Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 50, 14 December 1922 — KA OIHANA UWI WAIU. [ARTICLE]

KA OIHANA UWI WAIU.

He oihana ano hou keia, a malihini no hoi i kekahi poe Hawaii. I kekahi poe kakaikahi no-nae, ua kamaaina no ke kumu ua ioihi ka lawelaweia ana e ia poo Hawaii. Eia keia au, i ka makemake, aolo wale no i ka pipi waiu e haawi nui mai ana i ka waiu, aka, o ke ano pipi waiu e haawi mai ana i kawaiu momona. Ua lilo keia i ana no keia mau la no ka imi ana i kahi e hiki ai e loaa ke ano pipi e haawi mai ana i ka nui o ka waiu ame lea mo-' mona pu no hoi ia manawa hookahi. Ua pii ae no hoi ko kumukuai o ka waiu ma Honolulu nei, i keia la, eia paha ka hapa nui o na kanaka ke ai nei 'r na waiu kini, ame na waiu i hoomaloo ia ma ke ano pauda. A o kekahi pilikia nui o ka waiu pipi, o ia no ke komo ana mai 0 na pipi i loaa i na ma'i akepau, a lilo ka waiu o ia pipi i mea hoopilikia mai i ka poe e ai ana ia waiu. O ka oihana uwi waiu nae, ō ia kekahi oihana hoopomaikai nui o Amerika i keia la.- A o ke alanui o ka loaa ana o keia pomaikai, o ia paha kekahi mea e haawi mai ana i na kanaka e makemake ana e- lawelawe ia oihana i kekahi mau haawina e hiki ai e loaa ke alanui i loaa ai ka pomaikai i na kanaka e lawelawe nei i keia oihana ma Amerika. O ka mua, o ka loaa ana o na pipi waiu e haawi nui mai ana i ka waiu ame ka momona o ka waiu. I keia la, ua loaa ia ano pipi. Ka lua, o ka loaa ana o ka mea nana e hoolilo aku i kau waiu me ka loaa pono mai o kau mau elala, ame ka hooloihi ole luai i ka manawa au e ke kanaka waiu e hoohana aku ai mahope o ka pau ana o kau waiu i ka uwiia. A o ke 'kolu, o kou ike ana i ka nui o ka waiu o kau mau pipi pakahi, ī hiki ai ia oe e hoopau 1 ka uwi ana i ka pipi o haawi uuku mai ana i ka waiu, e lawa 010 ai hoi kou luhi i ka hanai ana ame ka uwi ana iaia. A o ka ha, o ka loaa ana ia oe o ka Ae i ke ano o ka ai kupono e hiki ai e loaa ka. waiu kiekie loa mai i a pipi mai. A o keia mau kumu apau he eha, o -ia na kumu e hiki ai i ke kanaka ,e lawelawe ana i keia oihana, ke loaa iaia ka pomaikai ame ke poho ana o kana oihana.

I keia Ia he ekolu no pipi waiu e malamaia riiai nei e na kanaka uwi waiu. A o keia mau pipi, aole no i like ka manao o na kanaka uwi waiu apau loa. O ka mua o ka pipi Jcrsey. He pipi liilii k e ia, nka, oia ka oi aku o ka momona o ka waiu. Aole nae he nui loa 0 kona waiu. J£a lua o ka Ayrshire. He pipi nui keia a he momona no kona waiu, malalo mai 0 ka momona o ke Jersey. He nui ka waiu o keia pipi, a h° *unui kona kino. No keia kumu, ke lawe nui ia nei keia ano pipi e kekahi poe uwi waiu. 0 keia palia ka pipi pii loa oke kumukuai. A o ke kolū o ka pipi ka Holstein. O keia paha ka pipi nui loa o ka tvaiu, aka, o ia no hoi ka pipi uuku loa o ka momona o kona waiu. He nu nui ke kino, a no ia kumu ua lāwe ae kekahi poe uwi waiu i keia ano pipi i hjki ai- e ioaa ma'i ke kumukuai kiekie 0 na pipi kane ē hanaiia ana n 0 ka i'o. Ma Honolulu nei i keia la aole ma ka momona o ka waiu e kuaiia nei. Aole keia kulanakauhaie i hiki aku i ka la. o ka ike ana i ka waiwai o ia mea o^ ka momona oka waiu. No , ka no paha ke kumu, ua hiki 010 i ke kanaka e piikoi ae i waiu momona kana. 0 k e kumui kuai o keia mau pipi kekahi kumu e | ikei& nei ka lawelawe ana o kekahi ,poe uwi waiu i na pipi'Jersey 'ame I Holatein. 0 ka pipi Jersey paha ka | pipi waiu haah&a Joa o ke kumukuai, a maluna iki ae o ka pipi Holstein! Aka, mai m#!Va o mai nae kakou he emi ko"kumukuai o keia mau pipi, eliko me kekahi mau pipi e ae, i lil o no ī mea uwii a $ kekahi poe? Aole loa. E loaa ana ia oe ka pipi waiu Jerse v v maikai ma ko ano 0 kona waiu, ka. nui ame ka liilii. Ina he ( Uui ka waiu o ia Jersey, pela no 'ta pii ae o kona kumukuai. 0 ka ! awalike o ke kumukuai aia no ma kahi o ka $150.00 o ke poo hookahi, a e loaa ana paha ia oe he 10 kuaka o ka la hookahi. Ina maluna aku ka nui a ka waiu, pela no o pii ae ai ke kumukuai. O ka pipi Holstein, ua hiki aku ka nui o ka waiu o keia pij>i i ke 40 kuaka o ka la hookahi,

