Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 51, 21 December 1922 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

laia nae o ka haalele ana aku i kona wahi e ku ana ma ka piano, pane mai la oia ia Mr. Nika i ka i ana mai: "Me ka mahalo a nui ia oe e Mr. Naika," wahi ana me ka minoaka ma kona mau papalina, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, i ku ae ai o Keoni Naika iluna, a alakai aku la ia Josepine no kahi a Tiodora e noho mai ana. I ua o Josepine i hoea aku ai imua o kona hoaloha, kamailio hou mai la oia ia Keoni Naika, i ka i ana mai: "Ina he mau hana himeni hou kekahi i makemakeia no keia po, ua makaukau au i na manawa apau e hooko aku, me ka hoouluhua ole ia aku o kuu hoaloha nei." Ua kamailioia mai kela mau olelo ae la e Josepine me ke kuoo. ka mea nana i haawi aku i ka ike ia Mr. Naika, ua makaukau mau kela kaikamahine e kokua i kona hoaloha, a e hoohoka mai hoi iaia nei, ma kana mau mea apau e makemake ai, a ike iho la no hoi ua kanaka nei, e lilo ana o Josepine i mea alalai mai, mawaena ona ame Tiodora, a o kela ana hoi kona enemi ino loa, ma ia hope aku. MOKUNA IV. E hoakaka pokole aku ka mea kakau moolelo ma keia wahi e pili ana no Josepine ame kona kaikunane, ma kela manawa' 0 ko laua hoi ana mai a noho ma ko laua wahi hou. Aia no ko laua kahu malama waiwai ma Ladana kahi i noho ai. oia o Mr. Garipa, a iaia i hoouna mai ai i na keiki makua <»le malalo o ka malu o ka Rev. Edimona, ua kakau pu mai oia i kekahi leka. na kela kahunapuie, maloko o kana leka, e h<"»akaka mai ana oia, he keiki paakiki a hookuli o Gai Wakona, e hoakaka pu mai ana oia, no ka pono ia Mr. Edimona e makaala loa. a e haawiia na a'o ikaika ana i kela kanaka opio, i : ole ai oia e pakike mai i kana mau kauoha apau. l'a lilo na hoakaka maloko o kela leka, no ke ano o Gai Wrakona. i mea hoopilikia loa i ka noonoo o ke kahunapule opio, no ka mea aole ona makemake e hoopilikiaia aku ka noonoo o kona makuahine. ma o ka noho pu ana aku o kekahi keiki pakike. a hookuli maloko o ko laua home. Nolaila i ka hoea ana mai o na keiki opio imua o ka Rev. Edimona, ua hakilo loa oia i ko laua mau helehelena, o kana mea i ike. he u'i na helehelena o kela mau keiki, he hoihoi hoi k<> laua mau ano, he mau kino ikaika ko laua, o ke ano o na keiki i maa i ka noho kuaaina ana, a aole ona ike aku i kekahi 1 - <ailona o ka hookuli ame ke pakike maluna o Gai Wakona. Ma kela noho pu ana aku o Gai Wakona me kona makua hnu. ua pipilipaa aku kona noonoo no ka Rev. Edimona, pela no hoi kela kahunapule ia Gai; ma na hana apau e haawiia mai ana na ke kanaka opio e hooko, e lawelawe ana oia me ka nolopono loa, he hookahi wale no mea nui iloko ona, o ia no ka lioikeike aku ma na ano lehulehu, aia iloko ona ka makemake i hoohauoli aku i kona makua hou. Aole nae he kumu e ae o ka hooko pono o Gai Wakona i na ?iea apau e Kauohaia mai ana iaia e ka Rev. Edimona, mamuli ;» ka oluolu o kela kahunapule iaia, ua lawe maoli aku no oia ■a Gai. me he hoaloha la nona, a i ole, he keiki paha ma kekahi olelo ana ae. Elike me ka oluolu o na ano e hoikeikeia aku ai i kela keiki pela no ka oluolu o kona ano ke nana aku; a i lilo no oia i keiki pakike a hooikeike, i ka uahoa maoli no o ko laua kahuhanai e noho mai la ma Ladana, pela no hoi ke kane elua a ko laua makuahine i mare ai. Ma kela po nae, o ka paina i malamaia ai ma ka home o ka Lede Dilaboro, ua hoala hou ia mai kela ano uahoa iloko o ua