Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 50, 14 December 1922 — KU KA AHAHUI KAMEHAMEHA MA KA MOKUPUNI O MAUI [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KU KA AHAHUI KAMEHAMEHA MA KA MOKUPUNI O MAUI

Kiikauia e «T. K. Mokumaia. (Hoomauia mai.) T >•-• kaalo ana ae o ka haleipuh ioaa aku kahi poe apiki, a <e ]>ele e kani honehone mai - - •». :.:a mau au ke ku la mamua iho •:a hale kuhoe, aia au ke haawi ]a ks i ka nani o ke kulana'iuha.ealii, ke nana mai i na kukui "rt".ar,i ana ma na alanui. A.n no hoi au ke haawi la i ko'u -i .o i kuu hoahanau kapena i kon.akaala i kana hana, a'u e ike ke oehuehu o ua nene aukai e oai nei nomua, a ka makani e - u : ono mai ana mamua, a'u no > o: i \;i aku ai i ua kapena nei, no f r o kuiana o kela ahiahi, i ke ano a he minoaka wale no kana ' kona olelo ana mai he ehu no keia o na kapuai wawae o : o ka Hui Kamehameha, a i; 3a ko maua aka, ame ka lu]uma ana me ua kapena nei i laue .f si an i kela iulana kela. A:a au ke ku la ma ka aoao o ka j.oi, me ka apana kamano mo ? a K«-omolewa ma ka lima hema, anie - ; una ma ka lima akau, uana aku • * -i. eiaa hoe i ka manawa, e ku•iss aku ai imua, nana aku oe he -s-j -:rmio hoi kau i na keiki kela e mai ana i ko lakou mahalo i -r : kulana makaukau holo moku, ko*u panku kino e olu ana knua a hoi ae la no hoi i ka - : -:u. a hoi i ka lala, a puana ae la : . ': keia mau kanaenae: HBlii ka moena moe kaua, A o Saahine ame Sunane a e heisna. A £e Kilanea a e luliluli ana, A inaua a ihope e kulana ana, Msnai ka makua a pu'ipu'i, _ kahi kela moku e ai hookano, .Auhea oe a e Susu, A:a ko moopuna i ka lewa, Sna a o luna, sua a o lalo, ?"& na wahi apau. E kala mai, ua pakika loa aku la, : ko'n ike ana aku ia mau lede e pur:ai ana ma ke kuono, ua hele "« a a poniuniu, i ka oni mau a ua aukai nei, a'u e haawi la i ka ole ana o ia haamna i a'u e la i ka poe i loaa ia haawina, « r-: aku la au noluna o ka moku, a r-r.a ae ko'u hana. ua hala ihope r imana Hila, ke ike la au i ke :,:i o ua nene aukai nei, i ka : na nalu e po'i m.ni ana, oiai •: .:,ohaia akn la na keiki, no ka r;na mai i na kapolena ma ka . no k<* pale ana aku »i ke kai. 1 *-■.: no au o ku ana i ka oneki :r.a loa. ma ka *u nann iho, ua hi--1 -ke kai i kahi n'ue ku ana ma- - m.'i o ka hale ku-hoe, a hui hou *•' -a Tre kuu kapena maikai, ame - ra o.'elo ana mai, e Mokumaia. o kn oi i ka'u ike. ua pau ka poe '-.