Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 50, 14 December 1922 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili

MOKUNA I. "He keu aku a ka nui o ko'u hoowahawaha i na mea apau; aole loa e hiki ia'u ke hilinai i kekahi mea, mamuli iho la o keia kumu, ua aneane waiwai ole ke ola ana ma keia ao, i piha i na hana e hoehaehaia ai ka noonoo." "Ea, heaha.keia mau olelo kukahala-ke au e Alika, kuu hoaloha e kamailio nei, me he mea la ka hoi, ua hele oe a piha loa i ka inainā?" O ka mea mua nana na olelo ma ka wehe ana o keia moolelo, he kaikamahine opio oia nona na makahiki he umi-kumama-hiku, o ka holo ana mailoko mai o rumi hookipa o kekahi alapii, ,no ka papahele elua, kahi o kona rumj e waiho mai ana. 0 ka noonoo iloko o ua kaikamahine nei, o ia no kona holp pololei aku noloko o kona rumi, eia nae ua paa e mai la oia i ka hopuia e kekahi kanaka opio, a o ka mea hoi nana na olelo pane maluna ae nei, nona ka inoa o Elioka Hakoka, a nona paha na makahiki, ma kahi o ka a iwakaluakumamalima paha. 1 ka paa ana mai o ke kaikamahine opio i na lima o ua kanaka nei, me kona nana ana mai me na maka oluolu, a kamailio mai la hoi i na olelo maikah ua lilo ia i kumu e hookahe aku ai o ke kaikamahine opio i kona mau waimaka, aole he mau waimaka no ka huhu ame ka inaina, aka he mau waimaka no ka ehaeha, ame ka maha o kona noonoo, no ka loaa ana iaia he hoaloha, mawaho ae o kana poe i hoowahawaha ai. Ke ku malie la no o Elioka Hakok'a, me ka pane leo ole, aka ke la kekahi o kona mau lima, ma ka lae o ka inea iloko o ka a iaia no paha ka ike, ua akakuu mai ka uwe ana a kona hoaloha, akahi no oia a pane mai: "Auhea oe e Alika kuu hoaloha, ke makemake nei au e hoike mai oe ia'u, i ka pilikia i loaa ia oe, nana i hookaumaha loa i kou noonoo elike me ia a'u e hoomaopopo nei? Owai ka enemi ino, nana i hoehaeha mai i kou noonoo, ahiki i kou hoopuka ana mai nei, i kela mau olelo a'u i loh'e aku nei ia oe?" me ka nana ana mai hoi ma kahi o ke poo o Alika, e anai ana ma kona umauma. - "Mai akaaka pahenehene mai oe ia'u e Elioka," i pane ae ai o Alika, me ka hoao ana e holoi i kona mau waimaka e kihe'ahe'a la ma kona maū papalina. "Ina penei mau iho la ko'u ano e hookaumahaia ai ahiki i ka piha ana o ka makahiki hookahi, a i ole, ahiki paha i ke noi ana mai o kekahi mea e mare aku au me ia, e lilo ana ko'u ola ana, i mea waiwai ole." No keia mau olelo a Alika, hiki hou ole iho la ia Elioka Hakoka ke uumi i kona aka, me kona ninau okoa ana mai: "Owai ka inoa o ka mea e hele mai ana e noi ia oe e mare aku me ia?" "He mau olelo pahenēhene wale no kena au e Elioka ia'u," wahi a Alika me ka luliluli ana ae o kona poo. "Ua maopopo no ia oe, maloko o ka palapala kauoha hooilina a Alabaki kuu makuakane hanauna e mau ana ko'u noho ana malalo o Anakala Uilama ame Anate Roke, ahiki i ka piha ana ia'u o na j makahiki he umi-kumamawalu, a i ole, ahiki paha i ko'u mare • ana i ke kane." "Alaila ua manao anei oe, he oi ae kou mare ana i ke kane mamua o k apiha ana ia oe o na makahiki he umi-kumamawa-lu, i kaawale ae ai na hana i hookaumaha maū i kou noonoo.