kincev e hoohana i kana mau wa- i hie. a e haawi mai ana i $5 o ka pa-, ila rr.u. kahi o ka wahie i okiia ai a aara e iiku na lilo no ka huki ana. He Kepani kai haawi mai iaia ma | kekali aelike he $16 o ka paila ma- j luea o ia uwapo ma Honolulu. 0 kana hoolala o na hoolilo, penei no sa: Uku no ka paiia wahie $5; fiuki a&a ahiki i kahi waapa, $3.50; aku moku $4.50; huina o na hoolilo, puka no ka paila hookalii $3. keia puka ae e lawe ia no ka K3p mamuli o k« emi ana mai o ka ka maloo ana o ka wa&ie, ame k« ano o ka pailaia ana. O keia emi o ka wahie mahope o ka maloo ana, he ninau ano nui ia, a k« maaao nei au o ka puka e loaa «sa ia Kinney no ka paila hookahi 80 i ka $1 ahiki i ka $1.50 o ka laila. ' Eia he Kepani i ike i ke ano o ke kuai ame ke oki ana o ka wahie, » ma kana hoakaka, he $10.50 na hoolilo ahiki ka wahie ma kahi o ka moke e awe ai. A o ka uku moku 3»e $4-50 o ka paila hookahi, a e hiki aea na hoolilo i ka $15 o ka paila i©ekahL a ina he $16 o ka paila hookahi alaiia, he $1 ka puka. Ke uku oia he $4 no ke oki ana o ka paila hookaii hni me ke puhi ana i ka opala. "Eia aalnna o ka iis* 50'

paila wahie helu ekahi. A o keia mau paila apau e lilo ana ia Mr. Kinney ma kana aelike a e hoounaia ana i keia mau pule iho. Ke hoomauia nei no ke oki ana o ka wahie i kela ame keia la, a ina e lilo ana keia aelike a Kinney i mea holomua, e oi aku ana ka nui o ke oki ana o ka wahie. ' Eia o lQnney ke oki nei me ka pahiolo i hooholoia e ke gesolina, a ke manao nei oia e holomua ana keia hana No'u iho ke manao nei au e hiki ana no ke oki i ka wahie liilii, aka, i na kiawe o 4 iniha a eono iniha, aole e [ hiki pono ana, no ka mea he oolea j ke kiawe o Molokai nei. "Ke kaumaha nei au no ka loaa ole o ka hua mauu Peruvia. He 13 loi a makou i pau i ka hoiliwaiia, ahiki i keia la. Ua like me 1.3 eka. O keia mau lo'i he 6 i kanuia. Ua manao makou e loaa wahi ua Kona ana makou, a no ia kumu ua kanu makou i na hua mauu, aole ka, nolaila ua hoopuluia keia mau lo'i me ka wai oke paipu. Aka nae ke ikaika mai nei ka .makani a ua maloo ka lepo me ka hikiwawe loa. Ke puka ae la nae ka hapanui o ka hua i kanuia ai a e nui ana iloko o elua ame ekolu paha la. Mai oi loa aku na lo'i i kanuia, aka, ua hiki ole ke hana no ka haule o ka ua liilii, aole no ka ua ka hiki ole ke hana, aka, no ka pipili o ka lepo ahiki ole ke hoiliwai ika aina. Ua lilo aku na kanaka hana i ka eli ame ka huki iliili no ke alanui hou a kakou. 'E pau ana na auwaha lawe waikahe i keia pule ae. O ka auwaha nui, ua kaa malalo o ke ana iliwai o ke alanui ka hohonu i keia manawā, ā ina e mau mai ana ka malie e pau ana na loi i ka hoiliwaiia i na la mua o keia pule ae. Ke hoomahuahua ia nei na kanaka hana i pau koke ka hana mamua o ka hiki ana mai o ka ua. E hoomaka ana ka palauia ana o na apana aina i keia pule ae. He ekolu mau apana i makaukau no ka palau. "Ua hoomakaia ke kukuluia ana 0 ka hale o Maioho i ka la mua o keia pule a e paa ana iloko o elua a 1 ole hookahi no la i koe. I panee ka paa ana o keia hale mamuli o ko Maioho ulolohi i ka hooholo ana i ke ano o kona halekuke i makemake ai. He mau hoololi liilii lehulehu kekahi i hanaia e pili ana i na pu-

kaaniani. Ma ka nana aku ua lilo keia mau hoololi i mau mea kupono, ina e noonooia kahi e ku nei ka hale ame ka pa ana mai o ka makani. K«(Bike nei makou i ke kukulu ana o keia mau hale, he pono e hoololiia ma kekahi mau wahi o ke kii i mea e Kiki ai i keia mau hale ke malu i ka ua ame ka makani, elike me ke kulana o kahi o ke kahua e«ku ai. O kekahi kumu no hqi o ke ulolohi loa ana, mamuli o ka lawe ia ana o na kamana no hapa . la no ka hoololi ana i ke kahtfa o na hale i kauoliaia mai ai « Ola. Ke makemake Maioho e hookomo i kon& luaHilii iloko o ka hale a ua makemake e loaa ka uku oia mea. Eia makou Jse houpgupuia mai nei no ka hoea hou o ka ma'i taifoida. Ua lonoia mai nei'ua loaa iho nei he elua niau ma'i ma kekahi mau wahi kaawale aku. O na kana>ka elike me Maioho, me na keiki liilii, ua loaa ia lakou ke kanalua o ke kupono o ke kukulu ana i na hale liilii mawaho. Ina aole he nui loa o Jta hoolilo no na paipu ame na luai liilii noioko oka hale/ r ke noi nei au e -hoolawaia na hale x apau me ka 'iua iloko no o ka hale, ma kahi o* na lua mawaho. Manao au he hoemi lilo keia no ka manawa loihi. "Aole lono i loaa mai nei mai ka Makeke Kulanakauhale m'ai no na huamoa i hoounaia aku. Aka, ua lohe mai au ke hoolahaia nei e loaa no na huamoa mai ke komisina aku o na Home Hawaii i kela ame kela Poalua. Ke pii mahuahua ae nei ka haule o ka makou mau hua. No na pule elua i hala aku, ua hoea aku lea nui o na hua ik e 89_o ka la hookahi. O ka heluna nui no ka mahina, penei no ia: 1769 huina nui, awalike 5D a oi no ka la hookahi. Ua kiko kekahi mau moa i kela la aku nei; 38 i kiko a he 34 i hookomoia iloko o ka.pahu hanai. Ahiki i kwa la ke ola nei no keU heluna Ua kokoke e kiko hou ia hoomoe a ma ka nana aku e holomua ana no. Aia ma kahi o 60 a 70 i kikk a ke maikai nei ko lakou kulana." "E kakau aku ana ay ma ka Leleiona." L. T. LYMAN.