-iu i ka hoi iioko o ko lakou ru- - o oe hoi. eia no oe ke holoholo :s: r : ei. me he la he kohu kela moku *rao:i no oe i ka "u ike. T s haawi a ku au iaia i ko'u ma-n-ii no kana mau hana maikai r- . ame kona kupakako i ka ma.a ana mai no ko'u pono, i ka ° mea maikai 1 kupono no -e.a huaka i, oiai akahi no a loaa - a manawa e honi aku ai i na ea >.ai. a loaa mai ke ola kiuo maikai, • eiai o ko'u huluaa loa ia o ka ai i na mea e loaa mai ana, a mea aku la au i ua kapena maikai nei, e ano inoino ana paha kakou ,oiai aia kela maESWI mawaena o ke kowa o Oahu rei ame Molokai, a ua nene aukai r.fi • oni mau ana imua, he moe aku 1 ka aoao a i ka loaa ana mai : ale nunui, he pii ae ia la iluna s hoi iho ilalo, he nani no hoi ke r.ara aku i ka hele ia la omua a A-„-akea i ka hu'ahu'akai, a ko'u —aa hoa e ike ole ana i keia mau r.3ni, oiai o ka hora 12 keia e nee i kamau mai ai kahi pola kope, - hoi aku la au i ko'u rumi a lilo 'kn la me Lehua, Aol® a'u ike ika nee hou ana aku īa mau hora, a kahea ana kahi '■ ? ipo, e ala, eia o Kahului, ke kau -ai nei mamua a haupu ae la au, kokoke ka moku, a hoomaemae o la apau, a o ko 'u mau hoa hoi r -i ao ke mili mai nei, oka noho , no o kauhale, aia au iluna o ka <">n«ki kahi i ku ai, a nana aku i ka "* 3iho mai o ka aina, a hui aku la -r e o'u inau hoa, a ku iho la i ka • wapo me ka maikai o na mea s~isu. a hui iho la me na komite i > oounaia mai no ka hookipa ana i r,\ elele, ame ka lululima pumehana ■".na. i iho aku ai ilalo o ka uwapo. A:a ns kaa otomobile e ku maVaukau mai ana, a ke komite hoo- - ipa, ka mea i mahaloia Frank Ka:a i hoonohoeoho maikai ia mai ai ■•■£ mau elele nei, a lawa pono i na kna. no ka home aloha o ka Makai N'ui Clem Crowell, a hui iho la me me ka pumehana o ke aloha. Ma ke alahele e holo ana no Wai:K". ke nana la au ma na aoao o ke r,nui. he ku maoli no i ka u'i ke r» aku, o kahi mea kupanaha -no i ko'u noonoo, a'u e kaena 1 si. a i kohu pona ai no kela inoa Ts'ani no ka Oi, i ka hiki ole i ke A - ke a"e aku maluna o kahi kino •-'«ū o Kahokili e moe ana iwae- - ri j o ke alanui, o kau wale no o ia ka hi-o o kou kino a hoi -:a muku, o ia kau e ike, a ke •*"a e wehe pau ana i na ki o •' -:one.

1 Ua nni ko'u mahalo i koia ano kulana ku kiai ana, aohe ka lilo, o ka mea i maikai loa ai, ua kau ka weli i keia pohaku wale no, no ka mea aohe a ia la hoopaapaa wale mai no ia oe, aka, o oe no ke pilikia ana, e ha'ipu ana ko kaa ame ka lalau mai o ka ,lima o ke kanawai a kau mai i ka hoopa'i no kou pii ana maluna o ua leino pohaku nei o Kahekili, a hoomanao ae la au i ka makai i hooku'iia ai ma ke alanui Alakea ame Moi, a eha ai, oiai e aino niai ana no ka maka ,a e hanu ana no, e kamailio mai aua no, a e kuhi ana na lima i ka akau a i ka hema, e haa ana i ka akau a i ka hema. O ka mea aplki o ka hook-u'iia aku la ia a eha iho la, a nui ka lilo i ke kauka ame ka noho i ka hale, a ina he moe ino ko ka po, ua oi loa aku ka pilikia, moe i ka manawa pau ole. Ke haawi ae nei au i ko'u mahalo ia Maui, i kou makaala i ka pono o kou mau makaainana, he pohaku ka mea nana e a 'o mai, a ke kanawai e ku makaukau mau ana mahope o ka mea hanu