*' Auhea oe e Alika, aole he mea liilii ka mare ana, aka he mea ano nui loa ia, nolaila e noonoo me ke akahele, aia a ike oe i kekahi mea kupono, alaila hooholo ka manao no ka mare ana aku me ia, aole o ka pupuahulu, o hoea mai auanei i ka la e mihi ai oe me'ka walania loa." "He mea oiaio no kena au e kamailio mai nei e Elioka, aka nae aole e hiki ia'u ke hoomanawanui i ka noho ana maloko nei o keia home, he keu aku ka hoouluhua o ka poe maloko nei i ko'u noonoo, a ina aole au e kaawale ana no kekahi wahi okoa aku, manao au, e loaa ana au i ka ma'i pupule." "Owau pu anei kekahi i komo, iloko o kela poe au i hoihoi ole ai?" me ka hamohamo ana iho o Elioka i ka lae o Alika. "O oe hookahi wale no ka mea hoikeike mai i kou manao aloha no'u, aka no ka nui ae o maloko nei o keia hale. aole loa he wahi olelo oluolu, e kamailioia mai ana e lakou ia'u me he mea la, he keke wale no na olelo ke kamailio mai," wahi a Alika me ka lalau ana iho i kekahi lima o Elioka a hoopili ae la ma kona mau lehelehe, e hooiaio ana i kona mahalo nui no kela kanaka opio. Ua lilo kela honi ana ae a Alika i kona lima, i kumu e pii ai ka ula ma na papalina o Elioka Hakoka, me kona hookahaha pu ia hoi, i ke ano o ka hana a kela kaikamahine iaia, a o ia kana i ninau hou mai ai: "Pehea i kaokoa ae ai ko'u mau ano, mai ka nui mai o ka poe e noho nei ma keia home?" "Aole e hiki ia'u ke hoakaka pono imua oū, koe wale no nae keia, he oluolu mau kau mau olelo apau e kamailio mai ai ia'u, a ua hiki loa ia'u ke hilinai aku no kou mau ano oiaio, aka no kela poe, ua hele au a piha rflaoli me ka hoonaukiuki, e kamailio mau ana lakou, me ka nema i ko'u ano." "Owai keia poe au i hoowahawaha loa ai e Alika?" "O Peleka, Anakala Uilama ame Anate Roke." "Pehea hoi o Lōla, oia pu anei kekahi mea hoouluhua mai i kou noonoo?" i ninau mai ai o Elioka, me he mea la, aia ka iini iloko ona, e lohe i ka Alika pane. "Aole o'u hoowahawaha ia Lsla,*aole ona kamailio mai i na olelo hoonaukiuki, a i ole hana mai paha i kekahi mau mea e ikeia aku ai, aole he hoihoi iloko ona no'u; aka mahope mai nei nae, e hoikeike mau mai ana o Anate Roke, me he mea la o Lola pu kekahi i hoowahawaha ia'u. "O e Elioka, o keia ka m<ia oi loa aku o ka ehaeha, ina ua komo pu aku o Lola, iloko o na hana hoopilikia a kela poe ia'u, no ka mea ua pipilipaa maoli ko'u aloha no Lola, a oia wale no ko'u hoaloha i nana aku ai iloko o na hora o ko'u ehaeha me ke kaumaha," alaila hoomaka hou iho la ua o Alika e hookahe i kona mau waimaka. "Aole he pono iki o keia ano ou e Alika! O ka ekolu iho la keia o ka manawa o kou loaa ana mai ia'u, iloko o keia kulana kaumaha ou, i keia pule. Aole keia o kahi kupono no kaua e ku ai a kamailio no na mea e pili ana ia oe, aka e hoi kaua noloko o kuu keena kahakii, a malaila oe e hoike piha mai ai i na mea apau imua o'u, a malaila no hoi kaua e noonoo ai, i kekahi mau alahele e hoauhee loa ia aku ai ke kaumaha mai ia oe aku." Hoomaka aku la o Elioka e hele no kahi o ke alapii, me ka huki pu ana aku ia Alika, aia hoi ke kaikamahine opio ke hoopupu la, me ka pane ana aku. "Ua papa loa mai o Anate Roke ia'u, aole e komo maloko o kou keena kahakii ua liio ka au i mea hoopilikia aku ia oc, a o ka oiaio no ea, o kana ano olelo mau iho la keia, i ko'u hoopilikia aku i nā mea apau." "Keu no kela o ka wahine lalau! Aole no paha hoi o Anate Roke e hoahewa mai ana ia'u, ke kono aku au ia oe e hele ae noloko o ko'u keena; nPlaila e kōmo ana oe noloko o kuu keena