kanaka opio nei, ua hele maoli oia a piha i ka huhu, ka mea hoi nana i hoopilikia loa i kona noonoo mahope mai. I ka wa i hoea mai ai i ka hookuu ana o kela anaina, ua hoihoi aku la o Gai i kona kaikuahine no ke kula, pela no hoi o Naika, i hoihoi aku ai ia Tiodora kana wahine hoopalau. Ua hoea mua aku la o Habaki Naika me Tiodora no ke kula, a mahope aku ko Josepine hoea ana me kona kaikunane, ua lilo loa laua i ke kamailio, pela i lohi ai ko laua hoea ana aku. No ka manao kuhihewa, ua huli hoi mua aku paha o Habaki \ T aika, me ka haawi ana aku i kona aloha ia Tiodora, nolaila ua hooka'uulua iho la o Gai W r akona i kona hoi ana, ma ka hoohala ana i kekahi mau minuke me kona kaikuahine, e kamailio ai mawaho o ka lanai o ka hale, e ku pono ana i ka rumi moe. "O Tiodora kekahi o na wahine opio maemae loa a'u i ike ai ma ka honua nei, aole loa he kupono e mare oia me Habaki Naika. no ka mea aole he aloha iloko ona no kana kane hoopalau, a o kekahi no hoi, he kaokoa loa ko Habaki Naika ano mai ko Tiodora mai, o ko laua hoohuiia ana aku iloko o ka mare, aole e loaa ana he noho hauoli ana ia laua." L T a mihi nae o Gai Wakona, i kela mau olelo ana i kamailio mai ai i kona kaikuahine mahope mai, no ka mea i hakalia no a pau kana kamailio ana aku, o ka wa no ia i hamapa mai ai ka puka, o ka rumi o Tiodora, a oili mai la o Habaki Naika iwaho, me ka nanakee ana mai iaia nei, alaila wehe ae la i kona papale, me ke kunou ana mai ia Josepine, o kona iho awiwi aku la no ia ma ke alapii. "Ke manao nei au, ua lohe mai nei i kau mau olelo o ke kamailio ana mai nei ia'u," wahi a Josepine i kamailio mai ai i kona kaikunane, i ka hala ana aku o Habaki Naika, ma kahi kaawale loa, e lohe ole ia mai ai ka laua nei mau olelo. "Pela no ko'u manao," wahi a Gai, me ka hele o kona helehelena a haikea, mamuli kekahi o kona ike ana aku, i ke ano o ka nana ana mai a Habaki iaia. "Heaha auanei ka mea hiki ke hana aku i keia manawa, ua lohi, loa keia no ka hoihoi hou ana mai i ka'u mau olelo, a ina no paha i maopopo ia'u, aia r.o oia maloko o ka rumi me Tiodora, aole loa au e kamailio aku nei ia oe nona. Aole ko'u he hoowahawaha maoli iaia, aka o ko'u manao ponoi no ka'u i hoike aku nei imua ou, no ka hopena e hoea mai ana, ina nei no ka hoohuiia o kela mau rpio iloko o ka berita o ka mare. "Pela i'o no e Gai, aka ke kaumaha loa nei au no ko kaua noonoo ole ; aka ke lana nei ko'u manao, aole e lilo na olelo i kamailioia e oe, i mea hoopilikia aku i kona noonoo, ina ua lohe mai oia i na olelo au o ke kamailio ana mai nei." Ma kela wahi o ka laua kamailio ana, haawi ae la ke kaikunane i kona aloha i kona kaikuahine, o kona liuli hoi pololei aku la noi ia no kahi o ka Rev. Edimona. Ke hoi malie la o Gai Wakona, mā ke alanui, ahiki i kona huli ana ae e komo ma ke alanui ololi, e loaa aku ai kona home. ia wa i hoohikileleia mai ai kona noonoo, i kona ike ana ku i kekahi mea e ku mai ana ma ka pou o ka puka-pa, me ka pane koke ana mai iaia nei: "Aole o'u kanalua iki, no ka loaa o ka ike ia oe, ua lohe pono nu i na huaolelo apau au i kamailio aku nei imua o kou kaikuahine. he mau minuke kakaikahi wale ae nei no i hala, o ke kumu ia o ko'u kakali ana iho nei a hoea mai oe, no ka hoa-