ole. Oiai e -kaalo ana ma na alanui n«i 0 Waili/ku, a'u'i lohe wale ai, a ke ike la i ka nani o na hale ame na hokele, na hale aupuni, he maikai ke nana aku, a noho iho la ka makou halawai liilii, no ka noonoo ana 1 na.hana e hana aku ai, oiai aia no kela i na hora kakahiaka nui, o ka hora 6:50 ia, a i ka holopono ana e hui hou i ka hora 10 a. m., i haalele iho ai au no Kahului maluna o ke kaa otomobile, a hui iho la me kuu keiki aloha Wm. Hoopii ame ke aloha pumehana ana i lawo aku ai oia ia'u no Paia. Ma kein, holo ana no Paia, he maikai ke alanui, aia mau no au ke ike i la i ke ku mai o keia kino pohaku,! a e alo mau ae ana na kaa mai iaia | ae, ahiki aku la i kahi o ia mau keiki a 'u, a .hui iho 1 a me laua me ke I aloha oiaio, oiai aole i lohe laua. | Nolaila o kela hui ana ua puiwa maoli, ke haawi la au i ka mahalo i ka maikai o ka aina ame na alanui,! oiai aole e haule ka manawa, ua pa-1 ina iho la me laua, a hoi mai la no ka hui ana me ko'u mau hoa elele, i oiai ua kokoke ae la"i ka manawa, a' noho iho la no ka honee ana aku i na hana imuai Mamua o ka hoonee ana-aku i na hana ma Kahului, ma ka rumi halawai o ka Hui Poo Kia, ma ka noonoo kupono ia ana i lawe ae ai ka poe e ku mau me ka makaukau i namanawa apau, me ka hoapaapa ole, o ia hoi na luna nui no ka manawa no ka hookupono ana i ka hui e kukuluia aku ai. Na luna nui no ka manawa: W. Chung Hoon, Jr., mamo alii; John C. Lena, kaukaualii; N. Ka- [ halepuna, laualii; J. B. Desha, kakaolelo; Simeona Akaka, kuauhau; Daniel P. Mc6regor, aipuupuu; O. P. Cox, kahuna; Ed. Wongham, kuhikuhi puuone; Louis Self, pukauanui; J. K._ Mokumaia, pukauaiki; A. I. Bright, kiailoko; R. Kinney, kiaiwaho. I ka liolopono ana o keia mau hoolala ana i kau hou ae ai na lalā, o ka hora 12:30 ia, oiai e noho ana ka hana i ka hora 1:30 p. m. ma Kahului, ma kahi i haiia ae la. Nolaila ua loaa he nianawa e ma- » kaikai ai i na hale aupuni o Maui, ame kahi o ka imu puaa i kaluaia ai

no ka paina e liaa'wiia ana no ka elele i pnka, Ilaalilio, amo ko'u pa'ikii ia ana ma ia niau wahi ano nui. I ke kokoke ana ae i ka manawa i akoakoa ae ai ua niau hoa nei ma kahi i ha 'i mun ia ae nei, anie ka hoonohonoho maikai ia o na niea apau i 'lawe ae ai kela ame keia i kotia kulaha elike nie ka mea i ha'i n\ua ia' ae nei, o ka iieo uo ia o na liana 'imua elike me ka manawa i ha 'iia. 0 ka nui o na lala liou i lawe i ka hoohiki he 35 ka nui, e lawe ana i na hana hoolaa mai ke kulana ekahi, elua ame ekolu, a e lawelnwe pakahi ia kela ame keia ma kona kulana hoolaa, a pau na hana i ka hora 4:30 p. m., a hoomaha no ka hoopiha ana inai i ka lua o ka inaina, a noho hou i ka hora 6 p. m., h. hui aku la me ,iia kaniaaina no ka launa pu ana aku maluna ka, papaaina i lioomakaukauia ai.1 ke kani ana ae 6 ka hora fi