kahakii, aole mamuli o kou makemake ponoi iho, aka o ka'u kono, aia kekahi. kii a'u e pena mai nei, e pono ai , , e ' e Alika ke ik<e, nolaila e hele mai kaua," o ka huki aku la n,. :; . ka lima o Alika aohe no hoi he hoopupu hou iho o ua kaik hine nei. Pii aku la laua ahiki i ke komo ana maloko o ke keena k : kii o Elioka Hakoka, maluna o kekahi noho paipai liaai.. ; e waiho pono malalo o ka puka aniani, i hoonoho ilio : • ' K{ , kanaka opio ia Alika, alaila lalau aku la i kekahi noh') ..... a panee mai la māfmua o kahi a Alika e noho ana, o kon.i : ; , iho la no ia ilalo, me ka pane ana mai"Ua hoea mai la kaua i kahi e lohe ole ia mai ai ka kain. , . j ipea apau e kamailio ai, nolaila o ka manawa keia au e ! . mai ai i kou mau pilikia apau." Nana pono aku la o Alika ma na maka o Elioka, nie kn • 1; ana ae o ka ula ma kona mau papalina, no kona hilahil;,. - - muli o ka hoomaopopo ana o ke kanaka opio i kona mar. alaila hoolalau wale aku la no kana nana ana i kahi oko i C ka pane ana mai: "O kela anei ke kii au i makemake ai < : keike mai o'u?" O kela kii a Alika oka ninaiLana aku, o kona kii ponoi - t ana o ka nana ana aku iloko o ke aniani kilohi, a o ia ka i 0 ka pane ana mai: "Aole au i makemake e lawe mai ia oe iluna nei o keia I « , ri no kou nana ana aku i kou kii, maloko o ke aniani, ina ua V,..... pilikia aku kou noonoo ma kekahi ano, alaila e kala m.,: ( » ia'u, no ana ia oe ma kahi e ike ai oc i k . k : maloko o ke aniani." Ua auhee loa aku ka huhu ame na ano pienaena mai in A':ka aku, eia nae ua hele kona mau maka a ula, no kela noke ana •n. 1 ka uwe, a ua hele hoi kona lauoho a pukalaki, me kona • m;:? ana aku: "Nawai 110 e ole ko Anate Roke kapa mau ia'u i ka h< > ka'uka'u," iaia i nana aku ai i kona helehelena iloko o ke ;m:ani; alaila noke ae la i ka akaaka, me he mea la, ua aulu-e i.. a aku kela manao hoowahawaha mai iaia aku. "Ua maopopo no ia'u, aole he u'i o ko'u helehelena elike n.o Lola. Ua hele ko'u ili a ulaula i ka la, me ke kikokiko o ku'u helehelena, a e pukalaki mau ana no hoi ko'u lauoho. mc ka hiki ole ia'u ke komo i ko'u lole me ka maikai, a ma ka :no:i oiaio maoli, he aluhee ko'u mau ano apau, mailuna mai o kuu poo, ahiki .aku ilalo o na wawae. "O ko'u ano iho la no paha ia i hanauia mai ai, ua kaukna loa mai ka nui ae o na wahine opio, a ina pela iho ka mea olaio, alaila he mea makehewa wale no ka hoohalahala ana: no ka mea ina he pi'o ka huelo o ka popoki, aole no e hiki ana ia kakou ke hoopololei, o ke anp iho la no ia i hanaia mai ai ke Akua. "O ka mea nana i hoonaukiuki loa mai ia'u, o ia ke'kainailin ana mai o Anate Roka, i kela mau la aku nei, i ka hilahila m Lola ia'u, aole ka ona makemake owau ke hele me ia ma ke alanui; a he nui wale aku kana mau olelo hookaumaha noonou e kamailio mai ai ia'u. O oe wale no e Elioka hookahi, ka mea nema ole mai i ko'u mau ano. O, ina e hiki ana ia oe ke houkama ia'u i keiki nana, alaila e hoohauoli loa ia ana ko'll manao, ke lawe aku oe ia'u no kekahi wahi okoa mailoko aku 0 keia hale, a mai ke alo aku hoi o ka poe a'u i hoihoi ole ai." alaila nui iho la ka hanu o Alika, me ke kilohi hou ana aku iinko o ke aniani. "Ea, pehea la e hiki ai ia'u ke hookama ia oe e Alika?" me ka noke okoa ana ae o Elioka i ka akaaka. au he kanaka waiwai i keia la, aohe a'u mea e hoole aku ai i kena manao ou. ina he mea ia e loaa ai ka noho hauoli ana ia oe, aka o ka ;u ana aku e lawe mai ia oe i kaikamahine hookama na'u. he naaupo loa ia, oiai aole he maopopo ia'u ka mea e hana aku nou ke ike mai nei no hoi oe, aole e hiki ia'u ke malama i.i'.; iho, mamuli o ka nele." "Aole o'u manao he mea paakiki nou, ka hookama ana i.i'i:. e hiki ana ia kaua ke noho me ka ol.uolu no ka makahiki lioi koa, a i ka wa e holo mai ai ko'u waiwai maluna o'u, o ka p.v.: ana ae la ia o ko kaua Aole a'u ku-e ana aku no kc;i hoomau i ka hana penakii, a owau mea nana e malama i ko leaua hale, pehea la ia i kou manao?" "Heaha kaif mau mea i ike, no ke ano o ka malama ana i k" home e Alika?" "Ua hiki loa ia'u ke hana pukini. 