kaka ana mai, i kou manao ma o kela mau olelo," wahi a Habaki Xaika, no ka mea o ua kanaka opio i'o nei no kela, ua hele oia a piha loa i ka huhu no na olelo i hoopukaia e Gai W'akona. Pii koke ae la ke okaikai o Gai Wakona, no kela mau olelo i kamailioia aku e Hahaki, puupuu ae la oia i kona lima akau, me ka manao no, e haawi mai i hookahi pa ? i mahanahana ma ke kumu pepeiao o kela keiki hookano, aka nae mamuli o kona uumi hoomanawanui ana i kona manao inaina, ua hookuu hou iho la oia i kona lima ilalo, alaila pane aku la me ka leo o ka mea i ike ole i ka maka'u. "Ke kaumaha loa nei au no ko'u kamailio ana i kekahi mau olelo, e hoehaehaia ai kou noonoo e Mr. Naika. Aole i maopopo ia'u, aia oe ma kahi kokoke ia'u ame kuu kaikuahine, a ina ua pili ia'u ka hewa, alaila aole ia mamuli o ko'u manao maoli e hoehaeha aku i kou noonoo ma kekahi ano, elike me ka'u i hoakaka aku nei imua o kuu kaikuahine, i kona wa i olelo mai nei, ua lohe oe i ka'u mau olelo o ia hoi, aole o'u manao hoowahawaha ia oe, aka ua hoakaka wale aku no au imua ona, i ka'u mea i maopopo ai, no ko olua hopena." "Ina aole ou manao hoowahawaha no'u ea, alaila ke haawi aku nei au i ko'u mahalo ia oe," i pane mai ai o Hahaki Naika, aole nae i lilo kela mau olelo i mea maikai i ko Gai manao, no ka mea ua pii hou ae la kona huhu, me ka puupuu hou ana mai i kona lima akau, a no ka elua no hoi o ka manawa, i hookuu iho ai oia ilalo, a pane aku la: "O ka oiaio maoli no ia a'u i hoike aku nei ia oe, aole loa he manao iloko o'u e hoehaeha aku i kou noonoo. O ko'u manao hoakaka wale no ka'u i kamailio ae ai maluna o kekahi kumuhana; ua ike no oe e Mr.. Naika, he kuleana ko kela ame keia e hoike ai i kona manao; aka nae ma ke kumuhana nae o keia po, malia paha ua awiwi au i ke kamailio ana." "He oiaio he kuleana ko kela ame keia kanaka e kamailio ai ma na mea he nui, eia nae he mau mea, i kuleana ole ai lakou j e kamailio," i pane mai ai o Habaki Naika me ka leo okalakala. "Heaha kou kuleana e kamailio ai, ina ua kupono o Miss La-1 nada e lilo i wahine na'u ame ka ole?" i "Aohe no o'u kuleana ma ia mea," i ae okoa aku ai o Gai, me ka leo nae o ke kanaka e hoike mai ana, i kona piha i ka inaina. "Ina pela, e ae ana anei oe, e akahele i'ke ano o kau mau mea e kamailio' ai maluna o keia kumuhana ma keia hope aku?" wahi a Hahaki, me kona noke okoa ana ae i ka akaaka. "Ke makemake pu nei au e lohe oe i ko'u manao, aole loa o'u makemake, e haanui oe i ko Miss Todora mau ano maikai ma keia mua aku." "Aohe ou kuleana iki e papa mai ai ia'u!" wahi a Gai Wakona, me ka hiki hou ole iho la iaia ke hoomanawanui i kona huhu. me kona nee koke ana mai imua, me ka manao no, e haawi kalo paa i kona hoa olelo. Ua emi aku la o Habaki Naika ihope, me ke kamailio ana mai,: "E akahele oe, o ike auanei oe aole he hana maalahi ka hoao ana e hoonahoa mai imua o'u," me ka hoomakaukau ana iho o Hahaki iaia, no ka hoolele puupuu me kona hoa. "O oe ka'u e olelo aku e makaala ia oe iho," wahi a Gai Wakona, me ke kaa ana ma kona aoao ka akaaka ana ae. "Aole o'u makemake e lilo kaua i mau enemi mamuli iho la o keia mea liilii; ua lohe mua aku nei no oe i ko'u manao, aole au i ake maoli e hoehaeha aku i kou noonoo; ua kaumaha i'o au no ka'u mau olelo; aka i kou hoike ana mai i kou manao huhu maoli ia'u, ua konoia mau au e ku aku imua ou, no ke kupale ana i ko'u hanohano o ke keonimana opio. "Eia iloko o'u ke koko o na liona kahi i holo ai, a ina e hoalaia mai ka inaina iloko o'u, aohe mea nana e hoomalielie e maalili ai." "O kena iho la ka olelo a ka poe ikaika ole, o ke keena wale iho no ka lakou hana ike. Ha! O ka hoao no paha ka mea e ikeia ai o ka mea ikaika o