Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 51, 21 December 1922 — KE KALAIWAA ANA AME KONA ANO. [ARTICLE]

KE KALAIWAA ANA AME KONA ANO.

(Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua.) (Hoomauia mai.) O ke ana ana i ke kiekie o ka waa; mawaenakonu o ke kuaiako mua, ame ke kuaiako hope. Ma ke kikoolima ke ana ana; ina ekolu kikoo a hapa, aole e olelo ana ka poe kahiko, ekolu kikoo ame ka hapa, aka, eia ka lakou olelo, ekolu poho. Pohihihi ka poe aole i lohe i keia olelo. A ina paha ekolu kikoo ka aoao, aole oe e lohe ana, e olelo mai ana, ekolu kikoo ka aoao. O ka lakou ekolu ka aoao. Eia keia ano e pili ana i ka waa, ina i ke kuahiwi. O ka hope o ka waa iuka o ke kuahiwi, ua kapaia he makuu. Ahiki i kahakai loli ae la a kapaia aku la he moamoa. A omua hoi o ka waa, ua kapaia he ihu, a he eku. 0 na aoao o ka waa e iho ana ilalo a pi'o ae, ua kapaia aku he pa'ihua. Eia keia ano e pili ana i kekahi ano waa i ka wa kahiko; o ia hoi na waa loloa, aole kiekie loa na aoao a i hanaia hoi ia mau waa he mau waa heihei, a kukulu pea; ua kapaia aku ia mau waa, he waa Kialoa kona inoa. Aole he loaa o ia ano waa i keia wa, a no keia waa ka olelo ana, o ka holo a ka waa Kialoa, aole pa-ki kai ma ke ama. No ka huki ana i ka waa i kahakai e kapili ai; i ka pau ana o na waa i ka huli ilalo ka waha, alaila, e hoi ana i kahakai, no ka hoomakaukau ana i na mea e pono ai ka waa ke huki. O ke kaula ka mea nui, he kaula nunui, a loihi, i mea e nui ai na kanaka ke huki. A makaukau ke kaula, a akaka no hoi ka la e huki ai i kahakai nei, alaila, lawai'a i i'a a nui, kahu ka ai a nui, alaila, ha'i aku i na kanaka i ka la e huki ai ka waa. Ina a kakahiaka oe huki, he poe kanaka okoa ka poe na lakou e lawe ka ai, ka i'a, i kahi o ka punawai e kokoke ana i kahi o ka waa e kauo mai ai. Alaila hoomaha; he ai okoa no keia, a he ai okoa no ke hiki i kahakai. I ka hiki ana o ka poe kanaka kauo waa i kahi o ka waa, e hele mua ana e uu maile na mea apau, a akoakoa na mea npau i kahi o ka waa, alaila, o na pale waa ka mea nui. Aia i keia mau kanaka

ka pono o ka waa, ame ka poino. O keia mau kanaka, elike laua me ka manu ka mama, aole i poe lolo. O keia hana, ua waiho mua oe i kou ola i ka hale a hele kino wale no kela i kanahele. O ke ano o ke kauo ana, ame ke kahea ana; e kaheaia ana ma na aina ma ka akau ame ka hēma. Elike me Kohala ma ka akau, ame Kau ma ka hema; a o Kona mawaena. A i ke kahea ana o keia mau kanaka e kahea ana i Kohala, i Kau. Aole kahea i ka akau, a ka hema. I ka hoapaa ana o ke kaula huki i ka makuu o ka waa, aia ma kela kaula i hoopaaia ai i ka makuu, he kaula kekahi i hoopaaia; a ua kapaia ka inoa o ia kaula, he kauia kailiili; a e paa ana ke kanaka o ka makuu i keia kaula he kaula nana e huki ai i ka akau ame ka hema o ka waa. I ka hoomaka ana e kauo i ka waa, ina he pali, eia ke kahea ana. Hoolana. E hapai ae oe i ka ihu o ka waa iluna, a e kaomi ana ke kanaka omua ilalo i ka hope o ka waa i ole e haule ino ilalo omua. A ina no he pali ia, aole oe e hookuu, no ka mea, aia ia oe ka holo o ka waa, ame ka paa. Ina he uhakee i Kohala, e kahea ana oe, i Kau kai keia kaualakoia ana o ka waa, ua lilo ka ihu o ka waa, he ka; a o ia kau kahea mau, aole e paa ka waha o ke kanaka omua. E kahea mau ana oia i na manawa apau. I Kau ke ka, i Kohala ke ka, hoolana. He puuhanau, o ia ka hoopiina pali, mokua ke kaula. O ke ano o kela e hoomalo i ke kaula aole hoalu. Ina alu, o ka paa iho la no ia; ame ka hana nui e huki liilii ai, ahiki i ka hiki ana o ka waa. O ka mea e kahea mau ai kela kanaka omua, mahope eha ke kanaka ohope i na uhakee, e ka-ia ia ana a he laki ke eha, a i pono no hoi ke kanaka omua i k-e kanaka ohope. (Aole i pau.)