a i ka hiki ana aku o keia waiu 1 keia kulana ■kiekie, he elua uwiia ana o ka 0 ka awalike o ka v, uiu o keia pipi aia no i ka 15 kuaka o ka la. A o ka pipi e loaa ana na kuaka me keia, aia kona kumukuai i ka $150 o ke poo hookahi. A elike no hoi me ka nui ae 0 kona waiu pela no hoi e pii ae ai kona kumukuai. 0 ka pipi pii loa o ia no ka Ayrshire. He emi iki mai kona momona i ko ko Jersey, nka, ua like ka nui o kona waiu me ka Holstein, a no ia komo ana o keia mau haawina elua iloko o kona ano pela oia i lilo ai i pipi pii loa o ke kumukuai, Aole wale no ma kona waiu kona pii ana aka he kino nui kona, a īio ia kumu pu ua pii ae kona kumukuai, mamuli o ka lilo ana o na pipi kane i mea hanaiia no ka i',. I ka loaa ana o kau pipi waiu elike me kau i makemako ai, o ka lua o ia no ka loaa ana ia oe o ka makeke kupono ehooluhi ole mai ana ia oe i ka lawe ana e kuai, ame ka hooloilii a hoopau ole i kou manawa c ke kanaka uwi waiu. O ka hana maa mau e lawelaweia mai nei ma Amerika, o ia no ka hui ana o na kanaka uwi waiu o kekahi.wahi ma lee ano he puulu liui a hoolilo lakou i ka lakou waiu i kekahi kanaka hookahi. Na kela. mea no e kii mai i na kini walu i waihoia aku ma kapa alanui o ia kanaka uwi waiu, a e loaa mai ana kana dala i ka pau ana o kela ame keia pule elua, no ka pule mamua iho. Oia hoi iloko o elua pule e loaa mai ana ia oe hookahi pule. Ma keia lawelawe ana, na ke kanaka hookahi e lawe, ua hiki i kela kanaka ke ike i ka nui o ka waiu e loaa ana iaia, a pela oia e hiki ai e hoolala no ke kuai ana aku. A i ka hele ana mai o keia kanaka e lawe aku i ka waiu mai ke kapa aku o ke alanui o kou hale, pela no hoi e hoemiia mai ai ka hoopau wale ia ana o kou manawa i ka lawe ana a i ole i ke kali ana i ka niea nana e lawe aku i kau waiu. A i ka nui ana no hoi o ka poe e haawi ana i ka waiu na kekahi kanaka hookahi e lawe, pela no o emi mai ai na hoolilo a e pii ae ai ke kumukuai o ka waiu. 0 ke kolu. o ia no kou ike ana i ka nui o ka waiu mai ka pipi hookahi mai au e wi ai. Ma keia wahi e lilo ai kau oihana i mea hoopomaikai mai ia oe a i ole e hooilihune mai ana ia, a poho oe ma keia oihana. He oiaio o na kumu no a eha na mea ano nui loa i ke kanaka e j ]awelawe ana i keia oihana. Aka, ina oe e uwi wale ana no i kau pipi no ka mea he pipi waiu kau, e poho ana oe, O ke alanui pono e hahai ia, ka ike ana, ua lawa kupono paha ka nui o ka waiu o keia pipi e uwiia noi no ka mea e aiia nei eia, amo ka hiki ana e loaa kekahi puka, aole paha. Ina oe e ike ana i ka nui o ka waiu o kela ame keia pipi, e hiki ana ia oe ke ike i kou puka ame kou poho ia pipi. Ina ua uuku loa ka waiu alaila o ka pono e hoopau i ka uwi ana ia pipi, a e hoolilo aku iaia. Ina ua ike oe ma kekahi aoao ae, ua nui kona waiu, a ua hiki iaia ke hoopomaikai mai ia oe e ke kanaka uwi waiu, alaila, e hoomau aku i ka hanai ana iaia, ame ka uwi ana i kona waiu. O ka ha o ka meaai a na pipi. Aole kakou e manao ana i mauu wnle no ka mea e hanai ai, a i ole, 1 kela ame keia ano mauu, e loaa ana ia oe. Aole loa. He nui na ano mauu, a iloko o kela ame keia mauu, e ikeia ana ke ano o hoopiha "wai wale ana no i ka opu o ko mau pipi. a i ole e lioonui mai ana i ka waiu, amo ka momona no hoi o ka waiu. 0 ka pipi e'ai ana i ka mauu piha wai, pela no e piha ai ka waiu. A o ka pipi e hanaiia ana me na mauu kupono, aole no e nui ana na hoolilo ia ano pipi, no. ka mea ua loaa aku ia pipi ka mea e ikaika ai kona kino, a ia manawa hookahi no o loaa ana ka mea e momona mau ai ka waiu. O keia paha ka haawina ko'iko'i loa o keia oihana. E loaa wale no ia oe na pipi kumukuai kiekie a ano momona paha o ka waiu, a e haawi mai 'ana i ka waiu nui, a hanai ole oe i ka masu kupono, e lilo ana ko pipi i mea ole. A. e lilo ana kau oihana. i mea hoilihun'e mai ia oe. -No koia kumu e pono fta kanaka e lawe ana i keia oihana e makaala loa i ke ano o ka ai e haawi ai i na pipi waiu. He nui na ano mauu e hanaiia mai nei i keia mau la. O ka mauu alafafa paha ka oi aku o ka mauu maikai loa. Aka, aole oe o lianai Wale no i mauu, e haawi pu oe i kulina ame ka bale i ko mau bibir O ke kulina ame ka hale na mea nana e hooikaika i ke kino; a o ka niauu hoi ka mea nana e haawi inai i ka waiu. O ke kanaka uwi waiu e pi ana, a e'hoolawa ole ana i kana mau pipi me ka ai kupono, c lilo ana kana oihana i mea hoonele mai i na pomaikai pookela ana i makemake ai. % Ma keia oihana, aohfi no e pau loa ana ka manawa o ke kanaka ma ia hana. Ua hiki iaia ke lawelawe i na hana e ae. O ka hooulu ana i kana mau meaai na kana mau pipi kekahi mea nana e houuku mai i na lilo, a e hoonui ae ai hoi ina loaa. Ina he