p. m. i akoakoa hou a(V*ai ha mea apau, no ka hoopau pono ana i na hana liope loa, a i ka makaukau pono ana o na mea apau, i laweia mai ai kela olelo kaulana: "Imua o na pokii, aohe hope ohope nei, n inu i ka wai awaawa," a kn iho la kela olelo* me ka mau maluna o ka lepo alol>a 0 Maui, a e o aku hoi ma ka inoa 1 kapaia aku ai Kahekili, Hui Kamehameha Helu Eha, oiai i ka lawe ana ae o na luna nui i koho pono ia e na lala he 35, a lakou i wae.ae ai i ka Mea Hanohano W. E. Bal, kaukauali; C. C. Crowell, laualii; Frank Kalua, kakaolelo; Carl F. Rose, Kuauhau; v Charles Wilcox, Aipuupuu; Stephen Lake, kahuna; W. K. Hoopii, kuhikuhipuuone. I ke ku ana o na luna nui hou i lawe ae ai lakou i ko lakou kulana, ma kahi o luna nui mua i pau ko lakou manawa, a i ka makaukau pono ana o na luna nui hou i lawe koke ae ai lakou a noonoo i ka inoa, a hoike mai la ke kaukaualii hou, o ka inoa elike no me ka mea i ha'i mua ia ae nei, ia manawa ka hale holookoa i haawi ae ai i ka pa'ipa'i lima ana, ame na olelo paipai mai ka Mea Hanohano J. C. Lane mai, e haawi mai ana i ka mahalo i ka holopono ana o keia lawelawe ana, a e kauleo mai ana i na lala o ka hui i ku iho la, ua ike iho la oukou i ke ano o ka hui a oukou i lioohiki a kakou i hoohiki like ai, e aloha oe i kou hoahanau elike me kou aloha ia oe iho, e kupaa maluna o ka mea oiaio. Mai ka Lunakanawai Desha mai he mau olelo e hooiaio oe i kou lilo ana i Kameh&melia; mai ia A. I. | Bright mai e a'o mai ana he mau mea kahiko no keia, aka ua hoopalaleha no kakou, aka i keia hana ana iho la a kakou i ike ai kakou i ka mea nui he oiaio no ka, e hoomau aku. Mai ka mamoalii mai W. C. Hoon mai, e a'o mai ana e akahele i ka lawe ana mai i ka poe aole i komo ka manao aloha i ka olelo kaulana a ko Jcakou moi aloha, ame ka moa nana i kukulu i hala aku, e aloha mau aku kakou, oiai o ka hora 10 kela a ke oeoe e kani mau mai ana. ua paaia ka manawa holo o ua nene aukai nei e u;i mau keiki nei a Ka"mehameha, ame na olelo hoolana mai ke kaukaualii mai, e haawi mai ana i kona mahalo i na moa ana i iko ai, ame ka pule aua ame ka himenil Hawaii Ponoi i hookuū ai na liana I

He mau kii keia o na elele o ka Ahahui Kamehameha i holo ai e kukulu i ka Ahahui Kahekili ma Maui, he elua ae nei pule i hala. Oke kii ma ka hema maluna loa, oJ. K. Mokumaia me Wm. K. Hoopii, mamua o ka hak aupuni ma Wailuku; malalo iho, o John C. Lane ame Wm. K. Hoopii, mamua o ka home o ka Makai Nui Crowell o Maui; malalo loa, o C. Crowell, Sam Kalama, John C. Lane ame Chas. Wilcox. Ma ka akau, e hoomaka ana maluna mai, oJ. K. Mokumaia, A. I. Bright, John Desha, J. C. Lane ame W. K. Hoopii; mawaena iho, ka poe na lakou e kalua ana i ka puaa no ka ahaaina a ka Elde W. P. Jarrett; a malalo loa na elele mai ka Ahahui Kamehameha aku.