110 ka mea ua ike au 1 k? ano o ka hana ana a ke kuke, i kela la aku nei, a owau nn ka mea nana e hana i ko'u moe* i kekahi manawa, a ma kuu ; v nao paa, aole he mea hiki ole i kekahi ke liana, ke makemako oia." "Ina o ka pukini wale no kau mea hiki ke hana e Alika. 0 pakuwa ana kaua i ka ai mau i kela meaai, a manao au, aolo e holopono ana ko kaua noho ana, i na o kau mau wahi niea w.vN ae la 110 kela i ike." "Ke kulike aku la ko kaua Uoonoo ma ia mea; aka nae. :na he alahele eae kekahi au i man ; ao ai, e 'kaawale.au mai ka n- 'h pu ana me keia poe hoohaehae ia'u, alaila na ke Akua, e b.o - kau mai i na hoopomaikai ana maluna ou. Ua like maoli n-. hana a Anate Roke maluna o'u, me kekahi kui e houheu na: ana iloko o ko'u kino. "I keia kakahiaka iho nei, i ko'u ala ana mai, noonoo ih" au e hana i kekahi mea e hookahahaia aku ai k amanao o k^'i mau hoa, he hana mau no nae au pela he haneri manawa :iamua aku, aole he holopono iki, a pela no ma keia kakaiiink?.. Kahi iho la au i ko'u lauoho me ka maikai loa, a omou ae ki' na kui lauoho ma na wahi apau e hiki ole ai ke helelei niai ke puhiia eka makani. Ika pau ana o kela hana, komo mai I a» i kekahi lole hou loa, a ka wahine humuhumu o ka hoih i ana mai i nehinei. me ke kau aku ana mai i kekahi a-ikala i p ' u ,a iluna o ka lole, a hookomo mai la he pua rose, ma ke ki; . '• elike me ka Lola e hana mau ai, a komo mai la i kekahi kamaa aulii, a'u o ke kuai ana no ehiku dala; o kela kam : ■ - ' kekahi mea i nukuia ai au e Anate Roka, no ka uhaui hoike aku no au ia oe e Elioka, i ka pau ana o ko'u mau ' ' hema, ua ike maoli iho no au, i ko'u kulana hiehie maoli "Oiai nae au e hoomakaukau ana no ka iho ana aku iia' l ka aina kakahiaka, ike aku la au i kuu popoki ia Pilika i'' 0 kekahi pa laau kiekie mahope o ka hale, me ka hookeke .•.:: mai o kona mau niho, fka ilio a Mrs. Molana e noke aku ' 1 ka hae, a ua maopopo loa ia'u, o ka make wale no ka h< ;' : 1 e kau aku ana maluna o kuu milimili, ina no ka loaa aku i niho o kela ilio. No ka hoopakele ana ae i kuu popoki mai ka make mai. •" maka aku la au e holo no ka hale malalo, o kela aniun •' ko u iho ana ma ke alapii, ke kumu nana i hoohelelei i ku\. °ho, aohe nae o'u nana ae no ia mea, oke ola wale no <• ' : popoki ka mea nui iloko o ko'u noonoo. la u hoi i hemo aku ai ma ka puka mahope o ka hale. k pono aku la kekahi wawae o'u iloko o ke pa ai i waihoia r kuke na ka popoki, hapala aku a hapala mai ke supa i kek kaniaa." Ea, nawai no e ole ka huhu o Anate Roka ia oe, i kou 1 * ponopono ole maoH no i kau maii mea e hana ana!" Aole malaila wa.le ae Ia no pau ka pilikia," .i hoomau aku n' n° o Alika i kana kamailio ana. "la'u i kokoke aku ai i I jO ka popoki e kau ana, ua lou ae la kuu lole, i kekahi papa ma ka aoao a ka pa a nahae, a no ka manao kuhihewa i ' A o kela popoki, e alualu aku ana au e hoopilikia iaia, ua k" 1 : mai la kona maiuu ma kuu a-i nei, ake kakau nei no na ai"- i ona mauuu, me kona hoikeike ana aku ia Elioka i ona ''• 1 koeia ai e ka popoki. (Aole j pau)