mau eka aina kou i hiki e hooulu i ka mauu alafafa, a e kanu ai hoi i kulina nau, alaila e lawa ana oe me ka hapa nui o kau ai, a o kahi mea wale no au e hoolilo aku ai, o ia no ka bale. Ma keia oihana no hoi, ua hiki ia oe ke hanai puaa ame na moa. Ua hiki pu ia oe ke kanu i na mea k»nu lehulehu wale mawaho ae o na mea ,e hanaiia ai kau mau pipi. O ka loaa ana mai o na' pipi kane, a hanai ia o oe e nunui kupono no ka hoolilo ana aku i meaai ia kekahi aoao o keia oihana, e hoonui ae ana i kou pomaikai. A ina aolg e hiki ana e loaa ia 0e ke kumukuai kupono no kiu waiu, malia paha e hiki ana ma kou hoolilo ana i kalima. He elua alanui e loaa 'ai ke kalima. Ka mua o ke' •kukulu ana iloko o na pakini; a o ka lua o ka loaa ana o ka mikini e hookaawaleia ai ke kalima. O ka waiu e hemo aku ana mahope o ka laweia ana o ke kalima, ua hiki e hanaiia ina puaa ame na moa. Ma kekahi mau wahi uwi waiu o Ainerika o ia wale no ka hana e lawelaweia mai nei, ,o hol aole kuaiia o ka waiu. He oihana keia e koi mai ana i kekahi mau kanaka Hawaii e komo aku e lawelawe. A he manaolaua ko'u e lawe ae ana kekahi poe Hawaii ma Molokai, a e.hoohana aku i keia oihana. Ua lawa na aina o hooulu ai i na ano ai like ole. Ua lawa ika wai. He nui ka poe makemake waiu ma Honolulu % nei. He pii ke kumukuai.