me ka niaikai, ame ka oleu ana o kela amo keia nona ilio, i kau ae ai maluna o na kaa, i kamoe aku ai ka huakai no ka uwapo, kahi a ua nene aukai noi e kali mai ana i kana mau ohua o ka,])apa ekalii. I ka hiki ana aku i ka uwapo ua piha i ka,,poe. makaikai ame na lululima pupiohana ann, j kau ae ai makou iluna o ua nene nei, a na kainaaina e kaliea mai ana i kou kin nei me na olelo hoakaaka o ka po la 'ila'i, a hemo ae la ka laina a hui iho la me ka Mea Hanohano Kimo Pelekane Opio, kekahi o na ona o ka hui moku pili aina, ame kana olelo mai, e Mokumaia, owai ka ona o keia moku, o kela ano hoihoi no hoi o kou kiu nei, e ike mai no lioi o na pulapula no hoi a Kamehameha, ke kumu i ku «ii o Kilauea a hala ka milnawa holo, a minoaka iho la ua mea hanohano nei, a hui iho la no hoi me Frank Palauwina opio, me kona piha hauoli, no ko'u hui ana me ia, ame kana olelo mai i kow kiu nei e malama oe ia'u ahiki i Honolulu, a kau iluna o kou kaa, ua ae aku au. E kali mai ana, kahi nioku kaa o'u nana e lawe aku i kou hokele, a hui iho la no hoi me kana aliiwahine ua nui keia piha hauoli ana, oiai ua lilo ka'u mau hana i ke kau i koho haloka i hala aku ai kona hanaumua, o ia hoi o Hale Palauwin, e noho mai la i Wakinekona, i mea i nui i ko lakou noouoo no kou kiu nei. Aia hoi ko'u mau hoa ke hookupono mai la ia lakou, a i hui hou ae ai ua mau keiki nei a kani hou aku la na leo o makou,ke nana aku oe o ka pii no ia a kau aheahe iluna o Haleakala, ka uwe a ke kini o ke» Koolau, olaōla mai ana ka wai, e hooma'u ana i ka ulu kulina o Ku-

l;i, kalii o kola wai halololelo ko'uko'u ;ii ko puii, o ka oi aku la ia o ke kani o na leo o ua mau puukani

nei, no ka mea, ua hele a luhi na mea apau. No kou kiu nei e hahao niau ana au i na mea maikai, alaila loaa ka moe oluolu a i ka.piha pono ana ae o kou pe'a heke, i haule aku ai au hooluolu, o ka lilo aku la no ia i ke ao polohiwa a Kane, laua o Ka- | naloa, a i puoho i kahi kiai, Honolulu! Honolulu! a i naua ae ka hana e hooiho ae ana ma Waikiki anuanu au, a paa kahi lole, nui me na hoa. Pehea oe? Maikai no. Inu kahi hope, ke nana la i na hoa, ua inoino ka helehelena ke nana aku, e inu kope, a hoi ae, o pilikia keia, nui ke poluea. Nou e Mokumaia ua makepono ke dala ia oe, kela ai keia ai, ku i Maui, a ku hou i Honolulu nei, o ia mau 110 kou piha laiwale, a paa ka laina o mua, a hui iho la me kuu ohua. TJa loaa ke kaa nana e lawe ia oukou, a ike mai la i ku"u keiki hookama, ua makaukau ke kaa, o ko'u iho mai la no ia, no ka mea, ua ka oioi no ka mua, wahi a kahiko, a kau iluna o kuu wahi moku kaa ame na ohua i oni maikai ae ai i ka makani no ka hokeie Young ka pahuhopu, ame ka lele ana mai o iia palahu ekolu 1 lioohuli hou ae ai i ka uwapo Helu 14, i kau hou mai ai ia mau ohua no Kapalama lo'i laiki, ame ka hanu ana ae i ka ea lili'ihu'i o kuu aina e moe lapuu mai ana, ame ke ani kiani lima ana i honi hoomau aku ai me ka'u lei poni moi, ua hele ia o ka umauma la a mahanahana i ka ike ana mai ia anoipua, he kaomi malie hoi kau, i ka lau o ka inia. Me oe e kuu kapena opio ko'u welina pau ole ame na keiki nana e kikokiko na kaula keleawe ko'u iini pau ole. Me ka mahalo. ♦+« SAN FRANCISCO, Dec. 10.—0 ka mokuahi Laeonia o ka laina mokuahi Cunard ua haalele mai i keia awa i keia la no ka Hikina Loa ma ke alahele aku o Honolūlu, ma kana ( huakai makaikai kaapuni honua. EUGENE, Ore., Dec. 6.—Eha mau keiki i a ia e ke ahi a make, elua opio i kukonukonu loa ka eha a he elua mau kanaka makua i eha loa i ka manawa o kekkhi pahu aila ea i pa-hu ai maloko o ka home o Iver Johnson i keia la.