kaua!" Wehe ae la o Gai Wakona i kona kuka, me ka manao e hoikeike aku i kona hoa kamailio, aole oia he opio hiki ke paani wale ia, aia no hoi o Habaki .Naika, ke wehe pu mai la i kona kuka, a mai ike i'o ia paha na keikikane o laua ina aole i hoea koke mai kekahi mea, a kahamaha i ka laua mau hoolala ana e hakaka, no ka mea iloko o ko laua nanea, i poha mai ai kekahi leo, i ka i ana mai: "Ea, e aha ana olua e na kanaka opio?" a i ka lohe ana aku o ua mau opio .nei, ua kuemi like aku la laua ihope, me ka mau no nae o ka nana ana o kekahi i kekahi, me he mea la, ua hele ua mau opio nei a piha i ka hoonaukiuki loa, no ka hokai wale ana mai o kela kanaka, i ko laua manawa e hoomakaukau loa ana e«hoolele puupuu. O ke kanaka nona kela leo i kamailio mai ai, o Keoni Naika no ia, me ka hele ana mai o ua kanaka nei a ku iho la mawaena 0 na opio, ke alaalawa la kana nana ana mai kekahi a i kekahi, a o Habaki Naika ka i mihi mua mai ma ka hoakaka ana i ke ano o ke ala ana mai o ka pilikia mawaena o lua, me ka neenee ana aku hoi o Gai Wakona a kaawale ma kahi mamao, aia kona mau lima ke puupuu la mamua o kona umauma, me he mea la, e kaomi malie ana oia i ka pinapina'i o ka hanu ma kona puuwai. Hoolohe malie aku la o Keoni Naika i na hoakaka a kana keiki, a i ka maopopo pono ana iaia o na mea apau, pahola ae la ka minoaka ma kona mau papalina, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, leha mai la oia no kahi a Gai Wakona e ku aku ana, alaila pane aku la oia imua o Habaki: "He wahi mea ano ole loa keia nana i hoala mai i ko olua manao inaina, e hiki loa ai no ke hoopauia me ka' maikai. He kuleana ko kela ame keia mea pakahi o kakou, ma kana mea 1 manao ai; a ina no paha o oe e Habaki ma kahi o Gai Wakona, aole ana no e nele kou hoike i kou manao, elike me kau i ike ai." "Pela i'o no, aka nae e kuu makuakane— ° "Alaila no ka hoakaka ana mai anei o Gai i kona manao riou ame Tiodora ke kumu o kou piena ea?" Pii ae la ka ula ma na papalina o Habaki, i ka ike ana mai i ka minoaka aku o Keoni Naika iaia, auhee aku la ka huhu mailoko aku ona, ike koke iho la paha oia i kona hewa, me ka nana ana aku i kahi a Gai e ku mai ana, a i ka nana aku, me he mea la, ua makaukau loa oia e mihi aku imua o Gai, e kala mai iaia, aka nae ua kamailio koke mai la o Keoni Naika iaia, i ka pane ana mai: "Malia paha ua pololei ko Gai Wakona manao i hoakaka ae ai, no ka loaa ole ia oe ame Tiodora ka noho aloha ana ma keia mua aku; aole nae e hiki ia kakou ke hooia ia mea, na ke au no oka manawa e hoike mai ika mea oiaio. E hoopau loa ko olua manao inaina kekahi no kekahi, a e lululima olua, a hoi no ko olua mau wahi pakahi." Ua lilo kela mau olelo a Keoni Naika, i kumu e ho-a hou ia aku ai ka inaina wela iloko o Habaki, no ka holo ana o kona makuakane e kokua mahope o Gai Wakona, me kona ike mua ole nae, aia iloko o kona makuakane hanauna, ka hoomakaleho, ke kuko ame ka niakemake ia Tiodora; a i ke kauoha ana aku o kona makuakane iaia e lululima me Gai, emi aku la oia ihope, a hoopuka mai la i keia niau olelo. "Aole loa au e lulūlima me kekahi kanaka hohewale, me kekahi kanaka'o ke kulana haahaa." Mamua nae o ka pau pono ana o ka huaolelo hope i ke kamailioia mai e Habaki Naika, ua loaa pono aku la kona papalina, i ka puupuu a Gai Wakona, a hina ana ilalo, me ka haalele awiwi ana iho o Gai i ke keiki me kona makuakane e hoka wale ana no, a hoomaka aku la oia e holo, elike me ka mama (Aole i pau.)